pepe
Δεκέμβριος 22, 2011, 10:35πμ
14
Συνεχίζω τον ερανισμό πηγών. Τις περισσότερες (εν προκειμένω όλες) βλέπω ότι τις έχει εντοπίσει η Ελένη, οπότε καταλαβαίνω γιατί λέει «έχουμε αρκετά ώστε να μπορούμε να καταλήξουμε». Ωστόσο επιτρέψτε μου να επιμείνω ότι και πάλι δε χάνουμε τίποτε να τις μαζέψουμε όλες μαζί.
Ακολουθούν μηνύματα από τη συζήτηση «Οι πρώτοι μπουζουξήδες
“Οι πρώτοι μπουζουξήδες”
Από τους “Φωνογραφητζήδες” του Δ. Μανιάτη, εκδόσεις Πιτσιλός, Αθήνα.
Κώστας Καλαμαράς, Σύρος, 1892
Δεν πρέπει όμως να παραλείψουμε μερικούς ακόμα μουσικούς, που έκαναν αισθητή την παρουσία τους στο ρεμπέτικο χωρίς να παίξουν σε πλάκες γραμμοφώνου, όπως είναι οι:
Γαβριήλ Μαρίνος (Αθήνα 1917) μπουζούκι
Φαίνεται πως υπερισχύει η Μ. Ασία από την παλιά Ελλάδα όσον αφορά στην καταγωγή του μπουζουκιού.
[η λίστα] μου είναι σχεδόν άχρηστη χωρίς επιπλέον στοιχεία. Αν π.χ. αναφέρεται ο Γιάννης Σούλης ως μπουζουξής, αμέσως αμέσως αρχίζει να επιβεβαιώνεται η υποψία μου, σχεδόν βεβαιότητα, ότι Ελλαδίτες δημοσιογράφοι κλπ. της εποχής κατονομάζουν συλλήβδην όλους τους ασχολούμενους με την ανατολική μουσική ως «μπουζουξήδες», μετά την επικράτηση του μπουζουκιού αλλά και πρίν, σποραδικά. Και σίγουρα ο Γιάννης Σούλης, αυτός ο εξαίρετος ουτζής, αν έπαιζε και μπαγλαμά, μπουζούκι, ταμπουρά ή παρεμφερές, σίγουρα δεν θα έπαιζε στο «πειραιώτικο» ύφος, όπως και πολλοί άλλοι που αναφέρει ο Μάρκος και άλλοι.
Δεν είναι πάντως αρκετή η λίστα, από μόνη της, για να συμπεράνουμε από πού κατάγεται το μπουζούκι.
Από τους “Φωνογραφητζήδες” του Μανιάτη.
Η παρθενική εμφάνιση του μπουζουκιού έγινε γύρω στο 1910 με τη γραμμοφώνηση στην Odeon Record από τη Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα του τραγουδιού «Εχτές το βράδυ», όπου στο τέλος του τραγουδιού ακούγεται η αντιφώνηση «Παίξε μπουζούκι».
Ακολουθεί το χρονικό της πορείας του μπουζουκιού στη δισκογραφία που έχει ως εξής.
Το 1910 περίπου, στο τσιφτετέλι «Εχθές το βράδυ», σε δίσκο X-54734 Odeon Record με τη Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα, όπου στο τέλος ακούγεται η αντιφώνηση «Παίξει μπουζούκι».
Το 1917 στο «Χήρα ν’ αλλάξεις τ’ όνομα» σε μη εμπορεύσιμο δίσκο με αριθμό ΡΚ-1004 της Πρωσσικής φωνογραφικής «Κομισιόν» όπου τραγουδά ο Απόστολος Παπαδιαμάντης από τη Σκιάθο και παίζει θαυμάσιο μπουζούκι ο Κώστας Καλαμαράς από τη Σύρο και ηχογραφήθηκε στο Γκαίρλιτς (Βερολίνο).
Στις 16 Σεπτεμβρίου 1926 στα Δημοτικά τραγούδια «Τρεις λυγερές» και «Οι Τσεκουραίοι» σε δίσκο νΐ-68776 Victor Αμερικής όπου παίζει μπουζούκι ο Κώστας Νοκότης και ακορντεόν ο Γιάννης Σφοντίλιας.
Τον Μάρτιο του 1928 στα δημοτικά τραγούδια «Καπετάν Λουκάς» και «Καστοριανό νυφιάτικο», σε δίσκο 56108F Columbia Αμερικής με την κομπανία Γιώργου Κασσάρα, όπου παίζει μπουζούκι κάποιος χγνωστος.
Στις 14 Αυγούστου 1928 στο «Λημνέικο Ζεϊμπέκικο» σε δίσκο νί 38003 Victor Αμερικής, όπου ο Γιώργος Δεληγιώργης σφυρίζει τη μελωδία και παίζει μπουζούκι κάποιος άγνωστος.
Στο τέλος του 1928, στα ρεμπέτικα τραγούδια «Από κάτω απ’ τις ντομάτες» και «Τούτοι μπάτσοι πούρθαν τώρα» σε δίσκο 56137F Columbia Αμερικής, όπου τραγουδά ο Γιαννάκης Ιωαννίδης και παίζει μπουζούκι ο Μανώλης Καραπιπέρης.
Στις 29 Απριλίου 1929 στα κομμάτια «Αϊδίνικο» και «Αϊβαλιώτικο» σε δίσκο νϊ-58028 Victor Αμερικής, όπου τραγουδά και παίζει μπουζούκι ο Μανώλης Καραπιπέρης.
Το 1929 στα οργανικά κομμάτια «Χορός χασάπικος» και «Αναμνήσεις της Σάμου» σε δίσκο ΟΚ-82558 Οkey Αμερικής, παίζουν μπουζούκι και ακορντεόν κάποιοι άγνωστοι (πιθανόν κάποιος Βασίλης Ντηνιακός).
Το Δεκέμβριο του 1929 στο ζεϊμπέκικο του Σωτήρη Γαβαλά «Ο Μεμέτης» σε δίσκο Β-21562 Ρarlofon, όπου τραγουδά ο Ζαχαρίας Κασιμάτης και παίζει μπουζούκι ο Σπύρος Περιστέρης (Γεια σου Σπυράκι με το μπουζούκι σου).
Το Δεκέμβριο 1930 στο ζεϊμπέκικο «Το καλογεράκι» σε δίσκο 56229F Columbia Αμερικής, όπου τραγουδά και παίζει κιθάρα ο Κώστας Δούσας, ακούγεται μπουζούκι που παίζει άγνωστος.
Στις αρχές Αυγούστου 1931 στο τραγούδι «Μια Σμυρνιά στην Κοκκινιά» σε δίσκο DG-137 Columbia όπου τραγουδά ο Αντώνης Νταλγκάς και παίζουν μαντόλα ο Σπύρος Περιστέρης, κιθάρα ο Κώστας Σκαρβέλης και λύρα ο Λάμπρος.
Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1931, στα ζεϊμπέκικα «Τα δίστιχα του μάγκα» και «Καλέ μάνα δεν μπορώ» σε δίσκο ΌΟ-147 ΟοΙυmbϊα Ελλάδος, όπου τραγουδά ο Σπαχάνης και παίζει μπουζούκι ο Γιώργος Μανέτας.
Τον Ιανουάριο του 1932 στα οργανικά κομμάτια «Μυστήριο ζεϊμπέκικο» και «Μινόρε του τεκέ» σε δίσκο 56294F COLUMBIA Αμερικής παίζει μπουζούκι ο Γιάννης Χαλικιάς ή Τζακ Γκρέγκορυ και κιθάρα ο Σοφοκλής Μιχελίδης.
Τον Απρίλιο του 1932 στα οργανικά κομμάτια «Ραστ του τεκέ» και «Μουρμούρικο» σε δίσκο 56327F Columbia Αμερικής, όπου παίζει μπουζούκι ο Γιάννης Χαλικιάς ή Τζακ Γκρέγκορυ.
Στα μέσα του 1932, με τα ζειμπέκικα «Καραντουζένι» και οργανικό «Αράπ ζεϊμπέκικο», σε δίσκο Β-21654 Ρarlofon τραγουδά και παίζει μπουζούκι ο Μάρκος.
Στις αργές του Ιουλίου 1932 στο ρεμπέτικο «Απ’ την πόλη ένας μόρτης» σε δίσκο DG-207 Columbia, που τραγουδά ο Αντώνης Νταλγκάς και παίζουν μαντόλα* ο Σπύρος Περιστέρης και κιθάρα ο Κώστας Σκαρβέ-λης.
Τον Νοέμβριο του 1932, στο Ζεϊμπέκικο «Σούχει λάχει» του Γιώργου Μπάτη σε δίσκο DG-283 Columbia, όπου τραγουδά και παίζει μπαγλαμά ο Γιώργος Μπάτης και μπουζούκι κάποιος άλλος.
Τον Οκρώβριο 1932 στο οργανικό «Μυστήριο ζεϊμπέκικο» σε δίσκο Columbia DG-275, όπου παίζει μπουζούκι ο Σπύρος Περιστέρης.
Περί τα τέλη του 1932 στο ζεϊμπέκικο «Γίνομαι άντρας» σε δίσκο Β-21674 Ρarlofon, όπου τραγουδά η Ρόζα Εσκενάζη, παίζουν μαντόλα ο Π. Τούντας και κιθάρα ο Σπ. Περιστέρης.
Τον Δεκέμβριο του 1932 στα οργανικά «Ταξίμ (μινόρε)» και «Μυστήριο Ζεϊμπέκικο» σε δίσκο ΟΑ-1631 Οάβοη, όπου παίζει μπουζούκι ο Σπύρος Περιστέρης.
Τον Δεκέμβριο του 1932 στα οργανικά «Ντερτλίδικο» και «ο Μερακλής» σε δίσκο CΑ-1666 Οdeon, όπου παίζει μπουζούκι ο Σπύρος Πε-ριστέρης.
Στις 24 Νοεμβρίου 1933 στο κωμικό «'Έφοδος στον τεκέ» σε δίσκο ΑΟ-2064 ΗΜν με τους Πέτρο Κυριάκο και Γιάννη Καμβύση, παίζει μπαγλαμά ο Γιώργος Μπάτης.
Μάλλον δεν είμαστε ακόμα σε θέση να χαρτογραφήσουμε το ταξίδι του μπουζουκιού στην ιστορία.
Κάποιες μαρτυρίες γραπτές διασταυρωμένες έχουμε από το 1821.
Οι ιστορικοί, βέβαια, ενδέχεται να μην ξεχώριζαν τον ταμπουρά (που προϋπήρχε) από το μπουζούκι, αλλά και ξένες γκραβούρες αυτής της εποχής παριστάνουν ανθρώπους να παίζουν όργανο, που με προσεκτική ματιά δεν έχει σχέση με τον ταμπουρά, θυμίζει μπουζούκι.
Αθηναϊκό λαϊκό τραγούδι του 1843 αναφέρει: «… κλάψε και συ μπουζούκι μου μες το στενό κουτούκι μου…».
Ο Στέφανος Μιλάνος γύρω στο 1913 παίρνει τα πρώτα μαθήματα στο μπουζούκι από τον πατέρα του και το 1919 ανοίγει το «Καφεμαγειρείον», μετέπειτα «Σκάλα».
Το 1888 η “Ακρόπολις” μιλά για " έναν Ανατολίτη ο οποίος σε μια από τις μάντρες της οδού 3ης Σεπτεμβρίου, παρά τον σιδηρόδρομον της Αττικής, κρατών το μπουζούκι του ψάλλει με φωνήν μελαγχολικήν…"
Για τον περίφημο μπουζουξή Λυκούργο Τζανέα έχουμε αρκετές αναφορές από το 1900.
1908, “Τριφυλλιακόν Ημερολόγιον”
"Ο Λυκούργος Τζανέας, ιδιοφυούς ικανότητας, μοναδικός μπουζουξής, τον οποίο οι Τριφύλλιοι και οι κάτοικοι των Γαργαλιάνων πάντα εγκωμιάζουν.
Το μπουζούκι στα χέρια του Τζανέα αφήνει τόνους εξόχως αρμονικούς δια να μην είπω ότι στενάζει, κελαηδεί, οργίζεται και ομιλεί ως έμψυχον.
Αυτό είναι ένα από τα κείμενα. Υπάρχουν κι άλλα δύο τουλάχιστον, τα οποία δεν έχω πρόχειρα αυτή τη στιγμή.
Βέβαια διαφαίνεται η προκατάληψη απέναντι στο μπουζούκι, ο τονισμός του “εξευγενισμού” του με ελλην ικά στοιχεία και η αποδοχή του από την τοπική κοινωνία, την οποία νιώθει την ανάγκη - μάλλον ο αρθρογράφος - να εξηγήσει.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 10:35 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 09:36 —
Άλλα άρθρα της Κλίκας με στοιχεία που ενδιαφέρουν την παρούσα αναζήτηση, εκτός από το παραπάνω της Ελένης:
Λεωνίδας Κιούσης, «Το μπουζούκι και η ιστορία του
Νίκος Φρονιμόπουλος, «Λεωνίδας Γάιλας
Θυμάμαι δύο ακόμα θέματα του φόρουμ, που δεν μπορώ να ξαναεντοπίσω:
Όποιος τα βρει ας τα φέρει εδώ. Έχω αρχίσει να διερωτώμαι μήπως δεν ήταν στο ρεμπέτικο φόρουμ αλλά πουθενά αλλού…