Συζήτηση για το λήμμα "Κλαπαδόρα"

Το Ρεμπέτικο Γλωσσάρι Συζήτηση για το Ρεμπέτικο Γλωσσάρι
1

Διαβάζοντας στο φόρουμ και εκτός φόρουμ για τη φράση «τι χαμπάρια μάστορα», που όπως προκύπτει χρειάζεται αναθεώρηση στο Γλωσσάρι, έπεσα και πάνω σ’ αυτό :

Στο Γλωσσάρι η πρώτη από αυτές τις πληροφορίες εμφανίζεται επεξεργασμένη ως εξής:

κλαπαδόρα (η)

  1. Λαϊκό χάλκινο πνευστό όργανο, είδος κορνέτας.
  2. Κλαπαδόρας λέγεται και ο μαέστρος.
    Ηχομιμητική λέξη.

Ακούγεται στο τραγούδι "Ο Υμνούμενος " (1929)
Με τον Π. Κυριακό.

“… Κερκυραίος κλαπαδόρας…”

[ΕΤΥΜ. <ιταλ. λ.]

Παρατηρήσεις:

α) Ηχομιμητική λέξη ή ιταλικής προέλευσης;
β) Αν είναι ιταλικής προέλευσης, από ποια ιταλική λέξη προέρχεται; Αν πάλι είναι ηχομιμητική (περίεργο για πνευστό βέβαια να προέρχεται από το κλαπ-κλαπ), γιατί έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο να σχετίζεται με την πολύσημη λέξη κλάπα που, μεταξύ άλλων, σημαίνει και εξάρτημα πνευστών οργάνων;
γ) Αν «η κλαπαδόρα» σημαίνει μόνο το όργανο και «ο κλαπαδόρας» (κατά το Γλωσσάρι) ή «ο κλαπαδόρος» (κατά τη συζήτηση στον Υμνούμενο) μόνο τον μαέστρο, τότε χρειάζονται δύο ξεχωριστά λήμματα.
δ) Στη συζήτηση για τον Υμνούμενο, στο αμέσως επόμενο μήνυμα από αυτό που παρέθεσα, δίνονται τα ερμηνεύματα τεσσάρων λεξικών για την κλαπαδόρα. Τα δύο λένε ότι είναι κορνέτα ή κάτι σαν κορνέτα, τα άλλα δύο όμως λένε ότι είναι το κλαρινέτο - εντελώς διαφορετικό όργανο. Πώς αποκλείστηκε το κλαρινέτο από το Γλωσσάρι;

Υ.Γ. Στο πρώτο παράθεμα κράτησα -για να μην ανοίγω ξεχωριστή συζήτηση- και την τρίτη φράση, για τη σαρδέλα, που επαναλαμβάνεται αυτολεξεί στο Γλωσσάρι. Στον Υμνούμενο η φρ. «έβαλε τη σαρδέλα και κελάηδησε» αναφέρεται στους Τσιριγώτες (Κυθηραίους), και πράγματι η φράση μ’ αυτούς συνδέεται κατεξοχήν. Σ’ αυτή την τσιριγώτικη εφημερίδα διαβάζουμε ότι η τρέχουσα ερμηνεία είναι:

Για μας τους Τσιριγώτες λένε πως βάλαμε τη σαρδέλα στο κλουβί για να κελαϊδήση—ότι δηλαδή είμαστε τέτοια κούτσουρα, που δεν ξεχωρίζομε την σαρδέλα από το αηδόνι

…αλλά ότι δεν είναι σωστή, και ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για παροιμιόμυθο με βάση μια λαϊκή αφήγηση που δίνεται διεξοδικά στο λινκ και που δείχνει την ευστροφία των Τσιριγωτών.

Σε άλλο κυθηραϊκό ιστότοπο διαβάζουμε την ίδια ιστορία, λίγο πιο περιληπτικά, και επιπελέον βρίσκουμε και το μονολεκτικό παρατσούκλι (ακλήρημα) των Τσιριγωτών «σαρδελοκλούβηδες».

Τέλος, στην Παγκυθηραϊκή άλλη μια επιβεβαίωση της διάδοσης της ιστορίας με τη σαρδέλα.

Επομένως η βασικότερη πληροφορία για τη φρ. «έβαλε τη σαρδέλα και κελάηδησε» είναι ότι αναφέρεται στους Τσιριγώτες: σ’ αυτό συμφωνούν και εκείνοι που έχουν υπόψη τους τη λαϊκή αφήγηση και οι άλλοι που νομίζουν ότι σημαίνει «ότι δηλαδή είμαστε τέτοια κούτσουρα, που δεν ξεχωρίζομε την σαρδέλα από το αηδόνι».

1 «Μου αρέσει»
2

Εντελώς υποθετικά και ζητώ συγνώμη αν το χαλάω:

Αν η λέξη κλαπαδόρος αναφέρεται σε μουσικό μπάντας, το πιο πιθανό θα ήταν να αναφέρεται σε κάποιο κρουστό, ίσως τα κύμβαλα/πιατίνια,των οποίων η τεχνική απαιτεί κίνηση σαν παλαμάκια. Εκτός της θεατρικής κίνησης ,κάνουν επίσης εκκωφαντικό θόρυβο!Σε λάθος χέρια είναι θάνατος.

Αυτόν που βλέπει ως μαέστρο της κερκυραϊκής μπάντας ο κόσμος είναι ο ραβδούχος.Η δουλειά του ραβδούχου ιστορικά ήταν να κρατάει ρυθμό χτυπώντας τη ράβδο στο πάτωμα. Ο ρόλος έχει αλλάξει αλλά αν η λέξη αναφέρεται ηχομιμητικά στον μαέστρο, ίσως εννοεί τον διευθυντή που χτυπάει ρυθμικά τη ράβδο στο πάτωμα.

3

Από μόνος μου κι εγώ αυτό θα υπέθετα. Αλλά κάτι πέρα από τη δική μου υπόθεση δε γνωρίζω για τον κλαπαδόρο, όσο για την κλαπαδόρα τα λεξικά λένε πνευστό. Τώρα, για το τι πνευστό, υπάρχει κάποιο σκοτάδι… Το χρησιμοποιούν κάποιοι για το κλαρινέτο και άλλοι για «κάτι σαν» κορνέτα; Το χρησιμοποιούν όλοι για το ένα από τα δύο αλλά οι λεξικογράφοι δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ποιο και λεξικογράφησαν κι αυτοί τις δικές τους υποθέσεις; Δεν είναι κι εύκολο θέμα τα λεξιλογικά των οργάνων (πάμε στα κλαρίνα / στα μπουζούκια, αλλά μόνο ένας από τους μουσικούς παίζει κλαρίνο ή μπουζούκι / γκαρνέτο = λέξη που μοιάζει με την κορνέτα κι όμως είναι παραφθορά του κλαρινέτου / βιολί, λαούτο = παλιότερες τοπικές ονομασίες για τη …φλογέρα! …)

Πάντως το τι φαντάζεται ο καθένας δε χρειάζεται να το γράφει σε λεξικά, γιατί κι ο αναγνώστης μπορεί να φανταστεί τα δικά του, το λεξικό το κοιτάει για να πληροφορηθεί.

1 «Μου αρέσει»
4

έψαξα λίγο σε εικόνες… χωρίς να βρω τίποτα καθοριστικό, βρήκα αυτά:
εδώ
https://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/tagkopoulos%20filologika/07%20Anninos.htm
ένα σκίτσο με επεξήγηση “… όπου ο Μπάμπης Άννινος κι ο μακαρίτης Κουσουλάκος παίζανε βιολί, ο Σουρής κλαπαδόρα, ο υποφαινόμενος φλάουτο κι ο Θέμος με το μολύβι του, σαν είδος μπακέτα, στο χέρι, διεύθυνε την περίεργη αυτή ορχήστρα.”

εδώ μια αναφορά (σελ. 126/167) χωρίς όμως να λέει καν τι είδους όργανο είναι, μόνον ότι “αναστέναξε με μανίαν κάποιον ασυνάρτητο σκοπό”
http://archive.veniaminlesviossociety.gr/Content/DocumentFiles/2/00217/192_opt.pdf

και εδώ

μια φωτογραφία της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΣΚΟΥΦΑ

φιλαρμονική ΣΚΟΥΦΑ
φιλαρμονική ΣΚΟΥΦΑ753×413 78.6 KB

όπου σαφώς η κλαπαδόρα αναφέρεται ως άλλο από κλαρίνο και κλαρινέτο

“Η ιστορική Φιλαρμονική ανέδειξε μουσικά ταλέντα, όπως: Αλέκος Λαλάκος (κλαρίνο), Σπύρος Μάγγος (φλάουτο και πίφερο), Γιώργος Κομπορόζος (κλαπαδόρα), Μήτσος Ράγγας (κορνέτα), Ηρακλής Γώγος (κουαρτίνο), Χαρίλαος Δημόπουλος (τρομπόνι), Γεώργιος Τζίμας (χάλκινο μπάσο), Αποστόλης Μονάντερος (κλαρίνο), Ντίνος Μπούλκος (κλαρινέτο).”

Αυτά, η αναζήτηση με αυτόν τον όρο (κλαπαδόρα) δεν μου βγάζει εμένα κάτι άλλο χρήσιμο σε εικόνα. Αν κρίνουμε από το σκίτσο με τον Σουρή, σίγουρα δεν μοιάζει με κλαρίνο - χωρίς να ξέρω πιο πολλά.

3 «Μου αρέσει»
5

Φαγκότο; Αλλά γελοιογραφία είναι, δεν περιμένεις οργανολογική ακρίβεια.

Αλλά κι από κορνέτα! Κρίμα που δεν μπορούμε να καταλάβουμε αυτή την αναφορά, γιατί σίγουρα αυτή είναι ακριβής.

6

λοιπόν επειδή κι εμένα εκεί πήγε το μυαλό μου (περίπου: εγώ σκέφτηκα το όμποε) έψαξα με λέξεις κλειδιά “όμποε, κλαπαδόρα” και μου έβγαλε αυτό

www.ionio.gr › ~GreekMus › mousel › issues
PDFTranslate this page
Το όμποε, το φαγότο, ή κλαπαδόρα και δεν ήξεύ- ρω τι άλλο από τα συνηθισμένα βάσανα αλλά και τα απαραίτητα διά την ορχήστρας είχαν ενδοιασμούς να.

αναζήτηση
αναζήτηση895×572 121 KB

πλην όμως δεν δουλεύει η αναζήτηση (ctr+F) μέσα στο .pdf (ίσως λόγω πολυτονικού ? δεν ξέρω…) που μου φαίνεται ούτως ή άλλως ενδιαφέρον κείμενο (δες το τελευταίο άρθρο)…

και τα επόμενα μου φάνηκαν ενδιαφέροντα (“Κλαπαδόρος” : όνομα χαρακτήρα (μαέστρος) σε οπερέττα, του Τσιφόρου παρακάτω κτλ.) αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να ψάξω περισσότερο τώρα
…
και κάτι τελευταίο για το “ηχομιμητικό” : ίσως δεν μιμείται ήχο του οργάνου αλλά κάποιου τμήματός του - ή περιγράφει λειτουργία ? … στο μυαλό μου ήρθε το “κλαπέτο” (αρθρωτό κάλυμμα) όπως έχουν π.χ. το σαξόφωνο και το κλαρίνο για τη διαχείριση του αέρα, δεν ξέρω όμως πως λέγονται κανονικά αλλά και δεν έχω ιδέα γενικά από πνευστά για να πω κάτι περισσότερο

7

Τώρα δεν ξέρω αν έχει νόημα να ψάχνουμε τι απεικονίζεται στην γελοιογραφία αλλά αν όντως έχει φτιαχτεί με ακρίβεια έχει ενδιαφέρον. Το όργανο ίσως είναι Ophicleide,ένα είδους βαρύτονου χάλκινου που , αν και δημοφιλές σε ρομαντικούς γάλλους συνθέτες, αντικαταστάθηκε απο την Τούμπα κάποιες 10ετίες αργότερα.
Το όνομα Ophi+Cleide αναφέρεται στο παλαιότερο μπάσσο όργανο serpent (όφις) με την προσθήκη κλειδιών. Το όργανο είναι ένας κωνικός διπλωμένος σωλήνας με κλειδιά που ανοιγοκλείνουν ωπές σε διάφορα σημεία. Δεν έχει βαλβίδες όπως τα υπόλοιπα χάλκινα.
Μήπως τα κλειδιά γίναν κλαπέτα σε κάποιο εφιαλτικό γλωσσικό αντιδάνειο;

1 «Μου αρέσει»
8

Τι θα πρότεινα εγώ ως διορθώσεις / συμπληρώσεις, στο Γλωσσάρι μας:

  1. Όσον αφορά στην κλαπαδόρα: Δυστυχώς, ο Ανωγειανάκης που ως ο πιο αρμόδιος θα μπορούσε να μας διαφωτίσει τι είδους χάλκινο πνευστό όργανο είναι ακριβώς, δεν αναφέρει τίποτε σχετικό.
    Με αναζήτηση, βρίσκουμε: α. «είδος κορνέτας», β. «παλιός τύπος τρομπέτας, με πλάγια κλειδιά», αυτό το τελευταίο στην κερκυραϊκή διάλεκτο αναφέρεται και γ. κλαρινέτο. Μπέρδεμα!
    Γνώμη μου, να αναφερθεί στο γλωσσάρι κάπως έτσι:
    «Η κλαπαδόρα είναι χάλκινο πνευστό μουσικό όργανο», χωρίς να υπεισέλθουμε σε περισσότερες λεπτομέρειες, μια και δεν γνωρίζουμε κάτι πιο συγκεκριμένο, προς το παρόν.
    Και χωρίς ετυμολογία, επίσης.

Κλαπαδόρας / κλαπαδόρος [και οι δυο όροι] ας συνεχίσουν να συνυπάρχουν μαζί με το «κλαπαδόρα», όποιος αναζητήσει το ένα, εξάλλου, πέφτει κατ’ ευθείαν και στο δεύτερο.

  1. «έβαλε τη σαρδέλα και κελάηδησε»
    παροιμιώδης φράση για τους Τσιριγώτες οι οποίοι εμφανίζονται ως δήθεν ευήθεις, με αυτήν την αναφερόμενη ενέργειά τους «να βάλουν τη σαρδέλα στο κλουβί, να κελαηδήσει», ενώ [όπως φαίνεται από αναφορές στον Τύπο] η ενέργειά τους αυτή, αντιθέτως, φανερώνει το επιτήδειο του χαρακτήρα τους.

  2. «τι χαμπάρια, Μάστορα».
    Δεν εδραιώνεται καμιά συγκεκριμένη προέλευση της φράσης, προς το παρόν. Συνδέεται μεν με την πόλη της Πάτρας, όπου υπήρξε παράδοση χρόνων σε Μαστόρους πετροκτιστάδες [αν υπαινίσσονται αυτούς οι αναφορές, που και αυτό δεν είναι σίγουρο], δεν υπάρχει δε καμιά ένδειξη για το πώς ακριβώς εννοείται η φράση. Κυριολεκτικά, σκωπτικά; Απλά, εντάσσεται και αυτό στα ακληρήματα, στα πειράγματα προς επαγγελματίες αρχικά και προς ευρύτερες κοινότητες, μετέπειτα.
    Επομένως, μπορεί να αφαιρεθεί η φράση αυτή από Γλωσσάρι, δεν διευκρινίζει κάτι ιδιαίτερο, δεν χρειάζεται, επομένως.

Και φυσικά, συνεχίζεται η συζήτησή μας εδώ και η αναζήτηση πληροφοριών και πηγών.

1 «Μου αρέσει»
9

Απόσπασμα από το " Ρωμιό":

“…Μα κι εγώ βρε Περικλέτο
τον υμνώ με κλαρινέτο,
τον υμνώ με κλαπαδόρα
κι ολοένα παίρνω φόρα…”

όπου ξεχωρίζει το κλαρινέτο από την κλαπαδόρα.

10

Ούτε καν χάλκινο - το κλαρινέτο είναι ξύλινο (παρόλο που συμμετέχει σε σύνολα που τα λέμε μπάντες χάλκινων). Όχι, εγώ θα έλεγα να αναφέρονται οι πιθανές αντιστοιχήσεις προς συγκεκριμένα όργανα: «πνευστό της μπάντας, ίσως το κλαρινέτο ή η κορνέτα ή η τρομπέτα». Δε φταίμε εμείς αν οι λεξικογράφοι δεν είναι σίγουροι, αλλά πάντως σίγουρα δεν είναι φλάουτο ή τρομπόνι, οπότε στενεύοντας το πεδίο φέρνουμε τον αναγνώστη στο σημείο να ξέρει όσα (λίγα) ξέρουμε κι εμείς!

Ναι, αλλά ξεχωριστά. Το αρσενικό και το θηλυκό ουσιαστικό δεν είναι διαφορετικοί τύποι αλλά διαφορετικές λέξεις. Αν λοιπόν οι διαφορετικές λέξεις δηλώνουν διαφορετικά πράγματα (όργανο - άνθρωπο), δεν μπορούμε να τις συγχωνεύσουμε.

Δε συμφωνώ. Δεν ξέρουμε την προέλευσή της, αλλά επιτέλους επιβεβαιώσαμε τη χρήση της, ότι δηλαδή συνδέεται με τους Πατρινούς. Τόση σηζήτηση δεν έγινε για το αν είναι τυχαίο ή συστηματικό ότι έτσι (σε σχέση με τους Πατρινούς) αναφέρεται σε δύο κομμάτια; Τώρα ξέρουμε - δεν είναι τυχαίο!

Επιπλέον, υπάρχει η γενικότερη σημασία της φράσης (περα από Πατρινούς), «και τώρα καληνύχατα» /«και τώρα χαιρετίσματα», η οποία απαντά σε τραγούδι όχι ακριβώς ρεμπέτικο αλλά πάντως μέσα στο πεδίο των ενδιαφερόντων μας (περισσότερο από τον Υμνούμενο). Και αυτή τώρα διευκρινίστηκε, και μάλιστα με βεβαιότητα (πολλά παραδείγματα + λεξικό).

Πολλά ξέρουμε για τη φράση, απλώς όχι το πώς έφτασε να συνδεθεί με τους Πατρινούς. Εγώ λέω ότι τη θέλουμε.

11

Αυτό δεν το 'χα παρατηρήσει, μέχρι που εσύ η ίδια, Ελένη, έφερες το καινούργιο εύρημα από τον Ρωμιό.

Έχεις δίκιο, ας μη βιαστούμε. Μέσα στις επόμενες μέρες, τώρα που γυρίζει, μπορεί να καταστούμε σοφότεροι.

Η κλάπα (με τη συγκεκριμένη σημασία που αφορά τα πνευστά) και το κλαπέτο ίσως σχετίζονται με το clavis, που είναι στα λατινικά το κλειδί, και που το βρίσκουμε στο clavier (=πληκτρολόγιο, πρβλ. αγγλ. keyboard γιατί σε άλλες γλώσσες και τα πλήκτρα τα λένε κλειδιά), σε ιταλικές ονομασίες τύπων πνευστών όπως flauto a chiave κ.ά…

Τώρα για να είμαι ειλικρινής δεν έχω καταλάβει τι ακριβώς είναι η κλάπα των πνευστών, ούτε το κλαπέτο (ενώ είδα κάπου φτγρ της κλάπας της μπότας των ντραμς - γιατί κλάπα σημαίνει επίσης και τον μεντεσέ! - αλλά πάει λίγο μακριά η βαλίτσα). :slight_smile:

Τέλος πάντων, μην πελαγώνουμε, απλώς η αρχική μου ερώτηση ήταν από πού τεκμηριώνεται η ηχομιμητική προέλευση.

Βέβαια, αν τελικά η προέλευση είναι από κάποια ξερωγώ ιταλική λέξη clappatore (λέω τώρα), δεν είναι επ’ ουδενί δουλειά μας να φτάσουμε μέχρι το λατινικό clavis. Αρκεί που θα 'χουμε βρει την άμεση προέλευση του ελληνικού «κλαπαδόρα». Ας τη βρούμε όμως πρώτα! :slight_smile: Αλλιώς, και χωρίς ετυμολογία μια χαρά είναι το λήμμα, δεν είναι αυτός ο σκοπός.

12

Ρε παιδιά, μπας και η κλαπαδόρα στη γελοιογραφία είναι κακοσχεδιασμένο σαξόφωνο; Την εποχή του «Άστεως» το σαξόφωνο υπήρχε σίγουρα. Μήπως στην Ελλάδα το έλεγαν τότε κλαπαδόρα, με αφορμή τα τεράστια επιστόμια των κλειδιών του; Βέβαια, την έννοια «κλαπαδόρος» ως διευθυντή ορχήστρας, δεν την καλύπτει αυτή μου η σκέψη.

13

Περικλή, ναι μεν συνδέεται με τους Πατρινούς, διευκρινίστηκε αυτό, αλλά πώς μπορεί να είμαστε σίγουροι ότι αποδίδει ακριβώς το νόημα, στο συγκεκριμένο στίχο; Δηλαδή, τι λένε οι Πατρινοί; Μια φράση με το νόημα “άντε καληνύχτα”; Και γιατί δεν το μεταφέρουν έτσι απλά και μπερδεύουν στην κουβέντα τους Μαστόρους;
Εγώ, τουλάχιστον, δεν έχω πειστεί απόλυτα.

Παραθέτω άλλο ένα απόσπασμα, από όπου φαίνεται πως η κλαπαδόρα διαχωρίζεται και από το κλαρινέτο και από την κορνέτα και από το τρομπόνι…

Η Φιλαρμονική του «ΣΚΟΥΦΑ» ιδρύθηκε τον Μάιο του 1898. Αρχιμουσικός τότε ήταν ο Παναγόπουλος. Στέγαση στο τρίπατο σπίτι της Χριστίνας Αντωνοπούλου, κόρης του πρώτου δημάρχου Αρταίων, Αντωνόπουλου. Μετέπειτα στεγάστηκε στην οικεία Τόδουλου. Έπαιξε μέχρι και όπερες! (Χορ - χορ Αγάς).

Η ιστορική Φιλαρμονική ανέδειξε μουσικά ταλέντα, όπως: Αλέκος Λαλάκος (κλαρίνο), Σπύρος Μάγγος (φλάουτο και πίφερο), Γιώργος Κομπορόζος (κλαπαδόρα), Μήτσος Ράγγας (κορνέτα), Ηρακλής Γώγος (κουαρτίνο), Χαρίλαος Δημόπουλος (τρομπόνι), Γεώργιος Τζίμας (χάλκινο μπάσο), Αποστόλης Μονάντερος (κλαρίνο), Ντίνος Μπούλκος (κλαρινέτο).
[πηγή: Άρτα: Από το 1898 εν ζωή η Φιλαρμονική του «ΣΚΟΥΦΑ»]

Θα μπορούσε!

1 «Μου αρέσει»
14

Υπάρχει διαφορά μεταξύ κλαρίνου και κλαρινέτου;

15

Σε θέμα ονομασίας, όχι, εκτός αν μ’ αυτό τον τρόπο - λέω εγώ τώρα… - διαφοροποιεί το κλαρίνο της κλασικής μουσικής από αυτό των δημοτικών οργανοπαικτών.

1 «Μου αρέσει»
16

Κανέναν Κομπορόζο με καταγωγή απ’ τα χωριά της Άρτας, ξέρει κανείς;

17

Βρήκα δύο ακόμα αναφορές περί κλαπαδόρας. Μες στο χαμό των μηνυμάτων, δεν ξέρω αν έχουν αναφερθεί ήδη:

Ἡ ἐπιτυχία θεωρεῖται τόσῳ πλέον ἐξησφαλισμένη ὥστε οἱ στενότεροί του φίλοι σπεύδουν εἰς τὸν οἶκον τοῦ πενθεροῦ του καὶ ἐκρήγνυνται εἰς διαδηλώσεις, ἐνῷ οἱ μουσικοί, ἓν δηλονότι κλαρινέτον, ἓν πίφυρο καὶ μία κλαπαδόρα, ἀνακρούουσιν ἐν τῷ προαυλίῳ τὸ «Μαύρ’ εἶν’ ἡ νύκτα ’ς τὰ βουνά…

Από το Ημερολόγιον για το έτος 1888 του Κωνσταντίνου Φ. Σκόκου, σ. 59

και

Την ίδια στιγμή ένας βαθύφων[ο]ς αχός, τραβηχτός, γεμάτος γλυκάδα και ημερότη, η μουσική ενός χάλκινου όργανου τάραξε τη σιωπή, έσκισε τη νύχτα, ακολουθώντας το αυλάκι του φωτός ανάστροφα, από κει που βυθούσε στα νερά ως εκεί που έβγαινε, από τα μουράγια ως την πηγή του, το φεγγάρι. Ο παλιός απόστρατος της Φρουράς, ο νιοφερμένος αρχιμουσικός έπαιζε στην κλαπαδόρα του μια σερενάτα του Σοπέν, μια παθητική μελωδία, που ήταν παράπονο, μα και χάιδι και νανούρισμα και μπάλσαμο γλυκό για τα φρένα… Μέσα στο τελάρο ενός φωτισμένο παράθυρου ξεχώριζε το κορμί του μουσικού, γυάλιζε η κλαπαδόρα και τρεμοσάλευε ρυθμικά το γκρίζο στρατιωτικό μούσι.

Από σύντομο διήγημα του Στέφανου Δάφνη με τίτλο «Η κλαπαδόρα». Από το περιοδικό Ο Νουμάς, τεύχος 773, 1923, βλ. εδώ:(file:///C:/Users/%CE%9A%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82/Downloads/89173-89171-1-PB.pdf.

Στο μπλογκ logotechnikoistologio, σχετικά με την κλαπαδόρα του διηγήματος, υπάρχει η υποσημείωση ότι πρόκειται για «λαϊκό χάλκινο πνευστό όργανο, είδος κορνέτας».

1 «Μου αρέσει»
18

Φυσικά, μόνο τα (ορει-)χάλκινα όργανα γυαλίζουν στο εστιασμένο φώς.

19

Κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία, αλιευμένα από τον Τύπο της εποχής, εκεί στις αρχές του 20ου αιώνα.

  1. 13/10/1906, εφημερίδα «Εμπρός». Αξιοπρόσεκτη η αναφορά, μια και αφορά κάλεσμα σε μουσικούς από Πρόεδρο της Φιλαρμονικής Ναυπλίου, ο οποίος φυσικά ξέρει να ξεχωρίζει τα όργανα:
    http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=12442&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0

  2. 26/5/1905, εφημερίδα «Εμπρός»: «…μια κλαπαδόρα. Φςςς! Άλλο αυτό; Ο αυλός του Πανός τον οποίο παίζει ο Ρουμάνος καλλιτέχνης…"
    http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=10066&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0

  3. 22/12/1926, εφημερίδα «Εμπρός», μια περιγραφή της κλαπαδόρας:
    http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=7897&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0

  4. 3/1/ 1902, εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ»: κλαπαδόραι από τενεκέ!
    http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=123&pageid=-1&id=3787&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0

  5. 8/1/1906, εφημερίδα “Εμπρός”: περιγραφή και ρεπερτόριο:
    http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=7897&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0

20

Ειδικά αυτό εδώ, και μόνο του θα έφτανε για να αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι ναι, υπήρχε όργανο που λεγόταν κλαπαδόρα και ήταν κατάλληλο (και) για φιλαρμονική μπάντα.

Αλλά, το τσένις, στην ίδιαν αγγελία, τί είδους όργανο μπορεί να είναι;