Φυσικά η αναμενόμενη κλιμακοκεντρική προσέγγιση.
Τι να κάνουμε αυτή φαίνεται να είναι ακόμα η “στανταρ” προσέγγιση. Tουλαχιστον οσοι κάνουν youtube σχετικά με τετράχορδο, αυτή δείχνουν. Λενε κιόλας οτι είναι η πιο εύκολη για νέους μαθητές να την κατανοήσουν.
Είναι ωραία κανάλια αν σε ενδιαφέρει να μάθεις κάποιο συγκεκριμένο τραγούδι. Αν σε ενδιαφέρει η θεωρία πισω από τα τραγούδια δε λένε και πολλά. Οσον αφορά τους δρόμους και οι δυο έχουν κλιμακοκεντρικη προσέγγιση απο οσο εχω δει.
Εδώ (δυστυχώς…) δεν έχουν και τόσο άδικο…
Θα διαφωνήσω κάθετα Με τις κλίμακες δεν εξηγείται ικανοποιητικά κανένα τραγούδι, ούτε καν τα μινορακια.
Αντίθετα, με μια απλή εξήγηση της τροπικοτητας και της φυσικής κλίμακας βασισμένης στη φωνή, βγαίνει πολύ φυσικά η συμπεριφορά των δρόμων.
Να το πω απλά, με κλίμακες βασισμένες στο ρε ψάχνουμε διαφορές και ανεξήγητες συμπεριφορές, ενώ με την τροπικοτητα βλέπουμε ομοιότητες και φυσικές συνέπειες.
Ελάχιστοι δάσκαλοι είναι σε θέση να το κάνουν αυτό γρήγορα και κατανοητά απ’ τον καθένα. Γιαυτό προτιμούν την κλιμακοκεντρική προσέγγιση, αφού ο μαθητής μάλλον με αυτήν έμαθε το τί (θα μπορούσε να) συμβαίνει.
Καιρός να το κάνουν όμως. Θεωρώ ότι γίνονται βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Οσο φεύγεις από το ρεμπέτικο και πας προς το νεότερο και μοντέρνο λαικό που ειναι ολα ισοπεδωμένα τόσο περισσότερο μπορείς να βασιστείς στις κλίμακες. Εκεί στοχεύουν πιστεύω αντε και κανα δυο ρεμπέτικα. Βαφτίζουν τις τροπικές ιδιαιτερότητες “εξαιρεσεις” (γιατι οι παλιοι ετσι τα παιζανε) και πανε παρακάτω ετσι.
Απο κει και περα, οσο υπάρχει και συντηρείται η συγγενική άποψη οτι τα μακαμ ειναι μονο για μη ισο-συγκερασμενα οργανα (και αρα δε μας αφορούν στο μπουζούκι) και ότι οι κλιμακοκεντρικοι δρόμοι είναι για τα δικά μας όργανα και ρεπερτόριο, δε νομίζω να αλλάξουν τα πράγματα. Εχω δυστυχώς ακουσει αρκετούς δασκάλους (ακόμα και βιολιού) να εκφέρουν αυτη την άποψη.
Προφανώς και το να πεις σε κάποιον νεο μαθητή 8 κλίμακες και μάλιστα ολες από Ρε, είναι λιγότερη πληροφορία απο το να αρχίσεις να εξηγείς την τροπικότατα. Σε ένα 20λεπτο βιντεακι χωράνε όλα. Λιγότερη πληροφορία κατα κανόνα σημαίνει και πιο εύκολο να το μάθει κάποιος. Το οποίο ισχύει μεν, αλλά δεν αρκεί :).
Αυτό ευτυχώς είναι πράγματι έτσι, και θα ήθελα από σένα, Νικόλα, που είσαι πολύ κοντύτερα στο πεδίο απ’ ό,τι π.χ. εγώ, να μας δώσεις κάποιαν εκτίμηση για το πού περίπου βρίσκονται τα σχετικά ποσοστά: πόσο κλιμακοκεντρική, πόσο τροπική προσέγγιση;
Δεν μπορώ να κάνω ποσοτικοποιημενες εκτιμήσεις, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν αρκετοί μουσικοί οι οποίοι έχουν εντρυφήσει στην τροπικοτητα οπότε ελπίζω ότι θα την μεταδίδουν κιόλας.
Εγω αν και αρκετά μακριά από την μουσική σκηνή της Ελλάδας, είμαι πολύ κοντά στη μουσική σκηνή του youtube. Περα απο το δικο μου κανάλι εχω άμεση επικοινωνία με αρκετούς διαδικτυακούς καθηγητές και μαθητές και κάποιους μουσικούς τους οποίους βοηθάω με τα τεχνικά (youtube, zoom, streaming κτλ) λόγω επαγγέλματος.
Δυστυχώς η κλιμακοκεντρική προσεγγιση τουλαχιστον στον δικο μου κυκλο κυριαρχει κατα κράτος. Ακομα και σε ανθρωπους γνωστες των μακαμ. Κατι που δεν το περιμενα. Ακομα και αυτοι λενε οτι “ενταξυ στο Μακάμ χψζ θα το επαιζες αλλιως αλλά αυτα ειναι για ασυγκεραστα οργανα. Στα δικά μας ειναι οι δρομοι-κλιμακες.”
Ας κάνω και λίγο τον δικηγόρο του διαβόλου… είναι απαραίτητα κακό αυτό; Έχω την αίσθηση ότι η κλιμακοκεντρική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει έναν αρχάριο, ερχόμενο από τον κόσμο της δυτικής μουσικής, να μάθει τα κομμάτια, πολλές φορές να τα εναρμονίσει στην κιθάρα (μπακαλίστικα φυσικά) κτλ.
Αν η προσέγγιση αυτή βοηθάει κάποιον να προχωρήσει μουσικά στον χώρο της λαϊκής-ρεμπέτικης μουσικής, δεν το βρίσκω κακό.
Λέγοντας αυτά, νομίζω θα πρέπει να υπονοείται κάπου ότι υπάρχει και άλλη “πιο σωστή” προσέγγιση, ώστε ο αρχάριος να γνωρίζει ότι μπορεί να εμβαθύνει περισσότερο στο μέλλον σε κάτι άλλο. Και επιπλέον, δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται η κλιμακοκεντρική προσέγγιση ως “η επίσημη” (υπάρχει επίσημη; οεο;).
Γενικότερα, στα διάφορα στάδια μελέτης της μουσικής αυτής, μπορεί ο καθένας να επιλέξει την προσέγγιση που του ταιριάζει περισσότερο, ανάλογα το background του και το επίπεδό του… και αυτό δεν είναι καθόλου κακό!
Αυτά, ότι «δυστυχώς επικρατεί η κλιμακοκεντρική προσέγγιση», είναι για όσους βλέπουν τα ποτήρια μισοάδεια. Ακόμα κι αν την τροπική προσέγγιση τη δείχνει ο ένας στους 20 δασκάλους, είναι πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πριν μερικά χρόνια που δεν την έδειχνε κανείς και που, ως προσωπική και σχεδόν ανομολόγητη σκέψη, την ακολουθούσαν κάποιοι ελάχιστοι.
Το 1980 πρακτικά κανείς στην Ελλάδα δεν ήξερε μακάμια.
Το 2000 ήξεραν αρκετοί. Ανάμεσά τους και κάποιοι που έπαιζαν και μπουζούκι, ήξεραν και δρόμους, και άρχιζαν να νιώθουν τη συνάφεια.
Σήμερα υπάρχουν μερικοί, λίγοι έστω, που ξεκινάνε με αυτή τη συνάφεια ως αφετηρία, και που ενδεχομένως να μην ξέρουν καν μακάμια, κατανοούν όμως τους δρόμους ως τροπικά φαινόμενα.
Σταδιακά θα φτάσουμε και στο σημείο όπου οι μεν δρόμοι θα εξετάζονται και θα διδάσκονται απ’ όλους ως τροπικά φαινόμενα, τα δε μακάμια θα καταργηθούν από δεκανίκι των δρόμων και θα επιστρέψουν σ’ αυτούς που στ’ αλήθεια τα χρειάζονται, δηλαδή στους μουσικούς μακάμ.
Μέχρι τότε δεν έχουμε την απαίτητση, όσοι τα 'μαθαν αλλιώς, να σκίσουν τα πτυχία τους, να βγουν στη σύνταξη, ή να ξεμάθουν κάτι που τους έχει εξυπηρετήσει τόσα χρόνια.
Όποιοι το λένε αυτό, απλά και κατηγορηματικά δεν είναι ΓΝΩΣΤΕΣ των μακάμ. Άλλο το “θα το έπαιζες αλλιώς” και εντελώς άλλο το “δρόμοι = κλίμακες”.
Δεν ειναι θεμα καλου ή κακου ούτε καν αληθινού κατά κανόνα. Είναι απλά μια (ποσοτική) παρατήρηση από τον δικό μου κύκλο διαδικτυακών μαθήματων.
Καμία απαίτηση φυσικά. Απλά μου φάνηκε περίεργο από ανθρώπους που γνωρίζουν μακαμ να προτιμούν την κλιμακοκεντρική προσέγγιση των λαικων δρομων στα μαθήματα τους. Ισως λανθασμενα εκ μερους μου αλλά δεν το περίμενα.
Το μόνο λάθος κατ΄εμε ειναι η αντίληψη που προανέφερα οτι τα μακάμ δεν αφορούν την ελληνική μουσική και το ρεμπέτικο και αφορούν μονο ασυγκέραστα όργανα και ρεπερτόριο. Και δυστυχώς αυτη η αντίληψη πολύ συχνα συνοδεύει την κλιμακοκεντρική προσέγγιση των δρομων.
Κατά τη γνώμη μου τα μακάμια θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως κάτι που αφορά αποκλειστικά τη μουσική που είναι γραμμένη σε μακάμ. Τέτοια μουσική υπάρχει και ελληνική. Υπάρχει και συγκερασμένη - όπως υπάρχει και παιγμένη με συγκερασμένα και ασυγκέραστα όργανα μαζί.
Αλλά να είναι μουσική μακάμ! Όχι άλλα συγγενικά πράγματα, που να μπορούν να ερμηνευθούν με τη βοήθεια των μακαμιών. Αν είναι γραμμένη σε λαϊκούς δρόμους (που επίσης μπορούν να εμφανιστούν και σε ασυγκέραστη μορφή), να εξεταστούν υπό το πρίσμα των δρόμων. Και γενικά, το καθετί υπό το οικείο πρίσμα. Ειδάλλως, και η κλιμακοκεντρική θεώρηση μπορεί να ερμηνεύσει τροπικά φαινόμενα, απόδειξη γενιές ολόκληρες δυνατών μπουζουξήδων που μόνο αυτήν ξέρουν. Κι όμως, έρχονται τώρα κάποιοι και δείχνουν ότι αυτή η θεώρηση, προορισμένη για διαφορετική μουσική, αφήνει κενά. Ε, το ίδιο κι αν πιάσεις τη θεωρία μακάμ για μουσική εκτός μακάμ.
Το θέμα δεν είναι να γυρίσουμε την πλάτη στη Δύση και να στραφούμε προς την Ανατολή, επειδή άλλαξε ο Μανολιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς. Εϊναι να εμπεδωθεί η θεωρητική γλώσσα που θα δώσει συνεπείς απαντήσεις στα δικά μας ερωτήματα.
Τα μακάμ είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να κατανοήσεις και να μελετήσεις την τροπικότητα, έτσι όπως εμφανίζεται στην ανατολική Μεσόγειο. Εξάλλου οι δρόμοι έχουν ονόματα προερχόμενα από τα μακάμ. Από κει και πέρα, όσο απομακρυνόμαστε χρονικά και πολιτισμικά από την Μικρασία, τόσο μπολιάζεται περισσότερο με την αρμονία η μουσική. Αλλά καλό είναι να ξέρουμε βασικά στοιχεία μακάμ και βασικά στοιχεία αρμονίας για να εξηγήσουμε το ρεμπέτικο (το οποίο δεν είναι ούτε οθωμανική μουσική ούτε δυτικοευρωπαϊκή).
Οι παλιοί μπουζουξήδες, οι παραδοσιακοί που λέμε, αλλά και ο Παπαϊωάννου όπως και ο Χατζηχρήστος, είχαν έντονο αυτό το άκουσμα και φαίνεται στις συνθέσεις τους. Οι μεταγενέστεροι το έχασαν και τα έκαναν σαλάτα, παίζουν μόνο μινοράκια και χιτζάζ με διφωνίες, όταν δοκιμάζουν κανένα σαμπάχ κλπ το αποτέλεσμα έιναι άτσαλο, βάζουν ταξίμι ματζόρε σε τραγούδι ραστ χωρίς καν να καταλαβαίνουν την διαφορά, και δεν συμμαζεύεται.
Το ιδεώδες είναι, κάποιος / κάποιοι που ξέρουν αυτά τα δύο στη θεωρία συν το ρεμπέτικο στην πράξη, να διατυπώσουν τη θεωρία που περιγράφει ακριβώς το ρεμπέτικο, και μ’ αυτήν να πορευόμαστε εφεξής. Και έχει ήδη γίνει πολλή πρόοδος σ’ αυτή την κατεύθυνση.
Να σας εξομολογηθώ ότι ενδόμυχη προσδοκία μου είναι να βρεθεί ένας τέτοιος και να ξαναγράψει το βιβλίο του Ανδρίκου, μαζί με τον Ανδρίκο, συμπληρώνοντας το σκέλος της αρμονίας που απουσιάζει εντελώς. Πιστεύω ότι μετά από αυτό δε θα μένει παρά να γίνουν μικροδιορθώσεις-μικροβελτιώσεις από αυτές που προκύπτουν με το πέρασμα του χρόνου και τη δοκιμή εφαρμογής - πάντως η βάση θα είναι γερή.
Edit: Δηλαδή από μία άποψη δε λέω κάτι διαφορετικό από τον Νίκο στην πρώτη μου παράγραφο. Απλώς η οπτική να μην είναι «δανείζομαι από τη θεωρία μακάμ ό,τι μου χρειάζεται και από τη δυτική ό,τι μου χρειάζεται», έστω με τις αναγκαίες προσαρμογές, αλλά «έχω τη δική μου θεωρία, χωρίς δάνεια», που αυτονόητα βέβαια θα έχει κοινά κάποια βασικά στοιχεία με τις άλλες.
Με την αρμονία στην τροπική προσέγγιση του ρεμπέτικου έχει ήδη ασχοληθεί ο Δημήτρης Μυστακίδης, επαρκέστατα βεβαίως.
Μα ακριβώς: δε λείπουν καλά βιβλία για το κάθε επιμέρους, λείπει η ενοποιημένη θεωρία, με μία οπτική για όλο το σύνολο της εν λόγω μουσικής.
καλημέρα σε όλη την παρέα.Βρήκα άλλο ένα ωραίο σαιτ για κιθάρα ή πιάνο (σου λέει τα ακκορντα) και δεν έχει περιορισμό τραγουδιών(στο πόσα τραγούδια θα ακούσεις) όπως έχει το chordify. https://chordu.com/