Γι αυτό λοιπόν είπα, λίγο πιό πάνω, ότι δυστυχώς εκείνοι που κατέγραψαν ό τι κατέγραψαν από τους παλιούς οργανοπαίκτες, δεν ήξεραν μουσική γιατί αν ήξεραν, ασφαλώς θα είχε πέσει και η ερώτηση στο Μάρκο “τις παληές εποχές, πώς πορευόσασταν με χορδές, πένες και άλλα αναλώσιμα;” και, αν πράγματι ο Μάρκος έφτιαχνε εντέρινες χορδές, αυτό θα ήταν σήμερα καταγεγραμμένο.
Πουθενα δεν αναφερεται οτι ο Βαμβακαρης επαιζε με εντερινε χορδες.
Στα τραγουδια του εξαλλου δεν ακουγεται.
Ο ιδιος δεν εχει αναφερει τιποτα τετοιο,ουτε ειχε καποιον λογο να το κρατησει μυστικο.
Εδω φτασαμε να λεμε οτι κουρδιζε φα ντο φα προς τα πανω,στις χορδες θα κολησουμε.
Σε γενικές γραμμές η διαδικασία κατασκευής της εντέρινης χορδής είναι: πλύσιμο του εντέρου (καλά, όχι όπως στο κοκορέτσι), αλάτισμα, στρίψιμο, τέντωμα, στέγνωμα. Μη ρωτήσετε πώς ελέγχεται το πάχος της χορδής - δεν ελέγχεται. Και οι σημερινές που δε νομίζω να τις φτιάχνουν στο σπίτι έχουν ακανόνιστο και τυχαίο πάχος.
Είναι μια δουλειά που τη φαντάζομαι πιο εύκολα να την κάνει ένας αγρότης ή βοσκός, από κείνους που έφτιαχναν μόνοι τους σχεδόν τα πάντα, παρά ένας εργάτης στον Πειραιά. Βέβαια ο Μάρκος ήταν στα σφαγεία, οπότε αν μη τι άλλο είχε πρόσβαση σε έντερα.
Στην αυτοβιογραφια του (σελ 261-2) λεει:
“-Καλα, στα μπουζουκια τα παλια τα χρονια, τι χορδες, τι τελια χρησιμοποιουσανε?
-Τα ιδια που ειναι και τωρα.
[…]
-Κυρ Μαρκο, τωρα υπαρχουν χορδες για μπουζουκια, αλλα πριν βγουν τα πολλα τα μπουζουκια, απο που παιρνατε τις χορδες?
-Εχω προκανει τα μπουζουκια τα κανονικα με τα τελια που βαζουν επανω με καρουλακια, καρουλια ψιλα που βαζουν στο μπουζουκι. Εγω επαιρνα καρουλακι για ν’αρματωσω και επαιρνα ενα ρε μεγαλο συρμα απο δω, της κιθαρας το ρε, και το βαζα για μπουργανα, το τελευταιο, το επανω. Τα πρωτα, τα κατω ειναι μι, πολυ λεπτα και τα δυο ιδια, ειναι τα πριμα του μπουζουκιου. Τα μεσαια λιγακι πιο χοντρουτσικα, και τα δυο ιδια παλι, τα οποια δε θα μπορουσα να στα ονομασω. Και απο πανω ειναι ενα ψιλο, οπως ειναι τα πρωτα, δηλαδη μι, και η μπουργανα η χοντρη, δηλαδη το ρε της κιθαρας.
-Στο τετραχορδο μπουζουκι τωρα τι γινεται?
-Εχουνε και ντο εκεινα. Εγω δεν τα εχω πιασει αυτα. Τωρα ο μικρος ο Ντομενικος μου τα ξερει να παιζει ρε-λα-ρε-ντο. Το ντο απο κατω να πουμε. Τα ιδια τελια βαζουνε, δεν ξερω πως τ’αρματωνει το παιδι.”
Και μια που πιασαμε τα εντερα, στη συνεχεια αναφερει οτι ολα τα μπουζουκια με τα οποια εχει ηχογραφησει δεν ειχαν ταστα απο εντερα, τα οποια αρχιζουν να αντικαθιστανται απο το 30 και μετα με μεταλλικα, αν και κυκλοφορουσαν στο μεταξυ και μπουζουκια με εντερινα ταστα.
Χωρις να εχω καθολου γνωσεις επι του θεματος, επειδη αναφερθηκε καπου οτι σε ταμπουραδες εβαζαν εντερινες χορδες… αν ειναι και η χορδη εντερινη και το ταστο (ή καλυτερα, ο μπερντες) εντερινος, ο ηχος δεν θα ειναι απαραδεκτα θολος?
Μπράβο, μας εσωσες ,η απάντηση υπήρχε από τον ίδιο τον Μάρκο χωρις να το θυμαμαι καθολου το θεμα λυθηκε εν μέρει ,καρουλι εβαζαν και μαλιστα ψιλο ,γι αυτο και μπορουσε να κουρδιζει ψηλά.Εχω βαλει καρουλι οταν ειχα βρει και το μονο που μπορω να πω οτι ηταν αρκετα ευθραστο δεν ηταν για πολυ χρόνο.Υπήρχε διαφορα μεγέθη καρουλιων. Επισης Καρούλι εβαζε και ο Φουσταλιέρης σύμφωνα καρούλι νο 13 ψιλό.
Τα περι εντέρινων χορδών τα οποία έβαζε ο Μαρκος τα υποστήριξε ο γυιος του Στέλιος στο βιβλίο ο Αγιος Μάγκας σελ 109 όπου αναφέρει τα εξής:[i]Ο Μάρκος δεν έπαιζε τον μπαγλαμά με την πένα αλλά με τα νύχια,Τους μπαγλαμάδες του Μάρκου τους πρόλαβα και εγώ.Ενός το κέλυφος ήταν από φτιαγμένο από σκαμμένη και ξεραμένη καρύδα.Αντί για συρμάτινες χορδές ,ο Μάρκος έβαζε άντερα ζώων.-για να παίζει πιο γλυκά.Είχε την εμπειρία του εκδορέα ,ήξερε να στρίβει άντερα,να τα τεντώνει και να τα κάνει χορδές.
[/i]Η μόνη περίπτωση που πιθανά να ακούγονται εντέρινες χορδές είναι στην ηχογράφηση του Κώστα Κοκοτή με τον ταμπουρά του 1926 στα δύο δημοτικά,χωρίς να είμαστε σίγουροι και γι αυτό.
Και της λάφτας οι μπερντέδες από νάϋλον είναι, και το καντίνι της, νάϋλον χωρίς τύλιγμα. Ο ήχος δεν είναι θολός. Φυσικά, δεν είναι και μεταλλικός.
Σε ευχαριστούμε Αντουάν, που το έψαξες.
Και τωρα που λυσαμε το θεμα με το καραντουζενι και τα αντερα,μπορω να περασω στην σουβλα ενα κοκορετσι.
Να το απολαυσω με κοκκινο μπρουσκο οινο.
Ξερω θα ανεβουν τα τριγλυκεριδια και η χοληστερινη .
Θα φροντιζω με την μεθαυριανη ασκηση να καψω τα περιττα.
Ρε Elias τρια ποστ τώρα δε μας λες τίποτα ρε φίλε. Μόνο σχόλια με δόση ειρωνίας.
Χαλαρά Ανεστάκο, πλάκα κάνει ο άνθρωπος. Χρειάζεται και λίγο:088:
Καλώς σας βρήκα, χαίρομαι πολύ που μπαίνω στην παρέα σας, έχω και εγώ βρεί κάτι σε σχέση με ντουζένια,αναμένεται παιξίματα μόρτικα.
καλως ωρισες!
αντε με το καλο να δουμε…
Μετά απο δύο χρόνια επιστρέφω στο θέμα γιατί βρήκα κάποια πράγματα που πιστεύω είναι ενδιαφέρον να ειπωθούν.
Ο Μάρκος Βαμβακάρης στα κομμάτια Καραντουζένι-Αράπ (δίσκος parlophon 21654,Δεκέμβρης του 1932) και (Εφουμερναμ ενα βραδυ-Ταξιμ σερφ) Ιούνιος του 1933(πηγή για τις ημερομηνίες Charles Howard)χρησιμοποιεί όπως έχουμε προαναφέρει ψιλό κούρδισμα με το ρε κουρδισμένο σε φα. κουρδισμα δηλαδή φα-ντο-φα.Αυτό συμβαίνει μόνο σε αυτούς τους δύο δίσκους που είναι και οι πρώτοι του. Σε αυτά λοιπόν τα κομμάτια όμως συμβαίνει και κάτι ακόμα ,ο Μάρκος έχει αρματωμένη την μεσαία περιοχή με μονή χορδή και όχι με ζεύγος.
Μονή γιατί του επέτρεπε έτσι να χαλαρώσει την τάση του οργάνου αρκετά και να κουρδίσει αρκετά ψηλά χωρίς να δημιουργήσει πρόβλημα στο όργανο.Να θυμηθούμε πως αυτή την συγκεκριμένη τακτική την συναντάμαι σε περιγραφές περιηγητών αλλά και σε μπουζούκια της περιόδου του ρεμπέτικου.Πχ όπως ο περίφημος μπαγλαμάς Μάγκας του Γιώργου Μπάτη είχε μονή 1η και 2η χορδή και μόνο στην περιοχή της μπουργάνας ζεύγος.Επίσης στην γνωστή φωτό του Μπάτη από τα λεμονάδικα με το περίεργο κιθαρόνάκι σε στυλ γιουκουλέλι.Το μπουζούκι που κρατά ο μεσαίος μάγκας έχει μονή χορδή και την πάνω τριπλή ,τριπλή πάλί για τον ίδιο λόγο ,υπήρχε αρκετή χαλάρωση και τους επέτρεπει άνετα να κάνουν αυτό που θέλουν.
Στο πραγματικά αξιοσημείωτο άρθρο του Πέτρου Μουστάκα Αρμάτωμα του μπουζουκιού στις αρχές του 20ου αιώνα
http://www.tar.gr/content/content/files/Moustakas-Armatwma-bouzoukioy-arxes-20ou-aiwna-Tar.gr-2.pdf.pdf
βλέπουμε την φώτο αυτή σε καθαρή ανάλυση και μεγενθυμένη στην σελ 4.Ομως στο ίδιο άρθρο σελ 9 κάνει αναφορά στον Αναστάσιο Σταθόπουλο και σε αυτά που αναφέρει ο ίδιος μάστορας για τις χορδές ."Δια τα ψιλά, ήτοι 1η και 3η μεταχειρησθήτε καρέλα αρ. 1 Μπουργάνες ήτοι μπάσες εκάστη $0.05 αι 12 $0.35. "Δια ζίλη μεταχειρισθήτε καρέλα 000.
Στην συνέχεια ο Μουστάκας, κάνει μια σπουδαία παράθεση για το τι αντιστοιχούσαν αυτά τα μεγέθη στην αμερικάνικη οργανοποιία. Αυτό που βλέπουμε είναι πως το 1 είναι η σημερινή 10 αρα χορδή ,δηλαδή η πρώτη χορδή του μαντολίνου΄.Έχωντας στο μυαλό μας το απόσπασμα του Μάρκου απο την βιογραφία που αναφέρθηκε απο τον χρήστη Antoine σε προηγούμενο μύνημα, λεει οτι έπαιρναν το Μι της κιθαρας για πρώτη χορδή ,συμπεραίνουμε πως συμπίπτει με την πρώτη χορδή του του μαντολίνου που είναι επίσης μι .Σήμερα οι περισσότεροι από μάς δεν βάζουμε 10 αρες χορδές στα μπουζούκια θεωρώντας πως είναι πολύ λεπτές .Φυσικά τα μεγέθη αυτά ταιριάζουν καλά στα παλία όργανα με τις κλίμακες που είναι αρκετά μικρότερες. Για την ζίλη που αναφέρει ο Σταθόπουλος πως έχει μέγεθος 7 αρας χορδής είναι δηλαδή υπερβολικά ψιλή .Αυτή η ζίλη φτάνω στο συμπέρασμα πως δεν είναι άλλη από την βοηθητική χορδή δηλαδή την τρίτη χορδή όταν επρόκειτο για κατάσταση τριπλής η τετραπλής χορδής που συνέβαινε στην περιοχής της μπουργάνας .Είναι πολύ σημαντικό όμως πως αυτήν την τακτική αναφέρει ο Σταθόπουλος σαν επιλογή που δείχνει πως ήταν αρκετά συνηθισμένο.Φυσικά αυτό το γνωρίζουμε μέχρι στιγμής και το έχουμε συζητήσει ξανά για όλα τα παλιά όργανα τα οποία ΄φερουν σημάδια από τετραπλές η τριπλές χορδές στην περιοχή της μπουργάνας και όχι μόνο, σε κάποιες περιπτώσεις.Η χαμηλή τάση της ζίλης βοηθούσε το όργανο στο να κουρδιστεί σωστά .Οποιός έχει προσπαθήσει να κουρδίσει τριπλή χορδή θα διαπιστώσει οτί δεν είναι καθόλου εύκολο αφού το όργανο ξεκουρδίζεται συνεχώς λόγω της μεγάλης τάσης που ασκούν οι χορδές και είναι πολύ δύσκολο να ταιριάξουν οι φωνές.Με τις χαλαρές ζίλιες βοηθητικές αυτό ήταν πολύ πιο εύκολο ,το κούρδισμα έβγαινε σωστά και εν γένη και το όργανο δεν κινδύνευε.
1 «Μου αρέσει»
Σταύρο για ακόμα μια φορά, εξαιρετικά ενδιαφέροντα όσα γράφεις. Στις ηχογραφήσεις του Μάρκου, αν η μεσαία είναι μόνη (θα προσπαθήσω να ακούσω αύριο με προσοχή) μήπως η μουργκάνα είναι τριπλή.
Επίσης, ένα εύλογο ερώτημα, γιατί όταν η Καλαμαρά ρωτά τον Μάρκο αν τα μπουζούκια ήταν πάντα έτσι, εκείνος δεν αναφέρει τίποτα για εναλλακτικά αρματώματα. Και κανείς άλλος από τους κλασσικούς μπουζουξήδες. Ενδεχομένως, να μην το θεωρούσαν σημαντικό, ή απλά ίσως να ήταν κάτι παλιό, κάτι που έμοιαζε ανάξιο αναφοράς…
Να σου πω η ,μπουργάνα όπως την ακούω στο ταξίμ σερφ ,μου ακούγεται αρκετά ηχηρή ,πιστευω πως όντως θα μπορούσε να είναι τριπλή.Στο Αράπ/Καραντουζένι τείνω περισσότερο στο ότι είναι κανονικό ζεύγος.
Νομίζω οτί στην υπόθεση του Μάρκου συμβαίνει το συνηθισμένο οτί για να σου πει ένας ηλικιωμένος κάποια πράγματα πρέπει να του ξύσεις το μυαλό αλλά και ένας μη μουσικός πολύ δυσκολά θα κάνει τις σωστές ερωτήσεις και πάλι καλά να λέμε.Εκεί που αναφέρει οτι οι Σκούρτης και Μανέτας επαιζαν τετράχορδο εκεί ακριβώς έπρεπε να ξεκαθαριστεί τι ακριβως εννοούσε ο Μαρκος ως 4 χορδο.Ο Μαρκος δισκογραφικά αλλά και ίσως έξω να μην έπαιξε αρκετό καιρό με τις βοηθητικές χορδες που ειναι παλαιότερο χαρακτηριστικό απο την εποχή του 1930.Πιστευω οτι αυτο το εκανε πριν την δισκογραφια και για αυτο το βρισκουμε στις πρωτες του ηχογραφήσεις Ανήκωντας στην τελευταία γενιά αυτού που θεωρώ εγώ αυθεντικό ρεμπέτικο οπως αναφέρει ο ίδιος παγίωσε το κουρδισμα ρε-λά-ρε στην δισκογραφιά ,οπότε το θέμα των βοηθητικών χορδών ως κατι παλιοτερο να μην πρέσβευε ουσιαστικά αφου εκτος απο αυτες τις πρωτες ηχογραφησεις οι υπολοιπες είναι ολες σε κανονικό αρμάτωμα .Ο Μπατης που τοποθετείτε μια γενιά πριν τον Μάρκο και είναι της ίδιας εποχής με τον Καραπιπερη( ο οποίος τελευταία κατάλαβα πως κανει χρηση βοηθητικης αλλά και διπλής μπουργάνας!)είναι δέκτης και φορέας άλλων καταστάσεων πολύ πιο κοντά στην παλιά παράδοση του οργάνου.Στο κομμάτι Μπάτης ο Δερβίσης με κούρδισμα ρε σι-σολ το μπουζούκι κάνει χρήση τριπλής χορδής και μονής μεσαίας.Ακούστε το εδω καθαρό απ’ το μοναδικό μεχρί στιγμής καθαρό αντίτυπο που έχει βρεθεί και άνηκε στον συλλέκτη Charles Howard.
Εδώ παίζει η ο Ζουριδάκης ,η ο Δελιάς στο ξεκίνημα του ,η ο Καρυδάκιας,(κάποια στιγμή ελπίζω να μάθουμε…)
Να σημειωθεί πως ο Ζουριδάκης στον μοναδικό δίσκο που ηχογράφησε και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ντοκουμέντα για το ρεμπέτικο ,κάνει χρήση τριπλής χορδής(μπουργάνα και δύο ψιλές).
Ο Μαρκος λοιπόν δεν θεώρησε την συγκεκριμένη στιγμη της συνέντευξης την ανάγκη να το αναφέρει ,αν βέβαια καποιος τον ρώταγε λίγο παραπάνω και επέμενε ίσως του ξυπνουσε την μνημη και σιγουρα θα ελεγε αρκετα.Πάντως έχεις δίκο Μπάμπη ,κανέις δεν ανέφερε τίποτα για αυτά τα πράγματα αλλά και για τα τραγούδια ,ελάχιστα πράγματα σποραδικά.Δυστυχώς οι ρεμπετολόγοι της εποχής έχωντας ανακαλύψει ένα θησαυρό δεν υποπτευόντουσαν ποτε οτί πίσω από αυτόν κρυβόντουσαν και άλλα παλαίότερο και πολύ σπουδαία μυστικά .Τα περισσότερα κομμάτια του μπουζουκιού του 19 ου αιώνα, αυτά στα οποία παιζόντουσαν με τα κουρδίσματα ,πιστεύω πως είναι δια παντώς χαμένα.Πάλι καλά όμως που βρέθηκε ένας Μπάτης ένας Μάρκος και ένας Κερομύτης και μερικόι ελάχιστοι ακόμη και διέσωσαν ένα μικρό αριθμό από αυτά .
Σταύρο πάνω στο θέμα που έθιξες με το αρμάτωμα των παλιών μπουζουκιών θα ήθελα να ρωτήσω αν έχεις καταλήξει σε κάποιο αρμάτωμα που να επιτρέπει να αλλάζεις τα κουρδίσματα χωρίς να κινδυνεύει το όργανο; Επίσης μια απορία που έχω είναι ότι λόγο της κοντής κλίμακας που είχαν, ακόμη και στο ρελαρε ήταν πιο χαλαρά, τότε τι θα γινόταν αν κουρδίζανε σε ανοιχτό σολ για παράδειγμα; Στα καινούργια όργανα με μεγαλύτερη κλίμακα, ξεκουρδίζοντας τη μουργάνα σε σολ, είμαστε οριακά. Στα παλιά τι γινότανε; Το θεωρώ απίθανο να αλλάζαν χορδές κάθε φορά που θα άλλαζαν ντουζένι, δεν είχαν αυτή την πολυτέλεια. Υπάρχει περίπτωση να ταίριαζαν καλύτερα τα κουρδίσματα ταμπουρά όπως έχουμε το δείγμα του Καραπιπέρη και απλά να μην πέρασαν στη δισκογραφία στην Ελλάδα; Έχεις βρει εσύ κάποιο αρμάτωμα που να σε βόλεψε;
Σχετικά με το αρμάτωμα σε παρακαλώ διάβασε αυτά που γράφω περί ζήλιας.Επειδή έίδα οτί εχεις 4 απλή μπουργάνα στο όργανάκι του Βρακά προτείνω στις δύο επιπλέον βοηθητικές της μπουργάνας να βάλεις 7 αρες χορδές ,πολύ πολύ λεπτές ,ίσως αυτές του σαζιού να κάνουν.Αυτό θα κρατήσει το όργανο χωρίς πίεση πάνω του και θα μπορείς να κουρδίζεις ότι θες.Συνιστώ αδιαφύλακτα δεκάρες στα πρίμα του οργάνου (στο ρε) και όχι άλλο μέγεθος και στην μεσαία λά την λα από τις χορδές του μαντολίνου που είναι πιο λεπτή.
Συνήθως τα ντουζένια ,τα κούρδιζαν στους μπαγλαμάδες γι αυτο και τα ονομάζαν μπαγλαμαδοντουζένια (κατά Γενίτσαρη).Αυτό γιατι ο μπαγλαμας λόγω του μικρού μήκους χορδής τέντωνε καλύτερα.Σε κανονικό μπουζούκι Ο ήχος ήταν πολύ πλαδαρός ,οπότε κούρδιζαν το ρε ,ρε# ή μι για να τεντώσει καλά η χορδή.
Ο Καραπιπέρης το λα της πρώτης χορδής το έχει κουρδισμένο σε ντο ,γι αυτό ακριβώς το λόγο.Σε ντο και ο Μάρκος έχει το ρε του σε μερικά κομμάτια,αλλά η διαφορά είναι οτί η μεσαία στου Καραπιπέρη είναι πιο ψηλά σε τονικό ύψος από την πρώτη του ,καθάρα ταμπουραδίστικη νοοτροπία.
Δεν νομίζω οτί στις αρχές του 20 ου αίωνα και ίσως λίγο πιο πίσω να έκαναν τα κουρδίσματα του Καραπιπέρη στα μπουζούκια.Ο Καραπιπέρης στην Σάμο πρέπει να έπαιζε ένα είδος τσιβούρι σαν αυτά που είδε ο Μάρκος μικρός στην Σύρα.Τα κουρδίσματα του Καραπιπέρη και ο χειρισμός του όλα τείνουν στον ταμπουρά.Εγω δεν θα χρησιμοποιούσα το κούρδισμα του Καραπιπέρη στο παλιό μπουζούκι εκτός και αν ο Καραπιπέρης θα είχε ηχογραφήσει 30 κομμάτια και εκτός και αν παίζεις και αρκετό δημοτικό η ανατολίτικο ρεπερτόριο.
Στο παλίο μου Σταθόπουλο αποφέυγω να κάνω κουρδίσματα ,είναι παλιά τα ξύλα και δεν θέλω να ταλαιπωρώ αναντικατάστατα όργανα με το να κουρδίζω και να ξεκουρδίζω συνέχως .Το μανίκι αλλάζεί ,το καπάκι πίεζεται οπότε προτιμώ τα καινούργια όργανα γι αυτό που έχουν περισσότερες αντοχές.Το παλιό το έχω μόνιμα κουρδισμένο σε ρε-λα-ρε και δεν το ξεκουρδίζω παρά μόνο αν υπολογίζω οτί θα λείψω μέρες ,καμιά φορά βάζω καμία 7 αρα ζήλια αλλά πάντα δεκάρες στα πρίμα ,και την λεπτή δεύτερη του μαντολίνου για λά στην μέση.Αν παίζεις μόνο ντουζένια στο όργανο μια σκέψη στα πεταχτά είναι να το έχεις σε συριανό κουρδισμα,είναι στην μέση των κουρδισμάτων ,μπορείς έυκολα να πας παντού .Ο Μιμίκος Μπογιατζής θρυλικός μπουζουξής του πειραια του 19 ου αιώνα το έιχε πάντα κουρδισμένο σε συριανό το μπουζούκι του μας λέει ο Ζουρίδάκης.Αν τώρα θες να κάνεις ρε-σι-σολ ή ρε-σιb-σιb τότε αναγκαστηκά θα ζοριστεί το όργανο εκτός και αν αφήσεις την μεσαία μονή όπως έκανε ο Μπάτης.
Στην τετραπλή μου γράφεις τις 2 να τις βάλω 7 ρες. Η μία ακόμη χορδή που δεν αναφέρεις φαντάζομαι εννοείς 10ρα ίδια με τις κάτω ρε. Γενικά στα ντουζένια ξεκουρδίζεις το όργανο. Μπορεί να υπάρχει θέμα για την αντοχή του οργάνου ακόμη κι αν είναι πιο χαλαρό; Βλέποντας τα παλιά όργανα με τους καβαλάρηδες γαζωμένους και φωτογραφίες αλλά και τα λεγόμενά σας με αρματώματα 3-1-2 ή 2-2-3 μου πέρασε μια σκέψη από το μυαλό και διορθώστε αν είναι χαζομάρα. Υπάρχει περίπτωση να ήταν τα όργανα αρματωμένα με 6 ή 7 ή 8 χορδές και κάποιες να ήταν πασπαρτού και να μετακινούνταν πάνω στους καβαλάρηδες ανάλογα με τα γούστα και τις ανάγκες; Για παράδειγμα το δικό μου με 4-2-2 θα μπορούσε άνετα να γίνει 3-2-3. Άλλο παράδειγμα αν στο κούρδισμα ρε-σι-σολ που η μεσαία σφίγγει αρκετά, μεταφέρεις τη μία επάνω κουρδίζοντάς την σολ ξεκουράζεις το όργανο αλλά και έχεις ένα εντελώς διαφορετικό όργανο. Φανταστείτε τη διαφορά σε σχέση με το κοινό ρε-λα-ρε. Οι δύο ψιλές μένουν ίδιες. Η λα γίνεται πιο τσιριχτή αλλά μένει μόνη κι έρημη. Κι από πάνω η απόλυτη πανδαισία. Μια μπουργκάνα που από ρε ξεχαρβαλώνεται σε σολ μια ψιλή που από ρε γίνεται κι αυτή σολ και μια μεσαία μεταγραφή από δίπλα, που από λα χαλαρώνει λίγο σε σολ. Με ένα χτύπημα τρεις διαφορετικές χορδές σε μια νότα. Προκαλώ τον καλύτερο μπουζουκτσή του κόσμου να μου παίξει το “σκύλα με κανες και λιώνω” στο ρε-λα-ρε καλύτερα. Εγώ θα παίζω και με δύο δάχτυλα. Συγχωρέστε αν υπερβάλω αλλά είμαι ντουζενοχτυπημένος.
Δεν νομιζω οτι ειναι θεμα αντοχης οσο θεμα του να κουρδιζεις και να ξεκουρδιζεις αλλαζωντας συνεχως την ταση του χεριου.Σε παλιο οργανο με τοσο παλια ξυλα απλα δεν θα το κανα ,αν το κανω θα υπαρχει σοβαρος λογος.Οσο για τα ζευγαρια ,εχουμε παραδειγμα με τρεις χορδες στο καντινι?θυματα κανεις που?Σην διαφημιση του μπουζουκιου του Καραπμπα που ειχα (τωρα στην κατοχη του Liga rosa)ειχε φωτογραφια με ενα μπουζουκι με 6 μονες χορδες !τωρα τι γινοταν εκει και ποιος το επαιζε ειναι ενα θεμα ,σιγουρα ομως η επιρροη ειναι απο τον ταμπουρα ,πχ ο 12 χορδος ταμπουρας Μακρυγιάννη. Μπορει να υπηρχαν και διαφορες μονες χορδες ομως η κοντινη αποσταση των διαστηματων στις χαραματιες φανερωνει ομαδες χορδων .Το παραδειγμα σου δεν το καταλαβα ακριβως σχετικα με το κουρδισμα που περιγραφεις
Γι αυτό προτείνεις κούρδισμα σε Συριανό. Για να αλλάζεις σε Καραντουζένι και Αραμπιέν χωρίς να μεταβάλλεται πολύ η τάση έχοντας τρία κουρδίσματα σε ένα όργανο. Αυτό πιθανόν να κάνω από δω και πέρα στο παλιό. Τρεις χορδές στο καντίνι δεν έχει το μεγάλο ταμπούρι του Τσαούς; Αυτό το παράδειγμα με το κούρδισμα ίσως είναι μια λογική εξήγηση του γιατί τα παλιά όργανα είχαν τόσες πολλές εγκοπές στο κόκκαλο και τον καβαλάρη. Δηλαδή κάποιες χορδές να ήταν πασπαρτού και να μετακινούνταν πάνω στις εγκοπές. Για παράδειγμασε ένα μπουζούκι κουρδισμένο σε ρε-λα-ρε με τρία ζεύγη χορδών θέλουμε να το κουρδίσουμε σε ρε-σι-σολ με διάταξη χορδών 3-1-2. Το καντίνι παραμένει ως έχει, η μπουργκάνα κουρδίζεται σε σολ και από τις μεσαίες λα, η κάτω γίνεται σι. Την επάνω λα την χαλαρώνουμε αρκετά για να μπορεί να σηκωθεί από τις εγκοπές και την μεταφέρουμε σαν βοηθητική της μπουργκάνας κουρδίζοντας την σολ. Χτυπώντας τώρα την σολ έχουμε την ιδιαιτερότητα ότι έχουμε τρεις διαφορετικής διατομής χορδές μαζί. Σίγουρα ο ήχος γίνεται πιο ιδιαίτερος. Επίσης θα ήταν και πολύ πρακτικό για την εποχή εκείνη.Το θεωρώ απίθανο την εποχή εκείνη να είχαν χορδές μαζί τους και να βάζαν ή να βγάζαν χορδές. Έτσι ίσως εξηγείται και η φωτογραφία του μπουζουκιού του μπάτη με τη διάταξη 3-1-2 αλλά και αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω για χρήση τριπλής μπουργκάνας στις πρώτες ηχογραφήσεις του Μάρκου.
Αυτο που λες ειναι ευλογο και δεν αποκλειεται να γινοταν οταν επροκειται μονο για ντουζενια οπως αναφερεις γιατι αλλιως η τελευταια τριπλη θα ηταν αδυνατον να ηταν λα και να την κουρδιζαν σε ρε ,το οργανο θα επαιρνε μεγαλη πιεση.Αυτο σημαινει πως η μονη μεσαια υπηρχε και σαν τακτικη ,αφου ο Μαρκος στα πρωτα αυτα τραγουδια το οργανο το εχει κανονικα ρε-λα-ρε