Αθήνα.
Αφού ξενύχτησαν με χορό, φαγητό (πατσά) και κρασί, ήπιαν και ένα φασκόμηλο (παραγωγής του Κολά) στις 9 το πρωί. Ήταν Φεβρουάριος όταν πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση.
Εγώ πάντως ξέρω το επίθετο Γερογιάννης είναι Μεσοχωρίτικο. Όπως επίσης ένα παλιό λυράρη, Γιώργο Γερογιαννη, ενώ ο πατέρας του Νικολέττος Γερογιάννης ο οποίος έπαιζε βιολί.
Τώρα κατά πόσο ο Νικήτας είναι ίδιος με τον Νικολέττο δεν ξέρω. Ο ένας παίζει λύρα ο άλλος βιολί, όμως στη Κάρπαθο από τον δικηγόρο μέχρι τον περιπτερά ξέρουν να παίζουν λύρα, εστω και κάτι. Άμα ήταν βιολιστής, σίγουρα θα έπαιζε λύρα.
1 «Μου αρέσει»
Λογω της Ορχήστρας Φελουζή επιλέγω αυτό το νήμα.
Στην ηχογράφηση Ερινακι
προσπαθώ να καταλάβω τι λέει η 2η στροφή και δεν καταλάβαίνω.
“Αλάργο μου 'σαι και μακριά και … εσύ στη μέση
Το ένα σου το … παρηγοριά δεν έχει”.
Μήπως καταλαβαίνει κανείς τι λέει; Από την αναζήτηση που έκανα, δε βρήκα κάτι.
Από το ΥΤ τέτοιες δουλειές γίνονται ευκολότερα (στο Σίλαμπς δεν μπορείς να πας λίγο πίσω, μόνο να το ξανακούσεις ολόκληρο).
Για το πρώτο:
Αλάργο μου 'σαι και μακριά, και μύλος εις τη μέση (δε βγάζω νόημα, αλλά το λέει 4 φορές καθαρά και αυτό ακούω - ο Παν. Κωνσταντόπουλος ακούει το ίδιο αλλά το γράφει «και μήλο συ στη μέση»).
Για το δεύτερο, το μόνο που με πολλές επιφυλάξεις (για να μην πω αμφιβολίες) ίσως ακούω είναι:
Το ένα σου καμάρωμα. Και καλά, μια φορά να σταθείς καμαρωτά, [όποιος σε δει] δεν έχει παρηγοριά [από τον καημό που θα πάρει]. Δεν μπορώ να πω ότι με ικανοποιεί ιδιαίτερα το νόημα, μπορεί να λέει κάτι άλλο.
Λοιπόν, νομίζω ότι το βρήκα:
Αλάργο μου 'σαι και μακριά, και μύλος εις τη μέση,
κι ο ένας 'πού τον άλλονα παρηγοριά δεν έχει.
['πού = από (στάνταρ 12νησιακός ιδιωματισμός)]
Είμαστε μακριά, έχουμε και το εμπόδιο στη μέση, και δεν μπορεί ο ένας να λάβει παρηγοριά από τον άλλον.
Τώρα, γιατί το εμπόδιο να είναι μύλος κι όχι λ.χ. θάλασσα, βουνό, τοίχος;
Ίσως να πρόκειται για μαντινάδα που ειπώθηκε κάποτε σε πραγματικές συνθήκες, σε ποιητικό διάλογο μέσα σε κάποιο συγκεκριμένο πραγματολογικό πλαίσιο, που δεν μπορώ να το φανταστώ αλλά που να ήταν σαφές σ’ όσους το άκουσαν εκείνη τη στιγμή ξέροντας πρόσωπα και πράγματα, και μετά η μαντινάδα να έμεινε ως ρεπερτόριο και να λεγόταν και εκτός πλαισίου.
Στο 0:11 φαίνεται απο τη φωτογραφία μια αρμόνικα (μικρό αρμόνιο σαν αυτό που πέρασε στην ινδική μουσική)
Ναι, στη Σάμο είχε τέτοια όργανα.
Δεν ξέρω αν η φωτογραφία είναι από τη Σάμο, αλλά μιας και άλλες (οι δύο με τον χορό και την ορχήστρα με το τσίμπαλο) ξέρω ότι είναι, δεν αποκλείω να είναι κι εκείνη.
Εντωμεταξύ, για να θυμηθούμε λίγο και το αρχικό θέμα του νήματος (που δεν είναι γενικά για τη 12νησιακή παράδοση αλλά για ένα πολύ συγκεκριμένο ζήτημά της),
…παρατηρώ ότι σ’ αυτό το επτάσημο Ερηνάκι, αν το κάνεις δίσημο, η πρώτη μελωδική φράση ταυτίζεται με του ομώνυμου ροδίτικου γαμήλιου σκοπού:
Μετά η ομοιότητα σταματάει.
Το 7σημο από πού είναι;
Πράγματι μοιάζει.
Η ορχήστρα Φελουζη δεν ήταν από τη Κάσο; Πάντως τέτοιο καλαματιανό, δε πρέπει να είναι Δωδεκανησιακό. Τουλάχιστον δεν έχω ακούσει παρόμοιο…
Το Ρηνάκι, έχει “συγγενείς” στη Μ. Ασία, άρα πολύ πιθανόν το Ερηνακι (7σημο) να είναι μικρασιατικό.
Ήταν από την Κάσο, και δούλευαν στο Πόρτ Σάιντ, όπου είχε πολλούς Κασιώτες αλλά και γενικότερα πολλούς Έλληνες που δούλευαν στα έργα της διώρυγας (να’ τον να ζιει ο Ντε Λεσέψ…). Τα κασιώτικα τα παίζουν μ’ ένα στιλ πολύ διαφορετικό από σήμερα, πιο καλοχτενισμένο, αλλά στον τρόπο που τραγουδάνε φαίνεται ότι τα ήξεραν βιωματικότατα. Έπαιζαν όμως και άλλα.
Αυτός ο σκοπός (το 7σημο Ερηνάκι) είναι γνωστός γενικά. Υποθέτω Μ/ασιάτικος, αλλά δεν θυμάμαι αν το έχω δει πουθενά να τεκμηριώνεται ή απλώς το υποθέτω.
1 «Μου αρέσει»
Ευχαριστώ πολύ για την ενασχόληση και την απάντηση.
Βγάζει νόημα η μαντινάδα, προφανώς.
Αναφορικά με το sealabs, για δοκίμασε με Firefox. Εμένα, με το firefox μου επιτρέπει να “μεταφέρομαι” στη μπάρα εξέλιξης του τραγουδιού σε όποιο σημείο θέλω, αφού περάσουν 3-4 δευτερόλεπτα και “φορτώσει” το τραγούδι που παίζει.
!!!
Πράγματι, δουλεύει! Ούτε που το σκέφτηκα (μιας και γενικά μπαίνω πάντα στο ίντερνετ με Κρομ, εδώ και μερικά χρόνια, τείνω να ξεχάσω ότι υπάρχουν κι άλλοι μπράουζερ).
Να 'σαι καλά, ήμουν τυφλός και είδα! 
Σε θυμήθηκα Νίκο…
Τον άκουσα σήμερα αυτό τον σκοπό στο καρπάθικο διαδικτυακό ράδιο. Η εκτέλεση ήταν σαφώς καρπάθικη, αλλά ο σκοπός από μόνος του μου έκανε μάλλον για κασιώτικος, ρυθμικά μιλώντας.
Δεν ανέβαινε μέχρι το Μι, μόνο μέχρι το Ρε (μπορεί να 'ναι θέμα εκτέλεσης), αλλά ήταν σαφώς αυτός, με το δεύτερο όπως το περιγράφεις και με το τσάκισμα Μαρίτσα μου. Μόλις τελείωσε έκλεισα το ράδιο, τον μουρμούρισα λίγη ώρα, και τον έγραψα να μη μου φύγει.
Ο «μπάρμπα Θοδωρής»
Αργός μερακλήδικος καλαματιανός της Καλύμνου. Εδώ μια υποδειγματική εκτέλεση, με όλο τον ιδιωματισμό του καλύμνικου βιολιού και λαούτου, με το χαρακτηριστικό ζόρισμα των αντρικών φωνών (είναι ψηλοί οι σκοποί μας, τι να κάνουμε!), με ωραίες μαντινάδες και τσακίσματα, με την ψαγμένη τεχνοτροπία να μπαίνει τσάκισμα όχι μόνο μετά τη μαντινάδα αλλά και στα ενδιάμεσά της, με τον εντυπωσιακό ζωντανό αρχαϊσμό «καρδιά μου απαρηόρητη, παρηγορού μονάχη» (=να παρηγοριέσαι), τέλος πάντων με λίγα λόγια ένα μικρό κόσμημα.
Τον ίδιο σκοπό τον λένε και στη Λέρο, δε θυμάμαι μήπως και στην Κω, μπορεί κι αλλού.
Και τι βρήκα τώρα τυχαία σ’ ένα σερφάρισμα:
Στη στήλη “Το παληό τραγούδι” που εγκαινιάζει τον Δεκέμβριο του 1924 το περ. Ελληνική Τέχνη (αρ. 3, 15.12.1924, σελ. 8) δημοσιεύεται η παρτιτούρα του τραγουδιού σε επιμέλεια Ν.Σ. (Νίκος Συνοδινός). Αναφέρει ο συντάκτης για τους λόγους που υπαγόρευσαν αυτή τη δημιουργία αυτής της στήλης : «Από του σημερινού της φύλλου, η “Ελληνική Τέχνη” θα δημοσιεύη ανελλιπώς εις κάθε της τεύχος από ένα παληό Αθηναϊκό τραγουδάκι το οποίον διεσώθη μέχρι σήμερον, άγραφον από στόματος εις στόμα μεταδοθέν, και εις του οποίου τους φθόγγους διακρίνεται καθαρά η λαϊκή Ελληνική ψυχή.
Δεν υπάρχει σαλόνι, δεν υπάρχει μουσική βιβλιοθήκη που να μη περιλαμβάνη τα φοξ-τροτ και τα διάφορα ξενικά καν-καν, εν ω αντιθέτως ούτε ένα χέρι υπάρχει να κρούη εις τα πλήκτρα του πιάνου ένα παληό Ελληνικό τραγούδι, ένα τραγούδι από ‘κείνα που συνέθεσε και ‘τραγούδησε αυθόρμητα η Λαϊκή Μούσα.
Η “Ελληνική Τέχνη” πρώτη μεταξύ των συναδέλφων της επιχειρεί να συμπληρώση το ουσιώδες αυτό κενόν, συλλέγουσα και εναρμονίζουσα δι’ ειδικού της συνεργάτου τα διάφορα παλαιά Ελληνικά τραγούδια τα οποία άγραφα και σκορπισμένα κινδυνεύουν να χαθούν.
Ποιος δεν έτυχε ν’ ακούση σε κάποια συγκέντρωσι ή περνώντας απ’ έξω από καμμιά ταβέρνα “το μπάρμπα Θοδωρή”; Και ποιος δεν ένοιωσε τη στιγμή εκείνη να ξυπνούν μέσα του αναμνήσεις σβυσμένες του παληού ώμορφου-καιρού; Να ζωντανεύη μέσα του ένας ολόκληρος κόσμος, κόσμος αξέχαστος για την ωμορφιά του για τη γλυκειά και αφρόντιστη ζωή που περνούσε;
Και ποιος δεν θάθελε να ξαναφέρη στη μνήμη του την ώμορφη εκείνη εποχή για μια ανάπαυλα από τον ψυχικό κάματο εις τον οποίον τώρα τελευταία κατεδικάσθημεν από την πολυτάραχη ζωή να ζούμε.
Στη σελίδα του Κουνάδη όπου το βρήκα, ακούμε μια ωραία, εντελώς διαφορετική, ηχογράφηση του 1929 με χορωδία και μαντολινάτα, σε πλήρες ύφος αθηναϊκής καντάδας.
Ακούς το καλύμνικο, και λες «αυτός ο σκοπός δε θα μπορούσε να παιχτεί παρά μόνο έτσι». Και μετά ακούς το αθηναϊκό, και λες «αυτός ο σκοπός δε θα μπορούσε να παιχτεί παρά μόνο έτσι»!
(Το νήμα είναι για κοινούς σκοπούς μεταξύ τεσσάρων συγκεκριμένων νησιών των νότιων Δωδεκανήσων, η Κάλυμνος ανήκει στα βόρεια, αλλά το βάζω εδώ για να μη γεμίζουμε τον τόπο με 12νησιακά νήματα…)
Edit: Φαίνεται δε ότι πράγματι ήταν σουξέ ως αθηναϊκή καντάδα, γιατί εκ των υστέρων βρήκα κι άλλη ηχογράφηση: Δημήτρης Κριωνάς με συνοδεία χορωδίας, 1925.
Όπου και επιβεβαιώνεται ότι ακόμη και στις γειτονιές της Αθήνας οι σκοποί δεν είχαν δικά τους αλλά εναλλασσόμενα δίστιχα.
Ξαναedit, γιατί κι η γάτα από τη φούρια της τα γεννά στραβά:
Του Κριωνά το έχει και στο Σίλαμπς, λίγο πιο καθαρά (αλλά από την ίδια κόπια, υποψιάζομαι), και μαζί και μια τρίτη ηχογράφηση, Γ. Βιτάλης 1933. Και στα δύο γράφουν «Συνδημιουργοί Γιώργος Βιτάλης και Γιώργος Καμβύσης», αλλά στο παραπάνω βίντεο δε νομίζω να βλέπω τέτοια ένδειξη στην ετικέτα, όσο μπορώ να διακρίνω. Όθεν υποψιάζομαι ότι ο Καμβύσης με τον Βιτάλη υπογράφουν μόνο τη δικιά τους ηχογράφηση, και ο ανεβάστορας του Σίλαμπς, παίρνοντάς το τοις μετρητοίς, θεώρησε ότι όντως αυτοί έγραψαν το τραγούδι και το πέρασε και στην άλλη ηχογράφηση αυθαίρετα.
Δε λέω, μπορεί και να το έγραψαν οι άνθρωποι (κάποιος πάντως το έγραψε), αλλά αν το λέει η ετικέτα είναι πληροφορία, βάσιμη ή όχι. Αν δεν το λέει η ετικέτα είναι εικασία, και πάλι βάσιμη ή όχι. Και σίγουρα δεν το λέει η ετικέτα της πρώτης εκτέλεσης που παρέθεσα (στο σάιτ του Κουνάδη).
https://rebetiko.sealabs.net/display.php?string=μπάρμπα+θοδωρή
Παράλληλα, υπάρχει και μία φερόμενη ως κωνσταντινουπολίτικη εκτέλεση με τον Μπαραμπούτη, με τίτλο Γιαλό γιαλό:
Το διατυπώνω κάπως επιφυλακτικά γιατί η ηχογράφηση είναι σχετικά σύγχρονη (γύρω στο 2000), εποχής δηλαδή που δε νομίζω να υπήρχε ζωντανή μουσική παράδοση των Ελλήνων της Πόλης, οι μουσικοί σαφώς όχι Πολίτες, και η μεν σειρά γενικώς είναι αξιόλογη (και ο συγκεκριμένος δίσκος, αν μη τι άλλο, έχει καλή μουσική), αλλά αν δίνεται στο ένθετο κάποια πληροφορία για το πού το βρήκαν το τραγούδι δεν την ξέρω, γιατί δεν το έχω. (Για την ακρίβεια το έχω, αλλά σε έκδοση του Βήματος χωρίς εξώφυλλο, πόσο μάλλον χωρίς φυλλάδιο, με άλλο τίτλο δίσκου, και χωρίς καμία ένδειξη ότι είναι ο ίδιος δίσκος!)
Εν πάση περιπτώσει, αν δεχτούμε ότι όντως υπήρχε και ως πολίτικος αυτός ο σκοπός, αξίζει να παρατηρήσουμε ότι κανένα τσάκισμα δεν έχει τον χαρακτηριστικό στίχο «Μπάρμπα Θοδωρή…», ενώ υπάρχει και εισαγωγή, που δεν την παίζουν ούτε οι παλιοί Αθηναίοι ούτε οι σύγχρονοι Καλύμνιοι. Αυτά είναι ενδείξεις ότι θα μπορούσε να υπάρχει ανεξάρτητα -ίσως και παλιότερα, αλλά όχι υποχρεωτικά- από την αθηναϊκή κανταδόρικη εκδοχή.
Τί αριστούργημα είν’ αυτό!!! Πού ν’ αρχίσεις και πού να τελειώσεις, όλα τέλεια είναι. Αν αυτό το πράγμα ηχογραφήθηκε το 2016, να τα παρατήσω εδώ στην Αθήνα και να πάω να εγκατασταθώ στην Κάλυμνο, εκεί φαίνεται πως τον έχουν κρατήσει το χρόνο μπόλικες δεκαετίες πίσω.
(με μία, αλλά μόνο μία εξαίρεση: ο τραουδιστής δεν εκθλίβει το γ στα «απαρηόρητη» και «παρηορού».
Ο τραουϊστής!
Τα ακραιφνή καλύμνικα είναι δύσκολα κατανοητά. Καρτζά μ’ απαρηόρητη, παρηορού μονάση. Αλλά τελευταία φορά που πήγα, τόσο βαριά μιλούσαν μόνο υπέργηροι χωρίς γότζα (δόντια), οπότε ακόμη πιο δυσνόητα!
1 «Μου αρέσει»
Μου έλεγε ένας φίλος απ’ τη Σέριφο για τον παππού του, που ήφυε ναπ’ το νησί νωρίς κι ηπήε στην Αλεξάντρα. Γέρος σχεδόν, μετά από δεκαετίες, ξαναήρυσε. Εν τον καταλάβαιναν οι ντόπιοι, γιατί εκεί στα ξένα είχε κρατήσει τη λαλιά που ήξερε πριν φύει, ενώ εκείνοι άκουαν ΕΙΡ στο ραδιόφωνό τους…
1 «Μου αρέσει»
Το Νοέμβριο του 2016 γινόταν μια συζήτηση εδώ με τα κυπριακά και την Ουνέσκο. Σε ένα βίντεο που αναρτήθηκε σε εκείνη τη συζήτηση υπήρχε ο σκοπός του μπάρμπα Θοδωρή με άλλα λόγια (στο 19:08 του βιντεο).
(τότε είχα την αίσθηση ότι το είχα ακούσει σε μια πολίτικου ύφους πρόσφατη εκτέλεση αλλά δεν θυμόμουν. Είναι αυτή που βάζει εδώ ο pepe. Ησύχασα τώρα, 5.5. χρόνια μετά)
Νίκο Π., πού να τρέχεις στην Κάλυμνο; Είναι μακριά. Τρείς ώρες από τον Πειραιά με το συμβατικό είναι τα Θερμιά. Δεν ξέρω βέβαια αν ικανοποιούνται τα στάνταρντ σου αλλά εμένα μου αρέσει το όλο σκηνικό. Στην αρχή λένε και χορεύουνε το «Θ’ αφήσω γένια και μαλλιά» και μετά το εν λόγω. Εν τω μεταξύ, για τσάκισμα, αντί για “μπάρμπα Θοδωρή”, λένε «Αντριάννα μου». Μπορεί να είναι η Αντριάννα τού άλλου τραγουδιού. Αυτή, καλέ, από το Βατραχονήσι…
που τη “βοηθούν” στην πλύση…