Ο «μπάρμπα Θοδωρής»
Αργός μερακλήδικος καλαματιανός της Καλύμνου. Εδώ μια υποδειγματική εκτέλεση, με όλο τον ιδιωματισμό του καλύμνικου βιολιού και λαούτου, με το χαρακτηριστικό ζόρισμα των αντρικών φωνών (είναι ψηλοί οι σκοποί μας, τι να κάνουμε!), με ωραίες μαντινάδες και τσακίσματα, με την ψαγμένη τεχνοτροπία να μπαίνει τσάκισμα όχι μόνο μετά τη μαντινάδα αλλά και στα ενδιάμεσά της, με τον εντυπωσιακό ζωντανό αρχαϊσμό «καρδιά μου απαρηόρητη, παρηγορού μονάχη» (=να παρηγοριέσαι), τέλος πάντων με λίγα λόγια ένα μικρό κόσμημα.
Τον ίδιο σκοπό τον λένε και στη Λέρο, δε θυμάμαι μήπως και στην Κω, μπορεί κι αλλού.
Και τι βρήκα τώρα τυχαία σ’ ένα σερφάρισμα:
Στη στήλη “Το παληό τραγούδι” που εγκαινιάζει τον Δεκέμβριο του 1924 το περ. Ελληνική Τέχνη (αρ. 3, 15.12.1924, σελ. 8) δημοσιεύεται η παρτιτούρα του τραγουδιού σε επιμέλεια Ν.Σ. (Νίκος Συνοδινός). Αναφέρει ο συντάκτης για τους λόγους που υπαγόρευσαν αυτή τη δημιουργία αυτής της στήλης : «Από του σημερινού της φύλλου, η “Ελληνική Τέχνη” θα δημοσιεύη ανελλιπώς εις κάθε της τεύχος από ένα παληό Αθηναϊκό τραγουδάκι το οποίον διεσώθη μέχρι σήμερον, άγραφον από στόματος εις στόμα μεταδοθέν, και εις του οποίου τους φθόγγους διακρίνεται καθαρά η λαϊκή Ελληνική ψυχή.
Δεν υπάρχει σαλόνι, δεν υπάρχει μουσική βιβλιοθήκη που να μη περιλαμβάνη τα φοξ-τροτ και τα διάφορα ξενικά καν-καν, εν ω αντιθέτως ούτε ένα χέρι υπάρχει να κρούη εις τα πλήκτρα του πιάνου ένα παληό Ελληνικό τραγούδι, ένα τραγούδι από ‘κείνα που συνέθεσε και ‘τραγούδησε αυθόρμητα η Λαϊκή Μούσα.
Η “Ελληνική Τέχνη” πρώτη μεταξύ των συναδέλφων της επιχειρεί να συμπληρώση το ουσιώδες αυτό κενόν, συλλέγουσα και εναρμονίζουσα δι’ ειδικού της συνεργάτου τα διάφορα παλαιά Ελληνικά τραγούδια τα οποία άγραφα και σκορπισμένα κινδυνεύουν να χαθούν.
Ποιος δεν έτυχε ν’ ακούση σε κάποια συγκέντρωσι ή περνώντας απ’ έξω από καμμιά ταβέρνα “το μπάρμπα Θοδωρή”; Και ποιος δεν ένοιωσε τη στιγμή εκείνη να ξυπνούν μέσα του αναμνήσεις σβυσμένες του παληού ώμορφου-καιρού; Να ζωντανεύη μέσα του ένας ολόκληρος κόσμος, κόσμος αξέχαστος για την ωμορφιά του για τη γλυκειά και αφρόντιστη ζωή που περνούσε;
Και ποιος δεν θάθελε να ξαναφέρη στη μνήμη του την ώμορφη εκείνη εποχή για μια ανάπαυλα από τον ψυχικό κάματο εις τον οποίον τώρα τελευταία κατεδικάσθημεν από την πολυτάραχη ζωή να ζούμε.
Στη σελίδα του Κουνάδη όπου το βρήκα, ακούμε μια ωραία, εντελώς διαφορετική, ηχογράφηση του 1929 με χορωδία και μαντολινάτα, σε πλήρες ύφος αθηναϊκής καντάδας.
Ακούς το καλύμνικο, και λες «αυτός ο σκοπός δε θα μπορούσε να παιχτεί παρά μόνο έτσι». Και μετά ακούς το αθηναϊκό, και λες «αυτός ο σκοπός δε θα μπορούσε να παιχτεί παρά μόνο έτσι»!
(Το νήμα είναι για κοινούς σκοπούς μεταξύ τεσσάρων συγκεκριμένων νησιών των νότιων Δωδεκανήσων, η Κάλυμνος ανήκει στα βόρεια, αλλά το βάζω εδώ για να μη γεμίζουμε τον τόπο με 12νησιακά νήματα…)
Edit: Φαίνεται δε ότι πράγματι ήταν σουξέ ως αθηναϊκή καντάδα, γιατί εκ των υστέρων βρήκα κι άλλη ηχογράφηση: Δημήτρης Κριωνάς με συνοδεία χορωδίας, 1925.
Όπου και επιβεβαιώνεται ότι ακόμη και στις γειτονιές της Αθήνας οι σκοποί δεν είχαν δικά τους αλλά εναλλασσόμενα δίστιχα.
Ξαναedit, γιατί κι η γάτα από τη φούρια της τα γεννά στραβά:
Του Κριωνά το έχει και στο Σίλαμπς, λίγο πιο καθαρά (αλλά από την ίδια κόπια, υποψιάζομαι), και μαζί και μια τρίτη ηχογράφηση, Γ. Βιτάλης 1933. Και στα δύο γράφουν «Συνδημιουργοί Γιώργος Βιτάλης και Γιώργος Καμβύσης», αλλά στο παραπάνω βίντεο δε νομίζω να βλέπω τέτοια ένδειξη στην ετικέτα, όσο μπορώ να διακρίνω. Όθεν υποψιάζομαι ότι ο Καμβύσης με τον Βιτάλη υπογράφουν μόνο τη δικιά τους ηχογράφηση, και ο ανεβάστορας του Σίλαμπς, παίρνοντάς το τοις μετρητοίς, θεώρησε ότι όντως αυτοί έγραψαν το τραγούδι και το πέρασε και στην άλλη ηχογράφηση αυθαίρετα.
Δε λέω, μπορεί και να το έγραψαν οι άνθρωποι (κάποιος πάντως το έγραψε), αλλά αν το λέει η ετικέτα είναι πληροφορία, βάσιμη ή όχι. Αν δεν το λέει η ετικέτα είναι εικασία, και πάλι βάσιμη ή όχι. Και σίγουρα δεν το λέει η ετικέτα της πρώτης εκτέλεσης που παρέθεσα (στο σάιτ του Κουνάδη).
https://rebetiko.sealabs.net/display.php?string=μπάρμπα+θοδωρή