Ὁ "βιολιστὴς" τῶν Ἀβδήρων…

Χωρίς να θέλω να φανώ αποριπτικός για την καινούργια αυτή άποψη, πιστεύω οτι πρόκειται περί νυκτού οργάνου και όχι τοξοτού. Στην κεντρική Ασία υπάρχουν πολλά λαουτοειδή που παίζονται σε πολύ ψηλή θέση, λιγάκι όπως τον μπαγλαμά όταν τον παίζουμαι με τον βραχίονα οριζόντια. Κάπως έτσι:
Malayev.jpg
Εξ’ άλλου , η ανάγκη να παιχτέι οποιοδήποτε τοξοτό όργανο στην θέση του κλασσικού βιολιού (στο πηγούνι) δεν εμφανίζεται ώς την εποχή της Αναγέννησης. Παγκόσμια , όλα τα λαικά τοξωτά παίζονται σάν την νεοελληνική λύρα , οπότε, …μάλλον λάθος το βλέπω. Άλλη μία πανδουρίδα μου φάινεται.

Συμφωνώ κι εγώ ότι για πανδουρίδα πρόκειται. Περίπου ίδιο κράτημα έχουμε κι εδώ:
Eros playing a lute. Terracotta figurine, c. 330-200 BCE, Eretria, Greece. The British Museum

Βέβαια. Και σε γνωστές αιγυπτιακές απεικονίσεις (η λεπτότατη και με πολύ μακρύ μανίκι, φινετσάτη πανδουρίδα με τις δυό διακοσμητικές μπαλίτσες κρεμασμένες στο καράολο), στο λαιμό περίπου κρατιέται το όργανο. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τον κύριο καθηγητή να πανηγυρίσει για τη μετατόπιση κατά 14 αιώνες νωρίτερα (!!!) της χρήσης τόξου στα έγχορδα. Κι ας λείπει το δοξάρι, μαζί με το χέρι που (υποτίθεται ότι θα) το κρατούσε…

Συμμερίζομαι τις επιφυλάξεις των προλάλ.

  1. Κάθε άποψη του γενικού τύπου «Έλληνες επιστήμονες απέδειξαν ότι τελικά και το Χ είναι ελληνικό» πρέπει εκ προοιμίου να αντιμετωπίζεται με διπλάσια κριτική διάθεση σε σχέση με άλλες νέες θεωρίες.

  2. Δεν έχουμε μαρτυρίες για ύπαρξη τοξωτών οργάνων εκείνη την εποχή.

  3. Το βιολί δεν κρατιέται σ’ αυτό τον ώμο. Και φυσικά υπάρχει λόγος γι’ αυτό: οποιοδήποτε όργανο τόσο ψηλά στον δεξή ώμο δε θα μπορούσε να σταθεί παρά μόνο αν (α) ο μουσικός το μαγκώσει με το σαγόνι του πάνω στις χορδές, που δεν είναι το επιθυμητό, ή (β) χρησιμοποιηθεί και το αριστερό χέρι, για να παίζει τις χορδές και ταυτόχρονα να συγκρατεί το ηχείο στη θέση του, όπως κάνουμε με το μπαγλαμαδάκι και με τα όργανα στις εικόνες που παραθέσατε.

  4. Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμμιά αμφιβολία πως πρόκειται για ένα σύγχρονου τύπου αρχαίο βιολί…, σύγχρονου τύπου σίγουρα όχι. Το βιολί σύγχρονου τύπου μοιάζει με βιολί (8σχημο πλακέ κλπ.).
    …ίσως άρπα με δοξάρι…,
    Τι είναι η άρπα με δοξάρι; Πώς μπορεί ένα τέτοιο όργανο, με μανίκι όπου πατιούνται οι χορδές, να παρομοιάζεται με άρπα (όπου οι χορδές είναι ανοιχτές);
    …που παίζει αυτός ο Έρωτας, σπάνια, έως σπανιότατη – ίσως και μοναδική – απεικόνιση σε αρχαίο κομμάτι, αν εξαιρέσει κανείς σχετικό το ανάγλυφο του Εθν. Αρχ. Μουσείου Αθηνών, που εικονίζει τον μουσικό διαγωνισμό Απόλλωνος-Μαρσύα, που όμως έγινε με κιθάρα!
    Εδώ δε βγάζω καθόλου νόημα. Έχουμε μια σπάνια και ίσως μοναδική απεικόνιση τίνος πράγματος; Αν εννοεί αρχαίου βιολιού, είναι προφανές ότι είναι μοναδική (για όποιον δέχεται ότι πρόκειται περί βιολιού), αλλιώς όλο το άρθρο περί της νέας ανακάλυψης ότι οι αρχαίοι έπαιζαν βιολί δε θα είχε λόγο ύπαρξης. Αλλά το ανάγλυφο με τον Μαρσύα και την κιθάρα πού κολλάει;

Σημειωτέον ότι ο υπογράφων το άρθρο, Γ. Λεκάκης, δε δηλώνει τίποτε σχετικό με αρχαιολογία ή οργανολογία στην προσωπική του ιστοσελίδα αλλά «συγγραφέας, δημοσιογράφος, στιχουργός». Αυτό δικαιολογεί μερικές ενδεχόμενες παρανοήσεις των όσων είπε ο καθηγητής (τίνος αντικειμένου;) Χ. Σπυρίδης, που στην τελική μπορεί και να είναι πιο λογικά. Δε δικαιολογεί όμως αυτή τη συγκεχυμένη χρήση της γλώσσας. Το εύρημα ευρέθη και πολλά άλλα παρόμοια. Αν υπάρχουν τρεις κατηγορίες ανθρώπων που οφείλουν να εκφράζονται ορθά και με σαφές νόημα, αυτές είναι οι δημοσιογράφοι, οι συγγραφείς και οι στιχουργοί.

Για να το ξεμπερδέψουμε λίγο το κουβάρι: Το κείμενο του Λεκάκη είναι από τον Ιούνιο 2011, ενώ η παρουσίαση του Σπυρίδη (καθηγητή Μουσικής Ακουστικής, Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) τον Απρίλιο 2014. Δηλ. ο Λεκάκης δεν μεταφέρει (οπότε δεν μπορεί και να παρανοήσει…) στο κείμενό του λεγόμενα του Σπυρίδη, αλλά ο Σπυρίδης επικαλείται στην ομιλία του γραφόμενα από τριετίας του Λεκάκη. Αλλά πέρα από αυτά, η απορία μου είναι (όσο με αφήνει το βίντεο να καταλάβω): ποια είναι η βιολοτεκμηρίωση από τον Σπυρίδη, πέρα από την αναφορά στον Λεκάκη;

Δεν νομίζω ότι το κουβάρι μπορεί να ξεμπερδευτεί με τα όσα στοιχεία παρατίθενται στον ένα και μοναδικό σύνδεσμο που μας πρότεινε η Toundas Priest. Πρόκειται, απ’ ό τι καταλαβαίνω, για ένα διαδικτυακό περιοδικό που τα κύρια ενδιαφέροντά του μοιάζουν να είναι οι αρχαίοι Έλληνες. Το συγκεκριμένο αρθράκι είναι ουσιαστικά ανυπόγραφο, κάπου αν το ψάξουμε εμφανίζεται κάποια “Χλόη” να το “υπογράφει”. Η “τεκμηρίωση” που το αρθράκι παραθέτει είναι το βίντεο, που έχει διάρκεια περίπου 4 λεπτά. Σε αυτό, ο καθηγητής κ. Σπυρίδης αναφέρει τον κ. Λεκάκη, που μάλιστα έχει και άλλη, εκ Κορίνθου τεκμηρίωση για “βιολί” στην Αρχαιότητα, έχει όμως και άλλο ενδιαφέρον υποστηρικτικό υλικό ο κ. Σπυρίδης, αφού με απτάς αποδείξεις και με θεωρητικήν ανάλυσιν, όπως λέει, καταδεικνύει ότι ο Ηράκλειτος, τον 6ο κιόλας πρό Χριστού αιώνα, ομιλεί για τα διάφορα (άρα περισσότερα του ενός) τοξωτά όργανα της εποχής του (!!!). Όμως, θα έπρεπε να έχουμε μπροστά μας ολόκληρη την ομιλία του κ. Σπυρίδη, όχι μόνο το 4λεπτο βίντεο. Όποιος ενδιαφέρεται, ας το ψάξει.

Δες το λινκ κάτω κάτω, εκεί που λέει «Πηγή: Λεκάκης». Το κείμενο είναι του Λεκάκη.

Το βίντεο δεν το είχα δει. Τώρα το είδα. Άνθρωποι που σε μια εκπομπή που οι τίλοι της εμφανίζονται με γωνιώδη αρχαιοελληνικά γράμματα, που λέγεται Φρυκτωρίες, και που μιλούν σε βαριά καθαρεύουσα (αρχή αρχή λ.χ. έπιασε το αφτί μου ένα «αὕτη») περί του συμπατριώτου των Ερωτιδέως του 3ου αιώνα π.Χ., ελπίζω να είναι τρελοί, γιατί αν δεν είναι τρελοί είναι πιο σοβαρό το πράγμα, θου κύριε…

Εν πάση περιπτώσει, έστω ότι στο βιβλίο του ο καθηγητής κ. Σπυρίδης αποδεικνύει ότι ο Ηράκλειτος μίλησε περί τοξωτών οργάνων 13 αιώνες πριν την επόμενη σχετική μνεία. Ε, ωραία. Έπαιζαν βιολί, μετά σταμάτησαν, και ξανάρχισαν μετά από 13 αιώνες με τον τρόπο που ήδη ξέραμε.

Και μια οργανολογική παρατήρηση: ο Σπυρίδης λέει ότι [μέχρι τώρα γινόταν δεκτό ότι] οι πρόγονοι του βιολιού είναι λαουτοειδή κλπ. όργανα που δεν παίζονταν με δοξάρι. Αυτό είναι εκτός θέματος. Το ζητούμενο δεν είναι η ιστορία του οργάνου που, όπως κι αν παιζόταν (δηλ. με ή χωρίς δοξάρι), κατέληξε στο σημερινό βιολί, αλλά η ιστορία του δοξαριού σ’ όποιο όργανο κι αν χρησιμοποιόταν.

Α.
(δεν χρειάζεται να προσθέσω κάτι άλλο, συμφωνώ και επαυξάνω, αλλά το σύστημα δεν θα μου επιτρέψει κείμενο με δύο μόνο χαρακτήρες, άρα χρειάζεται παραγέμισμα και αυτό κάνω)

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 23:45 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 23:38 —

Και όμως, κάτι χρειαζόταν ακόμα:

Ξέχασες κάτι σημαντικό: Τους αναμμένους δαυλούς.

Χμμμ… Ίσως και να κάνω λάθος. Μάλλον μπορείς τελικά να παίξεις ακουμπώντας το βιολί στον αντίθετο ώμο, απλώς δεν είναι αυτή η τεχνική που χρησιμοποιείται σήμερα. Βέβαια πρέπει να προσέξεις μη φας καμιά δοξαριά στο μάτι.

…Κάθομαι τώρα και το δοκιμάζω (άδουλος δουλειά δεν έχει). Δεν είναι τελείως ανέφικτο, είναι όμως τόσο άβολο ώστε όποιος έχει αρτιμελή τον αριστερό του ώμο, όπως ο συμπατριώτης μας ο Ερωτιδεύς, δε βλέπω γιατί να προτιμήσει τον δεξή. Πάλι, ξέρω 'γώ πώς σκέφτονταν τότε;