Μαντόλα στην Αθήνα και γενικότερα στον ευρύτερο χώρο υπάρχει από το τέλος του 19ου αιώνα.
Μουσική σολίστικη για μαντόλα αντί μαντολίνου όντως δεν υπάρχει σχεδόν, αλλά και για μαντολίνο οι περισσότερες παρτιτούρες λένε ‘δια βιολίον ή μανδολίνον’ . Υπάρχει όμως η μουσική για μαντολινάτα που έχει πάντα πάρτες για μαντόλα. Στην Ελλάδα γνωστός συνθέτης αυτής της εποχής ο Νικόλαος Λάβδας https://youtu.be/T7CGM3u16BU . Στη μαντολινάτα (quartetto romantico) συνήθως χρησιμοποιείται το όργανο που είναι μια οκτάβα κάτω από το μαντολίνο, με σημειογραφία σαν του μαντολίνου (κλειδί του σολ αλλά μια οκτάβα πιο ψηλά από τον ήχο της μαντόλας). Η μαντόλα σε κούρδισμα βιόλας επινοήθηκε για να μπορούν τα νυκτά να παίξουν κλασσικά κουαρτέττα (quartetto classico)
Εδώ που τα λέμε, το ίδιο το τάστο ως εφευρεση από πότε υπάρχει; Σε ποια όργανα πρωτοχρησιμοποιήθηκε πριν επεκταθεί και στα υπόλοιπα;
Η προσωπική μου συμβολή σ’ αυτό το ερώτημα περιορίζεται στο εξής: έχω δει κάποια παλιά ταμπουροειδή με κάτι σαν ενδιάμεσο μεταξύ μπερντέ και τάστου. Σαν μπερντές από μεταλλικό σύρμα, τυλιχτός όπως οι εντέρινοι/νάιλον μπερντέδες, αλλά μάλλον απρόσφορος για μετακίνηση, αφού θα ξύνει το μπράτσο, άρα πρακτικά σταθερός.
Και ακόμη, μην ταυτίζουμε το τάστο με την ευρωπαϊκή (συγκερασμένη) κλίμακα και τον μπερντέ με τις ασυγκέραστες. Υπάρχουν και ευρωπαϊκά όργανα με μπερντέδες (βιόλες ντα γκάμπα κ.ά.) και ανατολίτικα με τάστα σε ασυγκεραστες θέσεις (π.χ. ταμπουράδες Γιοβάν Τσαούς).
Ως προς ένα προηγούμενο σημείο της συζήτησης:
Τα πάρα πολύ μακριά και λεπτά μπράτσα είναι παλιά και διαδεδομένη παράδοση στα ταμπουροειδή ανά τον κόσμο. Δεν πρωτοεμφανίζονται στο ελληνικό μπουζούκι. Όσο για τα προβλήματα, που καλείται να τα λύσει ο μουσικός αντί να τα βρει λυμένα, για ρώτα κανέναν που να παίζει τον βασιλιά των οργάνων, το βιολί, να σου πει με τι θεριά παλεύει κάθε μέρα!
Στην κιθάρα νομίζω γύρω το 1750 και κάτι. Η λεγόμενη μπαρόκ κιθάρα είναι σίγουρα με μπερντέδες, η κλασσική του 19ου αιώνα σίγουρα με τάστα, υπάρχει μια σκοτεινή ενδιάμεση περίοδος που περνούμε από τις 5 διπλές στις 6 μονές χορδές, με καινούριες τυλιγμένες μεταλλικές μπάσες χορδές που κατατρων τους εντέρινους μπερντέδες άρα τα τάστα είναι αναγκαία. Θα ψάξω τα βιβλία μου
Τα πρώτα όργανα με μεταλλικούς μπερδέδες ήταν τα vihuela (που μετονομάστηκε σε vioara και αργότερα σε viola) που ήταν τετράχορδο βιολί με σχήμα κάτι μεταξύ βιολιού και κιθάρας. Από το 1650 χρησιμοποιούσε μπρούντζινες χορδές και οι μπερδέδες ήταν από τις ίδιες τις χορδές φτιαγμένες. Ο μπρούντζος αντικατέστησε τόσο τις χορδές όσο και τους μπερδέδες.
Αργότερα, χαράζανε την ταστιέρα και φύτευαν τετράγωνες μπάρες για τάστα.
Πολύ αργότερα, μετά 1770, δημιουργήθηκαν τα τάστα όπως τα ξέρουμε σήμερα, πλατιά στην επιφάνεια και λεπτά στο φύτεμα, και μπήκαν στην χρήση οι ατσάλινες χορδές, που και χαλάσανε τον ήχο, και αναγκάσανε να γίνονται ποιο στιβαρές κατασκευές για να αντέξουν στο τράβηγμα του ατσαλιού. Τότε εμφανίστηκαν και τα τσακιστά καπάκια.
Θα τολμήσω να υποθέσω πως το τάστο δεν πρόκειται για δυτική ιδέα. Ο Αλ Φαραμπί μιλάει για διαχωρισμό χορδών με κινητούς περντέδες. Αυτα στον 9το και 10το αιώνα.
