Να διευκρινίσουμε εδώ ότι η ονομασία μπουζούκι υπάρχει στον ελληνόφωνο χώρο από αιώνες ήδη: έχουμε πολλές καταγραφές της λέξης σε δημοτικά τραγούδια κυρίως, όπου σαφώς υπάρχει σύγχυση με άλλα όργανα της οικογένειας, ταμπουρά, γιογκάρι κλπ. αλλά, η ονομασία υπάρχει. Έχουμε και το (πασίγνωστο πλέον, σήμερα) σκίτσο του Ρέρμπυ, που ο Νίκος Φρονιμόπουλος έκανε ευρύτερα γνωστό, σαφέστατα χρονολογημένο στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, όπου ο οργανοποιός Λεωνίδας Γαΐλας ονοματίζει ως μπουζούκια τα ταμπουροειδή που βρίσκονται στο αθηναϊκό εργαστήρι του: “Leonidas Gailas, fabricatore di bossucci” σημειώνει στο σκίτσο ο σκιτσογράφος και περιηγητής. Άρα λοιπόν, πρέπει να μιλάμε για “το μπουζούκι ως κύριο όργανο στο ρεμπέτικο τραγούδι εποχής 1930 - 1960” ή κάτι παρεμφερές. Και τότε σίγουρα, μετά από 500 χρόνια, το άηχο κατασκεύασμα των αρχών του 21ου αιώνα δεν θα έχει επιζήσει, υποθέτω, ώστε να αναφέρεται κιόλας.
Το οκτάχορδο μπουζούκι επέζησε, βέβαια, και σταδιοδρόμησε αλλά μάλλον και μετά από 500 χρόνια ως οκτάχορδο ή τετράχορδο θα αναφέρεται.
Όπως έγραψα και στο σχετικό βιβλίο γιά τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη, η ονομασία «μπουζούκι» προυπήρχε από τη δημιουργία του νεότερου υβρίδιου, που οικιοποιείται μια παλιότερη ονομασία, η οποία χαρακτήριζε κάποια μεγέθη του ταμπουρά.
Να απαντήσω λοιπόν την ερώτηση , με μιά άλλη ερώτηση :
Ποιό όργανο θα ονομάσουμε κιθάρα ;
Η ίδια η λέξη, χωρίς κάποιο πρόσθετο προσδιοριστικό όρο ( ηλεκτρική, ακουστική, κλασσική, τσιγγάνικη, δωδεκάχορδη, αναγεννησιακή, λαϊκή, ηλεκτρακουστική, φλαμέγκα, κ.α.), τι ακριβώς προσδιορίζει ;
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τον όρο «μπουζούκι». Χωρίς άλλο προσδιοριστικό όρο, θα μπορούσε να σημαίνει οτιδήποτε…
Θα συμφωνήσω με την εύστοχη παρατήρηση σας κύριε Φρονιμοπουλε.
Θα έλεγα ως απάντηση (για την κιθάρα), το κούρδισμα και το σχήμα της, αλλα θα βγω ψεύτης, μιας και έχουμε το ιρλανδέζικο μπουζούκι, που και άλλο σχήμα ηχείου εχει ,αλλα και αλλο κούρδισμα απο το Ελληνικο
Μποζούκ σημαίνει έγχορδο μουσικό όργανο, όπως και το saz στην τουρκία, είναι μία γενική ονομασία εγχόρδου μουσικού οργάνου, παρόλο που στις μέρες μας καθιερώθηκε ένα συγκεκριμένο όργανο σε διάφορα μεγέθη. Το ίδιο θεωρώ ότι συμβαίνει και με τον ταμπουρά.
Οι ανησυχίες και οι ανάγκες της κάθε εποχής από τους μουσικούς και τους οργανοποιούς γενούν καινοτομίες.
Πανάρχαια όργανα όπως η άρπα, η κιθάρα, η λύρα έχουν αλλάξει μορφή τόσες φορές και δεν πρόκειται να σταθεροποιηθούν ποτέ, παρά μόνο μπορούν να παίρνουν μια ταυτότητα στην ανάλογη εποχή τους.
Ως προς το κατασκευαστικό μέρος, θα έλεγα ότι τα μπουζούκια της ανάλογης εποχής, όσο και καλά να κοπιαριστούνε, ακόμη και να εξαιρεθεί η εξέλιξη τους στον χρόνο, δεν θα έχουν σημαντική ομοιότητα ηχητικά με τα πρωτότυπα.
Είχα κοπιάρει όργανο που κατασκευάστηκε το 1900 (ούτι) με αρκετή ακρίβεια θα έλεγα, νομίζοντας ότι θα καταφέρω το ίδιο ηχόχρωμα. Το αποτέλεσμα ηχητικά και κατασκευαστικά ήταν καλό, αλλά μακριά από το ηχόχρωμα του πρωτότυπου, που δεν νομίζω να άλλαξε τόσο πολύ μόνο από το πέρασμα του στον χρόνο.
Φίλε Νίκο, ανάλογη εμπειρία είχες με τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη. Δεν σου κρύβω την περιέργεια μου για το ηχητικό αποτέλεσμα των κοπιαρισμένων ταμπουράδων σου.
Πιστεύω πως οποιοδήποτε νεώτερο δεν θα έχει την ίδια ηχητική χροιά με τα παλιότερα . Ίσως να είναι το επιθυμητό αλλά ο κάθε κατασκευαστής έχει τον ήχο του επομένως όσο και να κοπιάρω π.χ. έναν σταθόπουλο θα είναι ένα δικό μου που θα μοιάζει σχετικά με το πρωτότυπο.
Εμένα πάντως το μπουζούκι του μεσοπολέμου είναι το επόμενο “προτζεκτ” .Όχι όμως με τα δεδομένα του Σταθόπουλου -αν και φουλ Σταθοπουλικός-αλλά του Καραμπά.Το σκάφος του(τουλαχιστον σε αυτό που είδα εγώ) είναι πολύ κοντα στα σημερινά δεδομένα,λεπτό μανίκι -'εξι κλειδιά.Γενικά τα όργανα του είχαν μεγάλο μήκος χορδής σχεδον ίσιο καπάκι και απίστευτη μα απίστευτη μαστοριά.
αλλά του Καραμπά.Το Σκάφος του(τουλαχιστον σε αυτό που είδα εγώ) πολύ κοντα στα σημερινά δεδομένα,λεπτό μανίκι -'εξι κλειδιά.Γενικά τα όργανα του είχαν μεγάλο μήκος χορδής σχεδον ίσιο καπάκι και απίστευτη μα απίστευτη μαστοριά.
Σχετικά με το ηχόχρωμα θα θελα να ρωτήσω σε οργανοποιούς και μη αν παίζει ρόλο η κλίμακα των χορδών ( μήκος απο τον καβαλάρη ως πανω )? Βλέπω καποια παλια, ρεμπετικα μπουζουκια με διαφορετικό μανικι απο τα σημερινα
Μελος του φορουμ πωλουσε ενα 1911 ΝΕΑΥΟΡΚΗ ΘΕΟΔΟΡΟΣ ΚΑΡΑΜΠΑΣ μπουζουκι το οποιο ειχε επισκευασει στον κυριο Μουντακη.
Ως ιδιοκτητης του , θα ηταν ενδιαφερον να ακουσουμε απο πρωτο χερι. για τον ηχο αυτου του οργανου.
Αν θυμάμαι καλα το ιδο μελος ειχε στην κατοχη του και αλλα παλαια οργανα, οποτε η γνωμη του και τα συμπεράσματα του συγκρίνοντας διαφορετικά όργανα τις έποχης εκείνης θα είχε μεγάλη βαρύτητα
Ζητω συγγνώμη το μέλος έχει εκφράσει την γνώμη του για τον ηχο στο ίδιο “τοπικ” στην προηγουμενη σελίδα
Πιστεύω πως ακολουθώντας με προσοχή τα τεχνικά χαρακτηριστικά και την επιλογή του ξύλου κάποιου παλιού μοντέλου οργάνου, θα βρεθούμε πολύ κοντά και στο ηχητικό αποτέλεσμα. Βέβαια, η σύγκριση είναι αδύνατη. Εκατό χρόνια παλαιότητας και χρήσης, έχουν αλλάξει, σίγουρα, πάρα πολλά!!!
Το πρώτο βιολί μου, φτιαγμένο πριν 16 χρόνια, μέχρι πρόσφατα δεν είχε παιχτεί συνολικά πάνω από 10 ώρες. Τον τελευταίο μήνα, παίζεται καθημερινά περίπου 3 με 4 ώρες, δηλαδή συνολικά έχει παιχτεί πάνω από 100 ώρες για αυτό το διάστημα. Δεν μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή μου, όταν το άκουσα προχτές και διαπίστωσα την αλλαγή που είχε γίνει στον ήχο του !
Και αντιστρέφω το ερώτημα: Δεν θα ήταν ενδιαφέρον να πάρει κάποιος “σημερινό” μπουζούκι (σε στυλ παλαιού βέβαια) να το ηχογραφήσει με τις τότε συνθήκες για να ακούσει πως βγαίνει ο ήχος?
Μια φορά, γύρω στο 2003, έπαιξα και ηχογράφησα όλο το “Μινόρε του τεκέ” στο cubase με ένα μικρόφωνο στο home studio, και στο τέλος χρησιμοποίησα ένα εφέ “ηχογράφηση 78 στροφών” που είχε το πρόγραμμα. Μάλιστα είχα τη δυνατότητα για κάποιες ρυθμίσεις του στύλ “ήχος ρεύματος”, “σκράτς”, παραμόρφωση" κτλ, τα οποία τα ρύθμισα σε δυνατά επίπεδα. Για την ηχογράφηση χρησιμοποίησα ταμπουρομπούζουκο του Θεόφιλου Μπρα και μια κλασική κιθάρα με νάυλον μάλιστα χορδές. Ε, την πάτησε κόσμος και κοσμάκης, πολύ γέλιο, τους έλεγα ότι ανακάλυψα την δεύτερη εκτέλεση του Μινόρε του Τεκέ κτλ… Ο ήχος του μπουζουκιού τελοσπάντων, έμοιαζε καταπληκτικά με παλαιό μπουζούκι.
Γνωρίζουμε λοιπόν τον προπολεμικό/μεσοπολεμικό ήχο του μπουζουκιού;
Διότι, από τις ηχογραφήσεις 78 στροφών έχω μια επιφύλαξη για το τί ακούμε σε σχέση με τον πραγματικό ήχο. Αν λοιπόν το ζήτημα είναι να αποκαταστήσουμε τον ήχο και όχι το όργανο (ως κατασκευή), μου φαίνεται αρκετά δύσκολο να γνωρίζουμε τί ακριβώς θέλουμε να πετύχουμε.
ΥΓ. Προς απογοήτευση όλων των ρεμπετόφιλων η… δεύτερη εκτέλεση του Μινόρε του Τεκέ χάθηκε μαζί με τον πύργο του τότε υπολογιστή μου, ο οποίος εκλάπη/χάθηκε στην μετακόμιση επιστροφής από Γαλλία…
Πολύ ενδιαφέρον, Μπάμπη. Συνέκρινες (τότε) την “πειραγμένη” κόπια με την αρχική, πριν τις επεμβάσεις; Επίσης, ενδιαφέρον θα είχε να ηχογραφήσει κανείς φωνή και να την αλλάξει χρησιμοποιώντας “ήχο χωνιού” όχι ρεύματος, που σίγουρα θα είχε το πρόγραμμα.
Νίκο, η αρχική ηχογράφηση είχε τον ήχο… του μπουζουκιού μου και της κιθάρας μου! Η προσθήκη του εφέ άλλαζε τόσο πολύ την ηχητική ατμόσφαιρα, που πίστευες ότι πρόκειται για αυθεντική ηχογράφηση. Κάποιο αρκετά έμπειρο αυτί ηχολήπτη ή πολύ ψαγμένου ακροατή, πιθανότατα δεν θα την πάταγε. Όμως, ο ήχος του μπουζουκιού ήταν διαφορετικός, είχε αλλοιώσεις, κάποιες συχνότητες χανόντουσαν (πρίμα κυρίως αν θυμάμαι καλά…).
Παιδια κάπου είχα διαβάσει(δεν θυμάμαι που) οτι ο ήχος στις ηχογραφήσεις 78 στροφών ειναι αρκετά διαφορετικός απο τον πραγματικό.Ειδικά ο ήχος της κιθάρας.
Το ανέλυε ο τύπος με ορολογία.
Έχω παίξει ένα μπουζούκι του Τσισάνη προπολεμικό.Ο ήχος του δε διαφέρει πολύ απο τα σημερινά μπουζούκια.Η “πεταλούδα” έχει τον ίδιο ήχο που ακούμε στις σύγχρονες ηχογραφήσεις.Σε εγγραφές όμως που έγιναν στις 78 στροφές ακούγεται αλλιώς.
Το θέμα είναι, πέρα από το τι γίνεται με τις ηχογραφήσεις, πως όλες οι βασικές συχνότητες ενός οργάνου φτιαγμένου στα πρότυπα ενός παλιότερου μοντέλου, βρίσκονται εντελώς αλλού από ενός σύγχρονου.
Ο Ραπακούσιος έχει κάνει ένα μπουζούκι παλαιού τύπου αλλά από ήχο μου φένεται πάρα πολύ καλό.Και από εμφάνιση λέει πολλά…
Ομορφο οργανο και καταξιωμενος οργανοποιος ο κυριος Ραπακούσιος, αλλα ο ήχος πιστευω πως δεν θυμιζει προπολεμικου τριχορδου.
Ισως μιας και το ζητουμενο σε αυτο το τοπικ, ειναι ο [“Προπολεμικός ήχος” να αποσαφηνισουμε περισσοτερο ποιον ηχο ενοουμε,
Εγω μιλαω για τον ηχο οπως στο λινκ, μουντος, βραχνος, μουρμουρικος
Εννοώ τη βασική συχνότητα του σώματος του οργάνου, τη συχνότητα του αέρα (Helmholtz), τη βασική συχνότητα του καπακιού και τις αρμονικές της.
Για περισσότερες λεπτομέρειες, υπάρχει παλιότερο άρθρο μου στην Κλίκα.
Επίσης, με την τσάκιση, αλλάζουν και κάποιοι τρόποι δόνησης.
Όλες αυτές οι συχνότητες καθορίζουν, όπως είναι φυσικό και τον ήχο του οργάνου.
Εμένα πάλι μου θυμίζει ήχο μπουζουκιού από ηχογράφηση Καραπιπέρη. Κι άλλωστε όπως λέει ο ίδιος, το μοντέλο βασίζεται πάνω στο παλαιό μπουζούκι των Μιλάνων. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε κατά πόσο έχει διατηρήσει ο Ραπακούσιος τα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά του, ή απλά το εφτιαξε να μοιάζει εμφανισιακά. Τον γνωρίζει κανείς για να μάθει ?
