Σκοποί μεταξύ Ρόδου - Κάρπαθου - Χάλκης - Κάσου

Θα διαφωνήσω, δε μου φέρνει κάποια σαφή ομοιότητα με το Θερμιώτικο.

Νίσυρος!

Ωραίο εύρημα Νίκο! Και ο σκοπός, αλλά και όλη η σειρά (ο δίσκος δηλαδή).

Εδώ δε χωρεί αμφιβολία ότι είναι ο ίδιος σκοπός με τον κώτικο. Για τις μουσικές σχέσεις Νισύρου-Κω, και ειδικότερα συγκεκριμένων χωριών της Κω, έχει πολλά στο φυλλάδιο του δίσκου Ζυές της Κως. Αν έχω συγκρατήσει καλά, φαίνεται ότι, απροσδόκητα ίσως, μάλλον η μικρούλα Νίσυρος επηρέασε περισσότερο την Κω παρά το αντίστροφο.

Κάθομαι τώρα και τ’ ακούω με τη σειρά. Προφανώς πρόκειται για δίσκο, με τίτλο «Νίσυρος - Ζωή, τραγούδι και χορός». Δε βρίσκω καμία πληροφορία γι’ αυτό τον δίσκο στο ίντερνετ, αν και θυμάμαι ότι μέσα στα 2-3 τελευταία χρόνια είχα αντιληφθεί την κυκλοφορία δύο νισύργικων δίσκων (τον ένα μάλιστα τον έψαξα αλλά κάπου σκάλωσε το πράγμα). Πάντως κάποιος τον έχει ανεβάσει ολόκληρο στο ΥΤ εδώ.

Τον συνιστώ σε κάθε φίλο του είδους. Εξαιρετικά ευχάριστο ακρόαμα. Δεν έχει την τραχύτητα άλλων 12νησιακών ιδιωμάτων, είναι όλα πολύ γλυκά παιγμένα, πράγμα που δεν ξέρω αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της νισύργικης παράδοσης, αλλά πάντως ακόμη κι αν τυχόν είναι λίγο στρογγυλεμένα, πάντως είναι με σεβασμό στο (όποιο) πρωτότυπο.

Και έχει και ενδιαφέρον για συγκρίσεις με άλλα νησιά. Ήδη στο #5 (Σεβνταλής) βρίσκω τον σκοπό Του Καζωνιού (Κάλυμνος) - Διοσμαράκι (Κάρπαθος, Ρόδος) - ? (Χάλκη).

Άραγε ξέρει κανείς τι σημαίνει «Εμπρός»; Είναι κάποιος χορός; Στην πρώτη από τέσσερις «επιλογές [σκοπών] Εμπρός» βρήκα το σμυρναίικο Γιαρούμπι, που το παίζουν ως συρτό και οι τσαμπουνιέρηδες της Σύρας, στην τρίτη μια παραλλαγή της Αμπελοκουτσούρας (Ικαρία) - Αγέρανου (Πάρος) - Κεφαλλονίτικων (Κάρπαθος, Μύκονος), κλπ…

Στη Χάλκη λέγεται “Πενταγιώτισσα” και είναι από τους εναρκτήριους σκοπούς του Χαλκίτικου πανηγυριού, συνήθως αλλαγή του Καλαδερφιστικου. Στη Τήλο το λένε “Φίλοι και αρκαντάσηδες” και στη Κάσο νομίζω το χουν μα και στη Κω και Πάτμο- με επιφύλαξη πάντα.

“Εμπρός” ειναι η Νισύρικη ονομασία του χορού “Ισσος”. Αλλού το λένε Καλυμνικο, Λερικο, Σιανό κλπ.

Εξού και ο χορός “Διπλός Εμπρός” που χορεύεται με το τραγούδι “Τικ τικ τικι τικι τακ, κάνει η καρδιά μου…” μα και με άλλα. Αυτά είναι μελωδίες που έφερε ο βιολιστής Μακρυγιάννης στη Νίσυρο.

Κι εγώ το νομίζω, αλλά επίσης με επιφύλαξη. :slight_smile:

Για φαντάσου! Ο πιο βέρος 12νησιακός χορός (εντάξει, ένας από τους πιο βέρους), εδώ φαίνεται να χορεύεται όλο με φερτούς σκοπούς! Και από το άκουσμα, μάλλον κάτι σε χασαποσέρβικο θα υπέθετα παρά ίσο.

Άκου και το #15 (Πανάθεμά σε ξενιτιά), υπέροχη παραλλαγή του Βοσκίστικου.

Προσωπικά δε μου αρέσει, είναι πολύ γλυκαναλατο, και κάτι βιντεάκια από τη παλιά Νίσυρο με επιβεβαιώνουν.

Γενικά, σαν Ροδίτης σας συνιστώ, όπου ακούτε πολλά “μέλια” στη μουσική, όπως αυτός ο καλοπαιγμένος- αλλά απρόσωπος, δίσκος, καλό θα ήταν να αμφισβητείται η πιστότητα του.

Το λέω διότι, στη Ρόδο παραέγινε το κακό με τον “εξευγενισμό” της μουσικης. Όχι, η Δωδεκανησιακή μουσική, θέλει λίγο “γρατζουνισμα”…


Λες και ήσουν στο μυαλό μου! Ενώ ηξερα οτι ο Κασιωτικος υπήρχε στη Νισυρο δε το είχα αναφέρει στο #1 σχόλιο. Και κατά σύμπτωση μόλις σχολιασες σου έστειλα το βίντεο από το γλέντι με τον Κασιωτικο!

Εντάξει, τον ξέρω τον καημό σου με τα εξευγενισμένα ροδίτικα, κι έχεις χίλια δίκια. Αλλά όταν μια τοπική μουσική παίζεται χωρίς το γρέζι και την αγριάδα που μπορεί να είχε το '70 ή ακόμη και το '80 (για να μην πω το '50 ή το '20), το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερο από αυτό εδώ της Νισύρου. Στην τελική, αν στους ανθρώπους δεν αρέσει «όπως τότε» αλλά «κάπως αλλιώς», καλύτερα αυτό το σεμνά εξευγενισμένο παρά το σκυλάδικο ή το φουλ εναρμονισμένο.

Αν υπάρχουν άλλοι οργανοπαίχτες στη Νίσυρο που να παίζουν πιο παραδοσιακά, μακάρι να τους ακούσουμε κι αυτούς σύντομα.

Μια φορά έχω βρεθεί σε πανηγύρι στη Νίσυρο. Σαφώς δεν είχε την απόκοσμη μαγεία του καρπάθικου ή καλύμνικου γλεντιού, αλλά δεν πρόσβαλλε την καλαισθησία.

1 «Μου αρέσει»

Πάντως η Νίσυρος είναι διαμαντάκι, έχει πολύ ωραίους σκοπούς, με αποκορύφωμα κατ’εμε τον Ορσαρικο και το Σφακιανούδικο, οι οποίοι δε συναντιούνται αλλού μάλιστα…

Νομίζω τον Ορσάρικο τον έχουν και στην Τήλο.

Σχετικά με την οικογένεια σκοπών Χοχλακουλια, οπλιά, στείλε με μανα κλπ, έχω να προσθέσω άλλον ένα σκοπό από τη Κάρπαθο.

Χτες το βράδυ ήμουν στο ξυλουργείο του Μανώλη Λεντάκη και είχε κάποιους άλλους Ολυμπιτες εκεί πέρα, τους οποίους συνόδευα στο λαούτο και στη λύρα. Ξαφνικά λέει ο ένας, “να παίξω τη Μαρίτσα Μανωλή;” και ψιλό-χασκογελούσαν.
Λέω “δε το ξερω αυτό” αλλά παρόλα αυτά το ξεκινάνε.

Χιτζαζ σκοπός που ανεβαίνει από ΛΑ σε ΜΙ σαν τον Παραπονετικό-οχι ακριβώς, απλά όπως το θυμάμαι αμυδρά, και στο δεύτερο μέρος γύρισμα πανομοιότυπο με το Στείλε με μάνα Καλύμνου.

Μου παν ότι ειναι μεσοχωριτικο-κατωχωριτικο. Λέω από μέσα μου κοίτα να δεις, δε μας έφταναν τα τωρινά, έχει κι άλλο!

1 «Μου αρέσει»

Άλλος ένας σκοπός που συναντάμε σε όλη τη δωδεκάνησο είναι ο Χαλκίτικος. Τι συμβαίνει όμως με τον συγκεκριμένο σκοπό;

Έχει παραλλαγές, πολλές παραλλαγές.

Ο αυθεντικός Χαλκίτικος δεν ήταν γνωστός στη Χάλκη και τον έφερε ο Παυλίδης, τουλάχιστον έτσι ισχυρίζεται στη συνέντευξη του Γιάννη χατζηβασίλη.

Ο σκοπός τραγουδιέται κυρίως στην Κάρπαθο στη Ρόδο, στη Χάλκη, στην Κω, στην Κάλυμνο.

Στην Κάσο το γνωρίζουνε αλλά δεν ξέρω κατά πόσο έχει ενταχθεί στο κασιώτικο γλέντι.

Όμως στη Λέρο,στην Αστυπάλαια,στη Νίσυρο,και στην Τήλο ο σκοπός φέρει άλλες ονομασίες.

Είναι το ξακουστό “Έρι” το οποίο είναι ο Χαλκίτικος, αρκετά παραποιημένος κρατώντας όμως την αρχική δομή.

Έτσι στην Αστυπάλαια έχουμε το τραγούδι Ήθελα να χα δύο καρδιές", στη Λέρο το λερικο Έρι, στη Νίσυρο και την Τήλο το βρήκα με ονομασίες από μαντινάδες. Εχω μία υποψία ότι και στην Κάλυμνο τραγούδια δεν το “Έρι” σαν διαφορετικός σκοπός από τον χαλκιτικο-με επιφύλαξη.

Επίσης για την Πάτμο νομίζω ότι υπάρχει στον δίσκο “τραγούδια και σκοποί της Πάτμου” ο χαλκίτικος.

Ποιος είναι όμως ο Χαλκίτικος, ο πραγματικός, η βάση όλων;
Είναι αυτός που διασώζεται στη Ρόδο; Στην Κάρπαθο;

Ο Χαλκίτικος μαθεύτηκε σύμφωνα με τα λεγόμενα του Γιάννη Παυλίδη, όταν οι σφουγγαράδες Χαλκίτες γλεντούσαν με άλλους δωδεκανήσιους στα Αρμάθια, μία βραχονησίδα έξω από την Κάσο.

Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δύο περιπτώσεις:

  1. ο Χαλκίτικος σκοπός δεν είναι άλλος από τον καλαδερφίστικο σκοπό, ο οποίος είναι πολύ περίπλοκος για το άπειρο (στα χαλκήτικα) αυτί, και διαδόθηκε παραλλαγμένος, για αυτό και τον βρίσκουμε διαφορετικό στα νότια νησιά και στα βόρεια. Επίσης οι δομές τους μοιάζουν πάρα πάρα πολύ και στις δύο περιπτώσεις.

2)ο Χαλκίτικος σκοπός είναι σκοπός της Λιβύης η οποιαδήποτε άλλης χώρας της βόρειας Αφρικής στην οποία οι σφουγγαράδες άκουσαν αυτή τη μελωδία, την προσάρμοσαν στα μέτρα τους και την έφεραν πίσω.

Προσωπικά ψηφίζω την πρώτη περίπτωση, διότι για το δικό μου αυτί ο καλαδερφίστικος αν και είναι αρκετά περίπλοκος, με πείθει ότι θα μπορούσε να έχει αλλοιωθεί με αυτό τον τρόπο. Σύμφωνα με τις ηχογραφήσεις στις οποίες υπάρχουν στο YouTube μαζί και κάποιες που έχω ανεβάσει εγώ, μπορείτε να συγκρίνετε τις διάφορες εκδοχές του σκοπού. Επίσης το γεγονός ότι οι Χαλκίτες δεν τον ήξεραν, ότι στα υπόλοιπα νησιά αναφερόταν ως χαλκίτικο, και οτι ο καλαδερφίστικος είναι ο σκοπός που ανοίγει το γλέντι στη Χάλκη, είναι αρκετά κριτήρια για μένα ώστε να φτάσω στο συμπέρασμα:

Καλαδερφίστικος —> Χαλκίτικος
—> Έρι

Τέλος, τα τελευταία χρόνια ο Χαλκίτικος αγαπήθηκε τόσο από τους Χαλκίτες που παίζεται πιο γρήγορα σε τέμπο αργού Χανιώτικου συρτού και χορεύεται σαν πολύ αργό χασαποσέρβικο.

Άλλος ένας σκοπός που συναντάμε σε όλη τη δωδεκάνησο είναι ο Χαλκίτικος. […]
Όμως στη Λέρο,στην Αστυπάλαια,στη Νίσυρο,και στην Τήλο ο σκοπός φέρει άλλες ονομασίες. […]
Έτσι στην Αστυπάλαια έχουμε το τραγούδι Ήθελα να χα δύο καρδιές", στη Λέρο το λερικο Έρι,…

Στη Λέρο και «του Καντούνη». Άλλος σκοπός, αλλά εξίσου παραλλαγή του Χαρκήτικου.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την Δωδεκανησιακή μουσική και τα μουσικά της όργανα, από διάλεξη του 1936, του Φιλέλληνα Σαμουέλ Μποντ-Μποβύ, καθηγητή του πανεπιστημίου Γενεύης και διευθυντή της «ρωμανικής ορχήστρας» της πόλης.

Στην παρουσίαση της διάλεξης έγινε και επιτόπια ακρόαση, από φωνογραφικούς δίσκους, τραγουδιών των Δωδεκανήσων τα οποία διαφοροποιούνταν από νησί σε νησί.

Η διάλεξη του Μποντ-Μποβύ για την Δωδεκανησιακή μουσική, έγινε στα Γαλλικά και διοργανώθηκε από το «Μουσικόν Λαογραφικόν Αρχείον» της Μέλπως Μερλιέ. Οι δίσκοι που ακούστηκαν ήταν από το αρχείο του ιδρύματος.

Σε άλλη, πρότερη διάλεξη, ο ίδιος ο Μποντ-Μποβύ, στα Ελληνικά αυτή τη φορά, παρουσίασε τα συμπεράσματα του για την χρονολόγηση και την καταγωγή των δημοτικών τραγουδιών.

Τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα της εκδήλωσης του «Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου», μετέφερε στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» ο Λ.Ν.Π. στις 24/5/1936. Τα αρχικά παραπέμπουν κατά πάσα πιθανότητα, στον Λίνο Πολίτη, γιο του Νικολάου Πολίτη.

Για καλύτερη ανάγνωση των αρχείων, δεξί κλικ και άνοιγμα νέας καρτέλας.

1 «Μου αρέσει»

Ο Μπο-Μποβί υπήρξε μάλλον ο πρώτος πραγμματικά μεθοδικός μελετητής της ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης. Διεξήγαγε επιτόπιες έρευνες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, καθώς και στα Δωδεκάνησα πριν ακόμη γίνουν Ελλάδα. Ορισμένες από τις παρατηρήσεις του, εντυπωσιακά οξυδερκείς, ήταν μπροστά από την εποχή του.

Από την έρευνα στα Δωδεκάνησα (που περιλάμβανε νομίζω όλα τα νησιά του συμπλέγματος, ακόμη λ.χ. και τη μικρούλα Ψέριμο) βγήκαν δύο τόμοι, Τραγούδια της Δωδεκανήσου. Έχω την παράδοξη εντύπωση ότι ο ένας τόμος ήταν στα ελληνικά κι ο άλλος στα γαλλικά - πάντως εγώ έτσι τους έχω, αλλά όχι μπροστά μου αυτή τη στιγμή. Είναι καταγραφές τραγουδιών με στίχους, μελωδίες (5γραμμο) και σχόλια.

Αν όμως θυμάμαι καλά, επιτόπου στα 12νησα έκανε μόνο γραπτές καταγραφές, όχι ηχογραφήσεις. Οι 12νησιακές ηχογραφήσεις του πρέπει να έγιναν στην Αθήνα, σε συνεργασία με τη Μέλπω Μερλιέ στο πλαίσιο της γνωστής σειράς ηχογραφήσεων σε δίσκους γραμμοφώνου στο θέατρο Αλάμπρα. Άρα, έπαιξαν και τραγούδησαν 12νήσιοι μετανάστες στην Αθήνα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις όπως η τριανταφυλλιώ Αργυρού από τον Αρχάγγελο της Ρόδου, που στην επιτόπια έρευνά του στη Ρόδο τον εντυπωσίασε τόσο πολύ με το τραγούδι της ώστε κίνησε τις διαδικασίες για να την αναβάσει στην Αθήνα για ηχογράφηση.

Το σύνολο των ηχογραφήσεων αυτών, που δεν καλύπτουν όλα τα νησιά αλλά μόνο Κάσο, Κάρπαθο, Ρόδο, Κάλυμνο και δεν είμαι σίγουρος και για Σύμη, εκδόθηκαν άπειρα χρόνια αργότερα, το 2000, στον δίσκο «Και στης Ροδιάς τ’ αέρι - Τραγούδια από τα Δωδεκάνησα». Αναφέρω ως αξιοπερίεργο ότι τουλάχιστον ένα από τα κομμάτια που συμπεριλαμβάνονται έχει γύρω στα 6 λεπτά διάρκεια - δεν ξέρω με τι μέσο ηχογραφήθηκε.

2 «Μου αρέσει»

Μα γι αυτό ακριβώς, επειδή δεν ήταν Ελλάδα, επέλεξε αυτή την περιοχή για εκτεταμένη έρευνα: λόγω Ιταλικής κατοχής, ο ελληνικός λογιοτατισμός δεν επηρέαζε το λαϊκό αισθητήριο γλώσσας / διαλέκτου και μουσικής και οι αμόρφωτοι χωριάτες δεν φοβούνταν να εκφραστούν αβίαστα στη δική τους διάλεκτο, που κανείς καθαρευουσιάνος δεν τους υποχρέωνε να «εξωραΐσουν».

Βεβαίως και έγιναν στην Αθήνα, όχι από τον ίδιον αλλά από την Μ. Μερλιέ, που ανέθεσε ακριβώς στον Μπο Μποβί να ελέγξει, ποιοι από τους Δωδεκανήσιους μετανάστες ήταν κατάλληλοι να ηχογραφηθούν και ποιοι όχι. Ο Μπ. Μπ. κατέληξε Διευθυντής Σπουδών του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου

2 «Μου αρέσει»

Φέτος εκδόθηκε από τον γιό του Samuel Baud Bovy το ημερολόγιο του μεταφρασμένο στα ελληνικά. Το έχω, το διάβασα και είναι συγκλονιστικές οι λεπτομέρειες. Κυρίως οι εντυπώσεις του από τον τόπο, μα και η λεπτομέρεια που περιγράφει τη ζωή των ανθρώπων καθώς και οι απόψεις του σε ορισμένα θέματα.

Πηγαίνουμε καμία 30αρια χρόνια μπροστά. Η Ακαδημία Αθηνών έστειλε εκπρόσωπο να κάνει έρευνα και ηχογραφήσεις στη Ρόδο και Κω. Στη Ρόδο, βρήκε 2 λυράρηδες και τους κατέγραψε. Τα αρχεία αυτά δεν υπάρχουν πουθενά, πάρα μόνο στην Ακαδημία. Έτσι ισχυρίστηκε ο Κλαδάκης ο οποίος είπε ότι πήγε και τα άκουσε. Στο ψηφιακό αρχείο της Ακαδημίας δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο…

3 «Μου αρέσει»

Γύρω στο 1990-κάτι, ως φοιτητής, είχα εργαστεί ένα φεγγάρι στην ψηφιοποίηση των αρχείων της Ακαδημίας - του Κέντρου Λαογραφίας ειδικότερα. Ο τομέας που ασχολήθηκα ήταν τα χειρόγραφα. Με τις ηχογραφήσεις δεν ξέρω να γινόταν κάτι τότε -έκτοτε προφανώς θα έγινε.

Διαπίστωσα λοιπόν ότι τα αρχεία αυτά είναι αχανή. Πράγματι, οι λαογραφικές και μουσικές αποστολές που έχουν γίνει είναι άπειρες. Θα μου πεις, όσο και άπειρες να είναι, σε 25 χρόνια προλαβαίνουν να ψηφιοποιηθούν. Αν όμως υπάρχει μία (στη Ρόδο) που από μια πηγή είναι βεβαιωμένο ότι έγινε, και από άλλη πηγή (εσένα Νίκο) είναι βεβαιωμένο ότι δεν υπάρχει ψηφιακά, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι ίσως η πρόοδος της ψηφιοποίησης εξαρτάται από κονδύλια που μια δίνονται και μια δε δίνονται, ώστε να προσληφθεί το σχετικό προσωπικό. Δε θα με εξέπληττε κάτι τέτοιο: συμβαίνει να ξέρω από πρώτο χέρι μια περίπτωση με παρόμοια αρχεία του 1950 που έμειναν 70 χρόνια στα αρχεία [όχι κάποιου ελληνικού φορέα αλλά] του Χάρβαρντ, σε μορφή μπομπίνας, και μόλις πρόπερσι ανακαλύφθηκαν τυχαία, ψηφιοποιήθηκαν, και άρχισε η αξιοποίησή τους.

Εκτός, Νίκο, αν τα ροδίτικα υπάρχουν ψηφιακά και για κάποιο λόγο δε σ’ τα έδειξαν - άλλοι φορείς είναι σφιχτοί, άλλοι φιλόξενοι, για το ΚΕΕΛ δεν ξέρω. Ή αν υπάρχουν, και υπήρχε και η διάθεση να σ’ τα δείξουν, αλλά ξερωγώ δεν είχαν ολοκληρωθεί οι κατάλογοι κι έτσι δε φαίνονταν πουθενά.

Θέλω να πω: αυτά τα πράγματα συμβαίνουν. Χωρίς ούτε να δικαιολογώ ούτε να καταδικάζω (δε μου πέφτει λόγος για κανένα από τα δύο), απλώς δεν εκπλήσσομαι.

Από την εφημερίδα “Αυγή Δωδεκανησιακή”, στις 16/2/1934, εκδήλωση της “Καρπαθιακής Ενώσεως” με τρία (3) ονόματα Καρπαθιωτών οργανοπαικτών λύρας και λαούτου.
Αυτά είναι:

Νικήτας Γερογιάννης
Εμμανουήλ Τσαμπουνιέρης ή Ταμπουνιέρης
Βλαχάκης

Δεν γνωρίζω αν είναι γνωστά ως σήμερα τα ονόματα αυτών των μουσικών.

ΑΥΓΗ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΗ 16-2-1934

Μέρος από το ρεπορτάζ για την παραπάνω εκδήλωση.

ΑΥΓΗ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΗ -16-2-1934

Ολόκληρο το ρεπορτάζ εδώ.

ΑΥΓΗ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΗ 16-2-1934.pdf (1,1 MB)

2 «Μου αρέσει»

Σ’ εμένα, όχι. (Κάθε χωριό της Καρπάθου έχει δεκάδες οργανοπαίχτες, και δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών).

Για τον δεύτερο πάντως (που λεγόταν Τσαμπουνιέρης - το «Ταμπουνιέρης» είναι τυπογραφικό) μπορώ να πω ότι είναι προφανώς από την οικογένεια των Τσαμπουνιέρηδων από τα Σπόα, οι οποίοι μέχρι σήμερα έχουν βγάλει περί τις 4-5 γενιές οργανοπαιχτών και στα τρία καρπάθικα όργανα, λύρα, λαούτο και τσαμπούνα. Γενάρχης της οικογένειας ήταν ένας που προφανώς έπαιζε τσαμπούνα, και το Τσαμπουνιέρης έφτασε να γίνει το επώνυμό του (το αρχικό ήταν νομίζω Διακο-κάτι, δεν τα θυμάμαι πια με τόση λεπτομέρεια, τα 'χω γραμμένα όμως).

Τον καιρό που ήμουν στην Κάρπαθο, ο κυριότερος από τους μάχιμους οργανοπαίχτες των Σπόων που να είναι μόνιμος κάτοικος του νησιού και του χωριού ήταν ο Μιχάλης Τσαμπουνιέρης, κυρίως λυράρης (αλλά και τσαμπουνιέρης κατά δεύτερο λόγο).

Η ενταύθα Καρπαθιακή Ένωσις

Πού είναι το ενταύθα; Ρόδο;

κι έτσι, με την επισφράγισιν ενός βασκομήλου (του Κολά)

Εδώ δεν καταλαβαίνω γρυ.