Καλημέρα σε όλους,
Ο λόγος που ανοίγω αυτό το θέμα είναι ότι πήρε κάτι το αυτί μου ότι στην εκπομπή του Παπαδόπουλου (12/2/2012) με τον Πολυκανδριώτη κάποιος από την ομάδα του συσχέτισε το μπουζούκι, βουζούκι ή βουζούκιον με τα Ελευσίνια μυστήρια. Ποιο συγκεκριμένα ότι οι γυναίκες εκεί παίζανε βουζούκιον…
Αν κάποιος άκουσε καλύτερα τι ειπώθηκε ή αν κάποιος έχει στοιχεία περί τούτου μπορεί να τα καταθέσει.
Αλλιώς να γίνει busted!
Αν θυμαμαι καλα αυτος που το ειπε ηταν στιχουργος ορισμενων τραγουδιων του Πολυκανδριωτη. Συγκεκριμενα ειπε οτι η λεξη μπουζουκι προερχεται απο την αρχαια λεξη Βυζουκιον που σημαινει εξογκωμα λογο του σχηματος του σκαφος του και οπως πολυ σωστα ειπες το επαιζαν γυναικες στα Ελευσινια μυστηρια. Θα ηταν χρησιμο αν κανεις θυμαται το ονομα αυτου του στιχουργου.
Βεβαίως παίζανε γυναίκες, και αν έπαιζαν γυναίκες το πιό πιθανό ήταν να παίζουν σαμβύκη ή πανδούρα. Υπάρχουν και αγαλματίδια, από 4ο π.χ. αιώνα και μετά. Όποιος (σημερινός) θέλει, μπορεί να μετονομάσει την πανδούρα σε βουζούκιον (Μπουζούκι παραείναι μπανάλ για αρχαία λέξη), που προέρχεται από το εμβουζούκιον, που προέρχεται από το (ελληνικότατο βεβαίως!!!) βυζί. Έχουν γραφτεί αρκετές τέτοιες παρετυμολογήσεις.
Γεια σας,
Η δικιά μου ταπεινή γνώμη είναι ότι πρόκειται για παρετυμολογία, που μάλλον πηγάζει από την προσπάθεια να ανάγουμε τα πάντα στους “αρχαίους ημών προγόνους”…Η λέξη “βουζούκιον” ακούγεται στα δικιά μου αυτιά σαν μια λέξη που εφευρέθηκε για να γίνει η ονομασία πιο “αρχαιοπρεπής”, ας πούμε, αλλά μπορεί να κάνω λάθος.
Υπάρχει μια παρόμοια προσπάθεια να συνδυάζει το ξεϊμπέκικο με το Ζευς και μπέκος, που την έχουμε ήδη συζητήσει:
http://www.rembetiko.gr/forums/archive/index.php/t-20308.html
Στο άρθρο για την καταγωγή του μπουζουκιού που δημοσιεύτηκε στην Κλίκα, δεν γίνεται καθόλου λόγος για τα Ελευσίνια μυστήρια.
Παραθέτω μια διατριβή για τη μουσική στα Ελευσίνια μυστήρια, όπου αναφέρονται αυλοί και κιθάρες, αλλά όχι “βουζούκια”, απ’ ό, τι μπορούσα να δω με μια βιαστική ματιά.
http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/18725#page/1/mode/2up
Και δεν μπορώ να παραλείψω το παρά κάτω άρθρο για το “Τι χόρεψε ο Μεγάς Αλεξάνδρος ΌτανΒρισκόταν στα Ιμαλάϊ”, όπου αποκαλύπτεται πως ο Μέγας Αλέξανδρος έριξε ζειμπεκιές και η Σαλώμη χόρεψε τον ελληνικότατη χορό της κοιλιάς!:089:
Εύα
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 14:46 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 14:41 —
Υπάρχει μια παρόμοια προσπάθεια να συνδυάζει το ξεϊμπέκικο με το Ζευς και μπέκος, που την έχουμε ήδη συζητήσει…
…το ζεϊμπέκικο ήθελα να πω!
Busted λοιπόν προς το παρόν.
Καλώς ή κακώς, την εκπομπή του Παπαδόπουλου την βλέπουν εκατομμύρια Ελληνες εντός και εκτός Ελλάδος. Οπότε κάτι τέτοια νόστιμα καλό είναι να επισημαίνονται για να μη διαδίδονται και αποκτούν τη μορφή έγκυρης γνώσης.
Εκτός βέβαια αν βρεθεί κάποια γραπτή πηγή όπου να αναφέρεται το βυζούκιο οπότε όλα αλλάζουν.
Υ.Γ. Παίρνοντας βέβαια υπόψη την παρακάτω εικόνα, μάλλον θα έβγαζα το συμπέρασμα ότι οι αρχαίοι αντί να τετραγωνίσουν τον κύκλο τετραγώνισαν το βυζί…
Η “τετραγωνισμένη” μορφή του ηχείου στα λαουτοειδή φαίνεται ότι υπήρχε εκ παραλλήλου με την “στρογγυλεμένη” φόρμα. Υπάρχουν, εκτός του “μάρμαρου της Μαντίνειας” στο οποίο μας παραπέμπει ο σύνδεσμος, και άλλα μαρτυρήματα για τη μορφή των οργάνων αυτών, κυρίως τερρακότες, που παραπέμπουν σε στρογγυλή φόρμα. Αλλά και παραστάσεις και από Σουμερία και από Αίγυπτο δείχνουν “στρογγυλή’ φόρμα.
«Βουζούκιον» θα μπορούσε να είναι υπαρκτή λέξη. Ασφαλώς όμως όχι αρχαία: δε θα το έβρισκα καθόλου απίθανο να την χρησιμοποίησε κάποιος λόγιος των δύο περασμένων αιώνων για να αποδώσει το βαρβαρικό «μπουζούκι» σύμφωνα με τον τρόπο γραφής των ξένων λέξεων που συνηθιζόταν τότε. Πιθανώς κάποιος Βογιατζής, Βεκρής ή Βακάλης!
Κατά τα άλλα η ετυμολογία θυμίζει «πανταλόνι < πάντα λιώνει»…
και μπριζόλα: Εν πυρί, ζέει όλα (τα τμήματά της).
Α. Θεοφυλακτίδου: ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΟΥΡΚΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ, Κων/πολη 1960
σελ. 105
bozuk : μποζούκ : χαλασμένος ; είδος μουσικού οργάνου με 9 χορδάς :102:
Ξεθάβω αυτό το θέμα γιατί ο Διόνυσος που έκανε την αρχική ερώτηση αναφέρθηκε σε κάποιο στιχουργό που συσχέτισε το μπουζούκι με τα ελευσίνια μυστήρια ως βουζούκιον.
Λοιπόν στην εκπομπή που ανέβασε ο Πάνος ( Panos P), για τον Βάρλα, #43
ο παρουσιαστής είναι ο Γιώργος Λεκάκης (στιχουργός - συγγραφέας), ο οποίος αναφέρει το εξής στο 02:55 και μετά:
" Το μπουζούκι είναι αρχαίο ιερό ελληνικό όργανο. Έρχεται από τα βάθη της πανδουρίδας. Έχει μιλήσει γι αυτό και έχει βάλει τις βάσεις γι αυτό ο ίδιος ο Πυθαγόρας. Είναι το εμβουζίγιον στα αρχαία ελευσινιακά μυστήρια, και κυρίως το παίζανε πρώτα οι γυναίκες, μετά το παίξαν άντρες. Και κυρίως οι γυναίκες αυτές ήταν και γυμνόστηθες. Δείτε αρχαίες παραστάσεις, δείτε παλιές παραστάσεις. κ.λ.π."
Και βέβαια έχει βγάλει και βιβλίο “Μουσικής μύηση”.
Ίσως να το δει ο Διόνυσος που έκανε την αρχική ερώτηση και να πάρει την απάντηση για το ποιος το είπε και το λέει ακόμα.
Υ.Γ. Δεν ξέρω αν είναι εμβουζίγιον με γιώτα ή εμβουζύγιον με ύψιλον συμπαθάτε με.
Ωχ, θα φάμε τα μουστάκια μας πάλι!
Η ιστορία με την δήθεν αρχαία ονομασία εμβουζούκιον ή όπως αλλιώς κι αν είναι, είναι με απόλυτη βεβαιότητα μούφα. Αν τυχόν υπάρχει κάποιος πυρήνας αληθείας από τον οποίο, μέσω παρανοήσεων, προέκυψε αυτή η μούφα, θα μπορούσε ίσως να είναι αυτός:
Δε θυμάμαι ποιο όργανο είναι η σαμβύκη -το βρίσκουμε εύκολα-, δε νομίζω ότι ήταν στην οικογένεια της πανδουρίδας, αλλά πάντως είναι υπαρκτό όνμα αρχ/ελλ. οργάνου και θα μπορούσε ίσως να συσχετιστεί παρετυμολογικά με το μπουζούκι.
Η ομοιότητα των λέξεων είναι τόσο απόμακρη ώστε το θεωρώ ελάχιστα πιθανό να ισχύει. Είναι όμως το μόνο που δε θεωρώ απόλυτα απίθανο.
Μιλάω αυστηρά για τη λέξη. Όχι για το ίδιο το όργανο. Το να έπαιζαν κάποιο αρχαίο ταμπουροειδές στα Ελευσίνια δεν μπορώ, με όσα γνωρίζω αυτή τη στιγμή, να το αποκλείσω εκ προοιμίου. Δεν το ονόμαζαν όμως μπουζούκι, με καμία παραλλαγή ή προδρομική μορφή της λέξης.
Πείτε χαιρετίσματα του κυρίου παρουσιαστή και να τον χαιρόμαστε, τα βάθη της πανδουρίδας βρίσκονται (όχι στην αρχαία Ελλάδα αλλά) στη Μεσοποταμία, όπου εφευρέθηκε η πανδουρίς και από εκεί ταξίδεψε και στην Ελλάδα. Όπως αναφέρουν αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς (δες εδώ) το όργανο αυτό πρωτοεμφανίστηκε στην Ασσυρία και ονομάστηκε pan tur (μικρό τόξο, στα ασσυριακά). Δεν χρειάστηκε λοιπόν να ασχοληθεί με το θέμα ο Πυθαγόρας και να βάλει τις βάσεις (το μονόχορδο δηλαδή), αφού το οργανάκι εισήχθη έτοιμο, τρίχορδο, ετοιμοπόλεμο από την Ασσυρία.
(δεν κατάλαβα καλά: το βιβλίο «Μουσικής μύηση» το έχει βγάλει ο Πυθαγόρας, ή ο κ. Λεκάκης; )
Μήπως ισοζύγιον ή υποζύγιον, βρε Λουκά; 
Εμβουζύγιον βρε Νίκο! Εν-βους-ζυγός. Μέσα στον ζυγό που ζεύαν τα βόδια στο αλέτρι. Από την ολοφάνερη ομοιότητα του υλικού (ξύλινος κι ο ζυγός, ιδίως από μέσα, ξύλινο και το όργανο.)
Μήπως παίζει και η λέξη διβουζύγιον (Δύο-βους-ζυγός); Γιατί ο ζυγός προϋποθέτει βεβαίως δύο βόδια, όχι ένα!
Ο κ. Λεκάκης βεβαίως Νίκο μου. Ο Πυθαγόρας δεν έχει γράψει τίποτα.
Πάντως αν τον ακούσετε δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο “γυμνόστηθες”, Να υποθέσω ότι υπονοεί το σχήμα του οργάνου?
Αμ΄το ξέρουμε και οι δύο πολύ καλά, Λουκά μου!
