Με βάση μόνο αυτό που βλέπω στο βίντεο δεν μπορώ να πω κάτι. Γενικά για τα κουρδίσματα του μπουλγαριού πάντως:
α) Κούρδισμα όλα στην ίδια νότα: Δεν το έχω δει, ούτε σε μπουλγαρί ούτε σε άλλο όργανο, και επιπλέον δεν μπορώ να φανταστώ και σε τι θα χρησίμευε. Έχω δει να αναφέρεται ως πιθανό ένα τέτοιο ντουζένι στο μπουζούκι. Η προσωπική μου εικασία είναι ότι αποκλείεται να υπήρχε, και ότι όποιος το φαντάστηκε έχει παροδηγηθεί από τη λέξη «ανοιχτά» (που είναι όντως όνομα ντουζενιού).
β) Κούρδισμα σαν μπουζουκιού, 5η και 4η (τύπου ρε-λα-ρε): Πρέπει να το χρησιμοποιούσε ο Φουσταλιέρης. Προσωπικά και πάλι δεν το έχω εξακριβώσει, αλλά αυτό δεν αποδεικνύει τίποτε. Οι σύγχρονοι μπουλγαριτζήδες, Λαϊνάκηδες (Στέλιος, Λεωνίδας), Κουκλάκης*, μαθητές τους κλπ., γενικά κουρδίζουν σε σολ-ρε-σολ ή λα-μι-λα. Σίγουρα κάπου θα το βρήκαν, όχι από την κεφαλή τους (ιδίως αν σκεφτούμε ότι αρκετοί έχουν αποτυπώσει στους μπερντέδες των οργάνων τους με ευλαβική ακρίβεια και τις αποστάσεις των τάστων που έχει το όργανο του Φουσταλιέρη, παρόλο που μοιάζουν να είναι πιο πολύ συγκερασμένες με λιγάκι λάθος παρά να υπηρετούν κάποια συγκεκριμένη αρχή -αλλά όπως και να ‘χει δείχνει ότι αυτοί οι σημερινοί μουσικοί έχουν μελετήσει Φουσταλιέρη). Μπορούμε να πούμε ότι και το φα#-ντο#-φα# είναι ένα σολ-ρε-σολ που βγήκε λίγο πιο χαμηλό.
Εμένα με παραξενεύει αυτό το κούρδισμα. Όπως ξέρουμε πολύ καλά από το μπουζούκι, έχει την ιδιότητα να φέρνει όλους τους δρόμους στην ίδια τονική. Σε όλα τα κρητικά όργανα, από την ασκομαντούρα και το σφυροχάμπιολο μέχρι το βιολί, τη λύρα και το λαούτο, αλλά και στην ίδια τη μουσική ανεξαρτήτως οργάνων, ισχύει η βασική αρχή της τροπικότητας, ότι π.χ. το Ουσάκ παίζεται ένα τόνο πάνω από το Ραστ και στον ίδιο τόνο με το Χιτζάζ. Δεν ξέρω κατά πόσο οι Κρητικοί μουσικοί μιλούν και σκέφτονται έτσι, αλλά ότι έτσι πράττουν είναι πέραν αμφιβολίας -δεν έχει κανείς παρά να ακούσει μια οποιαδήποτε σειρά από σκοπούς (συρτά, κοντυλιές, οτιδήποτε) για να διαπιστώσει πώς γίνονται οι αλλαγές.
Μ’ ένα όργανο κουρδισμένο σαν μπουζούκι αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Το μόνο που θα μπορεί κανείς να κάνει είναι να παίζει μεμονωμένα κομμάτια με αρχή και τέλος, και μάλιστα είτε μόνος του (χωρίς να συνοδεύεται από λαούτο ή να συνοδεύει λύρα) είτε ζητώντας από τους άλλους μουσικούς να ξανακουρδίσουν αλλιώς ή να μάθουν καινούργιους δακτυλισμούς. Ίσως αυτή η πρακτική, των τραγουδιών με αρχή και τέλος, να ίσχυε για τα λεγόμενα ταμπαχανιώτικα, με τα οποία γενικώς έχουμε ταυτίσει το μπουλγαρί. Ξέρουμε όμως ότι ο Φουσταλιέρης και γενικώς τα μπουλγαριά έπαιζαν και σε κανονικά γλέντια, με λύρα ή και χωρίς, και με το γνωστό ρεπερτόριο (όχι αστικά, καθαυτού κρητικά -συρτά κλπ.) όπου πάντα πολλοί σκοποί συνδέονται σ’ έναν μακρύ χορό.
Σκέφτομαι λοιπόν ότι ίσως το κούρδισμα σαν μπουζουκιού να το έμαθε ο Φουσταλιέρης από τους Πειραιώτες μπουζουξήδες που αναφέρει στο παραπάνω βίντεο, να θεώρησε ότι τον εξυπηρετεί για συγκεκριμένες δουλειές (όπως λ.χ. η ηχογράφηση) και να το εφήρμοσε, όχι όμως ως αποκλειστικό.
γ) Κούρδισμα σε 5ες: Έτσι έχει κουρδίσει εδώ. Για όλους τους παραπάνω λόγους εμένα μου φαίνεται ότι αυτό πρέπει να ήταν το βασικό κούρδισμα του μπουλγαριού. Προσφέρεται ιδανικά για τις αλλαγές δρόμου / τόνου σύμφωνα με τη γενική πρακτική των κρητικών (αλλά και με τη θεωρία και πρακτική κάθε τροπικής μουσικής).
Ότι ο Κουκλάκης κουρδίζει σαν μπουζούκι το ξέρω από τον ίδιο και από μαθητές του. Ωστόσο τώρα που έψαχνα να βρω κανένα βίντεο που να το δείχνει, δε βρήκα. Εδώ έχει κάποιο άλλο κούρδισμα: μήπως 4η + 5η (σολ-ντο-σολ) αντί 5η + 4η;
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 16:34 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 15:58 —
Μιας κι ο λόγος για κουρδίσματα:
Ο ταμπουράς του Αγκίστρου έχει δύο χορδές και πολύ αραιούς μπερντέδες. Για το πώς άραγε να παιζόταν ένα τέτοιο όργανο, η απάντηση βρίσκεται βέβαια στη γνωστή πλην άφαντη εκπομπή. Μέχρι να την εντοπίσουμε, μια ιδέα μπορούμε να πάρουμε από το αλβανικό τσιφτελί, που κι αυτό είναι δίχορδο και αραιόταστο. Δύο κατατοπιστικά βίντεο εδώ και εδώ, τα οποία σχολίασα σ’ [u][b]αυτή[/b][/u] τη συζήτηση (#115).