Στο βιβλιαράκι του Κοφτερού αναφέρονται 26 (!) ονόματα Μυτιληνιών σαντουριέρηδων, εν οις φυσικά και ο Μπινταγιάλας. Από τα κομμάτια, Νο 1 είναι το «τοπικό» Τα ξύλα, που βέβαια όλοι μας ξέρουμε απ’ το Λέσβος Αιολίς ότι κατάγεται από την κεντρική Ασία.
Καλησπέρα! Δεν νομίζω ότι το σαντούρι στη Ρούμελη ήταν ακριβώς “εξωτικό όργανο”. Σαντούρια έχουμε πολύ διαδεδομένα σε πολλές περιοχές της Ρούμελης. Συγκεκριμένα στην Ευρυτανία ήταν ιδιαίτερα αγαπητό. Και δεν έπαιζε σμυρνέικα και άλλα της μόδας, αλλά καθαρά ρουμελιώτικα. Στη ρουμελιώτικη ζυγιά λειτουργούσε ως συνοδευτικό όργανο και είναι πολύ ενδιαφέρον να ακούσεις τη συνοδεία του σε τσάμικα και καλαματιανά. Άλλη τεχνική παιξίματος λοιπόν από το μικρασιάτικο σαντούρι.
Περικλή, νομίζω εδώ κάνεις λάθος. Έχουμε μία τέτοια εντύπωση, γιατί κάποιοι σολίστες έγιναν φίρμες, με κυριότερο τον Μόσχο. Ωστόσο τα σαντούρια της Αγιάσου δεν λειτουργούσαν ως εξωτικά όργανα ενός δεξιοτέχνη. Έπαιρναν μέρος κανονικά στα δρώμενα της κοινότητας και επομένως δεν μπορείς παρά να τα πεις τοπικά και παραδοσιακά.
Επίσης, υπάρχει το πολύ κραυγαλέο παράδειγμα της Λέρου, όπου το σαντούρι είναι πολύ βασικό όργανο της τοπικής ζυγιάς. Δεν συνοδεύει πάντα, αλλά μπορεί να παίξει και ως “πρίμο”, δηλαδή πρώτο όργανο της ζυγιάς, αντικαθιστώντας στον ρόλο αυτό το βιολί και συνοδευόμενο μάλιστα από λαούτο! Δηλαδή ζυγιά σαντούρι-λαούτο. Οπότε και στη Λέρο το σαντούρι είναι σαφώς τοπικό παραδοσιακό όργανο. Σαντούρι παιζόταν σπάνια σε Κω και Κάλυμνο, αλλά ήταν βασικό όργανο νομίζω και στους Λειψούς. Προφανώς στην σχέση αυτή σε Λέρο και Λειψούς με το σαντούρι παίζει ρόλο η γεωγραφική εγγύτητα της Σμύρνης. Αλλά η εισαγωγή του σαντουριού γίνεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Την ίδια δηλαδή περίοδο περίπου που εισάγεται και το λαούτο και το βιολί.
Ναι, αλλά ο Μόσχος δεν έμαθε ποτέ αυτό το είδος συνοδευτικού παιξίματος, μάλλον θα το σνομπάριζε κιόλας. Ο Μόσχος είδε το σαντούρι ως όργανο «σταρ» της «σμυρναίικης» κομπανίας και αυτό τον εντυπωσίασε, όταν μάλιστα ήρθε και κάποιος σαντουριέρης Ρουμάνος, εκεί πίεσε τον πατέρα του και τελικά κατάφερε να πάρει σαντούρι και να μαθητεύσει στον Ρουμάνο. Προσοχή όμως, πάντα ως «εξωτικό» όργανο.
Σωστά. Μάλλον έτσι το αντιμετώπισε ο Μόσχος, διαφορετικά από ό,τι οι υπόλοιποι σαντουριέρηδες της Ρούμελης.
Παιζόταν σπάνια, ή παίχτηκε κατ’ εξαίρεση; Στο επίπεδο του κατ’ εξαίρεση έχουμε και σαντούρι στη Χάλκη, και κλαρίνο στην Κίσσαμο, και φυσικά κάθε εισαγόμενη καινοτομία έτσι ξεκίνησε, και άλλοτε έπιασε, και τώρα το λέμε παράδοση, κι άλλοτε δεν έπιασε.
Στην Κάρπαθο θυμούνταν έναν σαντουριέρη, τον μόνο που φαίνεται να πέρασε από κει, που στις πατινάδες κρέμαγε το σαντούρι στην πλάτη του λυράρη και περπατούσε πίσω του παίζοντας!
Ασφαλώς η Μυτιλήνη δεν είναι τέτοια περίπτωση. Και αφού το λες, ούτε και η Λέρος (δεν έχω ιδίαν άποψη).
Στην Κω υπάρχουν καταγεγραμμένοι 2-3 σαντουριέρηδες που μπήκαν στις ζυγιές. Οι ζυγιές ήταν πάρα πολλές στο νησί. Ωστόσο αυτοί έπαιζαν σαντούρι. Δεν ήταν δηλαδή ένας που βρέθηκε κάποια στιγμή και έπαιξε για να κάνουν χάζι οι ντόπιοι. Άρα, μάλλον το “σπάνια” ισχύει.
Απ’ τη Λέρο είναι οι περίφημοι Χατζηδάκηδες, που χωρίς σαντούρι δεν θα υπήρχαν.
Σωστό. Αλλά κατεξοχήν δε θα υπήρχαν χωρίς τραγουδίστριες, ενώ υποθέτω ότι δεν υπήρχε, τότε τουλάχιστον, τέτοιο πράγμα στην παράδοση του νησιού. (Δεν είναι θέμα φύλου, είναι θέμα τραγουδιστή που να αναλαμβάνει μονολογικά αυτό τον ρόλο.)
Θέλω να πω, οι Χατζηδάκηδες δεν είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της τοπικής λαϊκής παράδοσης. Απλώς εκεί στηρίζονταν.
(Αν και για το σαντούρι μάλλον είναι, επαναλαμβάνω.)
για τις διαφορές τσίμπαλου και σαντουριού, εχει πολλά ενδιαφέροντα εδω.
καξ οι δυο μουσικοί τυγχάνουν “πατριωτάκια” μου.
η μάσκα ειναι προφανώς Gibson 
1 «Μου αρέσει»
Στα δημοτικά πανηγύρια και στα κέντρα με άλλους οργανοπαίχτες που στην ορχήστρα υπήρχε κλαρίνο και βιολί, αν δεν έπαιζε συνοδευτικό σαντούρι, τι έπαιζε; Στις δεκαετίες 1950 και 1960 κυρίως με αυτόν τον κόσμο δούλευε. Παραθέτω και μια φωτογραφία που συμμετέχει και ο ίδιος σε δημοτικό μαγαζί της Αθήνας το 1962.
Διακρίνω ότι κάθεται και στην πίσω σειρά του πάλκου και όχι μπροστά. “Σταρ” νομίζω την είχε δει ό ίδιος από το 1985 και μετά, που βρήκε τρόπο να ανοίξει τη σχολή και να προβάλλεται στα κανάλια.
Οι λαουτιέρηδες συχνά άρχισαν να χρησιμοποιούν κιθάρα, εξ ου και ο όρος λαουτοκιθάρα.
Νομίζω ότι λαουτιέρηδες έτσι κι αλλιώς υπήρχαν πάντα. Ένα διάστημα κάποιοι το γύρισαν σε λαουτοκιθάρα (λαούτο που μοιαζει σαν κιθάρα στην εμφάνιση), κάποιοι το κρατάνε ακόμα, κάποιοι γύρισαν σε κανονική κιθάρα, άλλοι πάλι δεν έφυγαν ποτέ μέχρι σήμερα από το κλασικό παραδοσιακό λαούτο. Πάντως η θέση του συνοδού δε χήρευε, είτε υπήρχε σαντούρι είτε όχι.
1 «Μου αρέσει»
Για το Αριστείδη Μόσχο ήταν το ερώτημα, μιάς και ειπώθηκε αυτο
Έχω δει τον Ηπειρώτη λαουτιέρη Χριστόδουλο Ζούμπα, σε φωτογραφία δεκαετίας 1960, να παίζει με τέσσερις διπλές χορδές πάνω σε ηλεκτρική κιθάρα.Δηλαδή με κούρδισμα λαούτου.
2 «Μου αρέσει»
Κατά Καρακάση, η λαουτοκιθάρα είναι κιθάρα κουρδισμένη λα ρε σολ ντο. Δηλαδή , ντρέπονταν να εμφανίζονται με λαούτο.
Δεν είναι ακριβώς όπως τα λέει ο Καρακάσης, αλλά ας μην επεκταθούμε (υπάρχει κάπου μια μεγάλη παλιά συζήτηση για τη λαουτοκιθάρα) - το θέμα είναι ότι το σαντούρι δεν έμπαινε για να καλύψει την ανάγκη να συνοδεύει κάποιος τα πρίμα όργανα -αυτό γινόταν αλλιώς- αλλά, μάλλον, επειδή ήθελαν σαντούρι.
Όπως λές κι εσύ Περικλή, εισάγοντας το θέμα “Η λαουτοκιθάρα”:
και συνεχίζεις αναφέροντας περίπου τα ίδια που λέει και ο Καρακάσης (αλλά και ο Ανωγειανάκης), ότι δηλαδή ντρέπονταν οι λαουτιέρηδες να εμφανίζονται με το παλιομοδίτικο λαούτο. Αλλά συμφωνώ, αν έχουμε να προσθέσουμε κάτι στο αρχικό θέμα περί λαουτοκιθάρας, ας το κάνουμε εκεί.
Ναι, αλλά ενώ εγώ το είπα επειδή ακριβώς είχα βρει πειστικά τα γραφόμενα του Καρακάση και του Ανωγειανάκη, και άλλων, είδες ότι υπήρξε αρκετά τεκμηριωμένος αντίλογος. Στα δέκα-τόσα χρόνια που έχουν περάσει από κείνη τη συζήτηση, οι απόψεις μου δεν έχουν μείνει αμετακίνητες.
1 «Μου αρέσει»
Πάρα πολύ σωστά! Μένει να δούμε αν και οι αναφερόμενοι παραπάνω, μετακίνησαν και αυτοί τις δικές τους απόψεις ή, όχι…
