Κι εκεί πάλι σκέφτομαι πόσο τελικά μπορεί να απέχει η Κρητική (κατ’ επέκταση όλη η ελληνική) παραδοσιακή μουσική από το λαϊκό τραγούδι, που συνήθως αναπτύσσεται μέσα στις πόλεις; Πόσο τελικά κοντά είναι τα τραγούδια “της υπαίθρου” με το αστικό τραγούδι και πώς το ένα επηρεάζει το άλλο; Πώς φτάνει ο Ξυλούρης , ο “Αρχάγγελος της Κρήτης”, να γίνεται του Ξαρχάκου και του Μαρκόπουλου ή/και να τραγουδάει Μάρκο;
Ξέρω ανοίγω πολλά μέτωπα και μάλλον για τα πρώτα δύο ερωτήματα έχουν γραφτεί χιλιάδες γραμμές ως πιθανές απαντήσεις. Όμως νομίζω πως για αυτό είμαστε εδώ, για να ανταλλάσσουμε απόψεις.
[SUB]Δεν ήξερα σε ποια κατηγορία να το βάλω …[/SUB]
Εγώ, πάλι, δεν εξεπλάγην ιδιαίτερα αφού και τα δύο κομμάτια είναι τονισμένα 3222, κάτι όχι ιδιαίτερα διαδεδομένο στον ελληνόφωνο χώρο. Απλά, η ρυθμική αγωγή είναι διαφορετική, το του Ξυλούρη πολύ αργότερο. Αλλά και το “Ολμάζ, πιπίνι μου, ολμάζ", τον ίδιο τονισμό έχει.
Από ρυθμικής απόψεως βέβαια, όπως κι η Σωκιανή και κάθε απτάλικο, με στίχους ή χωρίς, που ξέρουμε.
Απλώς το Ολμάζ έχει κοινούς στίχους με το τραγούδι του θέματος, για το οποίο ακόμη δεν μπορώ να θυμηθώ τον πρωτότυπο σκοπό.
Να σιγουρευτούμε αν μιλάμε για το ίδιο τραγούδι. Οι στίχοι του τραγουδιού που ξέρω εγώ, μαθημένο από τη Δόμνα Σαμίου που το έμαθε από Μελιώτες των Μεγάρων:
Από τα γλυκά σου μάτια τρέχει αθάνατο νερό, σεβντίμ αμάν
και σου γύρεψα λιγάκι και δεν μου ΄δοσες να πιώ
Ολμάζ πιπίνι μου, ολμάζ, να με πεθάνεις πολεμάς (1221)
Είπα σου, μη με πειράζεις κι άσε με στο χάλι μου, σεβντίμ αμάν
και τον νου μου τον επήρες από το κεφάλι μου
Έλα να πάμ’ εκεί που λές, που κάνουν τα πουλιά φωλιές (1221)
Κοινοί στίχοι παρόμοιοι με αυτούς και με το εν θέματι τραγούδι υπάρχουν και σε καμμιά πεντακοσαριά ακόμα (και δεν υπερβάλλω πολύ) τραγούδια, ιδίως Μικρασίας και ανατολικού Αιγαίου βέβαια, του Μάρκου φυσικά περιλαμβανομένου.
Ναι για το ίδιο πρόκειται. Στην εκτέλεση με την Κλεονίκη Τζοανάκη (ηχογράφηση του Λ.τ.Ε.) αναφέρονται τα “κλασσικά” δίστιχα:
Έλα να πάμ(ε) εκεί που λες, που κάνουν τα πουλιά φωλιές [x2(2,1)]
και
Έλα να πάμε, μάτια μου, κι ας φέρουν τα κομμάτια μου [x2(2,1)].
Απλώς ήταν το μόνο απτάλικο που θυμόμουν να τα περιέχει. Θυμάσαι μήπως τον πρωτότυπο σκοπό του τραγουδιού του θέματος;
Όχι, δεν μου έρχεται στο νου άλλος σκοπός. Γιατί όμως πρέπει ο “πρωτότυπος” σκοπός να είναι διαφορετικός από εκείνον όπου τραγουδάει ο Ξυλούρης; Πώς ορίζεται ως πρωτότυπος; Ο Μάρκος κι αν πήγε στην ΑΕΠΙ και το “κατοχύρωσε”, κανα φραγκοδίφραγκο τσέπωσε, ή εκείνος ή η κυρα Βαγγελιώ ή τα παιδιά, αλλά δεν απαγόρεψε η ΑΕΠΙ σε κανέναν να ξανατραγουδήσει σε αυτόν το σκοπό. Άσε που τραγούδια με τις λέξεις πάμε μάτια μου, κάνουν τα πουλιά φωλιές, πάμε στο νησί, η μάνα σου εγώ κι εσύ κλπ. κλπ. υπάρχουν αναρίθμητα.
Τέθηκε θέμα “πρωτότυπου”, αν θες, από τον pepe αρχικά και φυσικά φέρω πλήρη την ευθύνη της συνέχισής του.
Ως πρωτότυπο θεωρώ, και γενικά λογίζεται απ’ όσο ξέρω, το παραδοσιακό/δημοτικό/αδέσποτο/“ανωνύμου” τραγούδι στο οποίο βασίζονται οι διάφορες “διασκευές”, όπως αυτή του νήματος. Χώρια που ένας σκασμός από ποικίλα παραδοσιακά κ.τ.λ. (κυρίως Ελλάδας/Τουρκίας) έχει κατοχυρωθεί στο όνομα συνθετών ενδιαφέροντος του φόρουμ (για τους γνωστούς ευνόητους λόγους).
Συμφωνώ αναρίθμητα, όχι απτάλικα.
Παρακάμπτοντας το ζήτημα του Ολμάζ που προέκυψε στην πορεία, να μείνω λίγο στην ένσταση της Πακοκατ:
Πρώτον, το κομμάτι που παραθέτεις όντως το ξέρω κι εγώ ως Τούρκικο. Και εκ πρώτης όψεως δε συμπίπτει με το άλλο (του Ψ/νίκου).
Δεύτερον, ο σκοπός του Ψ/νίκου ταυτίζεται με άλλα παραδοσιακά (το Πολίτικο Ζεϊμπέκικο του Νταλγκά, το Στείλε με Μάνα στο νερό της Κύπρου και άλλων περιοχών), οπότε ίσως το μπέρδεψα.
Τρίτον, ο Τούρκικος της Ρόδου είναι επίσης γνωστός με την ονομασία Έλα να πάμε, επειδή έτσι αρχίζουν πολλά από τα στιχάκια του. Αυτό δε σημαίνει ότι τραγουδιούνται και στον ίδιο σκοπό με το άλλο Έλα να πάμε. Μπορεί να τα λένε σ’ ένα από τα γυρίσματα που ακούμε στο παραπάνω βίντεο. Άρα, και πάλι μπορεί να μπερδεύτηκα.
Τέταρτον, αν ενοποιήσουμε το τέμπο και αφαιρέσουμε τις υφολογικές λεπτομέρειες κρατώντας μόνο τον βασικό σκελετό του σκοπού, το Έλα να πάμε του Ψ/νίκου και ο Τούρκικος του βίντεο μοιάζουν χαρακτηριστικά.
Παρά ταύτα πιστεύω ότι δεν μπερδεύτηκα. Υπάρχει ένα ζεϊμπέκικο στα Ροδίτικα του Σ. Καρά που νομίζω ότι είναι το ίδιο με του Ψαρονίκου. Να το ξανατσεκάρω. Και υπάρχουν επίσης διάφορες ηχογραφήσεις Τούρκικου (Ρόδου πάντα), και οργανικές και τραγουδιστές, που νομίζω ότι έχουν περισσότερα γυρίσματα από τα τρία που ακούμε εδώ στο ροδίτικο βίντεο, και μπορεί κάποια από αυτά να ταυτίζονται με το πρώτο ή και με τα δύο τραγουδιστά γυρίσματα του Ψ/νίκου.
Του Καζούλη είναι λίγο πολύ ο κλασικός Τούρκικος. Δε διαφέρει ουσιωδώς από τις οργανικές εκδοχές. Δεν τον είχα ξανακούσει, αλλά κι εκείνα που είχα ακούσει (κυρίως από τους δίσκους του Κλαδάκη, και με τον ίδιο και -νομίζω- και με άλλους Ροδίτες) λίγο πολύ έτσι είναι. Πράγματι, δεν έχει κοινά μελωδικα΄στοιχεία με τη Γαϊτανοφρυδούσα.
Της Κουλιά πρέπει να είναι, απ’ όσο θυμάμαι, ίδιος σκοπός με του Σ. Καρά που ανέφερα. Δεν παίρνω όρκο όμως. Γενικά όλος ο δίσκος της Κουλιά είναι κόπι-πέιστ από συγκεκριμένες δισκογραφημένες εκδόσεις τραγουδιών. Εν προκειμένω όμως δεν αναγνωρίζω το πρωτότυπο (πάντως ακριβές κόπι-πέιστ από τον Καρά δεν είναι: ή θα υπάρχει κάποια άλλη ηχογράφηση, π.χ. από καμιά Αιμιλία Χατζηδάκη ή Άννα Καραμπεσίνη, ή είναι η εξαίρεση του δίσκου).
Μέχρι στιγμής πρόκειται για τρεις διαφορετικούς σκοπούς. Μάλιστα είναι σε τρεις διαφορετικούς δρόμους. Πέραν αυτού μοιάζουν, αλλά σαφώς δεν ταυτίζονται. Οπότε δεν επιβεβαιώνεται ο ισχυρισμός μου. Να ξανακούσω τον Καρά και σας λέω.