Κοίτα να δεις!! Πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση.
Δηλαδή, επειδή τα μπουζούκια ήταν καινούργια, αυτόματα τα βιολιά αναγορεύονταν παλιά. Ενώ αν είχε επιχειρήσει κανείς παρόμοιες ταξινομήσεις πριν τη διάδοση των πρώτων μπουζουκιών, πιθανότατα θα έλεγε «οι Κύπριοι παίζουν πιθκιαύλιν - καλά, είναι και κάτι μοντέρνοι με βιολιά αλλά δε μας ενδιαφέρει αυτό, εδώ μιλάμε για παράδοση»!!
Και ποια είναι που προϋπήρχαν;
Υπάρχει μια έκδοση ήδη από το 1910 του Χ. Αποστολίδη « Άσματα και Χοροί Κυπριακοί. 21 Τεμάχια Δι’ άσμα και Κλειδοκύμβαλον»
Προφανώς επαφές Κύπρου και Καραμανιάς κλπ υπήρχαν πριν το 1922 οπότε και κάποια μικρασιάτικα μπορεί να προϋπήρχαν.
Εδώ κριτική περιγραφή της δουλειάς του Αποστολίδη (σελ. 168 του περιοδικού):
Και παλιότερη καταγραφή
Και δείγμα παρτιτούρας στις σελ. 179-180
Πέτυχα το παρακάτω βίντεο:
Κάτι τύποι από τη Σίφνο που εμφανίστηκαν τελευταία στο ΥΤ και ανεβάζουν εξαιρετικές εκτελέσεις τοπικών σκοπών με βιολί-λαούτο-τραγούδι. Εδώ ο σκοπός που λένε είναι αυτός που συζητείται στο παρόν νήμα, στο οποίο και έτρεξα, μόλις τον αναγνώρισα, να δω αν είχε αναφερθεί.
Και εννοείται πως είχε αναφερθεί:
Είναι και η Μυκονιάτικη παραλλαγή με τις (τ)σαμπούνες που αναφέρεις στην αρχή και είχες ανεβάσει προ ημερών.
Εντάξει, δεν ταυτίζονται, αλλά υπάρχουν κοινά στοιχεία. Έχει ενδιαφέρον η αντιπαραβολή, με τον σκοπό παιγμένο με διαφορετικά όργανα και τραγουδισμένο διαφορετικά.
(Κατά σύμπτωση οι δυο τωνε θα παίξουνε αυτή την Κυριακή στην Αθήνα: Ἀγερμὸς | Athens Καθεαυτού σιφνέικα λέει.)
Ο ίδιος σκοπός, σε παραλλαγή από την Εράτυρα ν. Κοζάνης:
Εδώ είναι γαμήλιο και, απ’ ό,τι καταλαβαίνω, τραγουδιέται με σταθερά λόγια. Η Εράτυρα δεν ξέρω τι τόπος είναι, πάντως βρήκα στη Βίκη ότι «μετά την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν τρεις οικογένειες από την Ανατολική Θράκη», άρα είναι καθαρά μακεδονικό χωριό.
Η ηχογράφηση προέρχεται από μια μεγάλη καταγραφή (~300 τραγούδια μόνο από την Εράτυρα) που έγινε το 2010 από το ΑΠΘ. Πληροφορίες εδώ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΕΡΑΤΥΡΑΣ - ΕΡΑΤΥΡΑ ΚΟΖΑΝΗΣ
Κάτι που δεν είχα παρατηρήσει όταν έγραφα τα πρώτα μηνύματα, προ 12 ετών:
Στο λινκ του «ιδού», γύρω στο 2:05’, ακούγεται ο αντριώτικος μπάλος. Και σ’ αυτή λοιπόν την παραλλαγή υπάρχει μανές (όχι εμβόλιμος, αλλά μετά την ολοκλήρωση του διστίχου της κυρίως μελωδίας), και είναι ο ίδιος όπως στο κασιώτικο: το Σμυρναίικο Μινόρε. (Περί του οποίου βλ. εδώ, εδώ και αλλού.)
Ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο σχετικά μ’ ένα έθιμο που τελούνταν παλιά στα χωριά του Καβοντόρου, και στο οποίο τραγουδούσαν και χόρευαν τελετουργικά το τραγούδι του Κυρ Βοριά, σε μια προσπάθεια να κατευνάσουν τον βοριά που για κάποια από αυτά τα χωριά ήταν μάστιγα.
Ακούμε το τραγούδι σε δύο παραλλαγές. Και οι δύο είναι καβοντορίτικες, αλλά η μία είναι από αυτά τα χωριά ενώ η άλλη από άλλα χωριά, που λόγω γεωγραφικής θέσης δεν είχαν πρόβλημα με τον βοριά (είχαν όμως με τον νοτιά!) και επομένως δε συμμετείχαν στο έθιμο.
Η πρώτη παραλλαγή είναι στον σκοπό που παρακολουθεί το παρόν νήμα. Αρχίζει λίγο μετά το 0΄30΄΄.
Στο νήμα αυτό να βάλουμε και την οργανική ηχογράφηση του τσεμπαλίστα Moskowitz από το 1916.
Εύγε @koutroufi !! Τι είναι αυτό, και πώς διάβολο το βρήκες;
Ξαναδιαβάζω το άρθρο του Δραγούμη. Η πρώτη και αρχαιότερη καταγραφή που βρήκε είναι ένα θέμα που εντοπίζεται στο έργο του Ιταλού συνθέτη Onorato Costa (1781-1850) “Souvenir d’Orient” op. 12, εκδ. 1832 (!!!), για κιθάρα και φλάουτο. Το έργο αποτελείται από επτά μέρη, των οποίων το πέμπτο είναι το Largo, βασισμένο στον ελληνικό εθνικό χορό «Συρτός» (μεταφέρω την τελευταία πληροφορία κατευθείαν από τον Δραγούμη).
Και είναι αυτό:
Ακολουθεί μια χειρόγραφη παρτιτούρα, Ελλήνων άσματα εθνικά δια κλειδοκύμβαλον, γραμμένη στην Αγία Πετρούπολη το 1859 από την Καρολίνα Νιστσίνσκι. Δεν έχει δημοσιευθεί, η Νιστσίνσκι φαίνεται να είναι παγκοσμίως άγνωστη, η παρτιτούρα βρέθηκε στην κατοχή του Δραγούμη ο οποίος τη δώρισε στο ΜΛΑ όπου και απόκειται.
Δεν πολυνομίζω να τη δούμε ή να την ακούσουμε.
Το 1898-1899 ο Hubert Pernot κατέγραψε αυτό τον σκοπό στη Χίο. Τον δημοσίευσε σε παρτιτούρα στο Mélodies populaires grecques de l’Ile de Chio recueillies au phonographe, 1903. Βρήκα όμως ότι οι φωνογραφικοί κύλινδροι από εκείνη την αποστολή του, που θεωρούνταν χαμένοι, βρέθηκαν το 2020. Σε σχετική ημερίδα παρουσιάστηκαν…
κάποια πρώτα συμπεράσματα από την έρευνα, καθώς και η ηλεκτρονική πλατφόρμα των ηχογραφήσεων του Pernot, η οποία θα αποτελέσει τον πυρήνα της δημιουργίας ενός «Εικονικού Μουσείου Hubert Pernot»
(λινκ). Γκούγκλαρα μπας και βρω την πλατφόρμα, δε βρήκα τίποτε, αλλά φαίνεται ότι υπάρχει.
Ο Δραγούμης αναφέρει ακόμη μια μικρασιάτικη εκδοχή που κατέγραψε ο Παντελής Καβακόπουλος και τη δημοσίευσε το 1956. Βρίσκω εδώ μια εργοβιογραφία του Π. Καβακόπουλου, συνταγμένη όσο ήταν ακόμη εν ζωή (πέθανε το 2022), αλλά δεν μπορώ να φανταστώ ποιο από τα αναφερόμενα δημοσιεύματα εννοεί ο Δραγούμης. (Βασικά, καλό θα ήταν να βλέπαμε την αρχική δημοσίευση του άρθρου του Δραγούμη, γιατί στο Music Heaven απ’ όπου το διαβάζω δεν υπάρχει βιβλιογραφία.)
Ακολούθως αναφέρει μία καταγραφή από τη Μύκονο, που εξέδωσε η Ellen Frye το 1973. Δε χρειάζεται αναζήτηση για την Έλεν Φράι, την ξέρουμε τη μυκονιάτικη εκδοχή, είναι εδώ παραπάνω στο #27. Είναι στάνταρ αυτή, αφού ο Δραγούμης παρακάτω σχολιάζει ότι και στης Φράι την καταγραφή τα δίστιχα λένε για την Άνω Μερά.
Ακολουθεί μνεία διάφορων άλλων δημοσιευμένων (σε νότες απ’ ό,τι καταλαβαίνω, όχι σε ηχητική μορφή) παραλλαγών, όπου κάπου χάνω το μέτημα, αλλά μεταξύ αυτών μια από την Εράτυρα Κοζάνης. Βρήκαμε κι εδώ μια ηχογράφηση από την Εράτυρα, είναι στο #28! Γαμήλιο, λέει ο Δραγούμης. Γαμήλιο είναι κι εδώ.
Διαβάζουμε ακόμη (οι υπογραμμίσεις δικές μου):
Οι παραλλαγές της Πολίτισσας που συνδυάζονται με πολύστιχα κείμενα προέρχονται από την Ιθάκη, τη Χίο και τον Μωρία.
[…]
Η παραλλαγή της Ιθάκης17 πραγματεύεται τη γνωστή ιστορία του καραβιού που βουλιάξει επειδή περιφρονεί τις προειδοποιήσεις του κυρ-Βοριά.
(Πολύστιχα δεν εννοεί μεγάλα σε αριθμό στίχων, αλλά ότι δεν αποτελούνται από ανεξάρτητα δίστιχα.)
Το ίδιο και η καβοντορίτικη παραλλαγή που ακούσαμε στο #30.
Τέλος, ο Δραγούμης παραθέτει και τους στίχους μιας εκδοχής που ηχογράφησε η Θάλεια Σπανού με τίτλο «Ο Γεμιτζής». Υπάρχουν πολλά της Θάλειας Σπανού στο ΥΤ, το συγκεκριμένο δεν το βρήκα αλλά μπορεί και να υπάρχει.
Όλα αυτά τα γράφω αφενός γιατί χάρηκα πολύ που βρήκα τον Ονοράτο Κόστα σε ηχογράφηση, και αφετέρου μήπως κανείς ικανότερος από εμένα βρει καμιάν άλλη από τις αναφερόμενες καταγραφές.
Επειδή όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν, ο πρόλογος μπήκε στο αρχείο Onorato Costa: Souvenir d'Orient ou Fantaisie Brillante, op. 12. The complete introduction by Brian Jeffery.
Μουσικά κείμενα δημοτικών τραγουδιών από τη Θράκη, τόμος Α, σελ. 126-127
“Σαν ταξιδεύεις γεμιτζή”, από τον δίσκο Αυθεντικά νησιώτικα (1976)
Μια ακουστική μυρωδιά εδώ:
Μπράβο Άνθιμε!
Μας υποχρέωσαν. Όλα τα δείγματα περιλαμβάνουν τα πρώτα 39 δευτερόλεπτα του κάθε κομματιού, ό,τι κι αν είναι αυτά τα δευτερόλεπτα. Εδώ για παράδειγμα τα πρώτα 23 δευτερόλεπτα είναι ταξίμι!
Τέτοιες δειγματοληψίες έχουν και στο σάιτ της Σαμίου, αλλά πολύ πιο προσεγμένες: μια πλήρης στροφή του κάθε τραγουδιού, να καταλάβουμε τη μελωδία. Είτε είναι πολλά δευτερόλεπτα είτε λίγα. (Εκτός αν παραείναι πολλά - κατανοητό.)
Πάντως ακόμα κι έτσι, εκεί που έχει αρχίσει το φέιντ άουτ αλλά δεν έχει σβήσει τελείως, ακούμε ότι όντως είναι ο σκοπός που μας ενδιαφέρει.
τι εστι γεμιτζής? ποσα γράμματα ακομη… αντε και μερικές τελείες…
Ναύτης.
Γεμιτζής σημαίνει ναύτης.
Ναύτης σημαίνει το «γεμιτζής».
(Νομίζω φτάνουν τόσα.)
Κι εδώ τα λέει ωραία η ΜΕΕ κύριε Σπύρο:
gemi: σκάφος, πλοίο, στα Τουρκικά. gemici: ναύτης αλλά, σε κάποιες περιπτώσεις, όταν πέρασε και στην ελληνική γλώσα, και καραβοκύρης, ο γεμιτζής.
Ευχαριστούμε Νίκο. Δεν ήξερα την ετυμολογία, ωστόσο εξηγεί γιατί καμιά φορά (σπανιότερα) το έχω δει και ως «γκεμιτζής».