Για τη λέξη μπουζούκι θα βοηθουσε να βλεπαμε με ποια έννοια λέγεται σήμερα η λέξη στην Ελλάδα αλλα και στην Τουρκία.
Αυτο που ηρθε στο νου μου, η φράση “συνεννοηση μπουζούκι” πχ δεν εχει καμια σχεση με μεγεθος, δηλωνει λαθος συνεννοηση.
Εχει πουθενα σημερα την εννοια μεγάλος σε μας και στην Τουρκία;
Δηλαδη, με ποια έννοια επιβίωσε η λεξη αυτη, μεμονωμενη ή σε φραση ως τις μερες μας;
Έχεις κάπου ακούσει αυτή την έκφραση, Γιάννη; Εγώ δεν την έχω ακούσει, είτε για συνεννοήσεις ή συμφωνίες είτε οπουδήποτε αλλού.
Η έννοια του “μεγάλου σε μέγεθος” που είχε (και έχει, φαντάζομαι, ακόμα) η λέξη bozurg στα Περσικά, δεν έχει περάσει στην ελληνική γλώσσα. Στην Τουρκία πέρασε παρεφθαρμένη, ως buzuk και buyuk.
Είναι πολύ γνωστή η φράση “συνεννόηση μπουζούκι” και είναι ταυτόσημη της αποτυχημένης συνεννόησης.
Όπως επίσης το επίθετο “μπουζουκοκέφαλος” το οποίο μόνο δηλωτικό μεγέθους δεν είναι.
Για τα περσικά, εγώ τουλάχιστον δεν ξέρω, αλλά στα τουρκικά υπάρχει το " başıbozuk", με την ίδια έννοια όπως σε εμάς, το “μπουζουκοκέφαλος”.
Συνεννόηση μπουζούκι σημαίνει ό,τι και συνεννόηση φιστίκι. Εκφράσεις σκοπίμως σουρρεάλ. Αν αρχίσουμε να ψάχνουμε σ’ αυτές τον χαμένο κρίκο της ετυμολογίας, τότε το 'χουμε πάρει λάθος.
Όσο για τους βασιβουζούκους, είναι πράγματι γνωστοί (και χάρις στον καπετάνιο Χάντοκ)! Βασικά νόμιζα ότι είναι κάποια φυλή ή κάποια στρατιωτική ομάδα, κάπως όπως οι ζεϊμπέκηδες.
Πάντως το να σήμαινε αρχικά η λέξη «μεγάλο» και σήμερα να σημαίνει κάτι εντελώς άσχετο δεν είναι καθόλου απίθανο. Γιατί σήμερα, όταν θέλουμε να πούμε «πατάω το κουμπί να τρέξει νερό», λέμε «τραβάω το καζανάκι»; Δεν τραβάς, ζουπάς (τραβούσες μέχρι πριν καμιά δεκαριά χρόνια -πλέον σπανίως βλέπουμε τέτοιας γενιάς συσκευές), όσο για κυριολεκτικά καζανάκια (κατσαρολάκια), προφανώς αποτελούν γλωσσική ανάμνηση από πριν μπει το τρεχούμενο νερό στα σπίτια.
Άλλο παρόμοιο: αγαθός αρχικά εσήμαινε γενναίος στον πόλεμο. Επειδή η γενναιότητα στον πόλεμο, προκειμένου για πολεμικές κοινωνίες, ήταν μεγάλη αρετή, η λέξη έφτασε να σημαίνει καλός, ενάρετος. Στη συνέχεια έλαβε ειδικότερες σημασίες ανάλογα με το τι θεωρούσε η εκάστοτε κοινωνία ως καλό και ενάρετο. Σήμερα ο αγαθός (ο πράος, γαλήνιος, χωρίς εχθρικά αισθήματα, ο “καλός χριστιανός” έως και λίγο χαζοβιόλης - αγαθιάρης) είναι το άκρο αντίθετο του γενναίου πολεμιστή.
Τελευταίο: στη Σαντορίνη οι νύφες ντύνονται στα μελιντζανιά. Όχι γιατί ο γάμος θεωρείται κάτι πένθιμο, αλλά γιατί η τοπική ράτσα μελιντζάνας είναι άσπρη!
Γιατί τα λέω όλα αυτά τα άσχετα; Για να μην πέφτουμε στο λάθος να λέμε «μα αφού σήμερα δε σημαίνει αυτό».
Προσωπικα την χρησιμοποιούσα και τη χρησιμοποιώ ακόμα. Μπας και είναι σαλονικιώτικη?
Οσο για το başıbozuk σημαίνει ο “τρελαμένος” αυτός που το κεφάλι του είναι σπασμένο, χαλασμένο, δεν πάει καλά.
Βλέποντας το βιντεάκι που έστειλε ο Μερεντίνης μου έκανε εντύπωση ο τίτλος: Bizoq (بزق)
Αραβικά δεν γνωρίζω αλλά σε έναν μεταφραστή μου έβγαλε:
[COLOR=#237EB5]بَزَقَ ( الجذر: بزق - المجال: عــام ) : بَصَقَ
spit - cause a salvia to go out
[/COLOR]
[COLOR=#237EB5]بُزُق ( الجذر: بزق - المجال: عدد وآلات ) : آلَةٌ مُوسِيقِيَّ
[LEFT]lute
[COLOR=#237EB5]بُزُق ( الجذر: - المجال: ) : آلَةٌ مُوسِيقِيّة
lute, mandolin
[/COLOR]
Νομίζω πρόκειται για το ίδιο και το αυτό. Ίσως λοιπόν πρέπει να δούμε πέρα από τους Έλληνες και τους Τούρκους. Ξέρει κανείς τίποτα για το Bizoq (بزق );
Το επιχείρημα ότι οι Πέρσες δεν ονομάζουν τα όργανά τους ανάλογα με το μέγεθος με πείθει αλλά ισχύει για τους Πέρσες, οι Έλληνες θα μπορούσαν να μεταχειριστούν την λέξη όπως ήθελαν. Επίσης, στην Ελλάδα έχουμε αρκετά παραδείγματα όπου το επίθετο πήρε τη θέση του ουσιαστικού (Νεαρόν ύδωρ = Νερό πλέον αντί ύδωρ, Ποντικός μύς = ποντικός πλέον αντί για μύς). Μήπως έγινε κάτι παρόμοιο με το “Tanbur – i – bozurg”; Να πήραν δηλαδή στην Ελληνική το επίθετο “Bozurg”.
Οι απόψεις του Γιάννη ως προς το “συνεννόηση μπουζούκι” με βάζουν σε πειρασμό να τείνω προς την Τούρκικη προέλευση. Αν δανειστήκαμε μια λέξη γνωρίζοντάς το νόημά της ως (χαλασμένο, σπασμένο, αγροίκο) το χρησιμοποιήσαμε για διαφορετικές περιπτώσεις, Το μπουζούκι με το “χαλασμένο” κούρδισμα, και την συνεννόηση αγροίκων.
Περιμένω αν γνωρίζει κάποιος κάτι για το Bizoq (بزق).
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 13:11 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 12:55 —
A! Κοιτάζοντας πίσω είδα την απάντηση του Νίκου Πολίτη που δεν γνώριζε την φράση “συνεννόηση μπουζούκι”.
Είμαι κάτοικος Θεσσαλονίκης και την έκφραση την έχω ψωμοτύρι, όπως και τις εκφράσεις “παιδί μπουζούκι” (κάτι δεν πάει καλά με αυτό το παιδί) αλλά και μπουζουκοκέφαλος όχι με την έννοια του μεγάλου αλλά του αγύριστου κεφαλιού. Που δεν μπορεί να δει (να σκεφτεί) το σωστό, που συνεχίζει και λέει τα δικά του. Φαντάζομαι Πολίτικης προέλευσης, ή και Μικρασιάτικης γενικότερα αφού η δικιά μου οικογένεια (όπου και όλοι χρησιμοποιούμε αυτές τις εκφράσεις) κατάγεται από ένα χωριό κοντά στον Μανισά (Μαγνησία).
Παιδιά, αυτές οι αργκο-χιουμοριστικές εκφράσεις πολύ αμφιβάλλω αν λέγονταν πριν το 1990.
Πρόχειρα, τουλάχιστον και από μνήμης, τις θυμάμαι από τον Τσιφόρο.
Μεταφέρω μια ακόμα πληροφορία από Τούρκο μουσικολόγο, σχετικά με αυτή την παλιότερη συζήτησή μας, περί ετυμολογίας:
Με την ονομασία “Buzurk” οι Πέρσες εννοούν μακάμ, π.χ. “Pesrev Buzurk makam”.
Με την ονομασία “Buzurk” ή “Buzurg” συναντάται επίσης ένα μακάμ της τουρκικής κλασικής μουσικής.
[Και οι δυο πληροφορίες επαληθεύονται και με απλή αναζήτηση στο google.]
Ενδιαφέρον, δεν το ήξερα. Όμως, άλλο “Pesrev Buzurk makam” και άλλο “tanbur – i – bozurg”.
Το πιθανότερο είναι, αφού κανείς δεν αμφισβητεί την τουρκική λέξη buyuk (μεγάλος), να χρησιμοποιήθηκε από τους Πέρσες η λέξη Buzurk / Bozurg και για την επισήμανση κάποιου μακάμ, εκτός από επισήμανση κάποιου μουσικού οργάνου. Κάτι σαν “το μεγάλο μακάμι”, όπως έχουμε (στα Περσικά!) “το σωστό μακάμι (το ράστ)”, τον “σωστό φθόγγο” (δηλαδή τον πρώτο, τον κατ’ εξοχήν φθόγγο, το ραστ) και άλλους ακόμα παρόμοιους προσδιορισμούς. Επομένως, φοβάμαι ότι δεν μας βοηθάει και πολύ αυτή η (κατά τ’ άλλα πολύ ενδιαφέρουσα) πληροφορία, στο να ετυμολογήσουμε την ελληνική λέξη μπουζούκι.
Άλλη εντελώς λέξη η τουρκική “buyuk” και άλλη το “bozuk”.
Οι παραδοσιακοί Τούρκοι μουσικοί θεωρούσαν το μπουζούκι όργανο “ελαττωματικό”, “ξεκούρδιστο”, γιατί χρησιμοποιούσε (και χρησιμοποιεί, ακόμα, βέβαια) το συγκερασμένο (γι’ αυτούς, τουλάχιστον, απλοποιημένο) σύστημα της δυτικής μουσικής και όχι το ασυγκέραστο, πιο περίπλοκο, της Αραβοπερσικής μουσικής.
Στα περσικα σημαινει μεγαλο.Πιθανως προκειται για δανειο της λεξης απο τους Τουρκους ,καθολου απιθανο ,αν και με διαφορετικη εννοια.
Κατα τον περιηγητή του 18 ου αιώνα Villoteau tambour bouzourk = μεγαλος ταμπουρας
Βάζω ένα σύνδεσμο με το [b][u]βιβλίο του M. Gazimihal.[/b][/u]
Από τη σελίδα 111 και μετά αναφέρεται και στο μπουζούκι και περιέχει σημαντικές πληροφορίες.
Δοκίμασα να σκανάρω τις σελίδες, αλλά βγαίνουν με πολλά λάθη, τα οποία μη γνωρίζοντας την τουρκική γλώσσα, δεν μπορώ να διορθώσω, ενώ με το πρωτότυπο κείμενο μπορεί κανείς (με τη συνδρομή της ιντερνετικής μετάφρασης) να βγάλει μια άκρη…
Βάζω και αυτή την πληροφορία, εδώ, στο νήμα όπου συζητούμε τα ετυμολογικά της λέξης “μπουζούκι”.
Στο βιβλίο “Theōrētikon stoicheiōdes tēs musikēs: kata ton kanonismon tōn triōn didaskalōn tu neu systēmatos, Grēgoriu Prōtopsaltu, Churmuziu Chartophylakos kai Chrysanthu Prusēs” (1859),
https://books.google.gr/books/about/Theōrētikon_stoicheiōdes_tēs_musikē.html?id=AmRDAAAAcAAJ&redir_esc=y
διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
[i]"Οι Άραβες όμως εξ αρχής επιμελήθησαν, και προσεκτικώτερον κατεγίνοντο, επί της αξιολόγου ταύτης επιστήμης της Μουσικής, επενοήσαντες σημαδόφωνα (σες ισαρετί),
εστόλισαν αυτήν δια πλειόνων φθορών (μποζούκ),
και ηύξησαν την τέχνην της μουσικής.[/i]
Και ολόκληρο το προαναφερόμενο βιβλίο, για όποιον ενδιαφέρεται:
(Πατήστε το pdf, δίπλα)
Κυρίες και κύριοι, δεν έχω το χρόνο, αλλά ψάξετέ το, η λέξη είναι καθαρώς ελληνική. Προέρχεται από την ελληνική λέξη βιζούκιον, η οποία σημαίνει το γυναικείο στήθος, εξ’ ου και η ονομασία του οργάνου. Αν θυμάμαι καλά, το έχω δει στο λεξικό του Σούδα.
Πάντως με μια γρήγορη αναζήτηση για τον όρο “βιζούκιον” δεν βρήκα καμία αναφορά για την λέξη αυτή, πόσο μάλλον για το ότι σημαίνει “γυναικείο στήθος”, παρά μόνον αυτό (που φαίνεται λίγο άσχετο):
Στο δε λεξικό του Σουίδα, βρήκα μόνο αυτές τις αναφορές που ξεκινάνε από βιζ-:
Όταν βρεις λίγο χρόνο γράψε μας πού έχεις συναντήσει αυτή την “ελληνική λέξη”
Και στο παρελθόν που συζητήθηκε εδώ Βουζούκι και Ελευσίνια μυστήρια
δεν βρέθηκε τέτοια λέξη (ή και “βυζούκιον”)
Σε περίπτωση που δεν την έχεις συναντήσει, καλό θα ήταν να είμαστε επιφυλακτικοί, διότι καραδοκούν ελληνοειδείς φεϊκιές και ποικιλώνυμες κατασκευές 
Φίλε Κιμωνίδη, καλωσήρθες στο φόρουμ.
Επομένως, θα προσθέσω σ’ αυτό…
…και μια επιπλέον παράκληση: γράψε μας επίσης αν βρήκες μόνο τη λέξη, ή αν διάβασες και για ετυμολογική σχέση της με το μπουζούκι.
Εμείς, νομίζεις πως έχουμε χρόνο για τέτοια, απ’ την αρχή καταδικασμένα ψαξίματα; Εσύ θα το ψάξεις, και αν βρεις κάτι θα μας το ανακοινώσεις.
Προσοχή, όμως: αφού βρεις ό,τι τυχόν βρεις, θα διαβάσεις ολόκληρο αυτό το νήμα (αν δεν το έχεις ήδη διαβάσει, χρόνος ανάγνωσης 27 λεπτά) και μόνον όταν βεβαιωθείς ότι αυτό που βρήκες δεν έχει ήδη παρουσιαστεί σε κάποιαν / - ες από τις 90 παραπάνω δημοσιεύσεις, θα μας το γνωστοποιήσεις.
