«μπάτσικα» : α) παιχνίδι με τα χαρτιά της τράπουλας, η τριανταμία
β) είδος τυχερού παιχνιδιού που παιζόταν στο μπιλιάρδο.
Υπήρχαν πέντε αριθμημένα πιόνια, τα τζινέτα, και οι παίκτες έπρεπε να ρίξουν με τις μπάλες τα κατάλληλα πιόνια ώστε να πετύχουν άθροισμα 31 ή να το πλησιάσουν, όχι όμως και να το ξεπεράσουν.
Από τη «μπάτσικα» προέκυψε η έκφραση «παιδί / παιδιά της μπάτσικας».
Σημαίνει το μάγκα, τον αλάνη, το βαρύμαγκα.
«Παιδιά της μπάτσικας» έλεγαν και τους αργόσχολους, τους χασομέρηδες, επειδή είχαν μεγάλη χρονική διάρκεια και τα δυο αυτά παιχνίδια, στα οποία αναλώνονταν οι παίκτες τους.
Υπάρχει επίσης και η έκφραση «λόγια της μπάτσικας», που σημαίνει ψέματα, λόγια του αέρα.
Η «μπάτσικα» δεν ταυτίζεται με τη γνωστή μας «τριάντα μία». Παίζεται άλλωστε με 40 χαρτιά (αφαιρούνται τα 8,9, 10), το 7 καρό («κουμουδί») παίζει ρόλο μπαλαντέρ, ας πούμε, κλπ
Στο παιχνίδι αυτό, «μπάτσικα» σχημάτιζε όποιος (από τα 3 χαρτιά που του είχαν μοιραστεί) είχε άθροισμα μικρότερο ή ίσο του εννέα.
Τέλος, «μπατσικότο» σχημάτιζε όποιος είχε 3 χαρτιά όμοια (ή 2 μαζί με το κουμουδί)
Όντως, όσον αφορά στο χαρτοπαικτικό κομμάτι, η «μπάτσικα» παιζόταν με 40 χαρτιά, από 2 παίκτες και κέρδιζε όποιος «σχημάτιζε μπάτσικα», δηλαδή τα χαρτιά που είχε στα χέρια του είχαν άθροισμα ίσο ή μικρότερο του 9.
Τώρα, με δεδομένο ότι συναντάμε ήδη στο «Ρωμηό» του Σουρή, γύρω στο 1883 δηλαδή, φράση όπως «παιδιά της μπάτσικας ασίκικα»
[και στον Πάνο Ταγκόπουλο, «Όταν τα πουλιά κελαηδάνε», το 1928, «…παιδιά της μπάτσικας, που λένε, βλαμάκια διαλεγμένα…»],
δηλαδή η φράση έχει αποκτήσει ήδη το στερεοτυπικό της νόημα που γνωρίζουμε έως σήμερα και
το ότι το μπιλιάρδο - αν και γνωστό από παλαιότερα στη χώρα μας - μέχρι και το 1920 περιοριζόταν στους αριστοκρατικούς μόνο κύκλους και μετά επεκτάθηκε και σε άλλους και μόνο με το πέρασμα του χρόνου κατά κάποιο τρόπο περιθωριοποιήθηκε,
ίσως η φράση αυτή «παιδιά της μπάτσικας» αναφέρεται στη χαρτοπαιξία μόνο, αρχικά τουλάχιστον.
Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, νομίζω ότι θα ήταν επαρκής ένας ορισμός του τύπου:
μπάτσικα : η πιάτσα, ειδικά στη φρ. «παιδιά της μπάτσικας». Από το όνομα τυχερού παιχνιδιού.
(Δηλαδή προτείνω:
την κυριολεκτική σημασία, «μπάτσικα=τυχερό παιχνίδι», να την αφήσουμε απέξω ως μη ρεμπέτικη. Εκτός βέβαια αν μαρτυρείται και σε ρεμπέτικα τραγούδια ή σχετικά κείμενα, οπότε ανακαλώ.
να μην αναφερθούμε καθόλου στο μπιλιάρδο, για τους λόγους που λέει η Ελένη
να μην μπούμε στο πώς παιζόταν, γιατί όταν φτάσουμε σε λήμματα όπως μπουζούκι θα μας βγουν μεγάλα. )
Το να βάλεις κατευθείαν «μπάτσικα: πιάτσα» χωρίς να βάλεις πριν τα ενδιάμεσα στάδια, δεν συντελεί στην κατανόηση του σημερινού αναγνώστη, που μάλιστα του είναι παντελώς άγνωστη η λέξη.
Θα πρότεινα:
«μπάτσικα»:
α)είδος χαρτοπαιγνίου, κατά το οποίο συγκεκριμένα «μπάτσικα» σχημάτιζε ο παίκτης που είχε άθροισμα μικρότερο ή ίσο του εννέα (από τα 3 χαρτιά που του είχαν μοιραστεί).
β) παιχνίδι του μπιλιάρδου
«παιδί (παιδιά) της μπάτσικας»: κατ΄επέκταση μεταφορικά παιδί της πιάτσας, μάγκας, αλάνης
(ετυμ.) από την ιταλική λέξη bazzica, (=παιχνίδι με χαρτιά/ παιχνίδι του μπιλιάρδου).
Να μπούμε σε λεπτομέρειες για πώς παιζόταν βέβαια όχι (χρειάζεται μια πυκνογραμμένη σελίδα), ωστόσο και τα λίγα που γράφτηκαν εδώ, έχω την εντύπωση ότι τα αγνοούσε το διαδίκτυο.
Θα τον ενημερώσει ότι, όπως λ.χ. και στην ξερή, «μπάτσικα» δεν είναι μόνο το όνομα του παιχνιδιού αλλά και στενότερος όρος για κάτι που συμβαίνει μέσα στο παιχνίδι…
Μόλις με πρόλαβε ο προλαλήσας και απαντήσας!
Ακριβώς. Με αυτό τον τρόπο ικανοποιούνται και τα δύο είδη αναγνωστών: και αυτός που δεν πολυενδιαφέρεται να εμβαθύνει και αυτός που είναι πιο μερακλής
ΥΓ: Ε, και είναι, είπαμε, και από τις πληροφορίες που δεν θα τις βρει κανείς περιηγούμενος στο διαδίκτυο
)