Καλησπέρα σε όλους και σας ευχαριστώ για τις τόσο πολύτιμες πληροφορίες!
Θα ήθελα απο την μεριά μου, να συνεισφέρω στο θέμα “τι σημαίνει μπουζούκι” ετυμολογικά:
Οι τούρκοι, λέγοντας "μπουζούκ παρά " ή bozuk para, (παράς είναι το χρήμα! )κάπως έτσι, εννοούν
" διαίρεσέ μου σε ψιλά " " χάλασέ μου, π.χ. ένα πενηντάρικο σε πέντε δεκάρικα “. Κυρίως
αυτό είναι κατα την γνώμη μου το μπουζούκι. Το “Διαιρεμένο”. Δηλαδή το κατατετμημένο σε τάστα
το συγκερασμένο, το περισσότερο θα λέγαμε ευκολόπαιχτο, έναντι των Αδιαίρετων (βιολιά, ούτια κλπ)
Νομίζω πως με αυτή την διευκρίνηση, ρίχνω λίγο φως στο θέμα, επειδή “χαλασμένο” ή σπασμένο
δίνουν μεν κάποια ερμηνεία. όπως χάλασέ μου, (σε ψιλά), ή …“σπάστα και ξαναρίχτα” κλπ
ωστόσο οι γείτονες και κατακτητές μας για πολλά πολλά χρόνια, με μιά λέξη εννοούν πέντε δέκα πράγματα, αντίθετα με εμάς που έχουμε πλούσιο λεξιλόγιο. Συνεπώς μπουζούκια (Διαιρεμένα), μπορούν να θεωρηθούν και όλα τα άλλα έγχορδα, με μπερντέδες ή με τάστα. Δεν αποκλείεται να υπήρχε κάποιο ψεγάδι υποτίμησης στο θέμα ( π.χ…“αααα, αυτός παίζει κάτι απλό και εύκολο. Παίζει Διαιρεμένο” ( ενώ υπάρχουν τα άταστα που είναι ζόρικα εδώ που τα λέμε! Το λήμμα βρήκα σε λεξικό τουρκικών λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν στην Κρητική Διάλεκτο(αν μπορώ να την πω έτσι, το ιδίωμα).
Τέλος, και συγνώμη για το πρώτο …σεντόνι μου! … νομίζω πως με αυτή την ετυμολογική ερμηνεία, καταρρίπτονται διάφορες άλλες που βλέπουμε στο youtube και αλλού, που αφήνουν υπόνοια τεχνικής ή φωνητικής ιδιομορφίας του οργάνου (π.χ. οτι είναι χαλασμένο, οτι είναι σπασμένο, ή οτι δεν μπορεί να αποδώσει παικτικά κλπ) Μιά χαρά είναι το …Διαιρεμένο (σε τάστα, το Μπουζούκι αλλιώς)
Απλώς με το πέρασμα των ετών και την πληθώρα τουρκικο αρβανιτο λατινικών κλπ λέξεων, οφείλουμε να ξεδιαλύνουμε, όσοι μπορούμε τα θέματα.
Παράλληλα, νομίζω πως έρχεται και η ερμηνεία της λέξης " άα, η δουλειά είναι μανίκι”, δηλαδή δύσκολη, αφού έχει ιδιαίτερη επιστήμη και τεχνική μαζί βέβαια η δημιουργία ενός σωστού μάνικου, τα σωστά μετρήματα, ενώ έρχονται και στο μυαλό μας τα διαστήματα του Πυθαγόρα, η Γεωμετρια και τόσα άλλα…
Βάζω και μιά σφήνα, προσπαθώντας να πείσω και εγώ τον εαυτό μου για την χρησιμότητα της βέργας! οι “βόλτες”, τα πάσσα, ο κοχλίας και οι βίδες τελικά, μήπως απο τον Αρχιμήδη δεν προήλθαν?!
Εύχομαι καλές πενιές και κάθε καλό σε όλους τους φίλους!
Με εκτίμηση και σεβασμό
Γιάννης
Καλωσόρισες στο Φόρουμ! Καλές συζητήσεις να έχουμε.
Μπήκες δυναμικά αγγίζοντας παράλληλα πολλά θέματα σε μία μόνο ανάρτηση.
Καλό θα ήταν να γίνεις λίγο πιο συγκεκριμένος εφόσον αναφέρεσαι σε μια πηγή. Πχ. ποιο λεξικό; Ποιας χρονιάς; Ποιος το έχει γράψει κλπ.
Εδώ το δώσουμε έμφαση στη λέξη “νομίζω”! Είναι δική σου θεώρηση μιας και η έκφραση προέρχεται από το χώρο της ένδυσης, που για τους ράφτες η δυσκολότερη δουλειά σε ένα ρούχο ήταν η κατασκευή του μανικιού. Παρόλα αυτά η κατασκευή του μάνικου στα όργανα είναι όντως μια εργασία που απαιτεί πολλή λεπτομέρεια.
Σε αυτό το σημείο θα σε παρότρυνα ένθερμα να ψάξεις μέσα στο Φόρουμ όπου έχουν γραφτεί πολλές αράδες πάνω στο θέμα και δεις πιο σφαιρικά τη κάθε άποψη!
Ναι, αλλά τι λέξη είναι αυτό το bozuk? Είναι ρήμα, ουσιαστικό, κάτι άλλο; Πώς κλίνεται, αν κλίνεται; Ποια είναι η κατάληξη, και ποιο το σταθερό μέρος της λέξης;
Αν δεν τα ξέρουμε αυτά, με άλλα λόγια αν δεν ξέρουμε τη γλώσσα, δεν προχωράμε. Φαντάσου έναν ξένο που δεν ξέρει ελληνικά, και προσπαθεί να καταλάβει τη λέξη «τετράχορδο»: δε θα σκεφτεί στον αιώνα τον άπαντα να ανοίξει το λήμα «τέσσερα», αφού το «τετρα-» δεν τον οδηγεί προς τα κει.
Ευχαριστώ! Αν καλά κατάλαβα, είναι ουσιαστικό και σημαίνει το Κέρμα
η υποδιαίρεση, αλλα στην καθομιλουμένη, σημαίνει “διαίρεσέ μου”
κατα-κερμάτισέ μου. Απο το ρήμα κείρω, κόβω, τέμνω που θυμίζει τα τάστα
αλλα και την εργασία των οργανοποιών, που κόβουν σε συγκεκριμένα διαστήματα
Κατακερματίζουν, υποδιαιρούν το μάνικο με πριόνι για να βάλουν αυτά τα
(ας τα πούμε σε ελεύθερη μετάφραση) κέρματα. Τα τόσο σημαντικά στην παραγωγή συγκεκριμένου ήχου. Θα βρώ σύντομα το pdf, θα το μετατρέψω σε jpg και θα το ανεβάσω ως link (πρωτάρης και ζητώ συγνώμη για την πολυλογία! )
Σύμφωνοι, αλλά επιμένω να κοιτάμε και τη μορφή των λέξεων, όχι μόνο τη σημασία τους. Και να κατανοούμε τη μορφή. Τη μορφολογική σχέση ανάμεσα στο κείρω και το κέρμα δεν την κατανοεί κάποιος που δεν ξέρει ελληνικά, και μάλιστα -έστω και στοιχειωδώς- αρχαία ελληνικά, αφού το κείρω δε λέγεται σήμερα.
Άρα, σκέψου πόσα αντίστοιχα υπάρχουν στην τύρκικη γλώσσα που να μην τα αντιλαμβανόμαστε όσοι δεν την ξέρουμε. Το ότι δύο λέξεις, στην τελική μορφή που τις βλέπουμε -τη μία μέσα σε μια τούρκικη φράση, bozuk para, την άλλη ως δάνειο στα ελληνικά, μπουζούκι- έχουν παρόμοια μορφή και κάπως συμβατή σημασία, μπορεί να είναι εντελώς τυχαίο και παραπλανητικό αν δεν ξέρουμε τι κρύβεται λίγο πιο πίσω από αυτή τη μορφή.
Να αναφέρω και τη λέξη καραμπουζουκλής: αυτός που έχει μαύρο μπουζούκι; Αυτός που κάνει… [τι άραγε ακριβώς;] πάρα πολύ με το μπουζούκι; Που μερακλώνει ίσως; Ή που παίζει πολύ καλά και μερακλώνει τους άλλους; Ο μερακλής, ο μάγκας, ο ρεμπέτης; Ο γλεντζές, ο άνθρωπος της παρέας; Και το «χάλασέ μου το πεντοχίλιαρο» πώς έρχεται να κολλήσει μ’ όλα αυτά;
Όχι. Ο μαυρομούστακος. Bıyık είναι το μουστάκι στα τούρκικα. Προφέρεται κάπως σαν «μπουγιούκ» (το ι χωρίς τελεία είναι ένα ιδιαίτερο φωνήεν, πολύ χαρακτηριστικό της τούρκικης γλώσσας και πολύ δύσκολο για τους Έλληνες), και το karabıyıklı / καραμπουγιουκλού παρεφθάρη σε «καραμπουζουκλής».
Όπως καταλαβαίνεις, δε θα το φανταζόμουν στον αιώνα τον άπαντα, αν δε μου το αποκάλυπτε κάποιος που ξέρει τούρκικα. (Αλλά το bıyık=μουστάκι ισχύει, το διασταύρωσα.)
Δύσκολο πράγμα η ετυμολογία, πανεύκολο όμως η παρετυμολογία…
Αγαπητέ κύριε Χαιρετάκη, καλώς ορίσατε!
Η αρχική έννοια της τουρκικής λέξης bozuk είναι «χαλασμένος» -η, -ο. επομένως, «Χάλασέ μου ένα πενηντάρικο», όπως σωστά παρατηρείτε. Καμμία απολύτως σχέση όμως δεν υπάρχει με μουσικά όργανα, δούγες οργάνων, τάστα και οτιδήποτε σχετικό. Τη λέξη «διαιρεμένο» για όργανο με τάστα, πρώτη φορά την ακούω. Να ξέρετε πάντως, ότι άλλο «κατατετμημένο» όργανο, που βεβαίως επειδή κατετμήθη δεν θα μπορέσει να ξαναπαίξει ποτέ του, και άλλο «όργανο με τάστα», που όμως και αυτό δεν το κατατέμνουμε, προκειμένου να παίξουμε.
Ευχαριστώ για την αποδοχή σας!
Λένε για τις πιστές μεταφράσεις, οτι είναι (κάποιες φορές! ) σαν τις πιστές συζύγους
δηλαδή άσχημες!
Πιστεύω πως ο κάθε ένας μας, ερμηνεύει αυτό που ακούει ή διαβάζει με τον δικό του τρόπο, κατα το δοκούν. Αν δείξεις σε κάποιον που γνωρίζει τουρκικά, χαρτονόμισμα των 100 ευρώ, και του πεις μποζούκ παρά, νομίζω πως ενώ θα ακούσει τη λέξη “κέρμα”, νόμισμα, ως ουσιαστικό, ενώ παράλληλα θα καταλάβει οτι θέλω ψιλά, υποδιαιρέσεις των εκατό, όχι απαραίτητα σε χαρτί ή μεταλλικό νόμισμα. Περιφραστική ερμηνεία θα γίνει μάλλον.
Παρόμοια, ευρύτερη ερμηνεία (αλίμονο αν πηγαίναμε by the book ! ), ισχύει και για τα ντουζένια. Νομίζω πως μιά ισότιμη λέξη θα ήταν τα “Πρέποντα”, τα τακτοποιημένα, σύμφωνα με την περίσταση και τον τραγουδιστή. Τα ντουζένια ήταν το set εργαλείων που είχαν τότε, και αν δεν τους έφταναν, δημιουργούσαν κι άλλα! Για φαντάσου, να έχεις τον Στράτο Παγιουμτζή, να είσαι ο Μάρκος και να πρέπει να “πέσεις” πάνω στην φωνή του. Ε δεν θα σιάξεις ανάλογα το όργανο? Συνεχίζοντας τις υποθέσεις, θα έλεγα πως ράβονταν κουστούμια για όλες τις περιπτώσεις, για χαρά, λύπη, γάμους, καημούς κλπ. Για αυτό και πρέπει να συνεχίσουμε το ψάξιμό μας. Αναφέρει επι παραδείγματι ο Στέλιος Βαμβακάρης, το Ντουζένι της Ψυχής. Τεχνικά, ήταν κάτι συγκεκριμένο, αλλα με την στενότερη έννοια, άντε να καταλάβεις ποιάς ψυχής, ποιό ντουζένι. Ολα είναι με ψυχή παιγμένα ! Στην ξενητιά, θα το “γυρίσεις” σε μινόρε, στο γάμο ματζόρε, στον βαρύτονο θα χαμηλώσεις κλπ. Μεγάλη φαντασία και εγώ είμαι ελάχιστος να τα περιγράψω! χρειάζονται πολλές λέξεις για να περιγράψεις το Ντουζένι. Θα έκανα την απόπειρα να πω οτι είναι τα “πρέποντα κουρδίσματα”, ανάλογα το ύφος, τα δέοντα παιξίματα. Τώρα το καραντουζένι κούρντισα που ακούμε, μάλλον ήταν το “απόλυτο”
εδώ, το καρα" οχι το μαύρο, αλλα θα λέγαμε το Σούπερ Ντουζένι. Η ετυμολογία γράμμα γράμμα…φέρνει πολλές φορές σύγχυση και γέλωτες ! ( "slow the very oil " σιγά τον πολυέλαιο ! Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος, Κώτσος ο παλιοκουβέντας, Μυστικός Δείπνος, το μυστικό τσιμπούσι που έλεγε και ο Χαρυ Κλυν ! )
Είχα ακούσει μιά συνέντευξη του Κώστα Παπαδόπουλου, που έλεγε πως φαλτσάριζε μερικές φορές η φωνή του Μάρκο, οτι “ήταν εκτός”. Μάλιστα το είπα και σε έναν υποψιασμένο και μελετημένο φίλο (έφαγα τις φάπες μου). Τώρα τι είναι φάλτσο και τι όχι…είναι μεγάλο θέμα για να χωρέσει εδώ μέσα. Μαθητής είμαι ακόμα και ευχαριστώ για την υπομονή σας, ακολουθεί μήνυμα
Ο Στέλιος Βαμβακάρης είχε δημιουργήσει ένα πέπλο μυστηρίου γύρω από τα ντουζένια που γνώριζε και που «κάποια στιγμή» θα αποκάλυπτε. Δεν ξέρω αν πρόλαβε τελικά να αποκαλύψει τίποτε πριν βγουν μελετητές σαν τον @stavros_k που τα βρήκαν μόνοι τους χωρίς καμία αποκάλυψη.
Με το συμπαθειο, αλλά το ντουζένι της ψυχής το θεωρώ παπάντζα του.
Πράγματι, νομίζω ότι υπάρχει συζήτηση κάπου εδώ στο φόρουμ που καθιστά αρκετά πειστική την υπόθεση ότι σημαίναι «το βασικό, το κατεξοχήν κούρδισμα».
Δεν είπαμε γράμμα γράμμα. Είπαμε να γίνεται έτσι όπως γίνεται κι όχι στα κουτουρού, με βάση τυχαίες ομοιότητες του τύπου «έχεις σγουρά μαλλιά, σίγουρα θα είσαι ο χαμένς μου αδελφός παρόλο που ποτέ δεν μου είπε κανείς ότι έχω χαμένο αδελφό».
Νομίζω ότι έχει καναδυό πολύ ψηλά που δεν του βγαίνουν καλά. Το ότι ήταν φωνάρα δε σημαίνει ότι ήταν και αλάνθαστος, κανείς δεν είναι.
Ντάξει, εγώ δεν το βρίσκω και τόσο ενδιαφέρον. Νομίζω ότι κάτι τέτοιο θυμάμαι: αν μεν κάνω λάθος, τόσο το καλύτερο. Αν πάλι έχω δίκιο, θα πρέπει να βρούμε ποιο / ποια είχα ακούσει, που δε θυμάμαι όμως ποια ήταν, κι άμα τα βρούμε τυχαία (επειδή μετά από μήνες, κάποιος που θα τύχει να τ’ ακούσει, θα θυμάται την παρούσα συζητηση και θα έρθει να το πει) θα πούμε «οκέι, εδώ έκανε ένα λάθος, αλλά γενικά δεν κάνει λάθη».
Πάντως πολύ ψηλά τραγούδια, άρα τα πρώτα υποψήφια, είναι: Ώρες με θρέφει ο λουλάς, Όσοι έχουνε πολλά λεφτά, ένας αμανές. Θα είναι και άλλα.
Τα δύο πρώτα, αστέρια έχουν βγεί. και στα ψηλά. Στον αμανέ ο Μάρκος, πράγματι, δεν το ΄χει, το έχω γράψει αρκετές φορές. Αλλά όχι και ότι φαλτσάριζε η φωνή του.
Ας μην οδηγηθούμε σε λάθος συμπεράσματα, και άσκοπες συζητήσεις.Ο Μάρκος ήταν ο πολυηχογραφημένος μπουζουξής- συνθέτης ακριβώς για αυτό τον λόγο.Ήταν ακριβέστατος και τονικά, και ρυθμικά.Ο Παπαδόπουλος μιλάει για μια ηχογράφηση που έλαβε χώρα στα τελευταία του βίου του,με όλα τα αναμενόμενα.Μία τεράστια τραγουδίστρια,( για πολλούς η κορυφαία στο ρεμπέτικο τραγούδι), λίγο πριν πεθάνει είχε μία συμμετοχή σε έναν δίσκο.Φίλοι μουσικοί μου είπαν ότι ταλαιπωρήθηκαν στην ηχογράφηση, γιατί έγινε με το παλιό σύστημα,( όργανα και φωνή μαζί), και εκείνη στόναρε.Μιλαμε για μία τραγουδίστρια που ηχογραφούσε μια κι έξω.Μου είοαν ψέματα οι μουσικοί; Όχι.Είπε ψέματα ο Παπαδόπουλος; Όχι.Μπορούν από μία ηχογράφηση να χαρακτηριστούν ως φάλτσοι, για όλη την εργασία τους; Φυσικά όχι.Ας κουβεντιάσουμε κάτι πιο σημαντικό και ουσιώδες, από το να ασχολιώμαστε με πράγματα αυτονόητα.
Τα ντουζενια για τα ταμπουροειδη, ειναι μελετημενα και φτιαγμενα για να παιζουν συγκεκριμενους δρομους, οπως ειναι αυτοι δομημενοι. Αρα ειναι γενικα σωστη η ερμηνεία της λεξης. Οπως και ενας ανθρωπος όταν ειναι πετυχημενος, ευδιαθετος, καλοντημενος, λεγαν παλια, ειναι πανω στα ντουζενια του. Το καραντουζενι των τουρκων, ειναι το σι μι λα, το καθιερωμενο που εχουν, και απο κει και περα αλλαζουν κουρδισμα αναλογως τι θελουν να παιξουν. Οπως εχουμε εμεις δλδ το ρε λα ρε στο τριχορδο ως καθιερωμενο. Αλλα την ονομασια καραντουζενι την δωσαμε σε αλλο. Σωστες ειναι παντως οι εννοιες απο την τουρκικη γλωσσα, δεν μας λεν κατι διαφορετικο. Λενε ομως οτι πιο σωστα η λεξη προερχεται απο τα περσικα ως μποζουργκ ταμπουρ, μεγαλος ταμπουρας δλδ. Ας μας πουν οι γλωσσολογοι…
Δηλαδή πέμπτες. Από αυτό το κούρδισμα βγαίνουν όλοι οι δρόμοι, σε σωστή βάση ως προς τη σχέση μεταξύ τους, και επιπλέον υπάρχει και η δυνατότητα για μια δεύτερη σειρά βάσεων, πάλι με σωστή τονκή σχέση μεταξύ τους.
Πράγματι λοιπόν, είναι το κατεξοχήν κούρδισμα. Αν ξέρεις μόνο αυτό, παίζεις τα πάντα. Τα υπόλοιπα προσφέρουν κάτι πιο εξειδικευμένο το καθένα.
Άλλωστε έτσι κουρδίζουν και τα βιολιά-βιόλες-βιολοντσέλα, και τα μαντολίνα, και γενικώς ένα σωρό όργανα δυτικά και ανατολίτικα. Το πρόσεξαν κι άλλοι ότι εξυπηρετεί!
Για τις παρετυμολογίες απάντησαν καταλληλότεροι από μένα. Για τα ντουζενια υπάρχει άφθονο υλικό στο φόρουμ, και φυσικά στο βιβλίο του Κουρούση. Για τον Μάρκο επίσης μπήκαν τα πράγματα στη θέση τους, εφόσον ο Παπαδόπουλος αναφερόταν στον Μάρκο στα τελευταία του. Τα γράφω γιατί μας διαβάζει κόσμος και πρέπει να προσέχουμε τις πληροφορίες που τελικά δίνει το φόρουμ σαν σύνολο.
Τώρα για τα κουρδίσματα σε 5ες είναι η πιο ισχυρή αρμονική και πάνω σε αυτή έχει χτιστεί όλη η μουσική μας (σε κάποιες περιοχές του κόσμου όπως η Κορέα ίσως να μην ισχύει απόλυτα αυτό, όπως είδαμε σε άλλη συζήτηση). Το κοντραμπάσο εξαιρείται από την οικογένεια του βιολιού και κουρδίζει σε 4ες λόγω μεγάλης κλίμακας, θα ήταν πολυ δυσκολότερο για τους παίχτες να πιάνουν τις αποστάσεις πάνω στο όργανο.
Το ηλεκτρικό μπάσο ακολουθεί τη λογική της κιθάρας, και ίσως κατά κάποιον τρόπο είναι είδος κιθάρας. Εδώ λοιπόν δεν παίζουν οι 5ες, παίζουν κυρίως οι 4ες. Όσο για το κόντρα, είναι σε 4ες! (Εξηγεί ο Νίκος γιατί .)