Έτσι νομίζω κι εγώ, και δεν θα ήταν η πρώτη φορά. Κάπου τό ΄χουμε ξανασυζητήσει, μπαίνει ο Μάρκος με λάθος λέξη και ο Ρούκουνας ξεκινάει τη “σωστή”, προφανώς απ’ το χαρτάκι που του είχαν δώσει, αλλά κάνει μούγκα μόλις βλέπει και ακούει το στόμα του Μάρκου.
Ότι μπερδεύτηκε είναι βέβαιο, όποιο κι αν ήταν το σωστό.
Ούτε καν η πρώτη φορά στον συγκεκριμένο στίχο! 
Ε ναι, αρκετά πειστικό. (Που έτσι κι αλλιώς τη σκοτεινιά θα προέκρινα κι εγώ…)
Θα υπήρχαν και τα διαπασών-πηρούνια, και τα πιο ευκολόχρηστα διαπασών-φυσαρμόνικες, έχω δει τέτοια για κιθάρα με έξι σωληνάκια, και για μαντολίνο/βιολί με τέσσερα.
Φυσικά και υπήρχαν τονοδότες. Το θέμα είναι αν τους χρησιμοποιούσαν οι λαϊκοί μουσικοί εγχόρδων.
Η γνώμη μου:
Το να κουρδίζονται τα όργανα πάνω σ’ ένα εξωτερικό σημείο αναφοράς, καθολικά γνωστό και κοινό, όπως είναι το Λα=440 ή άλλες εναλλακτικές τιμές του, δεν είναι καθόλου αυτονόητη ανάγκη. Πρωτοκαθιερώθηκε στις μουσικές όπου όντως εξυπηρετούσε. Για παράδειγμα, σε μια ορχήστρα που να περιλαμβάνει δύο ή περισσότερα πνευστά είναι πράγματι απαραίτητο να είναι κατασκευασμένα στον ίδιο τόνο (έστω κι αν υπάρχει δυνατότητα κουρδίσματος από τον μουσικό - αυτή αφορά τελικές μικρορυθμίσεις, όχι αποκλίσεις ολόκληρων ημιτονίων). Από κει σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλες μουσικές, στο ίδιο μέτρο που και άλλες μουσικές πρακτικές τείνουν να γίνουν καθολικές (π.χ. γενίκευση του συγκερασμού, ονομασίες των φθόγγων με βάση τη δυτική θεωρία ντο-ρε-μι, μέτρηση των ρυθμών με αριθμητικά κλάσματα κλπ.).
Στη δημοτική ελληνική μουσική το απόλυτο κούρδισμα δεν μπήκε παρά πρόσφατα. Δεν πάνε πολλές δεκαετίες που σε όσα μεν μουσικά ιδιώματα υπήρχε ένα πνευστό όπως το κλαρίνο, οι έγχορδοι απλώς κούρδιζαν πάνω στο κλαρίνο, ενώ αν υπήρχαν μόνο έγχορδα κούρδιζαν στον αέρα, αρκεί φυσικά να είναι σωστά μεταξύ τους (και το καθένα με τον εαυτό του!). Τα δε ντόπια λαϊκά πνευστά, ζουρνάδες, φλογέρες, γκάιντες, φτιάχνονταν κι αυτά σε τυχαίους τόνους και, αν συνεργάζονταν με έγχορδο, το έγχορδο έψαχνε να τα βρει. Αν πάλι υπήρχε ζευγάρι πνευστών (όπως είναι ο κανόνας για τους ζουρνάδες), είτε οι μόνιμοι συνεργάτες φρόντιζαν να έχουν όργανα που εκ κατασκευής να συμφωνούν του ενός με του άλλου είτε ο καθένας κυκλοφορούσε με ένα ζευγάρι ταιριασμένα όργανα για να δανείζει και στον ευκαιριακό συνεργάτη του.
Η εμπειρία οδηγούσε κατασκευαστές και παίχτες να μην πέφτουν ποτέ τόσο μακριά από ένα μέσο κούρδισμα -όποιο είχε καθιερώσει η κάθε τοπική παράδοση- ώστε να αλλοιώνεται η ηχητική φυσιογνωμία της μουσικής, αλλά πάντα το περιθώριο ήταν κάπως φαρδύ, τουλάχιστον γύρω στον ενάμιση τόνο. Η ιδέα να διαλέξουν, μέσα σ’ αυτό το περιθώριο, μια συγκεκριμένη συχνότητα στην οποία να κουρδίζουν όλοι πάντα όλα τα όργανα δεν τους είχε περάσει από το μυαλό, αφού δε θα τους εξυπηρετούσε σε τίποτε απολύτως. Ούτε σήμερα εξυπηρετεί σε τίποτε. Ο λόγος που στα περισσότερα τοπικά μουσικά ιδιώματα έχει καθιερωθεί η χρήση κουρδιστηριού είναι απλώς «επειδή έτσι κάνουν όλοι».
Δεν μπορώ να φανταστώ γιατί οι ρεμπέτες, αντί να το βλέπουν όλο αυτό όπως το βλέπουν οι δημοτικοί, να το έβλεπαν όπως οι λόγιοι μουσικοί.
2 «Μου αρέσει»
Εξαρτάται για ποιούς μιλούμε, ο Δελιάς ξεκίνησε κιθαρίστας, ο Τσιτσάνης από μαντολίνο, ο Παπαϊωάννου από κιθάρα-χαβάγια κλπ.
Στο μέτρο που δεν ξεκίνησαν ούτε από ωδείο ούτε από κάτι παρόμοιο, νομίζω ότι δεν κάνει διαφορά.
Μια σημείωση: Στο βιβλίο «Μινόρε Μανές» γίνεται πολύς λόγος για τη σχολή του Γιοβανίκα στη Σμύρνη. Μάλιστα η λέξη δεν είναι σχολή αλλά σχολείο. Η διδασκαλία γινόταν μεθοδικά, όχι «βλέπε και κλέβε», το δε ρεπερτόριο περιελάμβανε οτιδήποτε ήταν πιθανό να ακουστεί στη Σμύρνη, από σμυρναίικα μέχρι τούρκικα, Μπραμς, τσάμικα κλπ. Το βιβλίο όμως είναι μυθιστόρημα, και δεν ξέρω σε τι βαθμό διεκδικεί ιστορική ακρίβεια.
Απο βιολι ξεκινησε σε ωδειο, τελειωσε 3 βιβλια της μεθοδου λαουρε
2 «Μου αρέσει»
στο δειγμα του δισκου ακουμε ενα λα 440, ενω στο δειγμα του κυριου πολιτη, ενα σολ διεση ελαφρως χαμηλωμενο. η κιθαρα ομως στο ακκορντο του τονου εχει μια μπασα δεσποζουσα που αν ηταν σολ διεση κανονικα δεν θα υπηρχε, μονο αν ηταν λα, δλδ το μι μπασο. να υποθεσουμε οτι στην ηχογραφηση ειναι κουρδισμενοι σε 440? η κουρδισε η κιθαρα με το αυτι πανω στο μπουζουκι? ο μπαγλαμας παντως εχει ιδιο κορτι με το μπουζουκι ανοιχτα. επισεις οταν η κιθαρα παιζει το μπασο στη θεση του σολ, εχει την ιδια χροια που ακουγεται και στο μικρος αρραβωνιαστηκα. σκαρβελης δλδ με τα δαχτυλα? και αν ειναι οντως σκαρβελης με την μπασοκιθαρα που αποδεδειγμενα επαιζε, και μαλιστα με τα δαχτυλα, μηπως παιζουν σολ διεση 432, και χτυπαει το ρε υφεση στην εβδομη χορδη απο πανω? ιδου οι αποριες… 
1 «Μου αρέσει»
Πιο πιθανό μού φαίνεται να προέκυψε το 440 από επεξεργασία της ηχογράφησης (από την πλάκα των 78 στη σύγχρονη έκδοση, LP, CD, mp3 ή ό,τι κι αν ήταν), επειδή κάποιος, ακούγοντας Σολ# και μάλιστα ελαφρώς χαμηλωμένο, το θεώρησε λάθος και το διόρθωσε,…
…παρά η ίδια η αρχική ηχογράφηση να παίχτηκε με όργανα κουρδισμένα ακριβώς στο 440, ούτε καν 441 ή 439, και μετά κάποιος να το ψηφιοποίησε από γραμμόφωνο που έχανε στροφές.
1 «Μου αρέσει»
το ιδιο θεμα με το ΛΑ 440 συζητηθηκε και εδώ.
τοτε υπέγραφα ως Σπύρος_Τ και ετσι υπογράφω ακομη στη Ρεμπετοσελίδα
1 «Μου αρέσει»
Δεν υπαρχει καποια σαφη απαντηση εκτος απο την τελευταια. Εγω θα πω το εξης. Εχει καποιος κανενα προπολεμικο ακκορντεον η καμια μεσοφωνια, να μας πει που ειναι κουρδισμενο;
Και ποιος θα μας βεβαιώσει ότι και τα υπόλοιπα προπολεμικά ήταν το ίδιο κουρδισμένα;
Εγώ νομίζω ότι για τέτοια όργανα (σταθερού κουρδίσματος) η απάντηση βρίσκεται πολύ απλά στις ηχογραφήσεις. Πόσο πια πιθανό είναι να χάνει στροφές το γραμμόφωνο;
Και για τα μη σταθερού κουρδίσματος, δηλαδή όλο έγχορδα, πάλι το ίδιο ισχύει. Απλώς εκεί (χωρίς να έχω κάνει καμία μέτρηση, κρίνοντας μόνο βάσει παράλληλων παραδειγμάτων και κοινής λογικής) πιστεύω πως η απάντηση θα είναι: στον αέρα.
Λίγο πιο πάνω έγραψα:
Και ο Σπύρος μου απάντησε έτσι:
Μιλάω για τον μέσο ακροατή, που δεν έχει ούτε γραμμόφωνο ούτε πλάκες αλλά μόνο πρόσβαση σε ψηφιακές «ανατυπώσεις». Θεωρώ ότι η αρχική εγγραφή στην πρωτότυπη πλάκα είναι σίγουρα σε 78 σωστές στροφές, και από κει και πέρα το θέμα είναι σε τι στροφές έπαιζε το γραμμόφωνο εκείνου που έκανε την ψηφιοποίηση. Ε, γιατί να ήταν λάθος;
Πάντως εγώ θα έλεγα να μην θεωρούμε ότι επειδή τα μηχανήματα φτιάχτηκαν τόσο παλιά δεν είχαν ακρίβεια στις στροφές. Προσωπικά θεωρώ ότι χαράχτηκαν υποδειγματικά. Έχουμε πολλά παραδείγματα μηχανών με μεγάλη ακρίβεια της εποχής.
Όχι, εγώ δεν μιλούσα, παραπάνω, για τον μέσο ακροατή. Μιλούσα για το πόσο ακριβώς ετηρήτο το 78 (στροφές ανά λεπτό) στις ηχογραφήσεις. Ξεκινώντας λοιπόν απ’ αυτό, αναρωτιέμαι πόσο σίγουροι είμαστε ότι οι πλάκες έβγαζαν 78 στροφές με μεγάλη ακρίβεια. Ο Σπύρος υπαινίσσεται ότι η ακρίβεια δεν ήταν μεγάλη.
Έχω την αντίθετη εντύπωση, περίπου όπως τα λέει ο Λουκάς. Φτηνομηχανήματα δεν υπήρχαν.
Στη λόγϊα μουσική, το αν θα κουρδίσουμε στο 440 ή στο 432 ήταν σημαντικό σημείο διαφοροποίησης μεταξύ σχολών και κατευθύνσεων. Θα ερχόταν έτσι εύκολα η βιομηχανία δίσκων να καταργήσει ολωσδιόλου το ερώτημα, γράφοντας δίσκους στις «καμιά εβδομηνταπενταριά με ογδόντα» στροφές; Πάνω που επιτέλους, μετά από αιώνες, είχε δημιουργηθεί η δυνατότητα να ακούς μουσική χωρίς να χρειάζεται να έχεις μέγαρο στην πόλη σου; Δεν το νομίζω.
Υποθέτω δε ότι η τεχνολογία που προσδιόριζε ακριβώς τις στροφές πρέπει να ήταν συγγενής μ’ εκείνην της ωρολογοποιίας.
1 «Μου αρέσει»
ενα γκουγκλάρισμα θσ σας βρει πολλές έρευνες για την ακριβή ταχύτητα. πχ
εδω αναφέρουν μεγαλη απόκλιση.
καπου ειχα διαβάσει και για ταχύτητα εγγραφής 92 rpm. αν το ξαναβρώ θα το ανεβάσω.
<speeds of between 72 and 85 rpm are quite common, >
Mάλιστα. Αυτό το κείμενο θεωρεί ότι οι ταχύτητες εγγραφής ήταν από 72 μέχρι 85 στροφές και μάλιστα, ήταν quite common αυτές οι αποκλίσεις! Φαντάζομαι, δεν μπορούμε εμείς σήμερα να ξέρουμε αν αυτό οφειλόταν σε κακό σχεδιασμό / παραγωγή των μηχανημάτων ή σε πλημμελή τήρηση του στάνταρ του 78.