Το “τζίφος” πάει στο ότι δεν βρήκαμε τι είναι η κλάπα;
Διότι δεν είμαστε στο σκοτάδι επ’ αυτού: όπως προανέφερα λημματογραφείται ως μουσικός όρος σε λεξικά.
Αλλά βλέπω κι εδώ: “κλάπες: μηχανισμός κλειδιών”
http://eclass.teiion.gr/modules/document/file.php/THMO137/3.%20chapters%201-4.2%20(ao%20II).pdf
Συγκεκριμένα η ερώτηση ήταν αν ξέρει τι είναι η κλάπα, τι το κλαπέτο (και αν είναι το ίδιο πράγμα ή δύο διαφορετικά) και αν έχει ακουστά την κλαπαδόρα. Η απάντηση ήταν τζίφος σε όλα!
Το είχα ήδη παραθέσει στο #1. Αλλά μετά, όταν άρχισα να βλέπω βαλβίδες, έμβολα κλπ., σκέφτηκα ότι μάλλον τελικά δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει «κλειδιά». Ήξερα τα κλειδιά των ξύλινων, αλλά είχα την εντύπωση ότι η όλη ιδέα ενός αυλού με τρύπες (γιατί εδώ εντάσσονται) δε δουλεύει στα χάλκινα (δηλαδή σ’ αυτά που παράγουν τον βασικό ήχο από τα χείλια του μουσικού, για να μιλάμε πιο συγκεκριμένα).
Τελικά, τουλάχιστον στα ξύλινα, κλάπα είναι το κοινό κλειδί: ο μηχανισμός ανοιγοκλεισίματος μιας τρύπας που κανονικά δεν τη φτάνουν τα δάχτυλα. Και στα χάλκινα (π.χ. κλάπενχορν) το ίδιο;
Ωραίο φυλλαδιάκι. Υπάρχει και β’ μέρος;
Αλέξανδρε, δεν έχει σημασία το ιστορικό αφού σήμερα η κορνέτα έχει περάσει σε αχρηστία. Το μέτρο σύγκρισης για μας είναι η γνωστή τρομπέτα. Άρα το σχόλιο του παραπάνω άρθρου θα έπρεπε να είναι όπως το έγραψα. Για να είναι πιο κατανοητό δηλ. τι είναι κλάπα.
Βλέπω αυτό:
http://eclass.teiion.gr/modules/document/file.php/THMO137/4.%20chapters%204.3-7%20(ao%20II).pdf
Δεν έχει περάσει σε αχρηστία! Έχει πολύ συμφωνικό, ρομαντικό κυρίως ρεπερτόριο που παίζεται σε σύγχρονα όργανα βέβαια.
Και μέσα, εγώ βλέπω αυτό:
Σε αντίθεση µε ξύλινα πνευστά, τα χάλκινα δεν έχουν πλευρικές οπές. Για να επιτευχθεί η αλλαγή τονικού ύψους (πέρα από τους φθόγγους που µπορούν να παραχθούν µέσω της αρµονικής στήλης) γίνεται χρήση πρόσθετων τµηµάτων σωλήνα τα οποία µελώνουν κάθε φορά το µήκος του σωλήνα και συνεπώς µεταβάλλουν την αρµονική στήλη. Η προσθήκη τµηµάτων σωλήνα µπορεί να γίνει µέσω της χρήσης
α) ενός κινητού (ολκωτού) τµήµατος (π.χ. τροµπόνι)
β) βαλβίδων (π.χ. κόρνο, τροµπέτα).
Άρα, τι είναι τα χάλκινα με κλάπες;
α) Εξαιρέσεις του παραπάνω κανόνα που αντίθετα από τα άλλα χάλκινα έχουν τρύπες;
β) Ή εδώ κλάπα σημαίνει κάτι άλλο;
Τα χάλκινα με κλάπες (κλειδιά) είναι η κατηγορία μετά τα χάλκινα με τρύπες, και μετά είναι η κατηγορία χάλκινα με βαλβίδες.
Διαφωτιστικό και αυτό το pdf:
http://nikoskariotis.gr/docs/mtex/horns.pdf
Το εικονιζόμενο «κόρνο με κλειδιά» αυτό νομίζω πως είναι το κόρνο με κλάπες. Δηλ. όταν μιλάμε για klappenhorn, αναφερόμαστε στη Β κατηγορία.
Επίσης στον ΑΤΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ του Michels, διαβάζω (μετά τα «κόρνα με τρύπες») για τα «κόρνα με κλειδιά»: εμφανίστηκαν τον 18ο αιώνα όταν προστέθηκαν στις τρύπες τάπες και κλειδιά
Καμία φιλαρμονική, και εννοούμε μπάντα πνευστών, δεν έχει σε χρήση κορνέτες. Δεν υπάρχει λόγος από τη στιγμή που τα σαλπίσματα τα κάνει η τρομπέτα. Εσύ έχεις στο μυαλό σου τις κλασικές ορχήστρες;
Δεν γνώριζα οτι δεν παίζονται σε φιλαρμονικές οι κορνέττες.
Παίζονται σίγουρα απο jazzers και είναι μέρος της παράδοσης στις βρετανικές μπάντες.
Ως ορχηστρικό όργανο, ουσιαστικά η κορνέττα εμφανίζεται ως όργανο με βαλβίδες ΠΡΙΝ κανει αυτή τη μετάβαση η τρομπέτα, η οποία παραμένει ως φυσικό όργανο, που παίζει μόνο αρμονικούς.
Ως αποτέλεσμα, πολύ ρομαντικό ρεπερτόριο γράφεται και για τους 2 τύπους, με την κορνέττα να έχει μεγαλύτερη ευελιξία και έκταση.
Σε ορχήστρες, κάποιες φορές ο κορυφαίος θα παίξει και κορνέττα ή άλλες φορές κάποιος άλλος.
Ένα δείγμα ρεπερτορίου απο Τσαικόφσκι,Λίμνη των κύκνων
η τρομπέτα, η οποία παραμένει ως φυσικό όργανο, που παίζει μόνο αρμονικούς.
Όλα τα χάλκινα παίζουν μόνο αρμονικούς, ασχέτως αν έχουν ή όχι κλειδιά. Κι από τα ξύλινα, το φλάουτο.
με την κορνέττα να έχει μεγαλύτερη ευελιξία και έκταση.
Η έκταση στα χάλκινα δεν εξαρτάται από το όργανο αλλά από την ικανότητα του παίχτη και μόνο. Επίσης, μεγαλύτερη ευελιξία έχει όποιο έχει κλειδιά και σήμερα, χωρίς να εξετάζω την ιστορία τους, η τρομπέτα τα έχει.
Σωστός!Φυσικο ως μετάφραση του natural trumpet δηλαδή χωρίς βαλβίδες/ρότορες.
η έκταση της θα είναι αναγκαστικά μικρότερη απο ένα αντίστοιχο όργανο που έχει βαλβίδες αφού αυτές σου δίνουν πρόσβαση σε άλλες αρμονικές σειρες
Και δύο λήμματα για την «κλάπα» από σύγχρονα λεξικά:
ΜΗΛΝΕΓ Πατάκη
4){μουσ.} Μηχανισμός που ρυθμίζει το άνοιγμα και το κλείσιμο των οπών σε κάποια πνευστά μουσικά όργανα (ΣΥΝ κλειδί)
ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ
Μουσικό κλειδί που ρυθμίζει το άνοιγμα και το κλείσιμο των οπών του σωλήνα πνευστού μουσικού οργάνου
Ωστόσο, πέραν των εικαζόμενων μικρών ή μεγάλων πιθανοτήτων που λέτε, το απαράγραπτο δεδομένο που έχουμε μπροστά μας είναι πως το όργανο που σκιτσάρισε ο Άννινος να παίζει ο Σουρής (με την ονομασία “κλαπαδόρα”) φαίνεται πως είναι ακριβώς αυτή η ιδιαίτερη εκδοχή klappenhorn…
Σίγουρα! Μερικά πράγματα παραμένουν ανεξήγητα, όσο και να ψάξεις. Το κομμάτι που ανακάλυψες, Κατερίνα, περιγράφεται ως κάθε άλλο παρά δημοφιλές, αφού ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα η τεχνική των κλαπέτων στην οικογένεια της σάλπιγγας είχε υπερκεραστεί από τις βαλβίδες. Τώρα, πώς ένας μη μουσικός και μη στρατιωτικός γελοιογράφος έφτασε να γνωρίζει με τέτοιαν οικειότητα ένα ειδικού σχεδιασμού σαλπιγγοειδές, ώστε να έχει την άνεση να το «κοτσάρει» σε φίλο του, ε: απλά, δεν έχω απάντηση.
Όχι πως έχει μεγάλη σημασία (τη λύση του μυστηρίου δεν την περιμένω από αυτή τη γελοιογραφία), αλλά εφόσον στη γελοιογραφία δε διακρίνονται κλάπες, μένει μόνο το γενικό σχήμα του σωλήνα. Δεν υπάρχουν κι άλλα όργανα με αυτό περίπου το σχήμα;
Εγώ νομίζω πάντως πως, όταν πρόκειται να λύσουμε ένα «μυστήριο», αυτού ή άλλου είδους, τίποτε δεν πετάμε και τίποτε δεν παρακάμπτουμε. Γελοιογραφία λοιπόν, γιατί όχι; Πώς σκιτσάρισε μια χαρά τα άλλα όργανα; Με την ίδια βεβαιότητα ότι σκιτσάρει όργανο γνωστό τοις πάσι σκιτσάρισε και το πνευστό του Σουρή. Δεν σημαίνει ότι μόνο από μια γελοιογραφία θα λύσουμε κάτι που μας απασχολεί, αλλά σε συνδυασμό με ό,τι άλλο μπορεί να βρεθεί.
Ας είναι λοιπόν στα υπόψη, πέραν του ιδιαίτερου τύπου klappenhorn που βρήκαμε, και το σχόλιο του Ταγκόπουλου, που προαναφέρθηκε, καθώς το πνευστό του Σουρή ονομάζεται ξεκάθαρα «κλαπαδόρα» και όχι κάπως αλλιώς: «γελοιογραφία του Θέμου, όπου ο Μπάμπης Άννινος κι ο μακαρίτης Κουσουλάκος παίζανε βιολί, ο Σουρής κλαπαδόρα»
Κάνω τέλος και την υπόθεση εργασίας (δεδομένου ότι έμεινε το όργανο ως «κλαπαδόρα») πως παρά την παρακμή του συγκεκριμένου πνευστού με κλάπες στον λοιπό κόσμο, ενδεχομένως στην Ελλάδα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα να παρέμενε σε λαϊκότερη χρήση το klappenhorn.
Ε, μα εκεί ακριβώς έγκειται το παράδοξο, που μας δυσκολεύει να πάρουμε θέση: Πολύ δύσκολα θα δεχτώ ότι ένας μουσικά άσχετος θα εκμεταλλευτεί ένα όργανο που ξέρει καλά ότι ουσιαστικά κανείς δεν το αναγνωρίζει, σε αντίθεση με τα (πολύ γνωστά!)βιολιά και το φλάουτο.
Για να σταθεί αυτό, θα έπρεπε το συγκεκριμένο όργανο να βρίσκεται πράγματι σε λαϊκή χρήση. Είναι όμως ελάχιστες μέχρι καμμία, οι σχετικές αναφορές (για το κλάππερχορν ειδικά). Και εν πάσει περιπτώσει, έστω έγινε αυτή η υπόθεση εργασίας. Τί αντικείμενο θα έχει η ίδια η εργασία; Να ερευνήσει / αποδείξει τί, συγκεκριμένο; Μήπως ασχολούμαστε περί όνου σκιάς;
Να θυμίσω ότι και το σχήμα, στο σκίτσο, απλώς φέρνει στο κλάπενχορν που μας έδειξε σε προηγούμενο λινκ η Κατερίνα. Δεν ταυτίζεται όμως: και στα δύο έχουμε πολύ μακρείς αυλούς διπλωμένους, με διαφορετικό τρόπο όμως (πιο πολύ όπως στο τρομπόνι ο ένας, πιο πολύ όπως στο φαγκότο ο άλλος).
Εντάξει, υπόθεση εργασίας δε σημαίνει ότι η εργασία πρέπει να 'ναι καμιά διατριβή οπωσδήποτε. Και η παρούσα συζήτηση/αναζήτηση καλή είναι. Και το να καταφέρουμε (αν καταφέρουμε) να βρούμε με βεβαιότητα ποιο είναι αυτό το περίφημο όργανο, που το όνομά του αναφέρεται τόσο συχνά σε πηγές εποχής και που, όμως, κανένας δεν το έχει ταυτίσει με πειστικό και αναμφισβήτητο τρόπο, είναι αρκετός στόχος, εκτιμώ προσωπικά.
“Μήπως ασχολούμαστε περί όνου σκιάς;”
Εγώ βέβαια πρέπει να ομολογήσω ότι μια ζωή με τέτοιες ονοσκιάσεις -σαν κι αυτές που πόσταρα- ασχολούμαι, αλλά δεν σημαίνει ότι πρέπει να σας πάρω και στο λαιμό μου.
Οπότε, τέλος οι ονοσκιάσεις μου στο παρόν νήμα.
Πάμε γι’ άλλα.
Δεν θα είναι περί όνου σκιάς, αν γίνει μια πιο συστηματική έρευνα, με εκμετάλλευση όλων των πιθανών πηγών.
Π.χ., προχωρώντας με τη μέθοδο της εις άτοπον επαγωγής, για να δούμε τι μπορούμε να αποκλείσουμε:
[Και μια περιγραφή της κλαπαδόρας, δεν είχα δώσει σωστά το λινκ, σε προηγούμενο ποστ:
Άρθρο με τίτλο «Η Κλαπαδόρα», εφημ. Εμπρός, 22/12/1926 : http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=43006&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0]
Πάντως, φαίνεται να ήταν όργανο δημοφιλές η κλαπαδόρα, παίζει σε ονομαστική εορτή:
http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=108&pageid=-1&id=7897&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0
και στον Καραγκιόζη:
http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=124&pageid=51586&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASSASTASJASYASJASMASkASZASJ&CropPDF=0
Κατάλογος οργάνων από δωρεά, κόρνα, κορνέτες, φλικόρνα: http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=124&pageid=80296&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASeASTASRASSASkASZASVASX&CropPDF=0
Προμήθεια μουσικών οργάνων: http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=124&pageid=83027&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ASeASTASRASSASkASZASVASX&CropPDF=0
Προς διερεύνηση, για να βγάλουμε μια άκρη:
G. Mariani - Πρακτική Μέθοδος Κορνέττας και Φλισκόρνου ( Κλαπαδόρας)
Αν κάποιος από εμάς τους συμφορουμίτες μπορεί να βρει από γνωστό του αυτή τη μέθοδο, ας μας το πει.
Διαφορετικά, μπορώ να το παραγγείλω εγώ και να ανεβάσω και αποσπάσματα στο φόρουμ.
Πρέπει να δούμε πώς καταλήγει σ’ αυτή την εξίσωση, φλικόρνου και κλαπαδόρας.
Το βιβλίο της Μ. Μερλιέ “Η Μουσική Λαογραφία στην Ελλάδα”, εκδ. Σιδέρη, 1935
Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο της Μ. Μερλιέ.
Λαογραφικό Μουσείο Ανωγειανάκη.
Πιθανόν να βρεθούν στοιχεία για να δούμε και τη συσχέτιση κλάπενχορν - κλαπαδόρας.
Όσον αφορά στο παρακάτω, όσο δεν ανοίγει η πηγή στην οποία παραπέμπει, λέω να το αφήσουμε στην άκρη:
«….Ήταν η τρομπέτα, η κορνετα, το τρομπόνι και το «φλύγκελχορν» (που οι Φλωρινιώτες το ονόμαζαν κλαπαδούρα).…»
[[Βαλκανιζατέρ FM, υποτίθεται από την Musipedia που όμως δεν ανοίγει…]