Τον τελευταίο καιρό έχω φάει κόλλημα με τη συγκεκριμένη εκδοχή του Μινόρε του Τεκέ:
Προσπαθώντας να βρω περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη εκτέλεση, ανακάλυψα ότι ο διάλογος στην αρχή είναι ίδιος με αυτόν στην εισαγωγή του Ξεφτίλη (πάλι Χαλικιάς), ενώ η ορχήστρα που μπαίνει στο 3ο λεπτό περίπου φαίνεται να ταυτίζεται με αυτή που βρίσκεται στην έκδοση της Θέσιας Παναγιώτου (youtu.be/oSxE0DQkxwg) για την εκπομπή Ονείρου Ελλάς (youtu.be/PQ4w4eqV-HI?t=889). Αυτό που λείπει από όσες άλλες εκδόσεις έχω βρει είναι τα έξτρα όπως το σπάσιμο των πιάτων, τα ώπα κλπ.
Ξέρει κανείς αν αυτό το κομμάτι αποτελεί κάποια συγκεκριμένη εκτέλεση/ηχογράφηση ή αν πρόκειται για μίξη του χρήστη που το ανέβασε;
(PS: sorry για τα λινκς που δεν είναι λινκς, αλλά δε με αφήνει να ποστάρω πάνω από 2)
Εφόσον το απόσπασμα του διαλόγου και η ηχογράφηση του Χαλικιά είναι αυτούσια τα ορίτζιναλ, και εσύ πιστοποιείς το ίδιο και για την ηχογράφηση από το Ονείρου Ελλάς, άρα προφανώς μίξη είναι. Το αν την έκανε ο γιουτουμπίστας ή κάποιος άλλος και αυτός απλώς το ανέβασε, δεν το ξέρω. Ούτε ξέρω τι μπορεί να εννοεί ο τίτλος «σμυρναίικη έκδοση» (ίσως λόγω του βιολιού;).
Πάντως στους τεκέδες ούτε πιάτα σπάγαν, ούτε βαρούσαν ολόκληρες ορχήστρες με τέτοια ένταση. Ήσαν τόποι παράνομοι και άρα, κατά το δυνατόν, μυστικοί.
Μα προφανώς, φίλε Σβαρτ, μίξη είναι, συντεθειμένη από τα κομμάτια που αναφέρεις. Τί σε κάνει να αναρωτιέσαι, σαφέστατο είναι. Το ποιος έκανε τη μίξη, αυτό δεν είναι γνωστό, αφού ο ανεβάστορας δεν θέλησε να δώσει περισσότερες πληροφορίες.
Η μελωδία που ο Χαλικιάς ηχογράφησε ως «Μινόρε του τεκέ» ήταν γνωστή, μάλλον ως «σμυρναίικο μινόρε», αλλά οι συντελεστές της συγκεκριμένης ηχογράφησης στη Νέα Υόρκη επέλεξαν «Μινόρε του τεκέ» για τίτλο. Τεκές κανονικός δεν προϋπήρξε βέβαια, να προϋποθέτει παρανομία, μυστικότητα κλπ.
Εννοούσα απλώς ότι την τόσο γεμάτη, ηχηρή εκτέλεση τη βρίσκω κάπως αταίριαστη.
Αυτό το έχω ξανακούσει, και δη στην εκδοχή «το Σμυρναίικο μινόρε προέρχεται από το Μινόρε του Τεκέ». Δεν το καταλαβαίνω όμως. Το γνωστό Σμυρναίικο μινόρε, ο μανές, δεν έχει μελωδικά καμία σχέση με το οργανικό. Πιθανόν να υπήρχαν δύο σκοποί με το ίδιο όνομα, Σμυρναίικο μινόρε, ένας οργανικός κι ένας τραγουδιστός, αλλά σ’ αυτή την περίπτωση όσοι συνδέουν τον σκοπό που παίζει ο Χαλικιάς με τον τραγουδιστό έχουν απλώς παρερμηνεύσει την κοινή ονμασία.
Έτσι φαντάζομαι κι εγώ, αλλιώς δε θα το ξέραμε; Αλλά από πού προκύπτει ότι προφορικά το ανέφεραν ως «Σμυρναίικο μινόρε»; Και από πού προκύπτει ότι δεν ήταν σύνθεση του Χαλικιά αλλά προϋπήρχε;
Για το άλλο Σμυρναίικο μινόρε ξέρουμε ότι:
έχει ηχογραφηθεί δεκάδες φορές, κατά κανόνα με διαφορετικά λόγια σε κάθε ηχογράφηση
οι ηχογραφήσεις έχουν διάφορους τίτλους, μεταξύ των οποίων και «Σμυρναίικο μινόρε»
η Αγγέλα Παπάζογλου το αναφέρει προφορικά ως «Μινόρε», ο δε γιος της ο Γιώργης, με τον οποίο είχαν σταντάρει μαζί μια συγκεκριμένη εκτέλεση, σε συναυλία που ηχογραφήθηκε και βγήκε σε δίσκο το έχει «Σμυρναίικο μινόρε», τίτλο που λογικά οι επιμελητές πρέπει να τον πήραν από τον ίδιο τον Γιώργη. Άρα στην προφορική παράδοση πρέπει να έπαιζε αυτή η ονομασία (μια Σμυρνιά, αναγνωρισμένη ως η «κατεξοχήν» Σμυρνιά, σε συζήτηση σχετικά με τη μουσική της Σμύρνης, θα ήταν λογικό να παραλείψει τη λέξη «σμυρναίικο» ως αυτονόητη)
τα οργανικά του μέρη δεν είναι στερεότυπα, μόνο τα φωνητικά
φέρεται ως σύνθεση του βιολιτζή Γιοβανίκα, ο οποίος συμμετέχει και σε μία από τις ηχογραφήσεις, πιθανώς την παλιότερη. Εδώ σχετικές πληροφορίες απ΄πο τον Π. Κουνάδη, με όλες τις ενδεδειγμένες επιφυλάξεις εκ μέρους του ίδιου.
Όλα αυτά δε μας καλύπτουν ως προς τη σχέση μεταξύ των δύο σκοπών.
Σε παλαιότερες αναρτήσεις, την εποχή που ο Φέρρης το έπαιζε παντογνώστης και αυθεντία ως προς τα περί αμανέδων κλπ. είχε ο ίδιος καθιερώσει τον «όρο» «Γιοβανίκειον* Μινόρε», χωρίς όμως ποτέ να φέρει ένα συγκεκριμένο μουσικό παράδειγμα. Ερώτηση προς Περικλή: Ηχογράφηση με Γιοβανίκα, εκτός απ’ το Τζιβαέρι του Τσανάκα, έχουμε και άλλην;
( * ) Ως γνωστόν, ο Γιοβανίκας (Γιάγκος Αλεξίου) ήταν μεν Ρουμάνος, όμως στη Σμύρνη έδρασε.
Μετά από μια πρώτη ματιά, προς το παρόν δε βρήκα πολλά. Η σελίδα «Γιάννης Αλεξίου» (=Γιοβανίκας) έχει μόνο ένα σύντομο σημείωμα χωρίς πολλές πληροφορίες. Υπάρχει επίσης συνέντευξη του εγγονού του, αλλά ενώ περίμενα να τη δω απομαγνητοφωνημένη σε κείμενο, τελικά είναι σε ήχο, τον οποίο για προσωπικούς λόγους δεν μπορώ να κάτσω να ακούσω με ησυχία και τη δέουσα προσήλωση. Ακριβώς το ίδιο και με τη συνέντευξη της Αγγέλας Παπάζογλου.
Πολύ πιθανόν οι δύο συνεντεύξεις να έχουν ψωμί, τόσο για το ζήτημά μας όσο και γενικότερα (καλά, το δεύτερο είναι σχεδόν σίγουρο), όμως προς το παρόν θα τις θεωρήσω ως μη προσβάσιμες σ’ εμένα προσωπικά. Όποιος άλλος θέλει να κάνει τον κόπο να τις ακούσει, ας μας πει.
Το Αρχείο έχει κι άλλα, οπότε εξακολουθώ να επιφυλάσσομαι.
Κάπου αλλού στο αρχείο του Κουνάδη πέτυχα μια έγκυρη σημερινή υπογραφή να λέει ότι το γύρισμα του Σμυρναίικου μινόρε (ένα από τα γυρίσματα) έχει ταυτιστεί ως ρώσικο βαλς.
Προς το παρόν διάβασα τον Αλέξανδρο Αλεξίου, εγγονό του Γιοβανίκα, έναν άνθρωπο αρκετά παλιό ώστε να θυμάται την πυρκαϊά της Σμύρνης. Τον παππού του τον έζησε μέχρι ηλικία 10-12 ετών, και από κει και πέρα ό,τι άκουσε γι’ αυτόν από την οικογένεια. Ο Κουνάδης τον ρωτάει για το Σμυρναίικο μινόρε, εκείνος δεν το ξέρει σαν τίτλο, ο Κουνάδης τού λέει «θα σ’ το βάλω να το ακούσεις» και το πράγμα μένει εκεί.
Πάντως ο Γιοβανίκας δεν ήταν Ρουμάνος, ήταν Μυτιληνιός. Έζησε πολλές μετακινήσεις, βίαιες και ειρηνικές. Στη Βλαχία (Ρουμανία) έμαθε βιολί.
Είναι κοινή συνέντευξη Αγγέλας και Γιώργη, ή μάλλον συζήτησή τους με τον Κουνάδη. Δυστυχώς δεν μπορώ να την παραθέσω, για κάποιο λόγο το κόπι-πέιστ από το πδφ το βγάζει εντελώς αλλοιωμένο και δε διαβάζεται. Ακούστε μόνοι σας στο παραπάνω λινκ ή διαβάστε εδώ.
Το απόσπασμα που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι το υπ’ αρ. 9. Αυτό που κυρίως καταλαβαίνω είναι ότι οι Παπαζογλαίοι το Σμυρναίικο μινόρε το ονόμαζαν και Μινόρε της αυγής, οπότε ο Γιώργης εκφράζεται αρκετά απαξιωτικα΄για το γνωστό μας Μινόρε της αυγής (Σήκω μικρό μου κι άκουσε), χωρίς κατά τα άλλα να το ταυτίζει. Όσο για το Μινόρε του τεκέ (του Χαλικιά), η Αγγέλα λέει ότι ο Βαγγέλης Παπάζογλου του έβαλε λόγια (και αναφέρεται, απ’ ό,τι συμπεραίνω, στο ζεϊμπέκικο γύρισμα στο τέλος), «Άναψέ τα και σβησέ τα τα κεριά τα σπαρματσέτα» + μερικούς στίχους για ζάρια. Προφανώς αδισκογράφητο, αφού δεν έχει σχέση ούτε με «Τα κεριά τα σπαρματσέτα» του Μέλκον ούτε της Ρόζας.
Ένα σχόλιο ότι από το Μινόρε του τεκέ βγήκαν άλλα πέντε τραγούδια, μεταξύ των οποίων το Μινόρε της Αυγής, είναι της Ελισάβετ Κουνάδη που επίσης συμμετείχε στη συζήτηση, και δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη.
Πάντως η προφορική και αυθόρμητη ροή του λόγου τα κάνει όλα κάπως μπερδεμένα, ακούστε κι εσείς μήπως βγάλετε κάτι παραπάνω. Απ’ όσα καταλαβαίνω εγώ, δεν προκύπτει καμία σχέση μεταξύ του Σμυρναίικου μιονόρε (=του μανέ) και του Μινόρε του Τεκέ (του Χαλικιά).
Μ’ αυτή την ευκαιρία, μια διόρθωση στην απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης:
Στα πρώτα λεπτά διαβάζουμε ότι ο Γιώργης λέει «Δυστυχώς αυτό το μελέτη η μουσική είναι, πώς να σας πω, είναι αλητομελέτη».
Όμως στην πραγματικότητα είπε: «Δυστυχώς αυτό το μελέτι, οι μουσικοί, είναι, πώς να σας πω, είναι αλητομελέτι».
Μελέτι ή, συχνότερα, μιλέτι είναι η φυλή, το έθνος, η φάρα. Χρησιμοποιείται κυρίως για τις εθνότητες ή τις γλωσσικές-θρησκευτικές-πολιτισμικές κοινότητες επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά να που στα σμυρναίικα του Γιώργη Παπάζογλου παραμένει ζωντανή λέξη που δηλώνει το σινάφι.
Το έπαιζαν οι πάντες. Αν το συνέθεσε ο Γιοβανίκας, μένει να αποδειχτεί. Κατά τα άλλα, η σχέση του Γιοβανίκα με τη Ρουμανία ήταν ότι πήγε στο Γαλάτσι για να διδαχτεί βιολί, μαζί με τον αδερφό του τον Πέτρο που μάθαινε τρομπόνι, γι’ αυτό λένε [ότι] ήταν ρουμάνικης καταγωγής κι έπαιζε σε στιλ ρουμάνικο. Δεν έπεται πως ό,τι έπαιξε ποτέ ήταν αποκλειστικά ρουμάνικα κομμάτια!
Την άκουσα τη συζήτηση. Τίποτα καινούργιο δεν έβγαλε. Πράγματι είναι κάπως μπερδεμένη, γιατί δεν έχει προϋπάρξει σχέδιο, όπως όταν ένας ερευνητής ετοιμάζει το ερωτηματολόγιό του πριν τη συνέντευξη. Εδώ, ο καθένας πετάει ό,τι εκείνος νομίζει, χωρίς σχέδιο.
Βέβαια και δεν προκύπτει σχέση μεταξύ Σμυρναίικου μινόρε μανέ και Μινόρε του τεκέ του Χαλικιά, πώς θα μπορούσε άλλωστε: άλλη μελωδία το ένα, άλλη το άλλο. Το σημαντικό, για ό,τι αφορά το δικό μας θέμα (Σμυρναίικο μινόρε μανές vs. Μινόρε του Τεκέ) είναι ότι από τη συζήτηση δεν προκύπτει ποια ήταν η μελωδία της Σμύρνης που άκουγε η Αγγελίτσα νεαρή, αν βέβαια υπήρξε αυτή τότε στη Σμύρνη, την οποία παρέλαβε και δισκογράφησε αργότερα στην Αμερική ο Χαλικιάς.
Έτσι λέω κι εγώ. Τη δουλειά πρέπει να την έκανε η κοινή λέξη Μινόρε και τίποτε άλλο. Παρά ταύτα η άποψη περί συσχετισμού κυκλοφορεί, και πρέπει να εξεταστεί.
