Τα λαικά αυτά όργανα, μπουζούκι, τζουράς, μπαγλαμάς, δεν είχαν ούτε προπολεμικά μια τυποποιημένη κατασκευή όπως π.χ. βιολί η μαντολίνο αλλά ελεύθερη. Οπότε πως μπορεί σε αυτά τα όργανα να χαρακτηριστεί κάποιος ήχος προπολεμικός ?
2 «Μου αρέσει»
Μήπως σε σχέση με τον μεταπολεμικό ήχο, που τον χάλασαν οι μαγνήτες και τα τετράχορδα;
Δεν είναι θέμα μαγνητών και τετραχόρδων, είναι η ροζέτα των προπολεμικών, που δεν επιτρέπει στον ήχο να “σκάσει”, όπως το έχουμε συνηθίσει σήμερα.
Το θέμα νομίζω λέει μόνο για προπολεμικό ήχο και όχι για μεταπολεμικό, μαγνήτες και τετράχορδα. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μόνο ένας ήχος προπολεμικός. Κάθε μάστορας δούλευε με τον τρόπο του και ελεύθερα…
1 «Μου αρέσει»
Με τα λίγα που ξέρω, θα έλεγα ότι παίζει ρόλο και η σχέση ήχου-μελωδίας. Δηλαδή έχουμε συνδέσει τον προπολεμικό ήχο με τις ανάλογες μελωδίες, στις οποίες ταίριαξε αυτό το άκουσμα. Αντίστοιχα, το ηχόχρωμα του προπολεμικού μπουζουκιού και χειρισμού δεν θα ήταν τόσο ταιριαστό με το ύφος του '60 πχ.
Και κυρίως αυτό που αναφέρει ο Μιχάλης στο #100…
Μα αυτό λέει κι ο Νικόλας: προπολεμικός, άρα διαφορετικός από τον μεταπολεμικό. Μπορείς να τον ορίσεις είτε θετικά (έχει αυτό), που είναι πιο δύσκολο, είτε αρνητικά (δεν έχει εκείνο) που είναι πιο εύκολο.
1 «Μου αρέσει»
Ωραία. Αλλά τον ήχο που επιβάλλει η ροζέτα, πώς θα τον αξιολογήσεις, θετικά ή αρνητικά;
1 «Μου αρέσει»
Όχι, δεν εννοώ αξιολόγηση. Θετική περιγραφή είναι να πεις ένα χαρακτηριστικό. Άντε όμως να περιγράψεις τον ήχο… Αρνητική περιγραφή είναι να πεις κάτι που δεν υπάρχει, σε αντιδιαστολή με τον μεταπολεμικό ήχο όπου αυτό το χαρακτηριστικό υπάρχει.
Π.χ. ασπρόμαυρη ταινία: θετική περιγραφή = έχει μόνο άσπρο και μαύρο. Αρνητική περιγραφή = δεν έχει χρώματα.
Συνήθως το δεύτερο δε διαλέγεις;
Όχι πάντα…
… και το απαραίτητο παραγέμισμα…
Καλά, όχι πάντα, αλλά πάντως είναι κι αυτός ένας τρόπος. Αυτός ο ιδιαίτερος ήχος του λαϊκού του '60 και προχωρημένου '50 είναι αρκετά χαρακτηριστικός ώστε να πεις «προπολεμικό ήχο εννοώ όχι σαν εκείνο»!
Μα ούτε προπολεμικά ούτε μεταπολεμικά υπάρχει μόνο ένας ήχος…αφού η κατασκευή είναι ελεύθερη σε αυτά τα όργανα…
Φοιτητής στη Γερμανία, έμενα σε «φοιτητόσπιτο» του δήμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του ήταν ότι εκτός από ένα κρεβάτι, μία τάβλα για γραφείο και μία καρέκλα, τίποτα άλλο δεν υπήρχε στο δωμάτιο. Στα εγκαίνια, μία εφημερίδα της πόλης φίλα προσκείμενη στον δήμαρχο, περιέγραφε τα δωμάτια: “Η επίπλωση των δωματίων αφήνει εντελώς ελεύθερη τη φαντασία του κάθε φοιτητή, να διαμορφώσει και διακοσμήσει το χώρο του σύμφωνα με τα προσωπικά του γούστα”.
1 «Μου αρέσει»
Εντάξει, δίκιο έχεις. Όντως, δεν υπάρχει ένας ήχος.
Προσωπικά υπάρχει κάτι που το καταλαβαίνω (χωρίς να μπορώ να το ορίσω) ως προπολεμικό ήχο, δηλαδή πρακτικά συνήθως καταλαβαίνω ένα προπολεμικό τραγούδι χωρίς να δω ημερομηνία κυκλοφορίας. Αλλά είναι πιο πολύ ο συνολικός ήχος παρά μεμονωμένα ο ήχος του μπουζουκιού.
Εντωμεταξύ, ο ήχος ενός οργάνου, χωρίς ενίσχυση τουλάχιστον, επηρεάζεται κι από τον ήχο των άλλων οργάνων. Επομένως παίζει ρόλο και ο τρόπος της ηχογράφησης: αν γύρω στο εξηντατόσο αρχίζουν οι πολυκάναλες ηχογραφήσεις και ο κάθε μουσικός παίζει μόνος του στο στούντιο, στην ηχογράφηση θα βγει ελαφρώς διαφορετικός ήχος απ’ ό,τι αν έπαιζε μαζί και ταυτόχρονα με τους άλλους. (Ισχύει; διρθώστε με…)
1 «Μου αρέσει»
Στην τελευταία σου τοποθέτηση εγώ συμφωνώ αρκετά…
Ενδιαφέροντα και σημαντικά αυτά που αναφέρετε. Αναρωτιέμαι όμως, από τη στιγμή που στα μπουζούκια μπήκανε τάστα και τα κάνανε συγκερασμένα σε ποια κουλτούρα ανήκουνε πιο πολύ της ανατολικής ή της δυτικής?
1 «Μου αρέσει»
Προσωπικά θεωρώ ότι το μπουζούκι έγινε «πιο δυτικό» όχι με τα τάστα αλλά με την εγκατάλειψη των ντουζενιών υπέρ του Ρε-Λα-Ρε.
Αναλυτικότερα:
α)
Αλλά τέλος πάντων καταλαβαίνω ότι το νόημα της ερώτησης έχει να κάνει με τη χρήση συγκερασμένης κλίμακας κι όχι με το αν έχουμε κινητά ή σταθερά τάστα.
β) Ο συγκερασμός δεν είναι κατ’ ανάγκην δυτική επιρροή. Ειδικά για τα έγχορδα με μπερντέδες (ή τάστα) είναι και αναγκαία λύση την οποία θα μπορούσε να σκεφτεί ο καθένας προκειμένου να μπορεί ο ίδιος μπερντές (ή τάστο) να εξυπηρετεί όλες τις χορδές. Το λαούτο γιατί είναι συγκερασμένο; Γιατί αν χαμηλώσεις τον μπερντέ που δίνει το Σι στη χορδή Λα, θα σου φαλτσάρει το Λα στη χορδή Σολ. Οπότε, επιλέγεις καλύτερα να σου φαλτσάρει (δηλαδή να βγει συγκερασμένο) το Σι, που είναι πιο αποδεκτό στο αφτί, και συνεχίζεις όπως πάντα να συνοδεύεις βιολιά, φωνές κλπ. που εκτελούν το Σι χαμηλά.
γ) Αντίθετα από τα ντουζένια, το Ρε-Λα-Ρε αποδεσμεύει τον κάθε δρόμο από τους υπόλοιπους. Δε σε οδηγεί να παίξεις το Ραστ ένα τόνο πιο κάτω από το Ουσάκ, μπορείς να παίξεις οτιδήποτε από οπουδήποτε. Άρα, απομακρύνεται από ένα πολύ θεμελιώδες στοιχείο της τροπικότητας (πολύ πιο θεμελιώδες από την ακριβή τιμή κάθε διαστήματος). Επιπλέον, σε πολλές από τις τονκότητες αχρηστεύονται οι ανοιχτές (γεμάτες), κι αυτό ανοίγει τον δρόμο σε πολύ αρμονικότερη συνοδεία. Άπαξ και άνοιξε αυτός ο δρόμος, επόμενο ήταν να εγκαταλειφθεί το παίξιμο με ανοιχτές ακόμη και στις τονικότητες όπου μπορούσε να συνεχιστεί, και παρέμεινε μόνο σαν επιλογή για δημιουργία ένός ιδιαίτερου ύφους σε κάποια τραγούδια, ενώ με τα ντουζένια ήταν κάτι το μόνιμο και όχι στοιχείο διαφοροποίησης.
1 «Μου αρέσει»
Εγώ θα το δώ αλλιώς: ο συγκερασμός είναι δυτική επιρροή και μάλιστα αυτός είναι που ώθησε την ελληνική λαϊκή μουσική προς την δυτική, κλιμακοκεντρική και όχι τροπική προσέγγιση, σε συνδυασμό με την επιλογή του σταθερού κουρδίσματος: με αυτές τις δύο αλλαγές, μπορείς πλέον να ξεφύγεις (αν το θέλεις!!!) από την τροπικότητα και να μην βλέπεις πια το ουσσάκ σαν ένα ραστ με μετατόπιση της βάσης ένα τόνο παραπάνω (Α να νες, που έλεγαν και οι Βυζαντινοί) αλλά να μπεις πλέον στο (δυτικότατο!) κόλπο του τρανσπόρτου, που η τροπική προσέγγιση το αγνοούσε παντελώς. Οπότε πλέον, ναι, μπορείς να παίξεις ραστ από οπουδήποτε, αλλά και ουσάκ από οπουδήποτε και γενικώς, οτιδήποτε από οπουδήποτε, αρκεί να εξασκηθείς βέβαια λιγάκι, αλλά αυτό είναι τεχνικό και θεωρητικά αμελητέο θέμα.
Για το θέμα τώρα, του πότε έγινε πιο δυτικό το λαϊκό τραγούδι, και εδώ θα το δώ αλλιώς: όταν τα ταξίμια άρχισαν, σταδιακά βέβαια αλλά σταθερά, να αποδεσμεύονται από τα τετρά- / πεντάχορδα με τα αντιστοιχούντα τονικά κέντρα, και να βλέπουν πλέον οκτάφθογγες κλίμακες. Με άλλα λόγια: Με την εισδοχή του Τσιτσάνη (αλλά και του Μπαγιαντέρα, και άλλων…) στα μουσικά μας πράγματα. Και δεν έχει και τόση σημασία εδώ, η κλασική «αντιπαράθεση» συγκερασμένη vs. ασυγκέραστη προσέγγιση, δυτική vs. Ανατολική μουσική. Οι τροπικά προσανατολισμένοι λαϊκοί μουσικοί δεν είχαν κανένα πρόβλημα να εφαρμόσουν την τροπικότητα που ήξεραν στα όργανά τους και τις συνθέσεις τους, κι ας ήταν συγκερασμένα, κανέναν Μάρκο δεν τον πείραξε αυτό. Οι «ευρωπαϊστές» απ’ την άλλη, μπόρεσαν να ανοίξουν το δρόμο που εξυπηρετούσε τη δική τους αισθητική, χωρίς να χρειαστεί να χωριστούν οι μεν από τους δε σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Αγνόησαν πλήρως τις δυνατότητες συνήχησης ανοιχτών χορδών που τους παρείχε το τρίχορδο ρε λα ρε όργανο, με αποτέλεσμα να είναι πια μόνο θέμα χρόνου, το πότε θα εμφανιστεί ένας Σπιτάμπελος ή ένας μαθητής του (που να αρχίζει από Χ το όνομά του) να εκμεταλλευτεί και να διευρύνει τις «οριζόντιες» δυνατότητες του οργάνου, προσθέτοντας μία παραπάνω χορδή…
1 «Μου αρέσει»
Παιδια, είναι η προπολεμική μουσική μας για έναν Ευρωπαίο είναι εξαιρετικά ανατολίτικη ακόμα και σε ρε λα ρε, με τάστα και ραστ.
Μην ξεχνάτε ότι το “μπουζούκι” είναι ένας παράγοντάς της μόνο, όχι το σύνολο των χαρακτηριστικών της.
Τέλος, θέλω να σας παραθέσω το εξής παράδειγμα:
ακούστε ένα όργανο προπολεμικό σε ρε λα ρε
εδώ
και το ίδιο κομμάτι από άλλη κάμερα και άλλη γωνία στο 17:10
και θα καταλάβετε πόσο μπορεί να μας επηρρεάσει την αίσθησή μας το μέσον (δλδ πόσο αλλιώτικα μπορεί να είναι τα μπουζούκια που ακούμε στον Μάρκο από αυτό που άκουγε ο Μάρκος)…
ακούστε πόσο πιο γλυκό είναι το 2ο βίντεο
3 «Μου αρέσει»
Μάλιστα, τεράστια πράγματι η διαφορά. Το μέγα ερώτημα είναι, ποιο από τα δύο μικρόφωνα στρεβλώνει το άκουσμα λιγότερο από το άλλο, αλλά και πόσο μακριά από την φυσική πραγματικότητα είναι και τα δύο μικρόφωνα. Εσύ, Μπάμπη, ή και ο Πέτρος βέβαια, τί απαντάτε σ’ αυτό;
Στην προκειμένη περίπτωση, νομίζω ότι ο αληθινός ήχος είναι πιο κοντά σε αυτόν που δίνει η κάμερα του Πέτρου, δλδ το δεύτερο, πιο γλυκό απόσπασμα (δεν ξέρω αν την είχε συνδέσει και με το zoom ηχογραφικό, δεν θυμάμαι, μάλλον ναι).
Αλλά και από το δικό μου κινητό στο πρώτο απόσπασμα, αληθινό ήχο ακούμε 
. Αν ήταν άραγε τοποθετημένα στο ίδιο σημείο, μήπως η διαφορά ήτανε μικρότερη;
και άλλα πολλά ερωτήματα κτλ κτλ κτλ
1 «Μου αρέσει»