Αυτό ήδη το ξέρουμε.
Συγγνώμη, να διευκρινίσουμε: ποια είναι τα δύο συγκρινόμενα; Η κλαπαδόρα της γελοιογραφίας και το κλάπενχορν του γερμανικού βιβλίου;
Αν ναι, τότε η ομοιότητα δεν είναι και τρανταχτή, επαναλαμβάνω.
Υπάρχει όμως! Και δεν έχουμε βρει άλλη, παρόμοια περίπτωση.
Επίσης:
Πού το ξέρουμε;
Δημοφιλής ονομασία ήταν. Το αν η ονομασία δηλώνει κάθε φορά το ίδιο όργανο μένει να βρεθεί.
Η κλαπαδόρα, στην Ελλάδα, έχει πολλές αναφορές και στη λογοτεχνία και σε ό,τι αφορά τη χρήση της, σε μπάντες στρατιωτικές και πολιτικές (κάλαντα κλπ.). Όλες οι φωτογραφίες δείχνουν κάτι σαν φλίγκελχορν.
Και πάντα υπάρχουν βαλβίδες, όχι κλαπέτα όπως στο κλάπενχορν.
Όχι όμως όλες οι λεκτικές περιγραφές. Όσο για κείμενα χωρίς περιγραφή (που απλώς εντάσσουν τη λέξη μέσα στην αφήγηση), είδαμε και μερικά που, κρίνοντας από το συμφραζόμενο, θα μπορούσαν να μην εννοούν καν συγκεκριμένο είδος οργάνου.
Το κλαπέτο είναι το ίδιο με την κλάπα;
Ναι.
;32;3]4-τυπ0ι]ς2ρηγκ
Αλλά το κλάπενχορν δε λέγεται και κλαπέτενχορν, έτσι;
Όχι, σωστά λες! Ως “κλαπέτο” μεταφράζουμε εμείς το κλάπε.
1 «Μου αρέσει»
Απ’ ό,τι έχω καταλάβει (ένα μήνα πριν, δεν ήξερα σχεδόν τίποτα) για τις κλαπαδόρες, πρόκειται για όργανα της οικογένειας του κόρνου, που ουσιαστικά είναι η μεταλλική μίμηση του κέρατος (γερμανικά Ηorn) ζώου, με τρυπημένη μύτη για να βγάζει ήχο. Η περισσότερο χρησιμοποιημένη μορφή οργάνου που προσομοιάζει στο κόρνο, είναι η (στρατιωτική) σάλπιγγα, γερμανικά και πάλι Ηorn. Κάπως πιο εξεζητημένες εξελίξεις έχουν περισσότερα τυλίγματα του σωλήνα και άλλα κόλπα, που θυμίζουν μέχρι και φίδι. Αλλά η σάλπιγγα, που έχει κάποιους αιώνες ζωής, βγάζει περιορισμένο πλήθος φθόγγων. Από νωρίς λοιπόν έγιναν προσπάθειες να επιτευχθούν στη σάλπιγγα επιπλέον φθόγγοι, αρχκά με μίμηση αυτού που όλοι ήξεραν απ’ τον απλό αυλό: άνοιγμα τρύπας ή περισσοτέρων τρυπών στο σωλήνα. Επειδή όμως οι τρύπες έπρεπε να είναι μεγάλες, δεν φτάνουν τα δάχτυλα για να τις κλείσουν και επινοήθηκαν τα κλαπέτα. Τέτοια είναι η γερμανιστική «κλάπενχορν». Αργότερα, μέσα περίπου 19ου, επινοήθηκε η βαλβίδα, που μπορεί να αλλάξει την τονικότητα και παρατηρήθηκε ότι τρεις βαλβίδες κοντά κοντά, μπορούν να κάνουν το όργανο να βγάζει και τις 12 ημιτονιακές βαθμίδες μιας οκτάβας. Έτσι σιγά σιγά τα όργανα με απαιτήσεις (συμφωνική μουσική, αργότερα τζαζ) απέκτησαν βαλβίδες και τα κλαπέτα παρέμειναν, αν και όπου παρέμειναν, σε ειδικής χρήσεως όργανα και βεβαίως, σε μεγάλη διάδοση, στο κλαρινέτο και το σαξόφωνο.
Αν όλα αυτά είναι σωστά, τότε σίγουρα είναι διαφωτιστικά. Ευχαριστούμε Νίκο.
Το αν είναι σωστά, περιμένω εσείς να το ελέγξετε. Εγώ, ως εδώ το πήγα.
Το θέμα είναι πως αναφορές και λεκτικές περιγραφές υπάρχουν για την κλαπαδόρα, όχι όμως και φωτογραφίες, ώστε να σχηματίσουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για τη μορφή και το σχήμα της.
Και το ερώτημα είναι, αν το όργανο με το οποίο απεικονίζεται ο Σουρής - η γερμανική εκδοχή του κλάπενχορν - ήταν σπάνιο και δυσεύρετο στη χώρα μας, πώς και από πού το γνώριζε ο Σουρής ή ο Άννινος; Μουσικοί δεν ήσαν για να γνωρίζουν λεπτομέρειες, το να είχαν την τύχη να το δουν από κοντά στην κοιτίδα του, χλωμό το βρίσκω.
Νίκο, το κλάπενχορν πιστεύεις πως παρέμεινε με κλάπες, σε όλη την πορεία του; Στην πορεία του δηλαδή, δεν αντικατέστησε και αυτό τις κλάπες με βαλβίδες;
Πάμε, τώρα, στον ορισμό: “σάλπιγγα με κλειδιά”, σύμφωνα με τον Τ. Καλογερόπουλο, το μεταφραστή του βιβλίου.
“Όργανο της οικογένειας του κόρνου” - λέει ο Νίκος - και
προσομοιάζει στην κορνέτα" - σύμφωνα με το λινκ του Λουκά.
Με έναν τέτοιο ορισμό θα συμφωνούσα, αλλά περιμένω τη γνώμη σας, όταν - - με το καλό - - μπει στο Γλωσσάρι μας.
Το μοναδικό, απ’ ό,τι φαίνεται, δείγμα τέτοιου οργάνου, αποκτήθηκε από κάποιο μουσείο μόλις το 1981.
Συνέχισε να έχει κλαπέτα, όσο ονομαζόταν έτσι. Όμως η τεχνολογία προχώρησε, εμφανίστηκαν οι βαλβίδες και πλέον, άλλαξε και το όνομα. Δεν μπορούσε πια να περιέχει τη λέξη κλαπέτα και επινοήθηκαν άλλες λέξεις: Flügelhorn κλπ. και τελικά, κορνέτα. Ακόμα και για λόγους μάρκετινγ (!!) έπρεπε να αλλάξει η ονομασία, αφού η κλαπέτα εθεωρείτο πλέον out, και το in ήταν το φλικόρνο ή, αργότερα, η κορνέτα.
Ας έχουμε στα υπόψη και το λήμμα από το Γλωσσάριο του sealabs:
κλαπαδόρας (ο)
-ο μουσικός που παίζει κλαπαδόρα, δηλ. ένα λαϊκό χάλκινο πνευστό όργανο είδος κορνέτας/συνεκδοχικά, στην περίπτωσή μας,ονομάζονται έτσι οι Κερκυραίοι, καθώς έχουν πλούσια μουσική ζωή, ιδίως μέσα από τις φιλαρμονικές<ref name= Λεξικά Παγουλάτου και ΠΑΠΥΡΟΣ> (βλ. “Ο υμνούμενος” με τον Π. Κυριακό)
Και εν έτει 2017 εν χρήσει ο όρος «κλαπαδόρες» (από αρχιμουσικό μάλιστα που παραχωρεί τα όργανα για δωρεάν χρήση στον Δήμο Πεντέλης):
ΤΡΟΜΠΕΤΕΣ – ΚΟΡΝΕΤΕΣ (κλαπαδόρες)
Ναι, νομίζω δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στο περιβάλλον μιας μπάντας Φιλαρμονικής Δήμου, ο όρος κλαπαδόρα άντεξε στο χρόνο πολύ περισσότερο, παρά σε άλλα μουσικά περιβάλλοντα, έστω και αν σήμερα πια μπαίνει σε παρενθέσεις. Ας θυμόμαστε όμως πάντα ότι τα κλαπέτα, ως εξαρτήματα πνευστών οργάνων, από τα μέσα του 19ου αιώνα έχουν πλέον πλήρως υποκατασταθεί από τις βαλβίδες. Όμως, στην Ελλάδα (δεν ξέρω αν και αλλού παρατηρείται αυτό) τα όργανα αυτά συνεχίζουν να ονομάζονται κλαπαδόρες μέχρι … σήμερα, τουλάχιστο σε «φιλαρμονικό» περιβάλλον.
1 «Μου αρέσει»
Παιδιά, να σας πω κάτι; Εγώ απ’ όλους όσους είδαμε, αυτόν θα πιστέψω πιο πολύ. Και ο λόγος είναι ότι ξέρω πως μπορώ να τον καταλάβω. Πέρα από τη συγκεκριμένη λέξη, το σύνολο του λεξιλογίου του ανήκει στην ίδια γλώσσα που μιλώ κι εγώ. Δε χρειάζεται να τον ερμηνεύσω, μυρίζοντας τα νύχια μου ή ξετινάζοντας εφημερίδες εκατό ετών.
1 «Μου αρέσει»
Ας επιχειρήσουμε μίαν ανακεφαλαίωση ως εδώ. Συζητάμε για το λήμμα Κλαπαδόρα. Λήμμα και όχι λέξη, γιατί από την πρώτη κιόλας δημοσίευση ενεπλάκη και το «καμάρι μας», το Ρεμπέτικο γλωσσάρι.
Στην πρώτη (και εισαγωγική) δημοσίευση παρουσιάζονται οι λέξεις:
Κλαπαδόρος (ο) ως μαέστρος ή και απλό μέλος μουσικού συνόλου, μάλλον πνευστών, επιχωριάζει στην Κέρκυρα (δες και Πέτρος Κυριακός, «Ο Υμνούμενος».
*Κλαπαδόρα (η) * ως λαϊκό χάλκινο πνευστό όργανο, είδος κορνέτας. Και οι δύο λέξεις προσδιορίζονται ως ηχομιμητικές ή ιταλικές ( * ) . Όταν λέμε «χάλκινο», εννοούμε ορειχάλκινο, μπρούτζινο.
Για την κλαπαδόρα γίνεται μνεία ότι είναι καταχωρημένη στο γλωσσάρι, για τον κλαπαδόρο προτείνεται η καταχώρισή του (εγώ όμως δεν βρήκα τίποτα).
Ψάχνουμε σε λεξικά, βρίσκουμε την κλαπαδόρα ως πνευστό.
Καταχωρείται (#4) σκίτσο από εφημερίδα (Το Άστυ) με τον Γ. Σουρή να «παίζει» ένα περίεργο όργανο που κατονομάζεται ως κλαπαδόρα. Η λέξη εντοπίζεται και σε άλλες δημοσιεύσεις, συχνά για να περιγράψει «κάποιο» μουσικό όργανο χωρίς άλλες λεπτομέρειες. Σε μία περίπτωση) κατονομάζεται και παίκτης κλαπαδόρας σε γνωστή φιλαρμονική μπάντα πνευστών στην Άρτα, μαζί με ονόματα παικτών κορνέτας και άλλων οργάνων, άρα διαφοροποιείται από την κορνέτα. Δεν γνωρίζουμε την ιδιότητα του συντάκτη της σχετικής αναφοράς.
Μάλλον αποκλείουμε σχέση με φαγκότο ή όμποε, ενώ πέφτει και το όνομα ophicleide, παραγόμενο από τα όφις και κλείς, ως συγγενικό όργανο.
Προτείνονται και συζητιώνται προτάσεις για τα εν λόγω λήμματα στο γλωσσάρι.
Προστίθεται ως συγγενικό (ή συνώνυμο) και το φλι(σ)κόρνο ή φλίγκελχορν. Προστίθεται και η παραλλαγή κλαπαδούρα. Εντοπίζεται και η Φλώρινα ως τόπος όπου απαντούσε το όργανο με την ονομασία αυτή.
Προστίθεται και η γερμανική ονομασία klappenhorn.
Εντοπίζεται το νόημα της λέξεως klappe: κλάπα (ή κλαπέτο) που ανοιγοκλείνει τρύπα του οργάνου, αλλάζοντας τη συχνότητα του παραγόμενου ήχου.
Εντοπίζεται φωτογραφία παίκτη μπάντας πνευστών (Σιάτιστα 1912) όπου στις σημειώσεις το όργανο κατονομάζεται ως κλαπαδόρα και μοιάζει κορνέτα, χωρίς βαλβίδες. Επαγγελματίας μουσικός το προσδιορίζει ως μουσικό όργανο που μοιάζει με κορνέτα, αλλά έχει τα κλειδιά στο πλάι (δηλαδή, ουσιαστικά, klappenhorn).
Εντοπίζονται κείμενα όπου οι κλαπαδόρες συμμετέχουν σε ομάδες μουσικών, συνήθως παλαίμαχων στρατιωτικών, που χρονιάρες ημέρες (χριστούγεννα κλπ.) και ημέρες μεγάλων εορτών (Αγ. Ιωάννου κλπ.) περιέρχονται τις συνοικίες για χαρτζηλίκι, παράλληλα / ανταγωνιστικά με τους καλαντιστές, όταν συμπίπτουν με αυτούς.
Εντοπίζεται και μία αναφορά klapperhorn με σχήμα σωλήνα που μοιάζει πολύ με την κλαπαδόρα «του Σουρή».
Μουσική «από κλαπαδόρες» μνημονεύεται και για παραστάσεις Καραγκιόζη.
Εντοπίζεται και μία περίπτωση όπου ο (ν)τελάλης αναφέρεται και ως κλαπαδόρας από τον Σεφέρη (1954.
Εντοπίζεται και κείμενο Σουρή (1893) με τα φλούγκελχορν, τα βόμβαρδα, κι αυτάς τας κλαπαδόρας και * φλούγκελχορν, άλτχορν, βόμβαρδα, γκράν κάσες, μπασαβιόλες […] κι όχι να μούλθετε και σεις με μία κλαπαδόρα και δύο παλιοπίφερα και ψωροκλαρινέτα*.
Εντοπίζεται και ο Σεφέρης να αναφέρεται σε κλαπαδόρες που κάνουν προυτς προυτς μαζί με τάσια και τούμπανα.
Εντοπίζεται (2017) η χρήση της λέξης κλαπαδόρες από επαγγελματία μουσικό μπάντας πνευστών, για να περιγράψει ένα σύνολο τρομπετών και κορνετών.
( * ) Φάνηκε στην εξέλιξη της συζήτησης ότι η λέξη δεν είναι ηχομιμητική, και πιθανόν ούτε ιταλικής προέλευσης.
3 «Μου αρέσει»