Όπως έχει συζητηθεί επανειλημμένως, ο ταμπουράς ήταν ένα όργανο με πολλές και διάφορες παραλλαγές, που όλες έχουν χαθεί αφήνοντας λιγοστά ίχνη. Από αυτά τα ίχνη, τα κυριότερα (εξαιρώντας τα ίδια τα σωζόμενα όργανα και τις φωτογραφίες, αφού δε μας βοηθούν να φανταστούμε το παίξιμο) είναι:
α) Ο Φουσταλιέρης, που το όργανό του, το μπουλγαρί, είναι κατ’ εξαίρεσιν ο μόνος ταμπουράς που δε χάθηκε και εξακολουθεί να παίζεται. Εκτός από τους σημερινούς συνεχιστές, υπάρχουν οι ιστορικές ηχογραφήσεις του Φουσταλιέρη, κάποιες πιο πρόσφατες, και πολλά βιντεάκια στο ΥΤ (από εκπομπές της Σαμίου κ.ά.).
β) Ο Γιοβάν Τσαούς και οι ηχογραφήσεις του, στο μέτρο που το όργανό του μπορεί να θεωρηθεί ταμπουράς. Εγώ νομίζω ότι μπορεί κάλλιστα.
γ) Οι περίφημες δύο γριές από τη γνωστή-άγνωστη εκπομπή για το Άγγιστρο Σερρών, που έπαιζαν δίχορδους ταμπουράδες.
Ανακάλυψα κάποια ίχνη ακόμα:
1. Στις περίφημες ηχογραφήσεις της Μέλπως Μερλιέ το 1930, υπάρχουν και τρεις μ’ έναν Καππαδόκη οργανοπαίχτη, τον Θεόδωρο Χατζησυμεωνίδη, που έπαιζε μπουζούκι. Το όργανο έχει καταγραφεί μ’ αυτή την ονομασία, χωρίς να προκύπτει αν έτσι το έλεγε ο ίδιος ή η Μερλιέ. Επίσης δεν είναι σαφές αν ο Χατζησυμεωνίδης ήταν από την Ανακού, τα Φλοϊτά ή τη Μαλακοπή. Τα δύο από τα τρία τραούδια είναι στα τούρκικα. Το τρίτο είναι το γνωστό παιδικό Ντίλι ντίλι, και έχει βγει στο δίσκο «Δημοτικά τραγούδια από τη συλλογή της Μέλπως Μερλιέ».
Σύντομα δείγματα των ηχογραφήσεων υπάρχουν στο σάιτ του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου:
Μπεν ατίμι
Ντίλιμ ντίλιμ
Γεσίλ τσαντιρλάρ κουρουλντού
Κλικ στο «δείγμα».
2. Στο δίσκο 33στρ. «Βρύση μου μαλαματένια - Λαϊκός χειμώνας 6» του Μελίκη υπάρχει ένα «Ταξίμι με καρσιλαμά (οργανικό - Σινώπης Πόντου)», όπου παίζει σάζι ο Λευτέρης Τσακιρίδης, πρόσφυγας (1ης γενιάς; δύσκολα…) από τη Σινώπη στο Άργος Ορεστικό. Έτσι όπως το ακούω, και μου μοιάζει και δε μου μοιάζει με το σάζι που ξέρω. Και μπουζούκι θυμίζει, αλλά δεν μπορώ να το ταυτίσω με συγκεκριμένο όργανο. Είναι και θέμα τεχνικής βέβαια.
3. Κανονικό σάζι σήμερα πρέπει να παίζουν οι Πομάκοι της Θράκης. Δεν ξέρω όμως κατά πόσο είναι δικό τους όργανο ή επιρροή από τους Τούρκους Τουρκίας και Ελλάδας. Δεν έχω ακούσει ποτέ ούτε ζωντανά ούτε σε ηχογράφηση. Υπάρχει όμως ένας πομάκικος δίσκος, «Πομάκικα τραγούδια από τη Σμίνθη Ξάνθης Αρ. 2» (θα υπάρχει και το 1 αλλά δεν το έχω), όπου ο Μουσταφά Αχμετσίκ παίζει σύγχρονο τετράχορδο μπουζούκι μ’ έναν εντελώς ιδιόρρυθμο τρόπο, που ίσως προέρχεται από σάζι. Ακούγεται λίγο σαν σαζίστας που κατ’ ανάγκην βολεύτηκε με μπουζούκι.Τραγουδάει ο ίδιος χωρίς άλλα όργανα.
Φυσικά και οι Τούρκοι της Θράκης παίζουν σάζι, αλλά αυτό δεν είναι καμιά αξιοσημείωτη πληροφορία.