Γεια σε όλους. Αρχικά να διευκρινίσω ότι δεν πρόκειται για συζήτηση τύπου “ο Δελιάς ήταν καλύτερος απτον ταδε κλπ”, αλλά με σκοπό να προσδιοριστουν οι ικανότητες του Δελιά. Οπωσδήποτε δεν έχω πάρα πολλές γνώσεις πάνω στο μπουζουκι αλλά έχω ακούσει αρκετό ρεμπέτικο και παρατηρώ ότι από την εποχή εκείνη (δεκαετία 30) ο Δελιάς φαίνεται σαν να είναι πολύ πιο μπροστά από όλους. Είναι δεξιοτεχνία, είναι μουσικότητα, είναι συναίσθημα; δεν ξέρω. Αλλα οργανοπαικτικα που φαίνεται πιο καλός και ξεχωριστός από την υπόλοιπη τετράδα και γενικά απο όλους της εποχής (εξαίρεση ο γιοβαν τσαους). Λες και μιλάει το μπουζούκι του ένα πράμα. Έχω λοιπόν την ερώτηση, που κατατάσσει η κοινότητα του ρεμπέτικου φόρουμ τον Δελιά ως μουσικό/μπουζουξη, λαμβάνοντας υπόψιν και την εποχή του;
Δεν έχει κάποιος παρά να ακούσει με προσοχή την πενιά με την οποία μπαίνει στο “Ταξίμι αθηναϊκό και Ζεϊμπέκικο” και συνεχίζει, για να συνειδητοποιήσει την εκπληκτικής ευαισθησίας τεχνική του.
προερχοταν απο μουσικη οικογενεια. πριν το μπουζουκι επαιζε κιθαρα. αρα οπωσδηποτε θα ειχε καποιες γνωσεις μουσικης, αλλα και πως να μελετησει ενα μουσικο οργανο ωστε να βγαλει ενα αρκετα καλο αποτελεσμα, και οχι απλως να παιξει το εκαστοτε τραγουδι.αλλωστε και στους δισκους ακουμε ενα πολυ καλο και σωστο παιξιμο σε ολα.
Έχει πλάκα η λεπτομέρεια (αν τη θυμάμαι σωστά) ότι ήταν ο Μάρκος που τον έψησε να πιάσει το μπουζούκι, για να παίζουν μαζί. Που δείχνει πόσο αδιανόητος τους φαινόταν αρχικά ο συνδυασμός μπουζούκι-κιθάρα, και πόσο νορμάλ τα δύο μπουζούκια χωρίς άλλο όργανο. Ακόμη κι αν έβρισκες μουσικό που τον γουστάρεις και ταιριάζετε, αλλά εκείνος παίζει κιθάρα κι εσύ μπουζούκι, πιο απλό ήταν να κάτσει να μάθει καινούργιο όργανο παρά να τακιμιάσει την κιθάρα με το μπουζούκι!
Ποσο καλος αραγε? Το ομορφο με τους μπουζουξηδες του παλιου πρωτου καιρου, ειναι οτι ειναι χαρακτηρες στο παιξιμο. Ολοι γινονται αντιληπτοι απο εναν προσεκτικο ακροατη. Η τριλια του Περιστερη, το κοφτο παιξιμο του Μαρκου με τους συνηχισμους αλα ντουζενι, το ποικιλμα του τσιτσανη και το παιξιμο με το χρονο, η πενια και τα μακαμια του Παπαιωαννου κλπ κλπ. Σιγουρα ο Δελιας που ανηκε στην σχολη πειραια, ειχε κατ’εμε την πιο γλυκια πενια απο ολους και το τραγουδι που αναφερει ο κυριος Νικος ειναι το τοπ παραδειγμα. Εχει λιγες συνθεσεις που ειναι διαμαντακια, δεν εχει το εργο του Μαρκου. Προφανως πολυ καλος παικτης αλλα σε καμια περιπτωση πιστευω τοσο πολυ μπροστα απο τους αλλους γιγαντες. Σιγουρα καλυτερος απο πολλους πρωτους. Παντως νομιζω οτι οσον αφορα το μπουζουκι, δεν υπηρχε παικτης ηχογραφημενος τοτε, πιο μπροστα απο τον Τζακ. Ο ανθρωπος δεν εχει γνωστες απαρχες, ηταν αμερικη, προφανως ειχε μαθει μπουζουκι καπου περιθωριακα, αλλα το παιξιμο ειναι αλλο επιπεδο. απο συγχορδιες και δεξιοτεχνια και πενια, μεχρι ταξιμι. Και δεν εχουμε γνωση οτι ηταν μουσικος μορφωμενος τυπου περιστερη. Παντως ολοι ηταν χαρακτηρες και αυτο δεν ειναι λιγο, βλεποντας την ομοιογενεια που ακολουθησε μετα στο παιξιμο.
Επισης το Ανεστακος ειναι φορος τιμης στη γλυκα της πενιας του 
Δε συμφωνω περικλη, νομιζω οτι το πιο πιθανο ειναι να τα εβρισκαν με καποιο τροπο. η κιθαρα πολλα χρονια υπηρχε ηδη και συνοδευε και σολαριζε. Πιο πιθανον τον εσπρωξε προς το μπουζουκι επειδη ηταν πιο μαγκικο οργανο και ειχε αλλη αντιμετωπιση στον κοσμο τους. Φυσικα δεν εννοω οτι οταν παιζανε μπουζουκι κιθαρα, ηταν αυτο που ακουσαμε απο περιστερη και σια οταν βαλανε τα ρεμπετικα στο δισκο, αλλα μου φαινεται περιεργο απλα καποιος να αλλαξει ενα οργανο για να παιξει με καποιον και μονο.
Μα είναι περίεργο! Γι’ αυτό και προσπαθώ να το καταλάβω.
Πριν σμίξει ο Μάρκος και ο Δελιάς με τους άλλους δύο, το ρεμπέτικο δεν είχε ανέβει ποτέ στο πάλκο. Πέρα από τη δισκογραφία, θεωρώ πιθανό να μην υπήρχε πουθενά αλλού παρά μόνο στις παρέες.
Στις παρέες το στάνταρ ήταν ένα όργανο. Αν βρεθεί μπουζούκι, μπουζούκι. Αν βρεθεί μπαγλαμάς, μπαγλαμάς. Φαντάζομαι, αν βρεθούν, και κιθάρα και μπάντζο και ακορντεόν και οτιδήποτε, αλλά με προτίμηση βέβαια στα δύο πρώτα.
Ωραία λοιπόν, μια φορά μας έκατσε το τζάκποτ στην παρέα και αντί με ένα βρεθήκαμε με δύο όργανα. Δύο μπουζούκια, ή δύο μπαγλαμάδες, ή ένα κι ένα. Τόσο το καλύτερο, θα ταιριάξουν εύκολα μεταξύ τους, ο καθένας θα παίζει έτσι όπως ήξερε κι από μόνος του, και το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο.
Με μπουζούκι - κιθάρα είναι αλλιώς. Είναι όργανα αλληλοσυμπληρούμενα, όχι αθροιζόμενα. Θέλει λίγο ψάξιμο, λίγη πρόβα, λίγη συνειδητή δουλειά μουσικού, για να βρεθεί ο τρόπος να λειτουργήσει το πράγμα. Αρχίζουμε να μπαίνουμε στον χώρο της ενορχήστρωσης.
Είναι κάτι που ξεφεύγει από το καθαρά παρεΐστικο και από τον ρόλο του βάρδου / τρουβαδούρου με την εντελώς προφορική και εμπειρική μουσική παιδεία.
Πιθανον να παιζανε μελωδια σε αλλες οκταβες κλπ. Γινονται πραματακια απο μερακι , που δεν ειναι το κλασσικο αλληλοσυμπληρωμα. Ασε που ενας κιθαριστας δεν το χει δυσκολο να συνοδεψει ενα μπουζουκι και ποσο μαλλον αμα καταγεται απο μουσικη οικογενεια. Θελω να πω ενα ματζορε ρε το βρισκει… Θα μεινει αγνωστο αυτο. Πιστευω ομως αυτο που ειπα, τον πηγε στο μπουζουκι γιατι το μπουζουκι ηταν ας το πουμε, για τους μαγκες και τους χασικληδες.
Και ενα καλο παραδειγμα ειναι ο Τζακ στην Αμερικη, που επαιζε με συνοδεια κιθαρας. Η κιθαρα εκανε απο αρπεζ μεχρι τυπικη συνοδεια και μεχρι τυμπανο. Οπως στο καραντουζενι του Μαρκου.
Θα το παω και ενα κλικ πιο περα. Στην ιστορικη ηχογραφηση του Γκερλιτζ, ο μπουζουξης εχει καποια μελωδικα σημεια αλα ταξιμι κυριως και οταν τραγουδαει η φωνη, κανει με το μπουζουκι ενα τυπου αρχαικο αρπεζ σαν κιθαρα.Μαλιστα αλλαζει και συγχορδιες. Ειναι σε κουρδισμα αλλο φυσικα. Οποτε μπορουσαν να παιξουν τα οργανα αυτα με κοινους τροπους. Προφανως θελει ψαξιμο, αλλα μερακι ειχαν αυτοι μπολικο, απ’οτι φαινεται. Επισης ο Περιστερης εκεινα ακριβως τα χρονια, ηχογραφουσε κιθαρα αλα μπουζουκι. Πολυ δεξιοτεχνικα βεβαια.
Αυτός πρέπει να ήταν επαγγελματίας πριν βγουν οι πρώτοι επαγγελματίες μπουζουξήδες στην Ελλάδα. Και τέλος πάντων ήταν ένας μοναδικός μουσικός. Ανακάλυψε μέσα στο μπουζούκι τρόπους και ποιότητες που δεν πρέπει να είχαν βγει πιο πριν.
Ηταν σπιτίσιος μπουζουκτσής και δεν του άρεσε να παίζει επαγγελματικά.
Άντε να δούμε πότε θα βγουν στην επιφάνεια οι δέκα ώρες σπιτικής ηχογράφησης του Χαλικιά που έχει στην κατοχή του ο γιος του…
Πάντως, εμένα με εντυπωσιάζει ο τρόπος που αλλαζει λιιιιιγο τη μελωδία καθε φορά σε ενα τραγούδι. όπως έχει πει και ο Σταύρος Κουρούσης είναι απρόβλεπτος στο παίξιμό του, έχει ενα στοιχείο έκπληξης.
Αυτό του μετράω πολύ.
Γτ για να είμαστε αντικειμενικοι αναφέρω ακραίο παράδειγμα, στον ουσακ Μανέ και στο Χαρέμι στο Χαμάμ, που κάνει “ουσακ” ταξίμι, πατάει στο ίδιο μοτίβο, μεν, αλλα είναι σαν να βάζει τη σφραγίδα του, να το κατοχυρώνει. Και το κάνει με παρόμοιο αλλά διαφορετικό τελικά τρόπο. Αρα στολίζει υπέροχα…
Σε σχέση με την εποχή του, προφανώς οι Πειραιωτες του συναφιου του τον είχαν ψηλά ως παίχτη.
Αλλά και ποιος δεν ήτανε ψηλά τότε; “τεχνικά” μπουζουκίστικα με τη σημερινή έννοια υστερούσε ο Δάσκαλος όλων, ο Μπατης!
Και όλοι οι μαθητές, δλδ η επόμενη γενιά, τα σπαγανε: Μαρκος, Δεληας, Κερομυτης, Γενίτσαρης, Ζουριδακης, Μπαγιαντερας, Παπαϊωάννου, Χατζηχρήστος, Τσιτσάνης…κ η ζωή συνεχίζεται…
Νομιζω δεν ηταν επαγγελματιας, σιγουρα εχει κανει το επαγγελμα και το εκανε αργοτερα και μεχρι το 50’ οπου μαζι με Παπαιωαννου ηχογραφησε τραγουδια πριμο σιγοντο (!), που σημαινει οτι ακολουθουσε τις εξελιξεις. Με τον Τζακ νομιζω παιζει να ηταν ιδιοφυϊα. Πολυ πολυ ψαξιμο και μυαλο στο παιξιμο και ειλικρινα χωρις υπερβολες, ελαχιστοι μπουζουξηδες παιζουν τοσο καλα. Δε μιλαω για ταχυτητα, μιλαω για γενικη εκτελεση. Γιαυτο το μινορε του τεκε εμεινε στην ιστορια. Ειναι παιγμενο αλα ιδιοφυια.
Ζουριδακης… Αυτη η πενια ειναι χαρμα και ιδιον ενος ερασιτεχνη ΚΑΛΟΥ παικτη. ιδιαιτερο παιξιμο πολυ, λατρευω. Ουσακ μανες…Ταξιμαρα και το ανοιγμα υπεροχο. Το κλεισιμο ψιλοειναι το χαρεμι στο χαμαμ
Σήμερα ναι, είναι δεδομένο το πως η κιθάρα συνοδεύει το μπουζούκι. Την εποχή που συνάντησε ο Ανέστης το Μάρκο, δεν ήταν και τόσο δεδομένο. Και αυτό νομίζω ότι φαίνεται και στις αμερικάνικες ηχογραφήσεις του Χαλκιά.
Δεν ηταν και τοσο, αλλα απο οτι φαινεται απο τις ηχογραφησεις, ηταν σιγουρα δεδομενο!
Προφανως δεν αμφισβητω την περιπτωση ρε παιδια, απλα λεω οτι μου φαινεται πιο λογικο να τον πηγε στο μπουζουκι ο μαρκος, ξεκαθαρα λογω της ολης φασης. Η αληθεια ειναι ψιλο στη μεση. Και τα δυο ισχυουν. Φαινεται απο το γεγονος οτι στου Σαραντοπουλου στην αρχη ΔΕΝ υπηρχε κιθαρα.
Στις ηχογραφήσεις μερικοί μπουζουξήδες, συμπεριλαμβανομένων και των αρίστων όπως ο Δελιάς και ο Μάρκος, ήταν μαχαλόμαγκες τρουβαδούροι. Οι κιθαρίστες ήταν άλλο πράγμα, ήταν επαγγελματίες (από πριν!) μουσικοί.
Δεν εννοώ βέβαια τους Αμερικάνους σόλο-κιθαρίστες, Κατσαρό, Δούσα, που αν όχι μαχαλόμαγκες πάντως δείχνουν να ήταν άνθρωποι της προφορικής παράδοσης.
Ναι, αλλά ήταν ο δάσκαλος! 