Φίλοι, από μνήμης έχω την αίσθηση ότι ο Παπαιωάννου ΔΕΝ έχει συνθέσει κανένα τραγούδι σαμπάχ, και ότι δεν έχει ηχογραφήσει και κανένα ταξίμι σε σαμπάχ. Είναι έτσι; Μακάρι να κάνω λάθος, είμαι πολύ περίεργος να δω πως χειρίζεται αυτόν τον δρόμο στο μπουζούκι αν υπάρχει κάτι.Το ίδιο θα ήθελα να ρωτήσω και για τον Μπαγιαντέρα και τον Χατζηχρήστο.
Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων
Και εγώ έτσι νομίζω. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση, δεδομένου ότι ο Παπαϊωάννου αρχίζει και εμφανίζεται μετά την λογοκρισία του Μεταξά. Δεν θυμάμαι να έχει και ο Τσιτσάνης Σαμπάχ.
Μιλώντας διαισθητικά έχω την εντύπωση ότι το σαμπάχ πρέπει να είχε ταυτιστεί με εκείνα τα ακούσματα τα “παλιακά” ή “ανατολίτικα” και οι συνθέτες που δεν ήθελαν να έχουν προβλήματα με τη λογοκρισία αλλά και να υπηρετούν ένα “ελληνικό” λαϊκό τραγούδι το απέφευγαν είτε ενσυνείδητα είτε ασυνείδητα.
Υ.Γ. Ενδιαφέρον είναι ότι συνθέτες σαν τον Παπαδόπουλο (Κοκκινια 1955) και τον Ξαρχάκο (Μάτια βουρκωμένα, χορός του Σακαινα), το επαναφέρουν με πολύ δροσερό τρόπο δείχνοντας με τις δημιουργίες τους ότι μάλλον το μακάμι αυτό παραμερίστηκε άδικα.
Θαρρώ το πρώτο του (Σ’ ένα τεκέ σκαρώσανε).
Σωστός!!
… … …
[Δεν έχω να πω τίποτε γι’ αυτό το θέμα, αλλά αν άλλος έχει, θα ήθελα πάρα πολύ ν’ ακούσω. Γι’ αυτό το ζωντανεύω, τώρα με την αφορμή της αυτόματης ανακίνησης. Τι πιο ενδιαφέρον από την προτίμηση συνθετών από τις διάφορες ιστορικές φάσεις του ρεμπέτικου προς τον ένα ή τον άλλο δρόμο;]
κι εγώ αυτήν την εντύπωση έχω. τα μόνα σαμπάχ που επιβιώσανε ήταν το αϊβαλιώτικο και οι κακότεχνες παραλαγές του (σταυροκουμπωτό κλπ).
εν τω μεταξύ, το πρώτο τραγούδι του τσιτσάνη ήταν μες την μόδα της εποχής: σαμπαχαδάκι και αμανές, ο μπαγάσας ό,τι ήθελε έγραφε! μετά το πήγε αλλού φυσικά, στο προσωπικό του ύφος και στο πρώιμο λαϊκό.
3 «Μου αρέσει»
Μαθαίνεις κάτι κάθε μερά, εγώ σήμερα δύο: ότι άλλο «ειρωνικός», άλλο «είρωνας» (στο νόημα, πέρα από την γραμματική), και ότι οι «Πέντε Έλληνες στον Άδη», που εκ των υστέρων απορώ που δεν είχα ποτέ κάτσει να το βγάλω, δεν είναι σαμπάχ: είναι ουσάκ με διαφορετική αίσθηση λόγω το πολύ παίξιμο αποκάτω και η αργή χρωματική κίνηση αποπάνω (κι αν θα μού 'λεγε κανείς πριν το βγάλω «δεν είναι σαμπάχ, έχεις άλλη μια ευκαιρία», εγώ «χιτζάζ» θα έλεγα).
Στο παρελθόν είχαμε συζητήσει κάποια μικρασιάτικα τραγούδια σε σαμπάχ, που στην κυπριακή και την κρητική εκδοχή τους είχαν «διατονικοποιηθεί» σε μινόρε. Άσχετο θα μου πείτε, αλλά μπορεί οι συγκεκριμένοι συνθέτες να μην αποφεύγουν το σαμπάχ συνειδητά λόγω λογοκρισίας, απλά τους είναι πιο ξένο σαν άκουσμα, και δεν είναι μέρος του συνθετικού τους «λεξιλογίου».
Ναι, εύλογο.
Βέβαια, «ξένο σαν άκουσμα»… Ο Παπαϊωάννου ήταν προσφυγόπουλο 1ης γενιάς ο ίδιος. Λογικά θα μεγάλωσε σε προσφυγικούς συνοικισμούς με σχετικά συμπαγή πληθυσμό. Εδώ ο τόσο νεότερός του Γιώργης Παπάζογλου είναι κανονικός συνεχιστής της προσφυγικής (=προ-προσφυγικής) προφορικής παράδοσης, και ο Παπ. δε θα είχε τη στοιχειώδη εξοικείωση με τους ήχους αυτούς; Για χ-ψ λόγους όμως δεν ανήκε στο δικό του συνθετικό λεξιλόγιο.
(Ο Μάρκος μεγάλωσε, μεταξύ άλλων, με τα συρτά και τους μπάλους της συριανής τσαμπούνας. Του ήταν οικειότατα μεν, όχι όμως μέρος του προσωπικού του λεξιλογίου.)
Και για τον Τσιτσάνη αντίστοιχα: ήξερε αρκετό σαμπάχ ώστε να βγάλει το »Σ’ έναν τεκέ σκαρώσανε», όμως δεν επέλεξε / δεν του 'κατσε να το κρατήσει στο οπλοστάσιό του. Δεν τον εξέφραζε βρε αδερφέ! Άλλο αν στα πρώτα βήματα έψαχνε ακόμη να βρει τι τον εκφράζει.
Δηλαδή, παρά κάποιες ελάσσονες επιφυλάξεις, βασικά συμφωνώ με emc.
Ναι αλλά γιατί το σαμπάχ να παραμεριστεί τόσο πιο πολύ από το χιτζάζ; Θα πρέπει να έπαιξε ρόλο και η περιοριστικότητά του σε μια εποχή όλο και μακρύτερα από την παραδοσιακότητα, όλο και βαθύτερα στην εξατομικευμένη δημιουργία, καθώς και το ότι η δομή του σηκώνει λιγότερες αρμονίες.
Έλα ντε!
Αυτό ας πούμε βασίζεται στον «Σινάχη» ή απλά είναι σαμπάχ;
Ω ναι.
Εδώ βέβαια μπορεί να είναι τυχαίο λόγω μικρού δείγματος.
το ένας μάγκας στο βοτανικό δεν είναι στο όνομα του Μάρκου ή λάθος θυμάμαι; όχι οτι προσπαθώ να ανατρέψω καμια θεωρία, εξαιρέσεις ψάχνω.
πιθανών να έγινε κάτι τέτοιο αλλά: Το Σαμπάχ είναι διαολεμένα δύσκολος τρόπος στην απόδοση του.Ακόμα και Τούρκοι που παίζουν μαζί σε σύνολα συχνά δε συννενοούνται για το που πρέπει να πέσει η 4τη βαθμίδα. Εμενα μου το δείξανε 2 δασκαλοι, ο καθένας με το γούστο του, και ακόμα δεν νομίζω οτι θα έβγαινα άνετα να το παίξω μόνος μου
1 «Μου αρέσει»
Το σαμπάχ δεν είναι απλώς μια κλίμακα που δε χωράει σε δυτικά μοντέλα. Κατά τούτο δε διαφέρει από το χιτζάζ. Προκαλεί ευθέως τα δυτικά μοντέλα, με την απουσία καθαρής 4ης, πράγμα αδιανόητο. Αυτό το μοιράζεται μόνο με το καρτζιγιάρ, που δεν έχει καθαρή 5η, και που σε σχετικώς νεότερες συνθέσεις πρέπει να είναι πιο σπάνιο κι απ’ το σαμπάχ.
Χωρίς καθαρή 4η είναι και τα Νιγρίζ-Νιαβέντ, που δεν ξέρω με τι συχνότητα εμφανίζονται (ίσως σχετικώς μεγαλύτερη από τα άλλα δύο), αλλά εδώ έχει γίνει και προεργασία από Ρουμανία-Ουγγαρία, οπότε ο εξωτισμός τους έχει κάπως εξημερωθεί.
Το ότι το καθαρό σαμπάχ δεν έχει ούτε καν καθαρή οκτάβα το αφήνω απέξω, γιατί έτσι κι αλλιώς είναι κάτι που σπάνια εκδηλώνεται ακόμη και στα παλιά παραδοσιακά τραγούδια, ρεμπέτικα ή άλλα.
Η απουσία καθαρών διαστημάτων σ’ αυτές τις τόσο κεντρικής σημασίας βαθμίδες, την 4η και την 5η, είναι και ο λόγος που δε χωράει πολλή εναρμόνιση. Αλλά και ο λόγος που ακούγονται τόσο έντονα εξωτικά. Περισσότερο από το Χιτζάζ. Άνθρωποι χωρίς ειδική εξοικείωση και χωρίς κάπως καλλιεργημένο αφτί, το σαμπάχ δεν το ακούν καν, νομίζουν ότι έχει την 4η στη θέση της.
2 «Μου αρέσει»
Με δυτικά ή έστω διατονικά αυτιά, το σαμπάχ ειναι πολύ πιο περίεργο και εξωτικό από το χιτζάζ. Το χιτζάζ το παίζει ο κάθε χεβυμεταλάς, όποιος συνθέτης θέλει να δώσει οριενταλιστικό χρώμα θα χρησιμοποιήσει χιτζάζ, μέχρι και οι ισπανοί στο φλαμένκο παίζουν ένα είδος χιτζάζ. Πάρε την λα αρμονική μινόρε, ξεκίνα από Μι και βρήκες το χιτζάζ σαν τρόπο της δυτικής μουσικής (phrygian dominant) .
Το σαμπάχ έχει την πειραγμένη τέταρτη. Αυτό είναι κάτι πολύ πιο «αφύσικο» και εξωγήινο από τα όποια αντίστοιχα χαρακτηριστικά του χιτζάζ
2 «Μου αρέσει»
Νομίζω ότι στο “ντόμπρα και σταράτα”, βιογραφία του Παπαϊωάννου, ή στο “Ρεμπέτικη Ιστορία”, Βιογραφίες Γενίτσαρη-Στελλάκη-Λελάκη-Μάθεση, σε κάποια υποσημείωση ο Χατζηδουλής αναφέρει ότι ο Γιοβάν Τσαούς έπαιζε σε ένα τραγούδι του Παπαιωάννου, αλλά ο Παπαιωάννου δεν μπορούσε να θυμηθεί ποιό ήταν, θυμόταν μόνο ότι ήταν σαμπάχ…
Από αυτή τη φράση μου είχε γεννηθεί η απορία και άνοιξα το 2012 το θέμα.
Δεν έχω ακόμα εντοπίσει τίποτα.
…
1 «Μου αρέσει»
Συμφωνώ με τους προλαλήσαντες, το Χιτζάζ λόγω της συγγένειας με το αρμονικό μινόρε εύκολα πέρασε στο καινούριο ύφος. Όπως και το Χουζάμ που το αντιλαμβάνονταν ως “πειραγμένο ματζόρε”, ακόμα και το Καρτσιγάρ επιβίωσε ως γύρισμα σε Ουσάκ ή Μινόρε τραγούδια (και όχι μόνο από τον Στέλιο Βαμβακάρη).
Αντίθετα, το Σαμπάχ δεν ήταν τόσο διαχειρίσιμο, ούτε μπορούσαν εύκολα να ξεφύγουν από την φόρμα του Αιβαλιώτικου. Οπότε σιγά-σιγά ατόνησε, με κάποιες εξαιρέσεις μέσα στις δεκαετίες.
2 «Μου αρέσει»
Μήπως θυμάσαι το ταξίμι στο «Ταξίμι Ζεϊμπέκικο»; (είναι όμως στο όνομα του Μάρκου;)
Και πειραιώτικος δεν πρέπει να υπάρχει καθόλου στο μεταγενέστερο ρεπερτόριο, και χιτζασκιάρ δεν ξέρω αν υπάρχει άλλο από την μια απ’ την Αίγυπτο, αχ, με τις φαρδιές πλεξούδες.
1 «Μου αρέσει»
Το Χιτζασκιάρ επιβίωσε παρανοημένο ως παρακλάδι του Χιτζάζ, αν και διατηρήθηκε το βασικό του χαρακτηριστικό που είναι η εκκίνηση από την οκτάβα.
1 «Μου αρέσει»
Έχεις κανένα παράδειγμα πρόχειρο;
Πέρα από την “Άτακτη” που ανέφερες, δες και το “Τί μ’ωφελούν οι άνοιξες” που στην ουσία είναι το ίδιο με καλύτερους στίχους και το “Παραπονιάρικό μου” του Χατζηχρήστου. Από την άλλη, κομμάτια που συνδυάζουν το χουζάμ με το χιτζασκιάρ όπως το “Πώς πέρασαν τα χρόνια” του Παπαϊωάννου και το “Φέρε μας κάπελα κρασί” του Καπλάνη.
1 «Μου αρέσει»