Κι άλλος Σεφέρης (κάποιο «κλικ» του κάνανε οι κλαπαδόρες, φαίνεται…):
«Το χιόνι εδώ δεν τελειώνει. Στην Αττική
το δέχουνται σαν ένα διάλειμμα που ξεκουράζει
ή μια κατάνυξη που προμηνά τις ανθισμένες μυγδαλιές
ή το σεντόνι του Καραγκιόζη σαν πάψουν οι κλαπαδόρες.»
ΕΛΕΝΗ:
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η δεύτερη αναφορά: αφορά χαρακτηρισμό ανθρώπου, τον οποίο ο ποιητής μας αποκαλεί «κλαπαδόρα» ! Από το έντυπο Ο Μέντωρ, δίνεται μάλιστα και η σημασία του χαρακτηρισμού αυτού:
«…Ἀκόμη ὁ Γιῶργος Σεφέρης ἤδη τὸ 1954, εἶχε χαρακτηρίσει τὸν Δασκαλάκη ὡς «κλαπαδόρα»
β. Κλαπαδὀρας, ὅσοι δὲν γνωρίζετε, σημαίνει τελάλης…"
Ν. ΠΟΛΙΤΗΣ:
«Εντοπίζεται και μία περίπτωση όπου ο (ν)τελάλης αναφέρεται και ως κλαπαδόρας από τον Σεφέρη (1954)»
…
Περίπτωση όπου η λέξη «κλαπαδόρας» να σήμαινε αρχικά και «τελάλης» δεν έχω βρει.
Άλλωστε, η πραγματικότητα είναι ότι στο περιοδικό ΜΕΝΤΩΡ ο συντάκτης αλλοιώνει τα λεγόμενα του Σεφέρη! Ο Σεφέρης δεν χαρακτήρισε τον Δασκαλάκη ως «κλαπαδόρα».
Αυτό που έγραψε είναι: «Πρέπει να το λένε ακόμη και οι οδηγοί των νέων , για να μην τούς αφήνουν έρμαιους στις κλαπαδόρες του κ. Δασκαλάκη ή άλλων επικίνδυνων αερολόγων»
Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι πρέπει πάντα να ανατρέχουμε στην πρώτη και πρωτότυπη πηγή, όταν παραπέμπουμε, διότι ακόμη και τα καλύτερα επιστημονικά περιοδικά κάνουν «πατάτες»… (έχουν δει κάμποσα τα μάτια μου ως κριτού…)
Τώρα ως προς το τι εννοούσε ο Σεφέρης στο συζητούμενο συγκείμενο, πιθανολογώ κάτι τέτοιο:
Κλαπαδόρες: εκκωφαντικές πομφόλυγες, ταρατατζούμ, ηχηρές αερολογίες
Μάλιστα! Ευχαριστούμε πολύ, Κατερίνα, τώρα καθάρισε η κατάσταση: Συσχετισμός κλαπαδόρας με ντελάλη, γιοκ, λοιπόν!
Κι εδώ έκδηλη η διαφοροποίηση φλούγκελχορν-κλαπαδόρας από τον Σουρή:
«Τέλος μετά παρέλευσιν μιάς και πλέον ώρας
ηχούντος και του φλούγκελχορν μετά της κλαπαδόρας
εις την παράταν φαίνομαι ωσάν βαλές μπαστούνι
και μπαίνω μέσα στης Αυλής κι εις όλων το ρουθούνι
(ΡΩΜΗΟΣ, 11/1/1892)
Κατερίνα, δώσε μας ένα λινκ, γιατί αυτό που αναφέρεις διαφοροποιεί πολύ τα γραφόμενα του συντάκτη του «Μέντορα».
Πάντως, η έννοια «τελάλης» στον «κλαπαδόρα» φαίνεται σε ισχύ, γιατί ο ίδιος ο συντάκτης, λίγο πιο κάτω αναφέρει:
«…θυμαμαι τον κλαπαδόρα στα Λουτρά Αιδηψού, στις 30 Αυγούστου 1949, να αναγγέλλει τη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων…».
Μα το λινκ το δίνει ο ίδιος ο συντάκτης του περιοδικού στη σελ. 351:
(Ἐρμῆς Ἀθήνα 1975) 158.
Πάμε λοιπόν στη σελίδα 158 του παραπάνω βιβλίου, όπου μας παραπέμπει ο συντάκτης του περιοδικού, και διαβάζουμε ότι άλλα γράφει ο Σεφέρης…
Συμφωνώ. Και πιο αναλυτικά ακόμη:
Ο Σεφέρης βάζει τη λέξη «η κλαπαδόρα» (θηλυκό), που σημαίνει το όργανο, με μεταφορική χρήση η οποία μάλλον δηλώνει αυτό περίπου που καταλαβαίνει η Κατερίνα (κι εγώ). «Ο κλαπαδόρας» είναι αυθαθρεσία του σχολιαστή.
Ο συντάκτης, ποιος; Ο ίδιος που ΄κανε την κακή μεταφορά των λεγομένων του Σεφέρη;
Άρα ίσως αυτό που συμβαίνει είναι ότι όντως υπήρχε λέξη «ο κλαπαδόρας» και σήμαινε τον ντελάλη, μόνο που δεν έχει σχέση, όπως κακώς νόμισε ο συντάκτης, με το προηγούμενο χωρίο του Σεφέρη (περί του Δασκαλάκη).
Οι παλιοί ντελάληδες μπορεί όντως να χρησιμοποιούσαν διάφορα φωνακλάδικα όργανα για να τραβήξουν την προσοχή. Δεν έχω δει μεν σχετική μαρτυρία, αλλά κάτι τέτοιο δεν υποδηλώνουν οι εκφράσεις «το 'κανα βούκινο» και «το 'κανα τούμπανο»; Άρα μπορεί και να χρησιμοποιούσαν και κλαπαδόρα, ή κάτι (μια στοιχειώδη σάλπιγγα π.χ.) που ο λαός το ονόμασε κλαπαδόρα, και να τους έμεινε η λέξη. Η οποία, παρά ταύτα, μαρτυρείται μία μόνο φορά μέχρι στιγμής με αυτήν -επιβεβαιωμένα- τη χρήση.
Άραγε ο περίφημος στίχος «Κερκυραίος κλαπαδόρας», που μας έβαλε σ’ όλητην αναζήτηση, να 'χει σχέση με αυτό;
Εγώ πάντως θυμάμαι εντονότατα ντελάλη στην Αίγινα και στην Ύδρα. Τη φωνή του χρησιμοποιούσε, και τίποτ’ άλλο.
Για τον “Κερκυραίο κλαπαδόρα” εγώ θα το συνδύαζα με την πληθώρα φιλαρμονικών σχημάτων, μάλλον.
Δεν είπαμε να ήταν υποχρεωτικό να χρησιμοποιούν και κάτι ακόμα. Και οι πλανόδιοι με την ντουντούκα, κάποιοι λένε μόνο «έλα να πάρεις πατάτες», κάποιοι παίζουν και μουσική. Μπορεί κάποιος να έχει πετύχει μόνο τους μεν ή μόνο τους δε.
Ποιά ντουντούκα! Λούπα παίζει, πλέον…
Και να σκέπτεται κανείς ότι μάλλον είναι ο εξαιρετικός αρχαιολόγος, Γενικός Γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ακαδημαϊκός Β. Πετράκος και ότι πρόκειται για ταρατατζούμ ομιλία στην Ακαδημία. Συμβαίνουν αυτά και στις καλύτερες οικογένειες…
Ωστόσο, θα υπογραμμίσω και πάλι το «δεοντολογικόν δίδαγμα»: όταν πρόκειται να παραπέμψουμε σε λεγόμενα/γραφόμενα του Σεφέρη ή του οιουδήποτε, δεν αντλούμε ποτέ από δευτερότριτες πηγές χωρίς να δούμε το πρωτότυπο. Δεν μας καλύπτει δηλ. το «ο τάδε γράφει ότι ο δείνα είπε πως κλπ κλπ»
Φυσικά.
Γεγονός όμως παραμένει ότι κάποιος το είπε. Δεν ήταν ο Σεφέρης, αλλά εφόσον ψάχνουμε εμφανίσεις αυτής της λέξης την κρατάμε κι αυτήν.
Εννοείται ότι την κρατάμε, αλλά ως ό,τι είναι: αποχωρισμένη από τα “πολλά μαλάματα” και επακριβώς ταυτοποιημένη (πότε ελέχθη και από ποιον)
Επειδή πρόκειται για σοβαρή πηγή (*) και ο γράφων είναι αξιόλογο πρόσωπο, με μια πιο προσεκτική ανάγνωση της παραπομπής στο «Μέντορα», από τα συμφραζόμενα τουλάχιστον , προκύπτει όντως ο χαρακτηρισμός «κλαπαδόρας» = αερολόγος κ.λπ. που αποδίδεται στο Δασκαλάκη από το Σεφέρη.
Το «τελάλης» συνειρμικά συνδέθηκε - πιστεύω - από το γράφοντα: η αναγγελία του Δασκαλάκη περί διάλυσης της Ακαδημίας [ανυπόστατη, εξ ου και ο χαρακτηρισμός] έφερε στο νου της αγγελίες των τελάληδων και απλά είναι ατυχής η τελική σύνδεση κλαπαδόρας = τελάλης.
(*) Όλες εξάλλου οι πηγές χρειάζονται την προσοχή μας!
Και όταν επικαλούμαστε ως πηγή το «Βαλκανιζατέρ FM» το οποίο παραπέμπει στη Musipedia - - που ούτε on-line δεν ανοίγει - για να δούμε τι ακριβώς γράφει - ούτε όταν διαπιστώνουμε πως ένας ξένος τίτλος βιβλίου αλλοιώνεται από το μεταφραστή / εκδότη, στη χώρα μας κ.λπ.
Όσον αφορά τη λέξη «κλαπαδόρας» / «κλαπαδόρος» ως λήμμα στο Γλωσσάρι, μια πρόταση:.
[Να σημειώσω πως δεν βρίσκω τη λέξη στη ντοπιολαλιά της Κέρκυρας, ούτε τα παλαιότερα χρόνια, ούτε τα νεότερα].
Εννοούμε το μουσικό που παίζει την κλαπαδόρα [:χάλκινο πνευστό όργανο της οικογένειας της κορνέτας, που είναι η ελληνική εκδοχή του γερμανικού klappenhorn]
Ως κλαπαδόρες χαρακτηρίζονται συνεκδοχικά οι Κερκυραίοι, λόγω της ενασχόλησής τους με τη μουσική, ιδίως μέσα από τις φιλαρμονικές.
Αν, όπως καταλαβαίνω Ελένη, αυτό το ξέρεις από προσωπική εμπειρία, τότε μάλλον είναι η μοναδική έννοια, προς το παρόν, για την οποία μπορούμε να 'μαστε σίγουροι.
Κορνέτα δεν είναι η ελληνική εκδοχή του κλάπενχορν. Η κορνέτα διεθνώς ονομάζεται cornette / cornet κλπ.
Και για την ταύτιση της κλαπαδόρας δεν έχουμε ακόμη καταλήξει με ασφάλεια. Μέχρι στιγμής φαίννται πιθανά τα εξής:
α) Να σημαίνει κάποιο συγκεκριμένο όργανο. Επικρατέστερες υποψηφιότητες εδώ 
είναι η κορνέτα και το κλάπενχορν.
β) Να σημαίνει κατά τόπους διαφορετικά συγκεκριμένα όργανα.
γ) Να σημαίνει μεν κάτι από τα παραπάνω, αλλά επιπλέον και το σύνολο των πνευστών μπάντας, ή την ίδια την μπάντα, ή -ως έννοια γένους- το καθένα από διάφορα είδη χάλκινων πνευστών.
Κι έχουμε ακόμα τις μεταφορικές χρήσεις: τον ντελάλη (μία μοναδική μεν, πολύ ξεκάθαρη όμως, αναφορά) και τον αερολόγο (???).
Κι αυτό μέχρι στιγμής υπόθεση είναι. Και στα δύο σκέλη του: και στο ότι έτσι χαρακτηρίζονται οι Κερκυραίοι και στο γιατί. Για το πρώτο δεν έχουμε την ασφάλεια που αποκτήσαμε λ.χ. σχετικά με το «Πατρινός - τι χαμπάρια μάστορα» με τις 5-6 ταυτόσημες εμφανίσεις, και για το δεύτερο τίποτε ακόμη.
Εγώ θα προσέθετα και το φλικόρνο / φλίγκελχορν. Και αν κάποιος μου θυμίσει αυτό
για διαφορές μεταξύ των δύο οργάνων, θα προτείνω να δούμε την παραπάνω φράση του Σεφέρη ως επιρροή από τις συνηθισμένες στα δημοτικά τραγούδια επαναλήψεις, που έχουν την έννοια της επιτάσεως:
Μάνα τρελή, μάνα ζουρλή, μάνα … ή
Η μια βαρεί τον ταμπουρά κι η άλλη το μπουζούκι
και εκατοντάδες παρόμοια.
Απάντηση στο γιατί:
Πρώτη - σε πανελλήνια κλίμακα - ίδρυση Φιλαρμονικής στην Κέρκυρα, το 1840.
Αναφορές ότι παιανίζει στους δρόμους σε λιτανείες, εθνικές επετείους και εορτές, με μεγάλη αποδοχή από τον τοπικό πληθυσμό.
Αρχές 20 ου αιώνα, ο αριθμός των Φιλαρμονικών αυξάνονται με εντυπωσιακό ρυθμό στο νησί, έως την εποχή μας, που ο αριθμός τους φτάνει τις 19 (!) σε ένα νησί, έτσι;
Γρήγορα, η φήμη της κερκυραϊκής φιλαρμονικής – αυτό που ενδιαφέρει, δηλαδή, περισσότερο – ξεπερνάει τα στενά όρια της Κέρκυρας και των Επτανήσων.
Κερκυραϊκή μπάντα απέδωσε για πρώτη φορά τον Ολυμπιακό Ύμνο του Σπύρου Σαμάρα στους πρώτους Σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, στην Αθήνα, στο Παναθηναϊκό Στάδιο και η ίδια επίσης απέδωσε και τον ελληνικό Εθνικό μας Ύμνο.
Η Κερκυραϊκή μπάντα, επίσης, υπήρξε ένας από του κύριους τροφοδότες των Φιλαρμονικών των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Συγκεκριμένα, η μουσική του Πολεμικού Ναυτικού αποτέλεσε έναν ιδιαίτερο πόλο έλξης για τους Κερκυραίους μουσικούς. Δείγμα αυτής της προτίμησης είναι και ο αριθμός των Κερκυραίων που εξελίχθηκαν και διετέλεσαν Αρχιμουσικοί του Πολεμικού Ναυτικού [από τους 19 μέχρι σήμερα Αρχιμουσικούς οι 10 είναι Κερκυραίοι), σύμφωνα με την παρακάτω πηγή: https://www.corfuhistory.eu/?p=15867].
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και το τραγικό γεγονός του ναυαγίου «Αλέξανδρος Ζ», Μάρτη του 1923, έξω από το λιμάνι του Πειραιά, όταν χάθηκαν 21 [ο αριθμός δεν είναι εξακριβωμένος, απόλυτα] μουσικοί της Μπάντας του Π.Ν., από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν Κερκυραίοι.
Θεωρώ πως γίνεται πια αντιληπτό πως στο άκουσμα «Μουσικός Φιλαρμονικής» αυτόματα η σκέψη πηγαίνει στον εκ Κέρκυρας καταγόμενο μουσικό, αυτοί πρωτοστάτησαν και ακόμα και σήμερα έχουν τα ηνία σ’ αυτό το χώρο.
Φαίνεται πως το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα των Κερκυραίων ήταν η επίδοσή τους στη Μουσική της Φιλαρμονικής, έτσι και ο «Κερκυραίος κλαπαδόρας».
Όσο για τη σημασία της λέξης «κλαπαδόρας», η πορεία μας πάει εκεί που έχουμε τις περισσότερες αναφορές [: στη μουσική].
Ακόμα και στην περίπτωση που η λέξη αυτή «ξέπεσε» και απέκτησε μεταφορική σημασία, αυτό πρέπει να έγινε πολύ μεταγενέστερα και όχι την εποχή που γράφτηκαν οι στίχοι που ερευνούμε.
Όπως π.χ. αποκαλείται σήμερα κάποιος «μπαγλαμάς», υποτιμητικά, κάτι που παλαιότερα ποτέ δεν θα συναντούσαμε, το ίδιο ίσως υποτιμητικά θα συναντούσαμε τυχόν και το
“κλαπαδόρα”, κατά τον ίδιο τρόπο, πάλι.
Καλά, ότι οι Κερκυραίοι είναι μουσικότατος λαός γενικά και μάλιστα και με επιδόσεις στις φιλαρμονικές ειδικά, το ξέρω κι εγώ όπως όλοι. Δεν είναι υπόθεση, είναι διαπίστωση.
(Έχω ζήσει στην Κέρκυρα κάτι λιγότερο από μισή μέρα, τράνζιτο για Οθωνούς. Σ’ αυτή τη μισή μέρα, που έτυχε να είναι του Αγίου Τάδε, πρόλαβα να πέσω σε μια πομπή/παρέλαση/λιτανεία με μπάντα, με κόκκινες στολές και όλο το πακέτο, και φυσικά να την ακολουθήσω σ’ όλη της τη διαδρομή. Κι έτσι σιγουρεύτηκα ότι έχω κατέβει στο σωστό νησί!)
Όμως, από το «συμβαίνει το Α και συμβαίνει και το Β» μέχρι το «συμβαίνει το Α και οφείλεται στο Β» υπάρχει μια απόσταση που ακόμη δεν την έχουμε γεφυρώσει. Το ένα που συμβαίνει είναι ότι ο Υμνούμενος λέει «Κερκυραίος κλαπαδόρας», χωρίς καν να είμαστε ακόμη βέβαιοι τι εννοεί. Το άλλο είναι ότι οι Κερκυραίοι είναι φιλόμουσοι και έχουν πολλές μπάντες.
Η αιτιολογική σύνδεση του Α με το Β είναι υπόθεση. Όχι αποδεδειγμένο γεγονός.
Με τόση αφθονία λεξικών και άλλων πηγών τις οποίες έχουμε διαθέσιμες στην εποχή μας, με τόση αναζήτηση που έχει γίνει όλο αυτό το διάστημα, τι άλλο πια να βρεθεί;
Οι στίχοι αναζητούν ένα χαρακτηριστικό του κάθε τόπου, έτσι;
Ποιο άλλο θα μπορούσε να είναι το εμφανέστερο χαρακτηριστικό των Κερκυραίων - εκτός από τη μακρά παράδοσή τους στις μπάντες - που να μην είναι ευρύτερα γνωστό, στο πανελλήνιο και που να μνημονεύεται επίσης σε πηγές;
Δεν έχει βρεθεί:
α) αν πρόκειται για καθιερωμένο παρατσούκλι-χαρακτηρισμό των Κερκυραίων. Άρα, μέχρις αποδείξεως του εναντίου, είναι άπαξ λεγόμενο. Τα άπαξ λεγόμενα δεν είναι εύκολο να ερμηνευτούν.
β) άλλη παρεμφερής χρήση του αρσενικού ως χαρακτηρισμού για ανθρώπους.
Το ίδιο δε λέμε;
