28η Οκτωβρίου: Το Ρεμπέτικο Στα Χρόνια Της Κατοχής @ Στο Μπαράκι Του Βασίλη, Αθήνα
28/10/2009 Τα λαϊκά τραγούδια που μιλάνε για τον πόλεμο, την κατοχή, μέχρι και τον εμφύλιο. Η εποχή, οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους μέσα από το πρίσμα των μεγαλύτερων λαϊκών δημιουργών. Παίζουν και τραγουδούν:
Κατερίνα Τσιρίδου: τραγούδι, μπαγλαμά
Σωτήρης Παπατραγιάννης: τραγούδι, μπαγλαμά
Δημήτρης Κρανίδας: τραγούδι, μπουζούκι
Νίκος Πρωτόπαπας: κιθάρα
Αλέκος Βαρανάκης: ακορντεόν
Γιώργος Αναγνώστου: μπουζούκι
ΣΤΟ ΜΠΑΡΑΚΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ
website: www.tobaraki.gr
ΔΙΔΟΤΟΥ 3, ΚΟΛΩΝΑΚΙ
ΤΗΛ. 210-3623625
28h ετοιμάζουμε με το σχήμα μου (Rebet Against) μια εκδήλωση γι αυτό ακριβώς το θέμα.
Ο τιτλο της ειναι: ΤΟ ΟΧΙ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ το οποίο είναι οπτικοακουστικό αφιέρωμα στην ρεμπέτικη δισκογραφία τη περίοδο 1940-1941 με ωραία οπτικά ντοκουμέντα και κείμενα γραμένα απο το Προκόπη Μαιστρέλλη( Αξιότατος μελετητής και λάτρης του ρεμπέτικου ιδιώματος).
ενδεικτικά άσματα που θα εκτελεστούν.
[ul]
[li]Το όνειρο του Μπενίτο[/li][li]Γεια σας φανταράκια μας[/li][li]Τους Κενταυρους δεν φοβάμαι[/li][li]Ελ Νταμπα[/li][li]Μην σε φοβίζει ο πόλεμο[/li][li]Ακου Ντουτσε μου τα νέα[/li][li]Με θαρρος αγωνίζομαι[/li][li]Μουσουλίνι αλλαξε γνώμη[/li][/ul]και άλλα…
Η εκδήλωση θα γίνει ανήμερα στο Αναγνωστήριο Αγιάσου,εισοδος ελεύθερη,οι Μυτιληνιοί συνφορουμήτες θα ηταν τιμή μας να μας έρθουν.:088:
Στέλιος Καρδάρας (1923-1944). Σαλταδόρος, ΕΛΑΣίτης, στην Παλιά Κοκκινιά. Τον εκτέλεσαν οι ταγματασφαλίτες μπροστά στον Άγιο Διονύσιο στη Δραπετσώνα στις 18.8.1944, μια μέρα μετά το μεγάλο μπλόκο της Κοκκινιάς
το κατέγραψα από έναν πολύ συμπαθητικό παππού που αράζει συχνά στο μαγαζί, όποιος έρθει θα τον γνωρίσει. μου το τραγούδησε σε σκοπό που μου φάνηκε ίδιος ο “νίκος ο τρελλάκιας”.
μανάβηδες χασάπηδες και λαχανοπωλήτες
γεννήκανε όλοι μαζί -βρε- μαυραγορίτες
γεννήκανε όλοι μαζί δελτίο και κουπόνι
οι μαύροι (άσπροι) θά’ναι μια φορά κι όποιος ζήσει καμαρώνει
κάτι λείπει στην πρώτη στροφή και κάτι περισσεύει στη δεύτερη. καλύτερη βερσιόν δεν κατάφερα να του αποσπάσω. μετά άρχισε να τραγουδάει “έλα όπως είσαι” και ζαμπέτα…
το έχει ακούσει κανείς;
Το τραγούδι Στέλιος Καρδάρας είναι σημαντικό τεκμήριο της ανταπόκρισης των ρεμπετών στα μηνύματα της εθνικής αντίστασης.Ο νταής Γενίτσαρης εκφράζει τον θαυμασμό του για τον ηρωικό αντιστασιακό και το μίσος του για τους δωσίλογους.
Πάντως ο τελευταίος στίχος ‘‘γιατί ήταν στην αντίσταση τον Στέλιο τον Καλδάρα’’,που υπάρχει και στην πρώτη δισκογράφηση του τραγουδιού με τον Νταλάρα δεν πρέπει να είναι αυθεντικός.Προφανώς εθεωρήθη ότι με την αναφορά στην αντίσταση το ούτως ή άλλως πολιτικό αυτό τραγούδι θα αποκτήσει σαφέστερο αγωνιστικό και πολιτικό μήνυμα.
Πιθανότερη μου φαίνεται η εκδοχή του ‘‘το πιο καλύτερο παιδί τον Στέλιο τον Καλδάρα’’, ο οποίος είναι πιο κοντά,νομίζω,στο πνεύμα του Γενίτσαρη που δεν νομίζω ότι είχε τότε συλλάβει πλήρως το νόημα της εθνικής αντίστασης,αλλά κυρίως ήθελε να εξάρει τη γενναιότητα και τα προσωπικά χαρίσματα του νεκρού ήρωα.
Ο Βολιότης-Καπετανάκης κάνει λόγο για αυτό το θέμα στο βιβλίο του Ελλήνων μούσα λαϊκή.Δεν ξέρω τι πηγές έχει, πάντως μου φαίνονται εξαιρετικά πειστικά τα όσα αναφέρει και τείνω να συμφωνήσω ότι ο δισκογραφημένος στίχος ‘‘γιατί ήταν στην αντίσταση, τον Στέλιο τον Καλδάρα’’ δεν είναι ο αρχικός.
Παιδιά, δεν αφήνουμε τους δημιουργούς του λαϊκού τραγουδιού στην αιώνια ησυχία τους, αντί να σκαρφιζόμαστε «πώς θα ήταν, αν…» ή να αναφερόμαστε σε ανάλογα σκαρφίσματα άλλων; Την ευκαιρία να ρωτήσουμε τον Γενίτσαρη αν είχε συλλάβει ή όχι το νόημα της εθνικής αντίστασης, τη χάσαμε. Πήγε κανείς να ρωτήσει τον Νταλάρα, αν ο ίδιος έχει στοιχεία για την «αυθεντικότητα» ή μη των στίχων ενός τραγουδιού που τραγούδησε συνεργαζόμενος με, ή έστω εν γνώσει του δημιουργού του; Δημοσίευσε τα σχετικά στοιχεία; Μόνο στοιχεία που θα έβγαιναν από μια τέτοια δουλειά θα είχαν ενδιαφέρον να παρατεθούν για δημόσιο σχολιασμό.
Αυτό το λέω και γενικότερα, όχι μόνο για τον κύριο Βολιότη / Καπετανάκη (που μπορεί ο άνθρωπος να τα έχει αυτά τα στοιχεία), γιατί πολύ συχνά εδώ μέσα ασχολούμαστε με υποθέσεις και βγάζουμε συμπεράσματα που δεν βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία ή, τουλάχιστον, τεκμηριωμένες έρευνες.
Επαρκή αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι δυνατόν να έχουμε για όλα τα θέματα, ιδίως όταν έχουμε απομακρυνθεί χρονικά από το αντικείμενο του ενδιαφέροντός μας και οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους σε αυτό έχουν αποδημήσει εις κύριον.
Συνεπώς πιστεύω ότι οι υποθέσεις, εφόσον στηρίζονται βέβαια σε κατά το δυνατόν στέρεους συλλογισμούς, είναι χρήσιμες και απαραίτητες και στη μελέτη του λαϊκού τραγουδιού.
Φυσικά και υπάρχει (τραγική μάλιστα) έλλειψη στοιχείων, αφού αρχίσαμε να μελετάμε το ρεμπέτικο όταν είχε πια πεθάνει (δημιουργικά) και αυτό, αλλά και η πλειοψηφία των δημιουργών του. Αυτό είναι και το βασικό μας πρόβλημα, αν ήταν εύκολη η ανεύρεση στοιχείων δεν θα «αυτοσχεδίαζε» κανείς. Οι υποθέσεις μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να είναι χρήσιμες αλλά πρέπει να ζυγίζουμε δέκα φορές κάθε λέξη που γράφουμε. Πάντα όμως θα υπάρχει ο κίνδυνος, μία υπόθεση να περάσει στο «μυθολογικό» επίπεδο και να θεωρηθεί από πολλούς πραγματικότητα, ιδίως αν αρέσει και αυτό είναι το επικίνδυνο.
Κ.Νίκο μην μιλάμε για θανάτους κρίμα είναι.Ειδικά για το λαϊκό τραγούδι.Ίσως παίζω με τις λέξεις αλλά έχουν νόημα,μιας και η εξέλιξη έγινε θάνατος.
Υπάρχουν, για να συμπληρώσω αυτά πο λέτε,και μερικοί συγγραφείς που την υπόθεση την έκαναν επιστημονική μελέτη.Έχω τέτοια βιβλία σπίτι μου(στην αρχή με άρεσαν,στη συνέχεια τα υποπτέφθηκα)που για πράδειγμα ενα στιχάκι του Βαμβακάρη του βρήκαν συγγένεια υποθετικά πάντα με ενα στιχάκι του 19 αιώνα απο κάποιο νησί της Ελλάδας και αρα η επιρροή του συγκεκριμένου καλλιτέχνη απ την παράδοση είναι μεγάλη.Δεν λεω για μένα εχει επιρεαστει και δανειστει ισως οσο κανένας άλλος απο την παράδοση,αλλα δεν είναι τρόπος να το αποδείξεις με ακρύβια αυτός.
Φίλε Νίκο, όταν κάποιος / κάποιοι (εν οις και εγώ) διαπιστώνει, ψάχνοντας σε γραπτές πηγές, ότι ο Μάρκος έχει κατά κόρον χρησιμοποιήσει στίχους από προγενέστερα λαϊκά στιχουργήματα, τότε με σιγουριά συνάγεται ότι ο Μάρκος έχει δεχτεί επιρροές από τη λαϊκή παράδοση. Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος να αποδειχτεί αυτό.
Αλλά δεν συμφωνώ και με την πρώτη σου παράγραφο: «μην μιλάμε για θανάτους, κρίμα είναι, ειδικά για το λαϊκό τραγούδι. Ίσως παίζω με τις λέξεις αλλά έχουν νόημα, μιας και η εξέλιξη έγινε θάνατος».
«Ομως το ρεμπέτικο τραγούδι έπαψε να ζή απ’ τον καιρό που αποξενώθηκε από το φυσικό φορέα του, τους ρεμπέτες. Και οι σημερινές συνθήκες στην κοινωνία δεν επιτρέπουν πιά να δημιουργηθεί ίσως ένα καινούργιο είδος τραγουδιού, που θα αντικαθιστούσε το ρεμπέτικο. Ο κόσμος έχει σήμερα σταματήσει να σκέφτεται και να δημιουργεί. Η βιομηχανία τραγουδιών που μας προσφέρει τα τραγούδια έτοιμα για κατανάλωση και το χειρότερο, μασημένα και χωνεμένα κιόλας, δεν αφήνει πιά δυνατότητες για λαϊκές δημιουργίες»,
η δημιουργία πραγματικά λαϊκού αστικού τραγουδιού έχει σταματήσει, και έχουν περάσει από τότε που το έγραφα αυτό αρκετές δεκαετίες. Ο Μάρκος πήρε τη λαϊκή παράδοση και την εξέλιξε. Αυτό που συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι εξέλιξη του ρεμπέτικου, στην καλύτερη περίπτωση είναι αντιγραφή. Σταματάω όμως, γιατί το θέμα είναι τεράστιο και δεν μας φτάνει ο χώρος και ο χρόνος ενός φόρουμ.
Θα συμφωνήσω με τον Νίκο ότι η δημιουργία λαϊκού (αστικού) τραγουδιού έχει σταματήσει. Αυτό, όμως, δε συνεπάγεται και το θάνατό του. Μάλλον διαφωνούμε στον ορισμό της έννοιας του “θανάτου”.
Θα μιλήσω επιχειρώντας μια μεταφορική αναλογία. Ο φυσικός θάνατος ενός ατόμου, δε συνεπάγεται και ταυτόχρονο θάνατο των ιδεών του,ούτε της ανάμνησής του. Ένας άνθρωπος, παύει να υπάρχει όταν δε θυμάται κανείς την παρουσία του. Το ρεμπέτικο τραγούδι, δεν πέθανε επειδή σταμάτησε η παραγωγή του. Θα "πεθάνει, μόνο, όταν σταματήσει να ακούγεται. Και θα ζει, όσο ο παλμός του, χτυπά στο σφιγμό όλων μας:)
Μα, αλίμονο! Δεν πέθανε η κλασική μουσική όταν πέθαναν τα μεγαθήρια που την καθιέρωσαν. Εγώ τόνισα απλά ότι έκλεισε ο κύκλος της δημιουργικής φάσης του ρεμπέτικου.
Κ.Νίκο η δημιουργική φάση του ρεμπέτικου ναι συμφωνώ τελείωσε.Η δημιουργική φάση όμως του λαϊκού τραγουδιού δεν τελείωσε ποτέ.Το ρεμπέτικο αν είναι μουσικό είδος περιλαμβάνεται στο λαϊκό τραγούδι.Άρα;
Ξαναπαίζω με τις λέξεις,καθώς η εξέλιξη γίνεται θάνατος.
Και το θέμα δεν θα τελειώσει απ τις εκ των υστέρων φιλοσοφίες μας.Και το θέμα είναι η κατοχή.Μπήκα στον πειρασμό όμως.
Εγώ νομίζω ότι αν δεχτούμε αυτό που ονομάζουμε “ρεμπέτικο τραγούδι” ως ένα χρονολογικό είδος, έστω κι αν ανήκει σε ένα ευρύτερο μέρος που ονομάζεται λαϊκό τραγούδι, τότε ναι, χρονολογικά πέθανε μαζί με τους δημιουργούς του. -Αστικό- Λαικό τραγούδι ήταν κι αυτό απλά πήρε τον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό “ρεμπέτικο” επειδή διαμορφώθηκε από τους ρεμπέτες. Και “ρεμπέτης” είναι συγκεκριμένο πράγμα, συγκεκριμένα βιώματα και ύφος που -κακά τα ψέματα- εδώ και καιρό οι συνθήκες τα έχουν εξαλείψει… όπως έλεγε και ο Γενίτσαρης “μαθαίνει ένας νεαρός μπουζούκι, παίζει ρεμπέτικα και σου λέει είμαι ρεμπέτης…τι ρεμπέτης είναι? έχει κάνει τούτο κέινο…” (δε θυμάμαι ακριβώς τα λόγια του συγγνώμη).
Όμως η λαϊκή δημιουργία δε θεωρώ ότι τέλειωσε, καθώς όσοι αναπαράγουν το ρεμπέτικο-λαϊκό τραγούδι συχνά-πυκνά μπαίνουν στη διαδικασία να βγάλουν τραγούδια καινούρια που έχουν τέτοιο ύφος…μπορεί να μην ακριβώς αυτό που λέμε “ρεμπέτικα” με την έννοια ότι βγήκαν από ρεμπέτες, αλλά αν μη τι άλλο είναι μια συνέχεια, μιά εξέλιξη…
Και για να επιστρέψω στο θέμα, οι δημιουργοί ας μην κάνουμε εικασίες για το πότε αφομοίωσαν το ρόλο της Εθνικής Αντίστασης και των αγώνων. Πάντως σίγουρα επηρεάστηκαν βαθύτατα και ένιωθαν μέρος του δράματος (ή εποποιίας καλύτερα…), σε σημείο που από το πρότυπο της μαγκιάς του μεσοπολέμου στρέφονται κυρίως στο πρότυπο του παλικαριού της Κατοχής. Τι καλύτερο δείγμα από τα δύο αυτά τραγούδια:
Το “Μουσολίνι άλλαξε γνώμη” του Μάρκου και το “Άρης Βελουχιώτης”, σπάνιο τραγούδι του Μ. Γενίτσαρη…