Συμφωνώ απόλυτα με τον Σταύρο: Ο Κουνάδης λανθασμένα θεωρεί ότι η άλλη φωνή είναι ο Δημητριάδης. Όμως, όπως και ο Σταύρος έχει πει νωρίτερα, διατηρώ το σεβασμό μου στον Κουνάδη για το υπόλοιπο κομμάτι της έρευνάς του. Όσο για τον Τ. Δημητριάδη, κακά είν’ τα ψέμματα, γλυκό είναι το παραδάκι και, άμα σε δέχονται, στέκεσαι μπροστά στο μικρόφωνο και ηχογραφείς χωρίς δεύτερη κουβέντα. Και η ωφέλειά του από δικαιώματα μουσικής και στίχου δεν περιορίζεται μόνο σε αδέσποτες μελωδίες και στίχους, εδώ έχουμε και αποδεδειγμένα προσωπικές δημιουργίες του Μπέζου ή κάποιου άλλου, τμηματικά τουλάχιστον. Τέλος πάντων…
Αλήθεια, Σταύρο, υπάρχει περίπτωση να μάθουμε ποτέ ποιοί ήταν, κατά κόσμον, οι Συγχρόνικ και Σκόττι;
Για το Σκόττι δεν ειμαι σιγουρος .Επίσης έχω ακουσει χωρις να το έχω δει οτι στις Καρτέλες των κομματιών αυτών στην αεπι κάποια ποσοστά ελάμβανε και ο Κώστας Σκαρβέλης.
Οι συχρονίξ εικάζω οτί ειναι το συγκρότημα του Μπέζου ,δηλαδή ο Μπέζος με τον Χρήστο τον Μνηματίδη στις κιθάρες .
Πάντως ο Μπέζος εκτός απο μεγάλη φωνή υπήρξε και τρομερός κιθαρίστας και αυτό το αποδυκνύει και εδώ
Ε, καλά!.. Όμως, ο τύπος που ανέβασε το κομμάτι, μπέρδεψε τα ηχητικά με τις φωτογραφίες: αυτές που εμφανίζονται θα έπρεπε να συνοδεύουν το “Πάμε στη Χονολουλού”…
υ.γ. μήπως, τελικά, σε κάποιο / - α απ’ τα κομμάτια, δεύτερη κιθάρα παίζει ο Σκαρβέλης;
Αυτο ειναι κατι που δεν θα το μαθουμε ποτε εκτος και αν αποκαλυφθουνε καποια στιγμη οι πρωτοτυπες καρτελες της his masters voice η οποιες φημολογειται οτι κρατουνται στα χερια καποιου συλλεκτη εδω και χρονια.Παντως δεν νομιζω να ειναι ο Σκαρβελης γιατι το στυλ του ειναι πολυ ευδιακριτο,εγω πιστευω οτι ειναι καποιος απο την ομαδα του Μπέζου ,ο Στύπας η ο Μνηματίδης η κάποιος άλλος.
Σωστά μεν, Σταύρο, αλλά ας μην παραβλέψουμε ότι και ο Σκαρβέλης, όπως και κάθε άλλος κιθαρίστας του πιό “παραδοσιακού” στίλ (Καρίπης, ακόμα και Περιστέρης αλλά αυτόν δεν θα τόλμαγαν) μπορεί να “δασκαλευτεί” από τον Μπέζο “να, έτσι θέλω να παίξεις σε αυτό το κομμάτι”. Και μάλλον δεν θα έλεγε όχι, λεφτά ήταν αυτά. Αλλά βεβαίως, μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Σύμφωνοι,αλλα νομιζω οτι ο Σκαρβελης δυσκολα θα συγκρατιοταν να μη βαλει το κατι παραπανω εδω ακουμε μια λιτη συνοδεία και γενικως μιλώντας για Σκαρβέλη μιλάμε για τον μεγαλυτερο κιθαριστα της ελληνικης δισκογραφιας ολων των εποχων,απο την άλλη σε αυτες τις ηχογραφήσεις που έγιναν για λογαριασμο της Victor από τους ηχολήπτες της his masters voice έπαιξε σε πολλα κιθάρα ο Καρίπης.Επίσης κάτι ακόμα που με κάνει να πιστεύω οτί η δεύτερη κιθάρα είναι συνεργάτης του Μπέζου είναι οτί οι διπλανές μήτρες με αυτές του Κωστή είναι κομμάτια με τα άσπρα πουλιά και συνήθως τραγουδιστή τον Δημητριάδη.Τα ίδια τραγούδια τον ίδιο καιρό τα ηχογράφησε ο Μπέζος και στην His masters voice με άλλους ερμηνευτές.
Μετά από 3 χρόνια δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι νεώτερο σχετικά με την προέλευση των στίχων του “΄Ήσουνα ξυπόλυτη”.
Τυχαία, έπεσα σε μια ομιλία (περίπου στο 11:20) στο yt για Κασιώτικες μαντινάδες στην οποία, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά σε μαντινάδες οι οποίες ειπώθηκαν κάποτε σε ένα γλέντι και επειδή έκαναν εντύπωση παρέμειναν και λέγονται μέχρι σήμερα. Μια λοιπόν από αυτές η οποία αναφέρεται ότι έχει καταγραφεί το 1926 σε Κασιώτικο γλέντι είναι και η εξής:
Ωστα[1] που σ’ έχε η μάνα σου εσύναζες ακάνους[2]
και τώρα που σε πήρα γω θέλεις και αμπρακάμους[3]
[1] Ωστα: Έτσι ακούω. Μπορεί να μην το μεταφέρω σωστά.
[2] ακάνοι (αν το τονίζω σωστά): είδος χόρτου
[3] αμπρακάμοι: κοσμήματα.
Η θεματολογία και η δομή του διστίχου ταιριάζει αξιοσημείωτα με το “ήσουνα ξυπόλυτη” (ηχογράφηση 1930). Λεπτομέρειες για τις συνθήκες που ειπώθηκε η μαντινάδα αυτή στην Κάσο δεν έχω. Π.χ. δεν ξέρω αν ο Κασιώτης που την είπε την έβγαλε εκείνη τη στιγμή από το κεφάλι του ή αν διασκεύασε ήδη υπάρχον δίστιχο, χρησιμοποιώντας το τοπικό ιδίωμα. Όπως και να χει, το συγκεκριμένο δίστιχο ενισχύει την υπόθεση ότι ο σπόρος προϋπήρχε και, στιχουργικά, το “ήσουνα ξυπόλητη” στηρίχτηκε σε ανώνυμα δίστιχα.
Μπράβο Γιάννη, πιό χειροπιαστή απόδειξη δεν γινόταν να βρεθεί! Δεν είναι μόνο η κοπέλα που μιλάει και αναφέρει το δίστιχο και τη χρονολογία καταγραφής, υπάρχει ως φαίνεται και βιβλίο που βεβαίως θα το ψάξω. Οι “ακάνοι” μετατράπηκαν σε ραδίκια, αφού στον (Κορινθιακής προέλευσης και Αθηναϊκής κουλτούρας) στιχουργό δεν έλεγαν τίποτα, οι “αμπροκάμοι” έγιναν ιπποκόμοι κλπ. κλπ. Αλλά και το πρότυπο απ’ όπου ο ο Κασιώτης μαντιναδόρος άντλησε, γιατί μάλλον δεν συνέθεσε το δίστιχο μόνος του εκείνη τη στιγμή, μπορεί να μην είχαν ακάνους παρά κάτι άλλο, που ο Κασιώτης με τη σειρά του δεν κατάλαβε. Έτσι γράφονταν τα δημοτικά τραγούδια και αυτή τη δουλειά έκανε και ο Μπέζος σε μεγάλο βαθμό, τόσο στο στίχο όσο και στη μουσική.
Πάντως, όπως υποστήριξα και πιό πάνω (#57) σε κομμάτια όπως το “Από την πόρτα σου περνώ” ή το “Με πιάσανε ζαλάδες”, νομίζω ότι ούτε ένας (πλήρης) στίχος δεν αντλήθηκε έτοιμος από το καλάθι της λαϊκής παράδοσης, αλλά γράφτηκαν όλοι εξ αρχής για τη συγκεκριμένη παραγγελία του Τέτου Δημητριάδη.
Εκτός βέβαια αν ο Κασιώτης ήξερε την Παξιμαδοκλέφτρα, και πάνω στο μοντέλο με τα ραδίκια και τα σκουλαρίκια έκανε τη μαντινάδα του με τους ακάνους και τους αμπρακάμους!
Όπως ήδη σημειώθηκε, η ηχογράφηση του Ήσουνα ξυπόλητη έγινε το 1930. Άρα η δημιουργία του (αν υποθέσουμε ότι υπήρξε συγκεκριμένη σύνθεση και όχι ότι ο «σπόρος υπήρχε διάχυτα» ανέκαθεν ή από απροσδιορίστων ετών) έγινε οποτεδήποτε πιο πριν. Η κασιώτικη μαντινάδα ειπώθηκε το 1926.
Οι Κασιώτες ήταν από τους πολύ κοσμοπολίτες Έλληνες. Η γειτονιά τους εκτεινόταν σ’ όλα τα μεγάλα λιμάνια της υφηλίου. Με Πειραιά, Σμύρνη, Ερμούπολη είχαν σίγουρα ταχτικά πάρε δώσε.
Τα δώδεκα ηχογραφήματα ρεμπέτικου ύφους του Κ. Μπέζου (δέκα τραγούδια και δύο οργανικά) ήταν προϊόν παραγγελίας προς αυτόν του Τ. Δημητριάδη. Είναι πάρα πολύ απίθανο, κατά τη γνώμη μου, το κομμάτι “Ήσουνα ξυπόλυτη” να το έγραψε ο Μπέζος τέσσερα χρόνια πριν, αλλά και αν ακόμα είχε γίνει αυτό, με ποιόν τρόπο το άκουσε ο Κασιώτης το 1926, αν δεν είχε ηχογραφηθεί και κυκλοφορήσει;
Άλλη μια πληροφορία για ύπαρξη τραγουδιού σχετικά με “παξιμαδοκλέφτρες” αντλούμε από δημοσίευμα της εφημερίδας [b]“Εμπρός” , με ημερομηνία 19/2/1919.[/b]:
“…τα χοροδιδασκαλεία με τις “παξιμαδοκλέφτρες” είδον δόξας τας οποίας δεν είχον δει άλλοτε…”
Παραδοσιακός, μάλλον, ο πυρήνας του τραγουδιού και από εκεί και πέρα, ελεύθερα πρόσθετε κανείς ανάλογα με την εποχή και την έμπνευση.
Δεν λειτουργεί (ελπίζω προσωρινά, μέχρι να υποστηρίζεται από παράθυρα 10) ο ηλεκτρονικός μου Μανιάτης, αλλά απ’ ό,τι θυμάμαι οι παξιμαδοκλέφτρες που ενόχλησαν τους αστούς της δεκαετίας 20 ήταν τραγουδισμένες από τον Νταλγκά και, νομίζω, τον Βιτάλη, άρα ο μάλλον ο Μπέζος “άντλησε” παξιμαδοκλέφτρες από πρωϊμότερους στίχους. Οι στίχοι είναι εντελώς διαφορετικοί αλλά η παξιμαδοκλέφτρα, παξιμαδοκλέφτρα, βεβαίως.
Η ιστορία αυτής της παραγγελίας εκτέθηκε στο #57, το οποίο είναι πολύ μακρύ για να το παραθέσω. Όποιος πάει πίσω να το ξαναδιαβάσει, θα δει ότι δεν προκύπτει από πουθενά η βεβαιότητα ότι ειδικά η Παξιμαδοκλέφτρα είναι πρωτότυπη σύνθεση του Μπέζου. Απεναντίας, μαζί με το «Κάηκε κι ένα σχολείο» και ίσως κανένα ακόμη, και εντελώς αντίθετα από λ.χ. το «Η φυλακή είναι σχολείο» ή το «Από την πόρτα σου περνώ», φέρουν έντονες υφολογικές ενδείξεις βέρου λαϊκού δημιουργού.
Η σχετική φάση της συζήτησης, που κατέληξε σε ισχυρές ενδείξεις για διάφορα πιθανά συμπεράσματα αλλά όχι σε βεβαιότητες, έγινε προ τριετίας, Γενάρη 2013. Έκτοτε έχει μεσολαβήσει η έκδοση του δίσκου του Μπέζου, που δεν έχω καταφέρει να τον δω. Δεν ξέρω αν μάθαμε τίποτε καινούργιο.
Με όσα ξέραμε μέχρι τότε, βρίσκω πολύ πιθανό ο Κασιώτης να είχε ακούσει το τραγούδι προφορικά από δω κι από κει, ακόμη και πριν το ακούσει ο ίδιος ο Μπέζος, που λέει ο λόγος.
μα ο μπέζος πουθενά δεν τραγούδησε για παξιμαδοκλέφτρα…
νομίζω είναι εμφανές σε ποιά τραγούδια από τα 12 χρησιμοποιούνται προϋπάρχοντα δίστιχα και σε ποια γράφτηκαν από την αρχή οι στίχοι.
Όχι, ο δίσκος δεν έχει κάτι καινούργιο σχετικά με το “Ήσουνα ξυπόλυτη”. Πάντως, Περικλή, όλοι συμφωνούμε πως, ό,τι και να υποθέσουμε, πάντα μιά αστήρικτη υπόθεση χωρίς αποδείξεις θα είναι. Σημειώνω όμως και πάλι ότι το γεγονός ότι κάποιο δίστιχο παρεμφερές με το πρώτο δίστιχο της “ξυπόλυτης” καταγράφεται σαφέστατα το 1928* ή λίγο νωρίτερα σε κασιώτικη μαντινάδα, από μόνο του είναι πολύ σημαντικό. Μάλιστα, δεν είναι “όποιο κι όποιο” δίστιχο. Πρόκειται για το εισαγωγικό “δίστιχο – κλειδί”, από το οποίο με μικροαλλαγές προκύπτει σχεδόν ολόκληρο το στόρυ του τραγουδιού.
(και φυσικά, ο liga rosa έχει δίκιο: στο δίσκο δεν υπάρχει δίστιχο με παξιμαδοκλέφτρα /σούρτα φέρτα κλπ, όλοι μπερδευτήκαμε.)
*το έψαξα το βιβλίο, βεβαίως και είναι καταγεγραμμένο το δίστιχο, αλλά η χρονιά έκδοσης είναι 1928, όχι 1926.
Το τραγούδι «Παξιμαδοκλέφτρα» είναι το τραγούδι «Ήσουνα ξυπόλητη». Κανείς δεν μπερδεύτηκε ως προς αυτό. Φυσικά η ηχογράφηση του Μπέζου δε λέγεται Παξιμαδοκλέφτρα, αφού δεν περιλαμβάνει το σχετικό δίστιχο, αλλά πρόκειται πάντα για το ίδιο τραγούδι. Η συγκεκριμένη ηχογράφηση έφερε ένα τίτλο, σήμερα συνηθίζουμε (εγώ τουλάχιστον) να το αποκαλούμε με τον άλλο.
Η υπόθεση ότι το εν λόγω τραγούδι είναι παραδοσιακό / αδέσποτο / παραδοσιακού πυρήνα είναι χωρίς απόδειξη, αλλά επ’ ουδενί αστήριχτη. Το ύφος είναι παραδοσιακό, αυτό σημειώθηκε ήδη στις προηγούμενες σελίδες της συζήτησης. Και έστω ότι αυτό δε φτάνει. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ο Μπέζος είναι πολύ καλός μιμητής του παραδοσιακού ύφους και μπορεί να ξεγελάσει. Δε φαίνεται όμως να συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού σε άλλα τραγούδια βλέπουμε ακριβώς αυτή του την προσπάθεια να μιμηθεί το παραδοσιακό ρεμπέτικο ύφος στιχουργίας και να μην καταφέρνει να ξεγελά κανέναν. Θα μου πεις - ε, είχε κι αυτός τις ευτυχείς και τις ατυχείς του στιγμές. Εκεί φτάνουμε πράγματι στο ότι τίποτε δεν έχει αποδειχτεί. Έχουμε όμως (α) ενδείξεις ότι η Παξιμαδοκλέφτρα είναι παραδοσιακή και (β) απουσία αποδείξεων ότι δεν είναι.
Στο rebetiko.gr αν πληκτρολογήσετε “Παξιμαδοκλέφτρα” σας βγάζει όλα τα σχετικά τραγούδια.
Δεν έχουμε θαρρώ μόνο ενδείξεις πια, Pepe.
Είναι παραδοσιακό, αναφορές σε σχετικά δίστιχα συναντάμε.
Από εκεί και πέρα, ο καθένας ανάλογα με την έμπνευση πρόσθετε δίστιχα.
Πρέπει να είχε μεγάλη διάδοση ως θέμα η παξιμαδοκλέφτρα.
Ακόμα και θεατρικό έργο αναφέρεται με τίτλο: “Ίρμα η παξιμαδοκλέφτρα”.
Σε προηγούμενο μήνυμα διάβασα ότι διδασκόταν σε χοροδιδασκαλείο! Να υποθέσω μουσικά και χορευτικά άαραγε;
Πολύ ενδιαφέρον!