Νομίζω πως με την Θρακιώτικη λύρα δεν ασχοληθήκαμε καθόλου!Αχλαδόσχιμη σαν την Πολίτικη,διαφορετικός και μάλιστα πολύ χαρακτηριστικός ο ήχος της.Γνωρίζουμε μήπως δεξιοτέχνες ή οργανοποιούς της Θρακιώτικης λύρας?Υπάρχουν παλιές ηχογραφήσεις με Θρακιώτικη λύρα?
Τα φώτα σας παρακαλώ!
ΥΓ. Ορίστε και ένα βίντεο από ένα ταλαντούχο Θρακιώτη!
Θυμάμαι ότι μία από τις ηχογραφήσεις του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπω Μερλιέ (1930) έχει έναν αμανέ τραγουδισμένο από κάποιον πρόσφυγα Δημήτριο Φτωχίδη από το Σαμακόβι (ανατολικής) Θράκης, που συνοδεύει με λύρα. Η σελίδα τους όμως έχει αυτή τη στιγμή πρόβλημα.
Gilles, δεν είναι δικά μου τα φώτα, αλλά αν είσαι μέλος στο Facebook μπορείς να βρεις μια ειδική ομάδα για τη θρακιώτικη λύρα:
Εύα
Βεβαίως! Γνωρίζουμε τον μουσικό στο βίντεό σου. Λέγεται Δημήτρης Αρβανίτης και παραδίδει και μαθήματα σ’ όποιον ενδιαφέρεται. Έδρα Αθήνα. Ο τύπος είναι θησαυρός. Στο παίξιμο είναι της «σχολής» του μεγάλου Γιάννη Στρίκου από το Κωστή, είναι ζωντανός φορέας πολύ μεγάλου ρεπερτορίου σημαντικών τραγουδιών, και παίζει εδώ και χρόνια στα Αναστενάρια.
Κατασκευαστές: Γιάννης Ντομπρίδης, έδρα Θεσσαλονίκη. Γιάννης (?) Κουκουρίγκος, έδρα κάπου βόρεια. (Για τον Κουκουρίγκο δεν ξέρω πολλά, αλλά είναι γνωστός οργανοποιός στο σινάφι και δε θα είναι δύσκολο να τον εντοπίσεις. Των αλλωνών έχω και τηλέφωνα και ό,τι στοιχεία θες, και του Ντομπρίδη έχω και λύρα και είναι εξαιρετική.)
Πολλές, και παλιές και σύγχρονες. Υπάρχει η λύρα της Αν. Θράκης, που δεν παίζεται πια (δεν ήταν άλλο όργανο, απλώς χρησιμοποιόταν σ’ έναν λίγο διαφορετικό κλάδο της ευρύτερης θρακιώτικης παράδοσης). Δύο δίσκοι με παλιούς μουσικούς από το Σαμμακόβι:
«Λύρες του Σαμμακοβιού», καταγραφές Σ. Καρά 1958 και 1964 δύο μουσικών, Γιώργη Γκόρε και Χαράλαμπου Μενίδη. Έκδοση ΚΕΠΕΜ, με εξαιρετικό ένθετο βιβλιαράκι.
«Σκοποί και τραγούδια από το Σαμακόβι Θράκης με τον Δημήτρη Φτουχίδη, Ηχογραφήσεις 1930». Από τις γνωστές ηχογραφήσεις της Μέλπως Μερλιέ. Έκδοση ΜΛΑ, επίσης με βιβλιαράκι. Πέρα από την αξία του ντοκουμέντου ο Φτουχίδης ήταν και πραγματικά εξαιρετικός μουσικός.
Υπάρχει επίσης η λύρα της Βόρειας Θράκης, που παίζεται και σήμερα στα αναστενάρικα χωριά της Μακεδονίας. Οι αναστενάρηδες είναι απόγονοι Βορειοθρακιωτών προσφύγων, με καταγωγή συγκεκριμένα από το χωριό Κωστή Αγαθουπόλεως και (ίσως) άλλα χωριά της ίδιας περιοχής. Σημείο αναφοράς ο δίσκος του Γιάννη Στρίκου «Φίλοι μ’ καλωσορίσατε», έκδοση Εν Χορδαίς. Ο Στρίκος παίζει και τραγουδάει και στο δίσκο «Γκάιντα - Τσαμπούνα - Ζουρνάς» της ΦΜ ρέκορντς: περίπου ο μισός δίσκος έχει γκάιντα (ο άλλος μισός τσαμπούνα και από ζουρνά ένα κομμάτι μόνο), και η γκάιντα στα περισσότερα συνοδεύεται και από τη λύρα του Στρίκου. Είναι μάλλον οι μόνες «αληθινές» ηχογραφήσεις ολόκληρης της σειράς της ΦΜ για τα ελληνικά όργανα.
Υπάρχει ακόμη ο δίσκος «Anastenaria» της ΕΜΙ, με ζωντανές ηχογραφήσεις από αναστενάρικο πανηγύρι, με κύριο λυράρη τον Δημήτρη Λάντζιο. Χωρίς καθόλου τεκμηρίωση, εκτός από ένα σύντομο σημείωμα της Μαρίας Μιχαήλ-Δέδε (από τους σημαντικότερους μελετητές των αναστεναριών). Πραγματικά άγριος ήχος. Σημαντικό ντοκουμέντο για όσους το 'χουν ψάξει λίγο, κουραστικό ίσως για όσους δεν μπορούν να συμπληρώσουν νοερά τον ήχο με την εικόνα.
Και υπάρχει και η λύρα της Δυτικής Θράκης, της οποίας σημερινός εκπρόσωπος είναι ο Αλέξης Παρτινούδης. Έχει μερικά κομμάτια στον διπλό δίσκο «Έβρος» του Κέντρου Βαλκανικής μουσικής και χορού -αυτός κι αν έχει πλούσιο ένθετο.
Όλοι οι παραπάνω δίσκοι αξίζουν τον κόπο και τους συνιστώ ανεπιφύλακτα (ιδίως αν στο «Γκάιντα-τσαμπούνα-ζουρνάς» βρεις μόνο το μισό, γιατί το άλλο μισό με την τσαμπούνα… τέλος πάντων, αφού δε ρώτησες αυτό δε συνεχίζω).
Επίσης υπάρχουν ηχογραφήσεις διάσπαρτες μέσα σε άλλους δίσκους: σε μερικούς του Μελίκη (πάλι με τον Στρίκο), στους θρακιώτικους του Σ. Καρά, σε κάποιους του Αηδονίδη κ.α. Να κι ένα σύντομο δείγμα από ένα δίσκο της Σαμίου. Λιγάκι θρακιώτικη λύρα παίζει κι ο Σινόπουλος, αλλά δεν είναι το ίδιο.
Ένας δίσκος προς αποφυγή είναι αυτός με τίτλο κάτι σχετικό είτε με Αναστενάρια είτε με Κωστή, μια πρόσφατη κυκλοφορία που, χωρίς να το δηλώνει πουθενά στο εξώφυλλο, δεν περιέχει πραγματική αναστενάρικη μουσική αλλά διασκευές των κωστελήδικων τραγουδιών από σύγχρονους νεοπαραδοσιακούς μουσικούς με ούτια και τέτοια.
Παρόμοιο όργανο αλλά όχι το ίδιο είναι και η μακεδόνικη (Δραμινή) λύρα.
Υπάρχει επίσης ο πρόσφατος δίσκος της ομάδας «Κικώνων ήχος», που είχε παρουσιαστεί και εδώ στο φόρουμ. Αλλά δεν τον έχω στο ράφι που θα 'πρεπε να είναι κι έτσι δεν μπορώ να γράψω περισσότερα αυτή τη στιγμή. Θυμάμαι ότι παίζει λύρα μια κοπέλα με το σπάνιο όνομα Σαλονικιά, που μπορείς να την βρεις και στο ΥΤ σε διάφορα βιντεάκια. Και ότι γενικά πρόκειται για μια πιο σύγχρονη προσέγγιση της θρακιώτικης παράδοσης -σύγχρονη αλλά εντός παραδόσεως πάντα.
Μας γέμισες πληροφορίες pepe!Σε ευχαριστώ πολύ!Θα το ψάξω το θέμα και ξαναμιλάμε!
Να κάνω μερικές συμπληρώσεις στο παρακάτω. Χρειάζονται όμως κι άλλες.
Το όνομα είναι πράγματι Γιάννης Κουκουρίγκος. Υπάρχει και ο αδελφός του Τάσος, επίσης οργανοποιός -διατηρούν μαζί εργαστήρι στο Σιδηροχώρι Σερρών, βλ. εδώ. Όμως ξαφνικά δεν είμαι τόσο σίγουρος αν ο Γιάννης όντως φτιάχνει λύρες. Κάτι τέτοιο θυμόμουν, αλλά στο σάιτ του εργαστηρίου και σε όσες άλλες αναφορές στους δύο αδελφούς εντόπισα με μια αναζήτηση, αναφέρονται μόνο οι κιθάρες τους. Όποιος γνωρίζει ας συμπληρώσει.
Η λύρα του Σαμμακοβιού και αυτή της Β. Θράκης, δηλαδή ουσιαστικά του Κωστή, είναι ίδια. Το Κωστή, το κατεξοχήν γνωστό για τα αναστενάρια χωριό, απέχει 20 περίπου χιλιόμετρα από το Σαμμάκοβο, κι όμως το πρώτο θεωρείται Β. Θράκη, ενώ το δεύτερο Ανατολική. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συγκεκριμένοι όροι έχουν να κάνουν με τα σημερινά σύνορα Βουλγαρίας-Τουρκίας-Ελλάδας. Πάντως η λύρα του Σαμμακοβιού και του Κωστή ανήκουν στην ίδια σχολή θρακιώτικης λύρας.
Στην σελίδα αυτή μπορεί κανείς να ακούσει αποσπάσματα από την έκδοση του ΚΕΠΕΜ, αλλά να δεί και ένα βιντεάκι-παρουσίαση του δίσκου όπου ακούγονται και πάλι αποσπάσματα.
Ένας άλλος δεξιοτέχνης της θρακιώτικης λύρας είναι ο Πασχάλης ο Περιφάνης από το Κωστή της Β. Θράκης αλλά και ο Σπύρος Κούκος, αν δεν κάνω λάθος στο όνομά του, που διαμένει σε κάποιο από τα Κωστελίδικα χωριά της Μακεδονίας (Μελίκη Ημαθίας, Αγ. Ελένη Σερρών…). Ο Πασχάλης έχει βγάλει δίσκο με το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής που ονομάζεται “Τα Κωστιλίδικα”.
Δεν ξέρω Δημήτρη… Για να το λες κάτι θα ξέρεις, αλλά κι αυτό που λέω εγώ, για τις τρεις σχολές, από το δικό σας δίσκο το έμαθα (το κείμενο του Παρτινούδη). Άλλωστε και μόνος μου ακούω ότι ορισμένα κομμάτια του Φτουχίδη από το Σαμμακόβι έχουν έντονα διαφορετικό ύφος από τα αναστενάρικα. Στους σαμμακοβλήδικους δίσκους υπάρχουν και τραγούδια (ο Μικροκωσταντίνος και καναδυό άλλα) που τα ξέρουμε σε τελείως διαφορετική εκδοχή από το Κωστή. Δεν το λέω για να σε κοντράρω, αλλά εξήγησέ μας λίγο περισσότερο αυτό που εννοείς για τις σχολές. Ίσως έχω κάνει κάποια βασική παρανόηση.
Πρέπει να κάνω ένα καλό συγύρισμα, γιατί ακόμα δεν τον βρήκα. Βρήκα όμως την παρουσίασή του εδώ στο φόρουμ: κλικ.
Όχι, δεν κατάλαβες κάτι λάθος. Ο Παρτινούδης σωστά διαχωρίζει την σαμμακοβιανή από την κωστελίδικη σχολή. Εγώ εκφράστηκα λάθος. Δεν είναι ίδιο παίξιμο, όμως ανήκει, πιστεύω, στην ίδια οικογένεια. Η παράδοση του Κωστή είναι πιο χωριάτικη, ενώ του Σαμμακοβιού πλησιάζει προς το αστικό, χωρίς όμως να είναι αστική. Οι ομοιότητες στα τραγούδια και στον χορό είναι πάρα πολλές. Άρα, διορθώνω αυτό που είπα, λέγοντας ότι η εντύπωσή μου είναι ότι η σαμμακοβιανή και η κωστελίδικη λύρα μπορούν να θεωρηθούν αδερφές λύρες.
Δημήτρης
Ντάξει, τον βρήκα. Είχα αρχίσει να ανησυχώ… Θα συμπληρώσω εν ευθέτω χρόνω.
Αφού συζητήσαμε για τη θεωρία του, να ο Αλέξης Παρτινούδης και στην πράξη. Ο κύριος που τραγουδάει και δε φαίνεται παρά φευγαλέα πρέπει να είναι ο σημαντικός Θρακιώτης πολυοργανίστας (κυρίως γκάιντα αλλά και λύρα, νταούλι, ζουρνά κλπ., βλ. και #4) Γιάννης Ντομπρίδης. Εδώ και οι δυο τους με λύρες (εδώ είναι στάνταρ ο Ντομπρίδης).
Κι ένα σπάνιο ντοκουμέντο ανατολικοθρακιώτικης λύρας. Διαβάστε και την περιγραφή. Κατά τα φαινόμενα μπορούμε στα κοντά να περιμένουμε μια νέα ενδιαφέρουσα δισκογραφική έκδοση…
Η καταγραφή είναι του Γιώργου Καλαβρινού, ο οποίος έχει κάνει μία μεγάλη έρευνα στα χωριά των θρακιωτών προσφύγων της Δράμας. Μακάρι σύντομα να δούμε εκδεδομένο το υλικό αυτό.
Ο λύρατζης που φαίνεται στο βίντεο είναι ο Νικόλαος Βλατίτσης από την Τρουλιά της Αν. Θράκης, ο οποίος διέμενε στον Ξηροπόταμο Δράμας, όπου εγκαταστάθηκε μεγάλο μέρος των Τρουλιανών. Στο ίδιο χωριό έπαιζε λύρα και ο Δημήτρης Γκαγκάνης από την Τρουλιά. Ένα κομμάτι από τον τελευταίο έχει εκδοθεί στον δίσκο “Κειμήλια ήχου και λόγου από Ανατολική Θράκη - Ανατολική Ρωμυλία”, τον οποίο έχει επιμεληθεί ο Γ. Μελίκης. Το κομμάτι είναι αυτό και είναι εξαιρετικό δείγμα της παράδοσης της Ανατολικής Στράντζας. Ακούστε το οπωσδήποτε!!! Στο ένθετο αναφέρεται ότι τραγουδούν Σαμμακοβλήδες, το οποίο όμως είναι μάλλον λάθος. Το πιθανότερο είναι ότι τραγουδούν Τρουλιανοί. Η Τρουλιά απέχει 5 χιλιόμετρα από το Σαμμακόβι και ίσως εξ αυτού προήλθε η σύγχυση.
Ευχαριστούμε Δημήτρη.
Ακριβώς έτσι νομίζω ότι το έχω ακούσει και από το Δημήτρη τον Αρβανίτη, που παίζει βασικά κωστελήδικα (β/θρακιώτικα - το Κωστή ήταν η αρχική πατρίδα των αναστενάρηδων). Πολύ μ’ αρέσει η λεπτομέρεια ότι δεν υπάρχει εισαγωγή. (Δε θυμάμαι αν ο Δημήτρης βάζει, πάντως γενικά τις εισαγωγές τις θεωρώ μοντερνιά και όποτε υπάρχει η δυνατότητα αυτό επιβεβαιώνεται.)
Περικλή, μία παρατήρηση. Ο όρος “βορειοθρακιώτικα” ουσιαστικά δεν ορίζει κάτι συγκεκριμένο. Ο όρος “Βόρεια Θράκη” στην πραγματικότητα έχει μόνο γεωγραφική διάσταση, καθώς έτσι ονομάστηκε το κομμάτι της Θράκης που σήμερα βρίσκεται εντός των συνόρων της Βουλγαρίας. Πάντως σε καμία περίπτωση το “βορειοθρακιώτικος” δε σημαίνει μουσικό, χορευτικό ή άλλο ιδίωμα. Η πολιτισμική οριοθέτηση των διαφόρων περιοχών της Θράκης δεν έχει σχέση με τον πολιτικό διαχωρισμό που επιβλήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Π.χ. Βόρεια Θράκη είναι και το Καβακλί είναι και το Κωστή είναι και η Μπάνα, περιοχές με διαφορετικό μουσικοχορευτικό ιδίωμα.
Το θίγω αυτό για δύο λόγους:
Γιατί συνηθίζεται το Κωστή να αναφέρεται ως Βόρεια Θράκη, όχι απλώς από γεωγραφικής πλευράς αλλά ως κάτι να σήμαινε αυτό για τη μουσική και τον χορό του. Το Κωστή ανήκει στην ομάδα των χωριών της Ανατολικής Στράντζας, στην οποία εντάσσεται και το Σαμμακόβι και η Τρουλιά, χωριά τα οποία ανήκουν στην Ανατολική Θράκη. Στην περιοχή κυριαρχεί η λύρα, η οποία απουσιάζει από ολόκληρη την υπόλοιπη Β. Θράκη. Μάλιστα, πολλές φορές το Κωστή αναφέρεται και ως χωριό της Ανατολικής Ρωμυλίας, όπως τελείως ατυχώς έχει γίνει στην έκδοση “Φίλοι καλωσορίσατε”, τη στιγμή που το Κωστή δεν ήταν ποτέ μέρος του κρατιδίου της Ανατολικής Ρωμυλίας. Μεταξύ των συνόρων της Αν. Ρωμυλίας και της σημερινής Αν. Θράκης μένει μία στενή λωρίδα, η οποία ανήκει στην Βουλγαρία και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και το Κωστή.
Γιατί έχει γίνει ένας ψευδής διαχωρισμός μεταξύ Βόρειας και Ανατολικής Θράκης που θέλει την βόρεια να κρατάει ένα αμιγές θρακικό χρώμα ενώ την ανατολική να είναι ουσιαστικά μία προέκταση της Μικράς Ασίας. Έτσι, ασυναίσθητα πολλές φορές, το Κωστή μένει στη σκέψη των ανθρώπων ως κάτι αμιγώς θρακικό, ενώ τα αμέσως νοτιότερα του Κωστή χωριά (Σαμμακόβι, Τρουλιά, Σοφίδες, Άγιος Ιωάννης κ.λπ.) παίρνουν τη “ρετσινιά” της μικρασιάτικης επιρροής, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μία ομάδα χωριών με κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.
Ναι, ευχαριστώ Δημήτρη. Νομίζω ότι το 'χουμε ξαναπεί. Θα το εμπεδώσω κάποια στιγμή!
Άρα είναι φυσιολογικό που το 'χω ξανακούσει ίδιο!
Απολύτως λογικό και αναμενόμενο.
Για όσους ενδιαφέρονται για θρακιώτικες λύρες ο Γιάννης Κουκουρίγκος κατασκευάζει Θρακιώτικες λύρες και κάνει εξαιρετική δουλειά πάνω σε αυτές. Βασικά είναι φοβερός οργανοποιός και με ό,τι καταπιάνεται έχει εξαιρετικό αποτέλεσμα (κιθάρες, λύρες, μαντολίνα , μπουζούκια). Όποιος θέλει πληροφορίες ας μου στείλει μην. να του τις δώσω.
Λίγη βοήθεια από καποιον με καλό αφτί, παρακαλώ.
Εδώ ο προαναθερθείς (μνμ #4) Δημήτρης Φτουχίδης από το Σαμμακόβι παίζει και λέει έναν μανέ. Θα έλεγα ότι η ερμηνεία του, τόσο στο τραγούδι όσο και στη λύρα, δεν υπολείπεται κατά τίποτε των σημαντικότερων μουσικών και τραγουδιστών της μεσοπολεμικής δισκογραφίας του μανέ. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό μάλιστα ότι δεν παίζει πολίτικη αλλά την -υποτίθεται- πιο περιορισμένη, τραχειά και άγρια θρακιώτικη λύρα, που κανονικά δεν είναι φτιαγμένη για τέτοια λεπτεπίλεπτα μελίσματα.
Η ερώτησή μου είναι: Στα πρώτα πρώτα δευτερόλεπτα, κάτω από τη μελωδία του ακούγεται για πολύ λίγο μια δεύτερη νότα να συνηχεί, πιο μπάσα. Αν θεωρήσουμε ότι η τονική του, η βαθμίδα Ραστ, είναι Ρε (γιατί εκεί την παίζει: ανοιχτή μεσαία χορδή), αυτό το μπάσο τι νότα το ακούτε να είναι;
Είμαι 99% βέβαιος ότι δεν υπάρχει άλλο όργανο. Πρέπει να είναι η δίπλα χορδή της ίδιας του της λύρας, και προσπαθώ να καταλάβω το κούρδισμα. Τον δίσκο απ’ όπου προέρχεται το κομμάτι έχω καιρό να τον ακούσω και δεν τον έχω εδώ που μένω, θυμάμαι όμως ότι στο ένθετο γίνεται λόγος για εναλλακτικά κουρδίσματα που χρησιμοποιούσε στη λύρα ο Φτουχίδης και μάλιστα, αν δε με απατά η μνήμη μου, στο συγκεκριμένο κομμάτι. Νομίζω όμως ότι το φυλλάδιο δίνει ένα κούρδισμα που μου είχε φανεί λάθος.
Ευχαριστώ πολύ όποιον προσπαθήσει, έστω, να δώσει τα φώτα του.
Πολύ ενδιαφέρον! Την μπάσα την ακούω μια οκτάβα κάτω.