Μα Πίκινε, αυτοί δεν είναι μετανάστες! Δεν ήρθαν από αλλού εκεί που είναι τώρα. Εκεί ήταν και τους βρήκε η χάραξη των συνόρων, ακριβώς όπως τους Πομάκους, τους Έλλληνες της Β. Ηπείρου κλπ.
Υγιής αντίδραση. Είδαμε ότι το πώς θα τα ονομάσουμε είναι ακανθώδες ζήτημα. Εμένα μου προκαλεί αμηχανία (εξού και η λέξη ακατονόμαστο πιο πριν). Αλλά δεν μπορείς να τα πεις και σκοπιανά, εκτός αν είναι βέβαιον ότι είναι σκοπιανά.
Μα από την ελληνική αυτή περιοχή προέρχονται αυτά τα τραγούδια. Θα μου πεις: “πώς είσαι τόσο σίγουρος; Εγώ ακούω γυφτοσκοπιανά.”
Δεν είμαι σίγουρος. Απλώς δεν το αποκλείω. Αυτό που ακούω εγώ είναι:
-ρυθμοί και ηχοχρώματα που υπάρχουν σ’ αυτή την περιοχή της Μακεδονίας, μόνο που συνήθως τα ακούμε χωρίς στίχους (ωστόσο πολλοί χοροί προβάλλονται από τα φολκλορικά με το σλάβικο όνομά τους: Ελένο Μόμε, Ζάραμο, Πούστσενο, Τικφέσκινο κλπ.)
-μια ορχήστρα που αποτελεί την πιο σκυλοπανηγυρτζήδικη εκδοχή της (δυτικο)μακεδονικής μπάντας χάλκινων
-στίχους που δεν τους καταλαβαίνω, ώστε να έχω μια γνώμη για το αν είναι δημοτικοί ή φτιαχτοί
-κόσμο που χορεύει και δείχνει να είναι στο στοιχείο του.
Μπορεί το συγκρότημα να είναι από την ΠΓΔΜ. Αλλά μπορεί και να μην είναι. Τα τραγούδια τους μπορεί να είναι παραδοσιακά από τη Μακεδονία, ή παραδοσιακά από την ΠΓΔΜ, ή δικά τους (του συγκροτήματος), ή Σκοπιανών τραγουδοποιών. Δεν μπορώ να το ξέρω αυτό, απαιτεί ειδική εξοικείωση.
Εδώ είναι όλο το θέμα. Στη Μακεδονία η μητρική γλώσσα δεν είναι για όλους τα νέα Ελληνικά.
Σήμερα όλοι, υποθέτω, ξέρουν ελληνικά, γιατί τα έμαθαν στο σχολείο και γιατί είναι η κοινή γλώσσα επικοινωνίας στην Ελλάδα που άμα δεν την ξέρεις πέφτεις στην απομόνωση, και επίσης γιατί τους επιβλήθηκε με τους βίαιους τρόπους που προανέφερε η Ελένη. Ωστόσο σε πολλά χωριά η καθαυτό δική τους γλώσσα δεν είναι η ελληνική.
Μητρικές γλώσσες στη Μακεδονία είναι και αυτό το πώς-να-το-πούμε σλάβικο ιδίωμα, και τα βλάχικα, και τα αρβανίτικα, και τα Ρομανί (γύφτικα), παλιότερα και τα Λαντίνο (“ισπανοεβραίικα” -αυτά εξαλείφθηκαν), αν πιάσουμε και τους πρόσγυγες υπήρχαν και οι τουρκόφωνοι Καππαδόκες, χώρια οι ελληνικές διάλεκτοι (καππαδόκικα, ποντιακά)… Μην ψάχνεις να βρεις ομοιογένεια.
Θα ξέρεις πιθανότατα τη γαλλική λέξη Macedoine [μασεντουάν = μακεδονική (επίθετο στο θηλυκό) αλλά και Μακεδονία]: σημαίνει φρουτοσαλάτα ανάμεικτη από όλων των ειδών τα φρούτα. Δεν τη χρησιμοποιούν σαν λογοπαίγνιο, ανήκει κανονικά στο κουζινικό λεξιλόγιο της γαλλικής. Υπάρχει και το ανέκδοτο με τον Βενιζέλο που, κατά το δείπνο που ακολούθησε κάποια διπλωματική συνάντηση, του πρόσφεραν φρουτοσαλάτα λέγοντας “Θα πάρετε και λίγη μασεντουάν;”, και απήντησε “Θα την πάρω όλη”.
Δίγλωσσοι ήταν όσοι ζούσαν σε πιο ανοιχτές κοινωνίες: σε πόλεις, σε χωριά-σταυροδρόμια κλπ. Σε πιο απομονωμένα χωριά υπήρχαν και μονόγλωσσοι, που δεν είχαν ακούσει ποτέ ελληνικά.
Ο Σέμσης μικρός έφυγε από τη Στρώμνιτσα και πήγε στη Θεσσαλονίκη να μάθει βιολί, αλλά η μαθητεία απέτυχε γιατί δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τον ελληνόφωνο δάσκαλο.