Η λαουτοκιθάρα

αν βρεις κατι πες μου φιλε

Κιθαρολάουτο, τέλη 19ου - αρχές 20ού αιώνα. Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (δωρεά Εταρείας Λαογραφικών Μελετών).

Κιθάρα σε χήμα λαούτου. Έξι μονές χορδές, σταθερά μεταλλικά τάστα, αλλά ταστιέρα ίσα με το καπάκι και καλαμάκια. Η χρονολόγηση δεν ξέρω πόσο αξιόπιστη είναι, καθώς είδα κι άλλα όργανα που δε μου φάνηκαν να είναι της εποχής που τους αποδιδόταν.

Παρατηρώ ότι το μπράτσο είναι λίγο πιο κοντό από του κανονικού λαούτου, φτάνει μέχρι το 9ο τάστο.

1 «Μου αρέσει»

Είναι ελληνικής κατασκευής; Γιατί σχήμα λαούτου με χορδές κιθάρας ήταν πολύ της μόδας στη Γερμανία αυτή την εποχή.

1 «Μου αρέσει»

Δεν ξέρω τίποτε περισσότερο.

Η λεπτομέρεια με το κοντό μανίκι μήπως οδηγεί πουθενά;

Είναι σχεδόν η ίδια μ’αυτήν εδώ

1 «Μου αρέσει»

Πράγματι, ολόιδια. Και τα 9 τάστα, και οι τσαμπουκάδες, και, μάλλον, η γυριστή κεφαλή, και το σουλούπι του ηχείου που δεν είναι 100% σαν κλασικού ελληνικου λαούτου!

Ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης εδώ ίσως θα έπρεπε να γίνει άλλο θέμα περί οργανικών vs. τραγουδιστικών σκοπών και σοβαρότερων χορών vs. πιο ασόβαρων, και ίσως και ένα θέμα περί Ανωγειανάκη. Περί λαουτοκιθάρας, ένας ακόμα λόγος δημιουργίας της, πέρα από την επιθυμία για κομψότητα, ήταν και το οικονομικό, αφού μια κιθάρα φτιάχνεται ευκολότερα από λαούτο (χώρια ότι μπορεί να υπήρχαν και φτηνές εισαγωγές), και πολλές λαουτοκιθάρες ήταν διασκευασμένες κιθάρες, πχ η λαουτοκιθάρα του Ανωγειανάκη ασφαλώς είναι πρώην κιθάρα.

Αναρωτιέμαι αν το Β.ηπειρώτικο κούρδιαμα που αναφέρθηκε (λα ρε λα σολ) σχετίζεται με α λα τούρκα δέσιμο, όπως έχω δει σε αλβανικά λαούτα (σαν τα δικά μας σε σχέδιο και ροζέτα αλλά χωρίς λιοντάρι και με ασυγκέραστο δέσιμο). Επίσης, για αυτό που λέχτηκε για ζεύγη χωρίς τυλιχτές, έχουμε οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες, ή κανένα δείγμα;

Το έχω δει με τα μάτια μου κατ’ επανάληψιν. Δύο τέλια από όλους τους παλιούς στην Κάρπαθο, ένα τέλι μόνο του στον Παπαϊωάννου από την Κύθνο.

1 «Μου αρέσει»

Το έχω δει στη σολ χορδή στην Κύπρο.

1 «Μου αρέσει»

Ναι, κι εγώ αυτό εννοώ. Τη σολ στο νησιώτικο της Κύθνου, που είναι ρε στο κρητικό της Καρπάθου (αλλά με τους Καρπάθιους να κουρδίζουν συνήθως αρκετά πιο ψηλά και τους Θερμιώτες πιο χαμηλά, τελικά είναι πρακτικά το ίδιο!).

Επίσης υπάρχει και σετ με χαμηλή ντο, για να φτιάχνεται κάποιοι θα το χρησιμοποιούν.

1 «Μου αρέσει»

Το 'χω δει σε κάποιον που το σκέφτηκε μόνος του, για να διευρύνει την έκταση προς τα μπάσα. Δεν είναι καμιά δύσκολη σκέψη, σίγουρα θα την έχουν κάνει πολλοί ανεξάρτητα.

Το να θες να περιορίσεις την έκταση (σολ χωρίς μπουργάνα) φαντάζει μάλλον παράδοξο. Η εξήγηση κατά τη γνώμη μου είναι ότι κατά το παλαιό αυτοσυνοδευόμενο παίξιμο αφενός μεν η έκταση πολύ σπάνια κατεβαίνει κάτω από το πέμπτο τάστο της δεύτερης (απ’ τα ψηλά) χορδής, δηλαδή ουσιαστικά έχουμε ταμπουρατζήδικο οριζόντιο παίξιμο σχεδόν αποκλειστικά στην ψιλή χορδή. Αφετέρου ότι η τρίτη χορδή παίζει σχεδόν κάθε στιγμή ως ανοιχτή στη συνοδεία, δημιουργώντας ένα εφέ ισοκρατήματος που είναι κάπως δύσκολο να το φανταστεί κανείς αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω, μετά από μια ολόκληρη βραδιά με Κίκιλη-Παπαϊωάννου εδώ και καμιά 15ριά χρόνια, ότι είναι καθηλωτικό, εκστατικό.

Καθώς όμως η κυριότερη εμπειρία μου δεν είναι εκείνη η μία θερμιώτικη βραδιά αλλά οι άπειρες καρπάθικες, με λύρα, λαούτο και κάποιες φορές και τσαμπούνα, κάνω ακόμη τη σκέψη ότι υπάρχει πολύ μεγάλη ανλογία ανάμεσα στο κούρδισμα της λύρας (λα-ρε-σολ επανεισαγόμενο, δηλ. με το λα και το σολ σε απόσταση τόνου), και τον τρόπο χρήσης του, και στα αντίστοιχα του λαούτου. Όσο για τη σχέση μεταξύ τσαμπούνας και λύρας, είναι δεδομένη.

Να θυμίσω και μια ιστορία που μου 'χει τύχει σχετικά:

Δεν άρεσαν όμως εξίσου σε όλους οι Βουλγάρες. Άλλοι, στην Κάρπαθο πάντα, μου είχαν πει «πολύ ωραίο το λαούτο σου (Ραπακούσιος) αλλά αυτή η χορδή βουΐζει και τα χαλάει όλα, να την αλλάξεις!»

2 «Μου αρέσει»

Με χαμηλή ντο το όργανο γίνεται μαντοτσέλλο.

3 «Μου αρέσει»

3 μηνύματα συγχωνεύτηκαν σε ένα ήδη υπάρχον θέμα: Μπουργανα, μουργκανα, βουργαρα

Και κάπου παραπάνω αναφέρεται ότι η λαουτοκιθάρα ευνοεί πιο κάθετο παίξιμο από το λαούτο. Απορία: η μικρότερη κλίμακα είναι στάνταρ στη λαουτοκιθάρα, ακόμα και σε όργανα εξ αρχής κατασκευασμένα για λαουτοκιθάρες;

1 «Μου αρέσει»

Οχι, οπως παιζεις το λαουτο, το ιδιο παιζεις και την λαουτοκιθαρα. Ενα λαουτο ειναι με ηχειο κιθαρας. Ενω το γερμανικο, ειναι κιθαρα με ηχειο λαουτου. Και υπαρχουν πολλα στην γερμανια, παλια και φθηνα. Το λαουτο υπαρχει με παραλλαγες σε ολη την ευρωπη. Ο μπαρμπαντωνης στην λαρισσα τις εβγαζε στα 71 εκ. Μηκος χορδης. Οπως και τα λαουτα. Δεν εχουν καθιερωμενο μηκος. Αναλογως και τον μαστορα. Οπως και το λαουτο ειναι απο 68 εκ. Μεχρι 75 εκ. Τα κρητικα, ετσι και η λαουτοκιθαρα εχει διαφορα μηκοι. Σιγουρα οχι ομως 74, 75. Για κρητικα. Εκτος κι εφτιαξε κι εκει κανενας

2 «Μου αρέσει»

Κομπανία με δύο λαουτοκιθλαρες, 2011:

ο πρώτος που βλεπουμε δεξιά μας είναι ο Γιώργος Πελτέκης (στενός συνεργατης του Σακη Ντόκου του πρεσβυτέρου.
δειτε περισσότερα εδω.
ειχα κανει μια ηχογράφηση με τον πρεσβύτερο (δεν θυμάμαι πότε), κυκλοφορει στο ΥΤ.

Image6558

Σάκης Ντόκος, Γιώργος Πελτέκης(λαούτο κιθάρα και Αλέκος Ντόκος ακορντεόν.

1 «Μου αρέσει»

τον πελτεκη τον γνωρισα στο νοσοκομειο το καλοκαιρι του 22’, ειμασταν στον ιδιο θαλαμο. τον ρωτησα για λαουτο, ειχαν παλια μου ειπε αλλα τα δωσαν και κρατησαν τις λαουτοκιθαρες. ΄εφυγε’ μετα απο κατι μηνες. ηταν πολυ επιβαρημενη η κατασταση του. οπως βλεπουμε, προκειται για λαουτο, απλως με ηχειο κιθαρας, και μαλιστα με στολισμο λαουτου. το κουρδισμα ειναι κλασικα χαμηλωμενο για λα κλαρινο. για να εχουν ανοιχτα ακκορντα στο μι, στο φα διεση, στο λα και στο σι. ετσι κουρδιζαν οι παλιοι, πανω στο κλαρινο, διοτι αυτοι ειναι οι αντρικοι τονοι πανω σε συγκεκριμενα τραγουδια απο οπου ακολουθουν σειρες τραγουδιων μετα.

3 «Μου αρέσει»