Μα ούτε προπολεμικά ούτε μεταπολεμικά υπάρχει μόνο ένας ήχος…αφού η κατασκευή είναι ελεύθερη σε αυτά τα όργανα…
Φοιτητής στη Γερμανία, έμενα σε «φοιτητόσπιτο» του δήμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του ήταν ότι εκτός από ένα κρεβάτι, μία τάβλα για γραφείο και μία καρέκλα, τίποτα άλλο δεν υπήρχε στο δωμάτιο. Στα εγκαίνια, μία εφημερίδα της πόλης φίλα προσκείμενη στον δήμαρχο, περιέγραφε τα δωμάτια: “Η επίπλωση των δωματίων αφήνει εντελώς ελεύθερη τη φαντασία του κάθε φοιτητή, να διαμορφώσει και διακοσμήσει το χώρο του σύμφωνα με τα προσωπικά του γούστα”.
1 «Μου αρέσει»
Εντάξει, δίκιο έχεις. Όντως, δεν υπάρχει ένας ήχος.
Προσωπικά υπάρχει κάτι που το καταλαβαίνω (χωρίς να μπορώ να το ορίσω) ως προπολεμικό ήχο, δηλαδή πρακτικά συνήθως καταλαβαίνω ένα προπολεμικό τραγούδι χωρίς να δω ημερομηνία κυκλοφορίας. Αλλά είναι πιο πολύ ο συνολικός ήχος παρά μεμονωμένα ο ήχος του μπουζουκιού.
Εντωμεταξύ, ο ήχος ενός οργάνου, χωρίς ενίσχυση τουλάχιστον, επηρεάζεται κι από τον ήχο των άλλων οργάνων. Επομένως παίζει ρόλο και ο τρόπος της ηχογράφησης: αν γύρω στο εξηντατόσο αρχίζουν οι πολυκάναλες ηχογραφήσεις και ο κάθε μουσικός παίζει μόνος του στο στούντιο, στην ηχογράφηση θα βγει ελαφρώς διαφορετικός ήχος απ’ ό,τι αν έπαιζε μαζί και ταυτόχρονα με τους άλλους. (Ισχύει; διρθώστε με…)
1 «Μου αρέσει»
Στην τελευταία σου τοποθέτηση εγώ συμφωνώ αρκετά…
Ενδιαφέροντα και σημαντικά αυτά που αναφέρετε. Αναρωτιέμαι όμως, από τη στιγμή που στα μπουζούκια μπήκανε τάστα και τα κάνανε συγκερασμένα σε ποια κουλτούρα ανήκουνε πιο πολύ της ανατολικής ή της δυτικής?
1 «Μου αρέσει»
Προσωπικά θεωρώ ότι το μπουζούκι έγινε «πιο δυτικό» όχι με τα τάστα αλλά με την εγκατάλειψη των ντουζενιών υπέρ του Ρε-Λα-Ρε.
Αναλυτικότερα:
α)
Αλλά τέλος πάντων καταλαβαίνω ότι το νόημα της ερώτησης έχει να κάνει με τη χρήση συγκερασμένης κλίμακας κι όχι με το αν έχουμε κινητά ή σταθερά τάστα.
β) Ο συγκερασμός δεν είναι κατ’ ανάγκην δυτική επιρροή. Ειδικά για τα έγχορδα με μπερντέδες (ή τάστα) είναι και αναγκαία λύση την οποία θα μπορούσε να σκεφτεί ο καθένας προκειμένου να μπορεί ο ίδιος μπερντές (ή τάστο) να εξυπηρετεί όλες τις χορδές. Το λαούτο γιατί είναι συγκερασμένο; Γιατί αν χαμηλώσεις τον μπερντέ που δίνει το Σι στη χορδή Λα, θα σου φαλτσάρει το Λα στη χορδή Σολ. Οπότε, επιλέγεις καλύτερα να σου φαλτσάρει (δηλαδή να βγει συγκερασμένο) το Σι, που είναι πιο αποδεκτό στο αφτί, και συνεχίζεις όπως πάντα να συνοδεύεις βιολιά, φωνές κλπ. που εκτελούν το Σι χαμηλά.
γ) Αντίθετα από τα ντουζένια, το Ρε-Λα-Ρε αποδεσμεύει τον κάθε δρόμο από τους υπόλοιπους. Δε σε οδηγεί να παίξεις το Ραστ ένα τόνο πιο κάτω από το Ουσάκ, μπορείς να παίξεις οτιδήποτε από οπουδήποτε. Άρα, απομακρύνεται από ένα πολύ θεμελιώδες στοιχείο της τροπικότητας (πολύ πιο θεμελιώδες από την ακριβή τιμή κάθε διαστήματος). Επιπλέον, σε πολλές από τις τονκότητες αχρηστεύονται οι ανοιχτές (γεμάτες), κι αυτό ανοίγει τον δρόμο σε πολύ αρμονικότερη συνοδεία. Άπαξ και άνοιξε αυτός ο δρόμος, επόμενο ήταν να εγκαταλειφθεί το παίξιμο με ανοιχτές ακόμη και στις τονικότητες όπου μπορούσε να συνεχιστεί, και παρέμεινε μόνο σαν επιλογή για δημιουργία ένός ιδιαίτερου ύφους σε κάποια τραγούδια, ενώ με τα ντουζένια ήταν κάτι το μόνιμο και όχι στοιχείο διαφοροποίησης.
1 «Μου αρέσει»
Εγώ θα το δώ αλλιώς: ο συγκερασμός είναι δυτική επιρροή και μάλιστα αυτός είναι που ώθησε την ελληνική λαϊκή μουσική προς την δυτική, κλιμακοκεντρική και όχι τροπική προσέγγιση, σε συνδυασμό με την επιλογή του σταθερού κουρδίσματος: με αυτές τις δύο αλλαγές, μπορείς πλέον να ξεφύγεις (αν το θέλεις!!!) από την τροπικότητα και να μην βλέπεις πια το ουσσάκ σαν ένα ραστ με μετατόπιση της βάσης ένα τόνο παραπάνω (Α να νες, που έλεγαν και οι Βυζαντινοί) αλλά να μπεις πλέον στο (δυτικότατο!) κόλπο του τρανσπόρτου, που η τροπική προσέγγιση το αγνοούσε παντελώς. Οπότε πλέον, ναι, μπορείς να παίξεις ραστ από οπουδήποτε, αλλά και ουσάκ από οπουδήποτε και γενικώς, οτιδήποτε από οπουδήποτε, αρκεί να εξασκηθείς βέβαια λιγάκι, αλλά αυτό είναι τεχνικό και θεωρητικά αμελητέο θέμα.
Για το θέμα τώρα, του πότε έγινε πιο δυτικό το λαϊκό τραγούδι, και εδώ θα το δώ αλλιώς: όταν τα ταξίμια άρχισαν, σταδιακά βέβαια αλλά σταθερά, να αποδεσμεύονται από τα τετρά- / πεντάχορδα με τα αντιστοιχούντα τονικά κέντρα, και να βλέπουν πλέον οκτάφθογγες κλίμακες. Με άλλα λόγια: Με την εισδοχή του Τσιτσάνη (αλλά και του Μπαγιαντέρα, και άλλων…) στα μουσικά μας πράγματα. Και δεν έχει και τόση σημασία εδώ, η κλασική «αντιπαράθεση» συγκερασμένη vs. ασυγκέραστη προσέγγιση, δυτική vs. Ανατολική μουσική. Οι τροπικά προσανατολισμένοι λαϊκοί μουσικοί δεν είχαν κανένα πρόβλημα να εφαρμόσουν την τροπικότητα που ήξεραν στα όργανά τους και τις συνθέσεις τους, κι ας ήταν συγκερασμένα, κανέναν Μάρκο δεν τον πείραξε αυτό. Οι «ευρωπαϊστές» απ’ την άλλη, μπόρεσαν να ανοίξουν το δρόμο που εξυπηρετούσε τη δική τους αισθητική, χωρίς να χρειαστεί να χωριστούν οι μεν από τους δε σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Αγνόησαν πλήρως τις δυνατότητες συνήχησης ανοιχτών χορδών που τους παρείχε το τρίχορδο ρε λα ρε όργανο, με αποτέλεσμα να είναι πια μόνο θέμα χρόνου, το πότε θα εμφανιστεί ένας Σπιτάμπελος ή ένας μαθητής του (που να αρχίζει από Χ το όνομά του) να εκμεταλλευτεί και να διευρύνει τις «οριζόντιες» δυνατότητες του οργάνου, προσθέτοντας μία παραπάνω χορδή…
1 «Μου αρέσει»
Παιδια, είναι η προπολεμική μουσική μας για έναν Ευρωπαίο είναι εξαιρετικά ανατολίτικη ακόμα και σε ρε λα ρε, με τάστα και ραστ.
Μην ξεχνάτε ότι το “μπουζούκι” είναι ένας παράγοντάς της μόνο, όχι το σύνολο των χαρακτηριστικών της.
Τέλος, θέλω να σας παραθέσω το εξής παράδειγμα:
ακούστε ένα όργανο προπολεμικό σε ρε λα ρε
εδώ
και το ίδιο κομμάτι από άλλη κάμερα και άλλη γωνία στο 17:10
και θα καταλάβετε πόσο μπορεί να μας επηρρεάσει την αίσθησή μας το μέσον (δλδ πόσο αλλιώτικα μπορεί να είναι τα μπουζούκια που ακούμε στον Μάρκο από αυτό που άκουγε ο Μάρκος)…
ακούστε πόσο πιο γλυκό είναι το 2ο βίντεο
3 «Μου αρέσει»
Μάλιστα, τεράστια πράγματι η διαφορά. Το μέγα ερώτημα είναι, ποιο από τα δύο μικρόφωνα στρεβλώνει το άκουσμα λιγότερο από το άλλο, αλλά και πόσο μακριά από την φυσική πραγματικότητα είναι και τα δύο μικρόφωνα. Εσύ, Μπάμπη, ή και ο Πέτρος βέβαια, τί απαντάτε σ’ αυτό;
Στην προκειμένη περίπτωση, νομίζω ότι ο αληθινός ήχος είναι πιο κοντά σε αυτόν που δίνει η κάμερα του Πέτρου, δλδ το δεύτερο, πιο γλυκό απόσπασμα (δεν ξέρω αν την είχε συνδέσει και με το zoom ηχογραφικό, δεν θυμάμαι, μάλλον ναι).
Αλλά και από το δικό μου κινητό στο πρώτο απόσπασμα, αληθινό ήχο ακούμε 
. Αν ήταν άραγε τοποθετημένα στο ίδιο σημείο, μήπως η διαφορά ήτανε μικρότερη;
και άλλα πολλά ερωτήματα κτλ κτλ κτλ
1 «Μου αρέσει»
μεταξύ των οποίων: τί καμπύλες αποκρίσεως είχαν τα μικρόφωνα των ηχοληψιών της εποχής;
Μα είναι αυτονόητο ότι το μέσον ηχογράφησης επηρεάζει τον ήχο, όπως και οι ακριβείς συνθήκες (γωνία, απόσταση κλπ.). Αν καποιανού δεν του είχε περάσει από τον νου, δεν έχει παρά να προσέξει πόσο κραυγαλέα διαφορετικό φαίνεται το χρώμα του ίδιου μπουζουκιού στα δύο βίντεο, και να φανταστεί τα αντίστοιχα για τον ήχο! (Λένε ότι ένα από τα πιο δύσκολα θέματα για φωτογράφιση είναι οι πίνακες ζωγραφικής: δε γίνεται να μην αλλοιώσεις τα χρώματα!)
Δεδομένου αυτού, είχα φανταστεί πως όταν μιλάμε για προπολεμικό ήχο ή τάδε ήχο ή δείνα ήχο εννοούμε ό,τι μπορούμε να φανταστούμε από τον πραγματικό ήχο όπως μας τον μεταδίδουν όλα αυτά τα φίλτρα.
2 «Μου αρέσει»
Η προπολεμική μας μουσική δεν είναι μόνο το προπολεμικό ρεπερτόριο του μπουζουκιού, είναι και τα δημώδης άσματα που οι μελωδίες τους παίζονται κυρίως με ασυγκέραστα μελωδικά όργανα.
Εκεί είναι πιο πολύ ανατολίτικο το θέμα.
δεν διαφωνώ καθόλου, τα ίδια λέμε
Μα ακόμα και τα λαϊκοποπ της σειράς που βγαίνουν σήμερα, “ανατολή” θυμίζουν στο αυτί του Αγγλοσάξωνα. Παρόλο τον ηλεκτρονικό αποκλειστικά ήχο. Πόσο μάλλον αν πάμε τόσο πίσω.
1 «Μου αρέσει»
και τι μας νοιαζει πως μας ακουει ο αγγλοσαξωνας - ευρωπαιος…?? 
2 «Μου αρέσει»
Μας νοιάζει υπό την έννοια ότι ο συγκερασμός θεωρείται από κάποιους απόλυτη δυτικοποίηση
1 «Μου αρέσει»
Τα περισσότερα είδη ελληνικής λαϊκής μουσικής θα μπορούσαν απλουστευτικά να περιγραφούν ως μίξεις ανατολής και δύσης, με διαφορετική αναλογία σε κάθε είδος: περισσότερη Ανατολή στο σμυρναίικο ρεμπέτικο, ακόμη περισσότερη στα αστικά λαϊκά της Πόλης, περισσότερη Δύση στα πειραιώτικα ρεμπέτικα κλπ.
Ο υποθετικός «Ευρωπαίος» το δίπολο Ανατολής-Δύσης το αντιλαμβάνεται ως «εξωτικό» (Ανατολή) - «οικείο, κανονικό» (Δύση). Άρα και την ελάχιστη πινελιά εξωτικής Ανατολής θα την προσέξει περισσότερο σ’ ένα τραγούδι, ακόμη κι αν κατά 90% αποτελείται από δυτικά στοιχεία, αφού αυτά τα θεωρεί δεδομένα. Η στοιχειωδέστερη μελωδία πάνω στις νότες του Χιτζάζ, παιγμένη στο πιάνο μαζί με τις συγχορδίες τους, του Ευρωπαίου του λέει «τώρα θα σκάσει μύτη ο Λώρενς της Αραβίας πάνω στην γκαμήλα του, με το γυριστό του γιαταγάνι στη μέση». Δε θα του χαλάσουν αυτή την εντύπωση το πιάνο και οι συγχορδίες, γιατί στον μουσικό του κώδικα είναι αυτονόητα στοιχεία. Για τον πραγματικό Ανατολίτη, όχι τον υβριδικό όπως είμαστε εμείς, η ίδια μουσική θα ακουστεί εντελώς ευρωπαϊκή. Ακούει ευρωπαϊκά όργανα, ευρωπαϊκή αρμονία, μια κλίμακα που -αν εξαιρέσουμε τον ευρωπαϊκό συγκερασμό των διαστημάτων- είναι εξίσου κανονική με όλες τις άλλες, και πού να ξέρει ότι συνήθως οι Ευρωπαίοι δε χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη κλίμακα;
2 «Μου αρέσει»
αν θεωρειται απο καποιους, ας ασχοληθουν αυτοι οι καποιοι με αυτους. προβλημα τους. και εμεις επιτελους, ας κοιταξουμε πλεον εμας με τα δικα μας ματια και αυτια.
1 «Μου αρέσει»
Και εκτός από μελωδία/αρμονία, μη ξεχνάμε πως παίζει και ο ρυθμός ρόλο σε αυτό.
Ένα φυσικό μινοράκι λίγων νοτών, πάνω σε 3-4 ακκόρντα (το 90% της σημερινής μουσικής παραγωγής δηλαδή), αν έχει από ΄πίσω ένα τσιφτετελοειδές μπιτάκι, την ίδια εικόνα θα φέρει στο αποκλειστικά δυτικό αυτί.
Όχι πως αυτό είναι κακό βέβαια. Κι εμείς πιθανόν να μη νιώθουμε την ίδια συγκίνηση ακούγοντας μια ιδιοφυέστατη αρμονία του Μπαχ.