Ιδιαίτερα ενδιαφέρον άρθρο του μουσικολόγου και καλού φίλου Πέτρου Μουστάκα στο περιοδικό TAR:
http://www.tar.gr/content/content.php?id=4513
1 «Μου αρέσει»
Στη σελίδα 8 του άρθρου έχει το καράολο του μπουζουκιού μου και λέει ότι ο άριθμός χορδών είναι 2-2-4…
το δικό μου έχει 2-2-3. δεν έχει 4 χαράγματα στην μπουργάνα…
Πολλά συγχαρητήρια, σιγά σιγά θα αποκαλύπτονται πράγματα, τεκμηριωμένα όπως τα παραπάνω και θα αναθεωρούμε πολλά…
Ενδιαφερον αρθρο, εαν και αναφερονται γνωστα στους περισσοτερους στοιχεια. Το 2-2-3 και 2-2-4 εχει αναφερθει σε παλαιοτερες συζητησεις και ερευνες.
Ισως θα επρεπε να υπενθυμισουμε πως το μπουζουκι στην αρχικη του μορφη ~1880-1910 δεν ηταν οργανο ορχηστρας (με συνοδειες αλλων οργανων) αλλα μοναδικο οργανο που συνοδευε τη φωνη του τραγουδιστη (τραγουδιου ή αμανε).
Η χρηση παραπανω χορδων κυριως στη μουργκανα και καποιες φορες σε χαμηλοτερες θεσεις, καθως επισης και ο τροπος παιξιματος του, ετειναν να δημιουργησουν(παραγουν) ενα “ορχηστρικο” ακουσμα απο ενα και μονο οργανο.
1 «Μου αρέσει»
Συμφωνώ με τον SDimis:
Ναι, τουλάχιστον εδώ μέσα ήταν γνωστά αυτά τα πράγματα. Ο Πέτρος όμως έκανε ένα συγκεκριμένο κατάλογο οργάνων που συμβαίνει να γνωρίζει που έχουν 2-2-3 ή 2-2-4 χορδές.
Αυτό λίγο-πολύ το λέει κι ο Πέτρος, προσθέτοντας και την πληροφορία για τις πένες από φτερό, ίδιες με του λαούτου, που παραπέμπουν σε πιο λαουτιέρικο (δηλαδή ταμπουρατζήδικο) παίξιμο.
Κάτι άλλο, που επίσης το αναφέρει αλλά σχεδόν ξώφαλτσα, είναι ότι στα τούρκικα ταμπουροειδή (δηλ. στα σάζια) η τριπλή χορδή είναι στάνταρ. Πρόκειται για όργανα που επίσης παίζονται κυρίως μόνα τους, με μαλακή μακρόστενη πένα και με όλες τις χορδές μαζί. (Όμως η τριπλή εδώ είναι η μελωδική χορδή, η κάτω.)
Στα συμπεράσματα λέει ότι αυτού του τύπου το αρμάτωμα πρέπει πλέον, και μπορεί, να ενταχθεί στην επίσημη ιστορία του μπουζουκιού. Με μερικές ακόμα ανάλογες εργασίες αποδελτιώσεως, π.χ. για τα παλιά τετράχορδα και για τα ντουζένια (έχει έρθει στο φως πολλή πληροφορία αλλά δε νομίζω να έχει γίνει συγκεντρωτική μελέτη) η επίσημη ιστορία του μπουζουκιού θα βγει πράγματι πολύ αναβαθμισμένη. Αυτή η εργασία είναι ένα βήμα προς τα εκεί.
Συγχαρητήρια στον Πέτρο, έκανε ένα πάρα πολύ σημαντικό βήμα στην έρευνα για τα παλαιότερα όργανα, που θα βοηθήσει να αναθεωρήσουμε πράγματι πολλά. Αμέσως αμέσως, ενώ όπως σημειώνει και ο Sdimis έχουμε συχνά συζητήσει για το αρμάτωμα εδώ στο φόρουμ, την “κωδικοποίηση” 223 και 224 τη βλέπω για πρώτη φορά, και μάλιστα φαίνεται να τεκμηριώνεται από δημοσιευμένα στοιχεία των αμερικανικών καταλόγων (γρήγορο ξεφύλλισμα της εργασίας έκανα, δεν τη διάβασα ακόμα διεξοδικά).
Οπότε, η υπόθεση που είχε διατυπωθεί εδώ στο φόρουμ, ότι απλά οι οργανοποιοί δεν έμπαιναν στον κόπο να πριονίσουν το παραπανίσιο κλειδί, μάλλον δεν στέκει αφού υπήρχε ολόκληρο σχέδιο που προϋπέθετε ύπαρξη οκτώ κλειδιών ή, αντίστροφα, από το δεδομένο της κλειδιέρας με τέσσερα κλειδιά που δημιούργησε η βιομηχανία, αναπτύχθηκε η ιδέα του 223 / 224.
Αυτό που έρχεται πλέον σαν επόμενο βήμα, είναι η συσχέτιση των συμπερασμάτων αυτής της έρευνας με τη συνήθεια, όπως φαίνεται να υπήρξε, της (παράλληλης προς τα 223 και 224) υιοθέτησης “τετράχορδης” προσέγγισης, κάτι δηλαδή σαν “2222”, που φαίνεται να ακολούθησαν κάποιοι οργανοπαίκτες και της σταδιακής μετάβασης στην τρίχορδη προσέγγιση (“222”), που σημάδεψαν την εξέλιξη της τεχνικής για την αρματωσιά του οργάνου. Όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Πέτρος Μουστάκας, αυτό θα μπορέσει να μελετηθεί αν βρεθούν και συγκεντρωθούν αρκετά στοιχεία από παλαιές χορδές και από μεταγενέστερες επεμβάσεις στις χαραγές του καβαλάρη, που σήμερα πολύ συχνά χάνονται.
Μπράβο στον Πέτρο.Ξ[ερω πολύ καλά πως δουλεψε πολύ καιρό για το άρθρο.Μπράβο και πάλι.
Εύγε κύριε Μουστάκα! Κατατοπιστική εργασία και σε άψογα Ελληνικά!
1 «Μου αρέσει»
να ρίξω και αυτό εδω.(σε περίπτωση που δεν το έχετε)
<Οι οδηγοί δακτυλοθεσίας στα µπουζούκια των αρχών του 20ού αιώνα(Πέτρου Μουστάκα) >
2 «Μου αρέσει»
Πολύ σημαντική παρατήρηση αυτή που έκανες… Νομίζω ότι ταράζει πολύ τα νερά περί οργανοποιίας αλλά και παιξίματος αν ο ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ παίζει μέχρι το 60 με 3πλή…
1 «Μου αρέσει»
Με έβαλες σε σκέψεις και άρχισα να το ψάχνω…
συνεισφέρω με 3 φωτογραφίες Χιώτη, Λαύκα και Τσιτσάνη με 3πλες μουργκάνες…
4 «Μου αρέσει»
Αν δεν κάνω λάθος μιλάμε για 2 καντίνια και μία μπουργάνα. Τουλάχιστον αυτό βλέπω από τις φωτογραφίες. Θα μου έκανε πιο λογικά 2 μπουργάνες και ένα καντίνι. Έτσι έκανα και εγώ στην μπουζουκομάνα που έφτιαξα. Λογικά βάζει τις επιπλέον χορδές για να μεγαλώσει την ένταση του όργανου μιας και παίζει σκέτα.
Σωστά ναι, γι αυτό μιλάμε
δεν είναι αυτός ο στόχος, η αύξηση της έντασης, ή να μπασάρει το όργανο.
Η τρίτη μονή κάνει πιο λαμπερή τη μουγκάνα και με διαφορετικό sustain… έτσι το αντιλαμβάνομαι εγώ
1 «Μου αρέσει»
με τον χιωτη, το ειχα δειξει κι εγω παλιοτερα, και μου ειπαν οτι κανει παιχνιδια ο φακος, δεν εχει τριπλη. δεν θυμαμαι που, εδω η σε αλλη σελιδα… τωρα που το ξαναειδα, κι εγω δεν βλεπω τριπλη, αλλα εχει μεγαλο κενο ενδιαμεσα. ισως ειχε και την εβγαλε η του κοπηκε. δεν μας ενδιαφερει αυτο φυσικα… αυτο που μας νοιαζει ειναι οτι εχουμε πλεον ντοκουμεντα και αποδειξεις για την τριπλη χορδη μεχρι και τις αρχες του 60’. ειχα ακουσει για την τριπλη χορδη απο τα μεσα του 90’ οταν ρωτησα για τα 4 κλειδια στα τριχορδα, και μετα το 2000 ρωτησα εναν παλιο οργανοποιο στη θεσσαλονικη και μου το επιβαιωσε. τον ρωτησα μεχρι ποτε ηταν αυτα? μου ειπε μεχρι το 61’ περιπου. επισεις και οι δυο μου ειχαν πει οτι ηταν για να ακουγεται πιο δυνατα η μουργκανα, συμφωνα με το παλιο παιξιμο με ανοιχτες. και αυτο ειναι και το σωστο. ειχα τριπλη χορδη στο παλιο μου οργανο για 10 χρονια και… δεν ειδα και καμια διαφορα με το συνηθησμενο παιξιμο γενικα. μονο μια πιο μεταλλικη χροια κι ενα μικρο γρεζι. αλλα σαν ισοκρατης στο παλιο το παιξιμο, ναι ειχε λιγο το κατι παραπανω. οποτε επιβεβαιωνεται και η φημη για τα 4 κλειδια, για πιο λογο δεν τα κοβαν. ταχα δεν ειχαν εργαλεια, πριονια? και στα μπαγλαμαδακια πως τα βαζαν κομμενα? δεν στεκει… και ειναι και το αλλο. εννοειται οτι επαιζαν και με τα παλια ντουζενια ετσι…? πιθανως στην τριπλη και στην τετραπλη να μην κουρδιζαν και παντα στην ιδια νοτα. αλλα να κουρδιζαν και πεμπτη, η τριτη μεγαλη η μικρη. μινορε ματζορε δλδ. καπως ετσι λεει ο φρονιμοπουλος οτι πρεπει να γινοταν στον ταμπουρα του τζαβελα με τα κρικελακια πανω στην ταστιερα. σαν καποταστα δλδ. εχει ενα στο εβδομο και αλλο ενα στο 13ο η 14ο ταστο, δεν θυμαμαι ακριβως. αρα 4πλη χορδη ειχε τοτε λεει, 3 οκταβες και μια πεμπτη, πανω στη μουργκανα. και η ζιλη που ελεγε ο σταθοπουλος? 7αρα? πολυ ψιλη για να κουρδιστει ιδια με την 10αρα. μηπως δεν ηταν μονο για την ταση στο οργανο, αλλα και να κουρζιζοταν και σε αλλη νοτα, οπως ηθελε ο καθε παιχτης? αλλο, μην ξεχναμε και τον σταματιου, ο οποιος ειδε και τριπλη λα σε μπουζουκια. αρα, 3 ρε απανω, 3 λα, 2 ρε κατω, κλεισαν τα κλειδια. παντως, οπως φαινεται εδω, την εχουν πιο μαζεμενη την 3πλη και οχι τοσο ανοιχτη οπως τις κατω, μεταξυ τους τα ζευγη δλδ. εγω την ειχα πιο ανοιχτη, οπως και τις κατω, αφου την εβαλα κατοπιν, επιπροσθετα. παντως ειχε και πλακα, ολοι γουρλωναν τα ματια μολις το βλεπαν…
1 «Μου αρέσει»
Κοίτα να δεις τι μαθαίνουμε…! Εκπλήσσομαι ειλικρινά μ’ αυτά τα φτγρ ντοκουμέντα - θεωρούσα ότι το λαϊκό του '60, και μάλιστα προκειμένου για τους σούπερστάρ όπως ο Χιώτης ή ο Τσιτσάνης, δεν κρύβει και τόσα μυστικά.
Μα έλα ντε; Μετά από αυτά που είδαμε, φαίνεται πράγματι λογικότατο.
1 «Μου αρέσει»
Άσε που δεν θα έστεκε έτσι κι αλλιώς, γιατί αν ήθελαν έξι, θα έβαζαν και κιθάρας.
1 «Μου αρέσει»
Στο μεταξύ Μπάμπη, τα μπουζούκια στις 3 φωτογραφίες μοιάζουν πολύ. Ειδικα στις δύο τελευταίες, μήπως είναι του ίδιου κατασκευαστή? Αν ξέρουμε, βέβαια.
