Παιδιά.Σε κάποια παραδοσιακά τραγούδια παίζουν και καππαδοκική λύρα. Έχει κανείς να μου δείξει φωτογραφία από καππαδοκική λύρα?
Καππαδοκική λύρα είναι ο κεμανές, δεν διαφέρουν καθόλου είναι ένα και το ίδιο.
Ο Κεμανές είναι κατα γενική ομολογία ένα απο τα ομορφότερα σε ύφος και χρώμα όργανα της Ανατολής. Έχει 8 χορδές. Τέσσερις βασικές και τέσσερις συμπαθητικές.
Τον συναντάμε σε διάφορες μορφές-σχήματα, ανάλογα με την εποχή λ.χ (προβυζαντινή - Βυζαντινή - μεταβυζαντινή - Αναγέννηση - 18ος αιώνας - 19ος αιώνας).
Η εξέλιξη του είναι αντιστρόφως ανάλογη των σημερινών κεμανέδων, με τις συμπαθητικές χορδές, καθώς και το ύφος των τραγουδιών, αλλά και την τεχνική κουρδίσματος και παιξίματός του.
Ο Ποντιακός κεμανές δεν διαφέρει από αυτόν της Καππαδοκίας καθώς είναι ίδια όργανα σε ύφος, κούρδισμα και παίξιμο. Και οι σκοποί πολλές φορές είναι ίδιοι, π.χ Καρσιλαμάδες, αμανέδες, κ.α…
Νά και ένα βεντεάκι http://www.youtube.com/watch?v=_DFYEtOUYU4&feature=related
Παρεπιπτόντως Κεμάν, η Καμάν σημαίνει τόξο (δοξάρι) στα Περσικά.
Συμεών
Από εδώ πήρα αυτά που έγραψα παραπάνω, και κακώς που δεν έδωσα κι εγώ τη σελίδα.
Μετά από πολύ καιρό.
Βλέπουμε λοιπόν πως είναι αρκετά διαφορετική από την Ποντιακή σε μέγεθος,σχήμα και όπως είναι φυσικό σε ήχο.Τώρα για το κούρδισμα και τον τρόπο που παίζεται,καλά καλά δεν μπορούμε να το μάθουμε ούτε από τους ίδιους τους καππαδόκες(είμαι κι εγώ).Μόνο κανένας Σινόπουλος ή κανένας Πόντιος λυράρης πιστεύω θα μπορούσαν να μας δώσουν σημαντικά στοιχεία.
Επίσης δεν γνωρίζουμε και τα υλικά κατασκευής με σιγουριά.Ίσως κάποιοι οργανοποιοί θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν σε αυτό.
Μετ’ επιφυλάξεων, τα ξέρω λίγο αλλιώς. Καππαδόκικος κεμανές με 6+6 χορδές, ποντιακός με 4+4. Το βιντεάκι παραπάνω με τη Σαμίου είναι η μόνη σαφής, ακριβής πηγή που γνωρίζω. Αφορά τον καππαδόκικο. Καππαδόκικο κεμανέ παίζει και ο Σινόπουλος, αλλά δεν ξέρω κατά πόσον έχει βρει κάποιο πρότυπο να ακολουθήσει ή χρειάστηκε να «ανακαλύψει» το όργανο μόνος του.
Ηχογραφήσεις: Με Σινόπουλο στο «Τραγούδια της Καππαδοκίας», έκδοση ΜΛΑ (περιλαμβάνει ιστορικές ηχογρ. του 1930 + σύγχρονες, οι παλιές μόνο με φωνές). Με Παντελή Φορτουνίδη, νομίζω πως είναι ο ίδιος που δείχνει και η Σαμίου, στον «Φαρασιώτικο γάμο» του Μελίκη. Ο ίδιος παίζει και βιολί, ο δίσκος δε γράφει πού παίζει το κάθε όργανο, και ειλικρινά με το αφτί δεν καταλαβαίνω τη διαφορά. Και ένα κομμάτι στο «Πόντος - Καππαδοκία» των «Ελλήνων ακριτών» της ΦΜ Ρέκορντς.
Σημερινός οργανοποιός που ασχολείται με τους κεμανέδες είναι ο Ηλίας Φαχίδης. Κι αυτός δεν ξέρω αν έχει βρει παραδοσιακά πρότυπα ή φτιάχνει τον δικό του κεμανέ. Είναι και εξαιρετικός παίχτης ο ίδιος, αλλά εδώ σαφώς «παίζει τον δικό του» κεμανέ.
Στον ποντιακό κεμανέ υπάρχει ο παραδοσιακός παίχτης Γιώργος Πουλαντζακλής, βλ. εδώ + related, ο οποίος συμμετέχει και στον δίσκο «Ας σην Πουλαντζάκη σ’σο Ατά Παζάρ» καθώς και στο 6πλό σιντί για τους χορούς του Πόντου του Ζουρνατζίδη. Ο Πουλαντζακλής παίζει ένα τοπικό ποντιακό ιδίωμα που διαφέρει από τα κλασικά σημερινά παμποντιακά (=κυρίως Τραπεζουντέικα) που ξέρουμε.
1 «Μου αρέσει»
Να κι άλλος ένας με ποντιακό κεμανέ: Χρίστος Λαμπριανίδης. Δεν τον γνώριζα, μου τον βρήκε το γιουτιουμπ!
Βρήκα έναν ακόμη που παίζει καππαδόκικο κεμανέ, σ’ αυτό το βιντεάκι. Αλλά η μεν εικόνα τον πιάνει φευγαλέα, ο δε ήχος καλύπτεται από την υπόλοιπη ορχήστρα. Όνομα δεν αναφέρεται.
Επίσης ο Σωκράτης Σινόπουλος παίζει Καππαδόκικη λύρα και χορεύουν χορευτές από το “Εργαστήρι Τέχνης και Πολιτισμού”.Για την Κατερίνα τι να πω!Εγώ μόλις άκουσα αυτά τα τραγούδια από την φωνή της ανατρίχιασα!
Κι ένα συντομότατο βιντεάκι με το ίδιο όργανο από Τουρκία. Είναι, λέει, γιουρούκικη μουσική. Πού ζουν οι Γιουρούκοι άραγε; (Νόμιζα στην περιοχή Αϊδινίου, αλλά αυτό δεν κολλάει με το καππαδόκικο όργανο)
Φαίνεται ότι οι ίδιοι παίζουν και άλλα είδη λύρας: αχλαδόσχημη (μοιάζει σαν θρακιώτικη, με πολύ αρχαϊκό δοξάρι - τόξο, ακούγεται σαν ιταλική!) και αυτήν εδώ την ημισφαιρική.
Οι Γιουρούκοι ζούνε σε όλη την Τουρκία γενικά. Ανάμεσα σε άλλα μέρη, πιο ειδικά μπορείς να τους βρεις στην περιοχή του Fethiye, στην παλιά Λυκία όπου είναι πολλοί και έχουν εγκαταλείψει την νομαδική ζωή. Παρόλ’ αυτά υπάρχουν ακόμα λίγοι νομάδες κτηνοτρόφοι Γιουρούκοι (πρόκειται για νομαδικό τουρκογενή λαό).
Υπάρχει γιουρούκικη συνείδηση με την εξής έννοια: Λένε ότι “ειμαστε Γιουρούκοι” αλλά παράλληλα είμαστε και οι πραγματικοί Τούρκοι. Εχω την εντύπωση ότι έχουν κάποιο δίκιο, από τις φυσιογνωμίες τους, τον προηγούμενο τρόπο ζωής τους και τη γλώσσα τους. Βέβαια η έννοια του “πραγματικού” μου διαφεύγει ακόμα, ευτυχώς…
Ο Μουαμμέρ Κετέντζογλου θεωρεί ότι οι Γιουρούκοι είναι το τούρκικο παρακλάδι των ζεϊμπέκηδων, απλωμένοι σε όλοι την Μικρά Ασία και ανυπόταχτοι στην κεντρική οθωμανική εξουσία.
Κάπως έτσι πρέπει να δένει και το γλυκό με τους γιουρουκικους σκοπούς που αναφέρουν οι ρεμπέτες (Κερομύτης, Γενίτσαρης) με τα αντίστοιχα ντουζένια (ελληνικό καραντουζένι)
Εδώ στο ένατο λεπτό ένας ηλικιωμένος που παίζει κεμανέ.
Εδώ πάλι είναι με τέσσερις μελωδικές και χωρίς συμπαθητικές. Κρίνοντας και από το παίξιμο, μοιάζει σαν να μην είναι κάτι παραπάνω από κεμεντζέ με μία έξτρα χορδή. Κι όμως δεν είναι: η διαφορετική κεφαλή, παρόλο που λειτουργικά (μουσικά δηλαδή) δεν παίζει κανένα ρόλο, δείχνει ότι πρόκειται για άλλο όργανο.
Αέρα, αυχαριστούμε για την ανάρτηση. Καταπληκτική εκπομπή, με πολύ ψωμί. Σπεύδω να ανοίξω ξεχωριστό θέμα γι’ αυτήν!
Καλά έκανες και άνοιξες θέμα με τις εκπομπές αυτές πέπε!Ανοίγω και γω ένα με ένα άλλο καταπληκτικό ντοκουμέντο!
Είναι ο Χρόνης Αμανατίδης, Πόντιος λυράρης. Τον κεμανέ τον έμαθε αργά. Δεν νομίζω ότι τον φέρνει πάππου προς πάππο.
Επίσης, ο Γιώργος Πουλαντζακλής έχει εκδώσει ένα CD και ένα DVD με θέμα τον κεμανέ. Η δουλειά αυτή λέγεται: “Εν πολύχορδον όργανον εκ Πόντου” και μπορείτε να την δείτε εδώ.
To DVD το έχουν ανεβάσει στο YouTube και περιέχει συνεντεύξεις από παλιούς οργανοπαίκτες κεμανέ, καθώς και τον ίδιο τον Πουλαντζακλή να παίζει:
Αξίζει να την πάρετε την έκδοση. Περιέχει και ένθετο που δίνει πολλές λεπτομέρειες και μάλιστα έναν κατάλογο με βιογραφικά στοιχεία με όσους παλιούς κεμανετζήδες ανακάλυψε ο Γιώργος Πουλαντζακλής από όλες τις περιοχές του Πόντου.
Συμφωνώ, καππαδόκικος είναι ο 6+6. Έχω έναν κατασκευής παντελή Φουρτουνίδη(ο άνθρωπος στο βίντεο της Σαμίου). Ενδιαφέρον όργανο.
Σε άλλο θέμα ο @pepe μου πρότεινε μια ηχογράφηση:
την οποία άκουσα με μεγάλο ενθουσιασμό. Είναι απο το 1984 και φαίνεται να έχει δημιουργηθεί όχι στουντιακά αλλά κατα τη διάρκεια συμμετοχικού γλεντιού ή για να ειμαι ακριβής, μάλλον αναπαράστασης γλεντιού σε κάποια αίθουσα εκδηλώσεων.Πάντως σίγουρα ακούμε τη συμμετοχή τραγουδιστάδων, καθώς και ηχους κουταλιών, σπαθιών (!) , παλαμάκια κλπ. Οι φωτογραφίες δείχνουν επίσης χορό.
Οι σύντομες αφηγήσεις μεταξύ κομματιών εξηγούν την διάλεκτο και την χρήση κάθε κομματιού στην ζωή της κοινότητας.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι το πόσο γρήγορα αποδέκτηκα τον ήχο. και εξηγώ: Τα πρώτα λίγα λεπτά είπα: " Αυτό το πράμα δεν ακούγεται".
Ομοβροντία νταϊρέδων, μια φωνή ντελάλη και ένα γρατσουνόβιολο που βαρούσε μια στο καρφί και μιά στο πέταλο. Δεν υπάρχει ίχνος ρυθμικής σαφήνειας και η φωνή δεν μπορεί να κάτσει στη ρυθμική συμμετρία που προσπαθούν άλλοι μουσικοί να δώσουν.
Όμως το ιδιαίτερο είναι οτι το σύνολο δεν αφαιρείται απο αυτό. Ακούς κουταλια αμέσως να προσαρμόζονται όπου θέλει η φωνή να ξεκινήσει και μέσα σε λιγες νότες όλοι ξαναπαίζουν μαζί.Η μουσική η ίδια είναι υπέροχη και ο τρόπος ηχογράφησης συγκινητικός.
Ενδιαφέρον επίσης έχουν νεότερες ηχογραφήσεις που μαλλον στηρίζονται σε αυτό το υλικό αλλά με πολύ μεγαλύτερη αίσθηση πειθαρχίας και ρυθμικης συμμετρίας.
1 «Μου αρέσει»
Σ’ εκείνο το άλλο θέμα είχα γράψει, σχετικά μ’ αυτό τον δίσκο:
Τελικά @alk έβγαλες άκρη;