Το Σαμπάχ (;) στον Παπατζή

Δεν νομίζω ότι πρέπει να πάρουμε τοις μετρητοίς τη συγκεκριμένη αναφορά του Στελλάκη ως προς την ορολογία. Αρχικά λέει ότι ο Μαργαρώνης έπαιζε τσίμπαλο (12:16) και λίγο πιο μετά κάνει λόγο για σαντούρι (13:15). Μου φαίνεται ότι χρησιμοποιεί τις δύο ονομασίες ισοδύναμα, χωρίς να θέλει να κάνει διάκριση μεταξύ των οργάνων. Ο Μαργαρώνης ίσως να έπαιζε και τα δύο όργανα, όχι μόνο ένα εκ των δύο. Είναι μάλλον τυχαίο που ο Στελλάκης μιλά μία για τσέμπαλο και μία για σαντούρι. Δεν βγαίνει άκρη από αυτή τη μαρτυρία.

Πάντως, με βάση τη φωτογραφία που μας έχει δώσει στο παρελθόν ο Σταύρος Κουρούσης, ξέρουμε ότι ο Μαργαρώνης έπαιζε (μεταξύ άλλων) και ένα όργανο που μοιάζει με μικρό σαντούρι (αν πράγματι δεχτούμε ότι αυτό το όργανο ακούγεται σε κάποιες ηχογραφήσεις). Διστάζω να αναφερθώ σε αυτό ειδικά ως περσικό σαντούρι, χωρίς απαραίτητα να το αμφισβητώ, γιατί νομίζω χρειάζεται πιο προσεκτική μουσικολογική προσέγγιση πριν αποφανθεί κανείς.

(πηγή: Το κανονάκι στη δισκογραφία - #13 από stavros_k)

Τώρα, πώς αναφερόμαστε γενικά σε αυτό το όργανο; Με βάση τη μορφολογία του θα πρέπει να λέμε ότι το όργανο αυτό είναι ένα μικρό σαντούρι που παίζεται με δάχτυλα/δαχτυλήθρες. Μες στην ορχήστρα όμως το όργανο λειτουργεί σαν συγκερασμένο κανονάκι με μεταλλικές χορδές!

Ο Τούντας σε σημειώσεις του αναφέρεται κάπου σε ένα σαντουρίνο. Προς τι αυτό το υποκοριστικό; Υποδηλώνει κάποιο διαφορετικό όργανο και αν ναι, αντιστοιχεί στο όργανο που έπαιζε ο Μαργαρώνης; Η έκταση του περσικού σαντουριού πόσο τυποποιημένη είναι; Θα μπορούσε να αποδώσει την έκταση των τραγουδιών που παίζει ο Μαργαρώνης; Πολλά τα ερωτήματα και δεν έχουν απλές απαντήσεις. Το λέω γιατί με έχουν απασχολήσει καιρό, δεν φύτρωσαν τώρα αυτές οι απορίες.

Βλέπω και τη λίστα πιθανοτήτων του Περικλή και για να σας ξεμπερδέψω λίγο, ας πω: έχω την εντύπωση ότι στη δισκογραφία δεν ακούμε κάπου τον Μαργαρώνη με καθεαυτό κανονάκι. Αν κάνω λάθος, ας με παραπέμψετε σε κομμάτι που παίζει και πιθανώς αγνοώ. Εξήγησα τι εννοούσα λέγοντας πιο πριν «κανονάκι». Πιθανότατα και οι αναφορές της κόρης του σε κανονάκι ή οι όμοιες προσφωνήσεις του Στελλάκη, έχουν να κάνουν με τη λειτουργία του οργάνου και όχι με τη μορφολογία. Το είχε πει κι ο Σταύρος όταν μας παρέθεσε τη φωτογραφία και συμφωνώ. Επίσης, περί προσφωνήσεων σε άλλα όργανα από αυτά που πραγματικά ακούγονται είχα γράψει και στο παρελθόν εδώ και στο σήλαμπς φέρνοντας πολλά παραδείγματα. Έτσι όπως τα βλέπω, μάλλον σαντουρίστας/τσεμπαλίστας ήταν ο Μαργαρώνης που όμως είχε κι ένα ιδιαίτερο σαντούρι το οποίο έπαιζε με δαχτυλήθρες, δηλαδή σαν κανονάκι με μεταλλικές χορδές και χωρίς μαντάλια.

4 «Μου αρέσει»