Τραγουδιστής διασκευάζει τραγούδι χωρίς την άδεια του συνθέτη
Γενικά μιλώντας, εντελώς έξω από Βρετούς, Ανείπωτους κλπ. και περιοριζόμενος αυστηρά σε ότι αφορά εμένα προσωπικά, δεν θεωρώ καθόλου απαράδεκτη (τα εισαγωγικά δεν μου χρειάζονται) την ύπαρξη πνευματικής ιδιοκτησίας, την οποία φυσικά πρέπει να προστατεύει ο νόμος. Ναι, στην κοινωνία μας και με τις υπάρχουσες σήμερα και τους τελευταίους καμπόσους αιώνες συνθήκες, πνευματική ιδιοκτησία υπάρχει και αυτή πρέπει να προστατεύεται από την πολιτεία.
Άλλο όμως αυτό και τελείως άλλο το να κόβουμε και να ράβουμε διατάξεις νόμων βάσει των οποίων τα τετράκις έγγονα συνθετών του πρώϊμου ρεμπέτικου και σμυρναίικου θα απολαμβάνουν και σήμερα και για κάμποσες ακόμα δεκαετίες, ποσοστά από εκτελέσεις τραγουδιών όπως Το Χαρικλάκι, η Φραγκοσυριανή και χιλιάδες ακόμα κομμάτια, η δε ΑΕΠΙ ή ο όποιος φορέας την διαδεχτεί, θα δικαιούται να απαιτεί ποσοστά από ζωντανές εκτελέσεις ή μουσική από ηχογραφήματα σε χώρους εστίασης ή διασκέδασης, για τους τίτλους αυτούς.
με κάλυψε ο νίκος ο πολίτης όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα. σχετικά με το ηθικό δικαίωμα, στο οποίο εντάσσεται το δικαίωμα του δημιουργού να επιτρέπει ή να απαγορεύει διασκευή μιας σύνθεσής του, θα ήθελα να φλυαρήσω λιγάκι.
προφανώς και έχει το δικαίωμα ο ζερβουδάκης να υπερασπιστεί το κομμάτι του ενάντια στον κάθε βρεττό, οι δημιουργοί της λιλιπούπολης την αλλοίωσή της από την πρωτοψάλτη (διαφημίστρια τραπεζικών δανείων), και το είχε ο μάλαμας για να προστατεύσει την πριγκηπέσα από το τσιφτετέλι πίστας του καρρά (δυστυχώς επέλεξε να μην το κάνει).
πολύ συχνά γίνονται άθλιες διασκευές ή επανεκτελέσεις από τον καθε διάττοντα αστέρα μόνο και μόνο για το χρήμα, και ο κόσμος θα ήταν καλύτερος χωρίς αυτές. δεν είναι καινούριο φαινόμενο, σκεφτείτε όλες αυτές τις εκσυχρονισμένες και εξευγενισμένες δευτερότριτες εκτελέσεις ρεμπέτικων του '60-'70, και πώς θάψανε τις αληθινές δημιουργίες και τους δημιουργούς μαζί.
από την άλλη, αν εγώ ή ο οποιοσδήποτε διασκευάσει κάποιο τραγούδι ή μελοποιήσει κάποιο ποίημα για την πάρτη του και για τους φίλους του, δύσκολα θα φτάσει στα αυτιά των δημιουργών και ούτε έχει και μεγάλη σημασία.
Προσπαθώ να καταλάβω “Το ξήλωμα της ταυτότητάς μας ξεκίνησε από την επίθεση στη γλώσσα μας και συνεχίστηκε με τον βιασμό της αισθητικής μας εδώ και χρόνια!” και που κολλά με την όλη υπόθεση αλλά δυσκολεύομαι. Η συγκεκριμένη επανεκτέλεση είναι κομμάτι του στρατηγικου σχεδίου Τρόικας-Kissinger-μασόνων;
Παρ’ ότι ως μη νομικός την πληροφορία την έχω από δεύτερο χέρι, οι εταιρείες δεν ζητούν άδειες συνθετών και προτιμούν διασκευές (άθλιες ή μη), διότι το τελικό τους κόστος (ακόμα και αν τους επιβληθεί κάποια αποζημίωση) είναι υποπολαπλάσιο αυτού που θα πλήρωναν τελικά αν το κομμάτι είχε την υπογραφή του συνθέτη. Απλά λογιστικά πράγματα…
Ο Βρεττός λέει στη δήλωσή του ότι η εταιρία του πήρε “νόμιμη άδεια από την αεπι που διαχειρίζεται τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών”.
Αυτό, αν είναι ακριβές, σημαίνει ότι η διαχείριση των (εμπορικών) πνευματικών δικαιώματων των συνθετών είναι εκχωρημένα στην αεπι, που όπως φαίνεται, τα παραχωρεί χωρίς υποχρέωση να τους ρωτάει και κατόπιν εισπράττει και διανέμει τα ποσοστά τους.
Ο Ζερβουδάκης όμως επικαλείται το ηθικό δικαίωμα στην πνευματική ιδιοκτησία, το οποίο είναι ανεκχώρητο.
Προσωπικά δε νομίζω ότι η προτίμηση των εταιριών στις διασκευές οφείλεται σε “εξοικονόμηση” δικαιωμάτων των συνθετών (αφού λογικά η αεπι τα παρακρατά και στις διασκευές).
Απλά μια εκτέλεση παλιά (σαν το παλιό καλό κρασί κλπ) αποφέρει πια στάλα-στάλα την είσπραξη, ενώ με μια διασκευή η ίδια έτοιμη σύνθεση-στίχος μπορεί να γίνει χιτάκι και να βγει μια καλή μπάζα σε μικρό χρονικό διάστημα έστω κι αν κατά κανόνα είναι σύντομη η ημερομηνία λήξης. Πιστεύω αυτός είναι ο λόγος.
Επί τη ευκαιρία, είχα διαβάσει πριν από καιρό σε άρθρο στο διαδίκτυο μια ενδιαφέρουσα ιστορία που τη μεταφέρω με κάθε επιφύλαξη για το αν αληθεύει:
Τα 70 χρόνια από το θάνατο του δημιουργού, που ισχύουν διεθνώς σαν όριο για τα χρηματικά δικαιώματα, κάποτε ήταν 50, πιο πριν ακόμα λιγότερα κλπ.
Όμως κάθε τόσο το όριο αυξάνεται ύστερα από πιέσεις του “λόμπι” της Ντίσνεϊ στις ΗΠΑ (που είναι ατμομηχανή της υπόθεσης πνευματικά δικαιώματα λόγω των “γιγάντων” της βιομηχανίας του θεάματος και των συμφερόντων τους σ’ όλο τον κόσμο). Δηλαδή κάθε φορά που κοντεύουν να συμπληρωθούν τα χρόνια που προβλέπει η νομοθεσία με σημείο αναφοράς την ημερομηνία θανάτου του Γουόλτ Ντίσνεϊ, γίνεται ένας νόμος και προστίθενται 10-20 χρόνια ακόμα. Διαφορετικά θα ερχόταν μια στιγμή όπου ο Μίκυ, ο Ντόναλντ κι όλο το αντίστοιχο καστ θα γινόταν κοινόχρηστο…
ΥΓ Σε σχέση με τη συνέντευξη Μάλαμα: έχω βαρεθεί σε βαθμό να πληγώνομαι κάθε φορά που πέφτω πάνω στην επαναλαμβανόμενη άποψη περί ευθύνης “μας”, περί ευθύνης “όλων μας” κλπ. Νομίζω αυτοί που νιώθουν υπεύθυνοι θα πρέπει να περιορίζουν το “μας” στους εαυτούς τους.
Το ίδιο ανυπόφορα βαρετή είναι και η άλλη μονότονα (ξύλινα) επαναλαμβανόμενη άποψη περί “πνευματικής ηθικής κλπ και πάντως όχι οικονομικής (καλά, για καπιταλιστικής δεν το συζητάμε) κρίσης”: περιμένω την εξήγηση για το πώς η “πνευματική κρίση” έχει λχ προκαλέσει 1,5 εκατομμύριο ανέργους, κανένας όμως δε μπαίνει στον κόπο να το εξηγήσει αυτό (και από αυτή τουλάχιστον την άποψη η κρίση είναι σίγουρα και πνευματική).
Με αφορμή το άνω θέμα, σκέφτηκα το εξής φαιδρό φαινόμενο, που ισχύει και το έχουμε ζήσει συχνά στο καλλιτεχνικό στερέωμα: Αν ο δημιουργός του έργου (ή ο κληρονόμος του συχνότερα) τσακωθεί με κάποιον καλλιτέχνη ή εκδότη ή δεν συμπαθεί κάποιον άλλον επιχειρηματία ή άλλο πάσης φύσεως φορέα που ενδεχομένως χρησιμοποιεί το έργο, ξυπνάει μέσα του η διάθεση για καψώνι… Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι, αν και έχει εκχωρήσει το περιουσιακό δικαίωμα (την άσκηση του) στην ΑΕΠΙ ή σε αντίστοιχο φορέα συλλογικής διαχείρισης των δικαιωμάτων και εισπράττει χρήματα για το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου, ταυτόχρονα (όταν ανακύψει θέμα) διατάσσει αυθαίρετα “μην το παίζεις εσύ το τραγούδι, σου το απαγορεύω, επειδή δε σε γουστάρω”, “μην το διασκευάσεις εσύ, είσαι ατάλαντος” κλπ, κλπ.
Όταν βέβαια διαχρονικά εισπράττεται ο “μπεζαχτάς” από καφενεία, κουρεία, εταιρείες, ξενοδοχεία κλπ δεν υπάρχει κανένα ζήτημα ασφαλώς… Όταν όμως κάποιος μπει στο στόχαστρο του απογόνου του καλλιτέχνη, τότε “που σε πονεί και πουσε σφάζει”… Ηθικά θα έλεγε κανείς ότι είναι το ίδιο σαν να μισθώνει κάποιος ένα διαμέρισμα, εισπράττοντας κανονικότατα το μίσθωμα και παράλληλα επιβάλλει στον μισθωτή πού ακριβώς θα βάλει το κρεβάτι του, πού θα τοποθετήσει την τηλεόραση του, πόσες βραδιές θα κοιμηθεί στο σπίτι κ.ο.κ. Και ακόμα παραπέρα σκεφτείτε τον φιλοτεχνο που αγόρασε πίνακα από τον Α ζωγράφο και ο ζωγράφος διαφωνεί με την τοποθέτηση του πίνακα στο στιπτιτζάδικο που διατηρεί ο φιλότεχνος ή φανταστείτε τον “τατουαζιέρη” (που έχει δικαίωμα πνευμ. ιδιοκτησίας στο δημιούργημα του) να εγείρει τίποτε απαιτήσεις μυστήριες για το που θα βάζει το χέρι του ο ιδιοκτήτης του τατουάζ… Θεε μου φύλαγε… (αστειεύομαι βέβαια, είναι ήδη λελυμένα αυτά…μην αρχίσετε να ψάχνετε που έχετε βάλει πίνακες και τατουάζ)
Αντικείμενο κατάχρησης μπορεί να γίνει το κάθε τι. Αλλά είναι πολλές οι περιπτώσεις όπου το ηθικό δικαίωμα αποδεικνύεται μοναδική ασπίδα για την κακομεταχείριση που μπορεί να υποστεί ένα έργο τέχνης. Γι’ αυτό άλλωστε και βάλλεται αφού πάλι πρόσφατα διάβαζα (εδώ άραγε;) ότι υπάρχει πρόθεση νομικής κατάργησής του ώστε να μην αποτελεί πιθανό φραγμό στην χωρίς όρια εμπορευματοποίηση.
Πάντως σαν δικαίωμα του δημιουργού και των κληρονόμων του, αμεταβίβαστο κι ανεκχώρητο καθώς είναι, δεν αφορά μόνο την εμπορική και θεωρούμενη ως προσβλητική χρήση του έργου.Να θυμήσω μερικά παραδείγματα, τη χρήση στίχων του Ρίτσου σε κάποιο τηλεοπτικό “reality”, την απαγόρευση Ανδριόπουλου - Μυρσίνης Λοϊζου για τραγούδια (“θα σε ξαναβρω στους μπαξέδες” και “καλημέρα ήλιε”) που χρησιμοποιούσε το ΠΑΣΟΚ, της Ναταλίας Ρασούλη για τη ρατσιστική χρήση του “αχ ελλάδα σ’ αγαπώ” από την “χρυσή αυγή” κλπ.
Δεν ξέρω επίσης αν η Μπαεζ είχε πάρει είδηση ότι το “Ντόνα Ντονα Ντον” έπαιζε παλιότερα στην ΤιΒι διαφημίζοντας σερβιέτες ως “ντόνα ντόνα μοντ” (η μάρκα της σερβιέτας). Δεν ξέρω αν η Μπαέζ θα προσβαλλόταν, εμένα πάντως ως ακροατή με πρόσβαλλε.
Το ίδιο με πρόσβαλλε και η διαφήμιση κάποιου αυτοκινήτου “φτιαγμένου από το υλικό που φτιάχνονται τα όνειρα”, που είναι φράση του Σέξπιρ από την “τρικυμία” και δεν αφορά τα αυτοκίνητα αλλά τον άνθρωπο (“είμαστε φτιαγμένοι από το υλικό που φτιάχονται τα όνειρα” - όσο κι αν κάποιοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι είμαστε φτιαγμένοι από το υλικό που φτιάχνονται τα … σωματικά απορρίματα).
Εν πάση περιπτώσει ο Σέξπιρ δεν είναι και ζωντανός για να τον ρωτήσουμε τη γνώμη του και προφανώς και ο διαφημιστής δεν πλήρωσε και εμπορικά δικαιώματα για το “σλόγκαν”. Θέμα όμως ηθικής σύγουρα υφίσταται ακόμα κι αν ο Σέξπιρ, ή ο Λοίζος, ή ο Ρασούλης κλπ δε ζουν για να το θέσουν αυτοπροσώπως.