Πόσο επηρεάστηκε ο Χατζιδάκις από το ρεμπέτικο.
Σε πόσο από το έργο του συναντούμε τρανταχτά στοιχεία από το ρεμπέτικο.
Ο Χατζιδάκις έσκυψε ως όφειλε πάνω στο ρεμπέτικο τραγούδι και επηρεάστηκε βαθύτατα. Αυτό κατά την αποψή μου είναι φανερό κυρίως στα πρώτα του βήματα.
Κατ’ όπιν δημιούργησε αυτό που λέμε σχολή ( καθ’ ότι πολύ ταλαντούχος μουσικός ) βρήκε το προσωπικό του στίγμα που λέμε το οποίο φέρει κάποιες αποχρώσεις των αρχικών επιρροών του.
Αυτό που δεν κατάλαβα ποτέ ρε παιδιά είναι γιατί επανεκτέλεσε μερικά ρεμπετικα τραγούδια με πολύ αποτυχημένο (πάντα κατά την γνώμη μου) τρόπο.
Χωρίς μπουζούκι χωρίς στακάρισμα χωρίς ψυχή χωρίς φωνές γιατί το έκανε αυτό ; Πως την είδε;
Και το χειρότερο; έχει σχεδόν δημιουργηθεί μια σχολή από νέους καλλιτέχνες που τραγουδουν ρεμπέτικο με στύλ χάρτινο το φεγγαράκι και μου θυμίζουν κάτι ξεπεσμένες γεροντοκόρες που τραγουδούν μόνο με παρτιτούρα προσέχοντας μην πάθει το καλσόν τους η μην πουν καμιά νότα με λίγο περισσότερο πάθος απο όσο πρέπει και τους την πει ο κατσαρίδας με το φράκο και την μπακέτα στο χέρι.
Ημαρτον!
…και όλοι αυτοί που πάνε και τους ακούνε;
Αυτούς τους θαμώνες με το τέιον (γεύση βατόμουρου - μη χέσω) στο χέρι;
Τι εξήγηση έχουμε διά τούτους που πάνε και ΔΑΚΡΥΖΟΥΝ από ευχαρίστηση - εντελώς καθωσπρέπει και εξευτελιστικά “ερωτευμένοι” - με το έτερον ήμισυ;
- Μην έχουν ανάγκη από γιατρό;
- Μην έχουν πάει στο γιατρό και τους έδιωξε;
- Τι τρέχει άραγε;
ΚΚ
Παίδες,
κατ’ αρχήν ψυχραιμία. Ας τα πάρουμε με την σειρά…
Όταν το 48 ο Χ. κάνει τις ‘6 λαϊκές ζωγραφιές’ και παράλληλα την περίφημη πιά διάλεξή του, κάνει επανάσταση δεδομένης της κοινωνικής και αισθητικής κατάστασης της εποχής. Ουσιαστικά φέρνει σε επαφή ένα κοινό που (ηθελε να θεωρείται) αστικό με την μουσική ‘των καταγωγίων’. Σήμερα, από μακρυά πιά, μπορούμε (και οφείλουμε) να αξιολογήσουμε αυτήν του την πράξη: έκανε καλό ή κακό στην υπόθεση του Ρεμπέτικου; Ειλικρινώς, τείνω στο δεύτερο.
Βέβαια, αργά ή γρήγορα αυτό θα γινότανε από την άλλη πλευρά: όπως ο Χ. μεταγράφει για πιάνο κάποια λαϊκά τραγούδια, έτσι και οι λαϊκοί συνθέτες (με προεξάρχοντα τον Χιώτη) προσεγγίζουν το ίδιο κοινό προσαρμόζοντας τις ενορχηστρώσεις τους και εν μέρει και τις συνθέσεις τους.
Από κει και πέρα, ο Χ. πάντα ερωτοτροπρί με το ρεμπέτικο και κάθε φορά που χρειάζεται τα προς το ζειν, επανακτελεί και κάμποσα από αυτά τα τραγούδια, άλλοτε επιτυχώς (‘ΠΑΣΧΑΛΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΚΡΗ ΓΗ’,‘ΤΑ ΠΕΡΙΞ’) και άλλοτε ανεπιτυχώς (‘ΣΚΛΗΡΟΣ ΑΠΡΙΛΗΣ ΤΟΥ 45’, 'ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ").
Πέραν αυτού όμως, αφομοιώνει σε μεγάλο βαθμό την λαϊκή μουσική και την περνάει στην δική του, είτε ‘εντέχνως’ είτε ακόμα και εντελώς ‘λαϊκά’ (‘Γκρεμός’, ‘Το πέλαγο είναι βαθύ’, ‘Ο μήνας έχει δεκατρείς’ κ.α.)
Κατ’ ουσίαν λοιπόν ‘προάγει’ την ελληνική μουσική μπολιάζοντάς την και αυτός με την σειρά του με πολύ συγκεκριμένα λαϊκά στοιχεία (όσα αντιλαμβανότανε και τον ενδιέφεραν) και μεταβάλλοντας ουσιαστικά το κοινό στο οποίο αυτή η μουσική απευθύνονταν.
Όσον αφορά στους επιγόνους του (Βενετσάνου κ.α.), ε, άμα δεν έχεις το απαιτούμενο συνθετικό ταλέντο ξεπέφτεις στην απλή μίμηση…
Αυτά επί του παρόντος. Τα ξαναλέμε.
Φραγκίσκος
Μ’ αυτά που θα πω παρακάτω θα φανεί ότι αντιφάσκω, αλλά έτσι βλέπω τα πράγματα.
Ο Χατζηδάκις πράγματι “έσκυψε” πάνω στο ρεμπέτικο, το μελέτησε, επηρεάστηκε και αυτό τον βοήθησε πολύ στο να γράψει μετέπειτα τα τραγούδια του, μερικά απ’ τα οποία είναι αριστουργήματα.
Ομως. Τον θεωρώ βασικό υπεύθυνο, όχι μόνο για τις “κωλομεγλυφάτες” εκτελέσεις των ρεμπέτικων και το ανάλογο κλίμα που δημιουργήθηκε στους “καλλιτέχνες” και στο κοινό τους, αλλά γενικότερα για τη διείσδυση στον καλλιτεχνικό χώρο της κάθε ξεφωνημένης αδερφής. Κάποιοι ίσως άξιζαν. Οι περισσότεροι όμως είχαν ως μοναδικό ατού τη “διαφορετικότητά” τους (βλέπε το “πουστριλίκι” τους), καταφέρνοντας μέσα σε λίγα χρόνια να “πιάσουν όλα τα πόστα”.
Σε μια συζήτηση που είχα μ’ έναν παλιό ρεμπέτη (βρίσκεται ακόμα εν ενεργεία, για όσους κατάλαβαν) μου είπε:
"Ξέρεις ποιος έκανε μεγάλη ζημιά στο λαϊκό τραγούδι; Ο Χατζηδάκις. Οχι σαν μουσικός. Εκεί το βοήθησε. Αλλά ως άνθρωπος. Ανέδειξε ένα σωρό τραγουδιστές με το ίδιο …ελάττωμα. Ακόμα κι αυτοί που δεν το ‘χαν (σ.σ. το “ελάττωμα”), όταν νταραβερίστηκαν μαζί του το απόχτησαν. Και βγαίνουν τώρα αυτοί να τραγουδήσουν λαϊκά. Γίνονται αυτά τα πράγματα; Η παλιαδερφή να λέει ζεϊμπέκικα; Αν είναι δυνατόν… Γι’ αυτό τα λένε έτσι …ελαφρά. Γιατί δεν μπορούν να τα πουν αλλιώτικα. Αλλά και κάποιοι που έχουν τη δυνατότητα να τα πουν καλά, δεν τολμούν. Γιατί πώς να τραγουδήσεις “Εγώ 'μαι φίνος μάγκας…”, τη στιγμή που “το σηκώνεις το σακκάκι”;
Αυτά μου ‘πε ο μάγκας.
Οσο για τις εκτελέσεις με τα πιάνα και τα όμποε… Κάποτε τα “έψαχνα” για βρω την ομορφιά τους, έκανα κάποιες συγκρίσεις κλπ. Τώρα έχω βρει άλλους τρόπους αντιμετώπισης. Π.χ. Βάζεις το τραγουδάκι στο μηχάνημα, κάθεσαι δίπλα στο τραπεζάκι και γεμίζεις ένα ποτηράκι (όχι πάντως με νερό). Πόσο θα πιεις;
Μου έφερε πριν 5-6 χρόνια μια φίλη που σπούδαζε όπερα (είναι γνωστή σήμερα), μια εκτέλεση της “Αρχόντισσας” (του Τσιτσάνη) απ’ την Αγνή Μπάλτσα. Την έβαλα ν’ ακούσει το ίδιο τραγούδι απ’ τους Στράτο-Στελάκη. Πήρε την κασέτα κι έφυγε…
ΑΝ
ΥΓ. Ωραίο τραγούδι το “Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι”. Δε σας ενοχλεί όμως που το γνωρίζει όλος ο κόσμος, ενώ λίγοι ξέρουν τον “Τρελό τσιγγάνο”;
Άρη, είσαι φάουλ:
α) απ’ όσο γνωρίζω οι Χατζηδακικές επανεκτελέσεις λαϊκών τραγουδιών συνοψίζονται σε 5 LP και κάτι λίγα σκόρπια τραγούδια, κανένα εκ των οποίων δεν τραγουδέι άνδρας ή ‘άνδρας’. Τρία είναι ορχηστρικά και στα υπόλοιπα τραγουδούν γυναίκες. ʼρα τα περί ‘δαφεριτότητας’, ‘πουστριλικού’ και ‘σηκωμένου σακκακιού’ ΔΕΝ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ-ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ
β) είναι αλήθεια ότι βοήθησε δεκάδες ‘αδελφές’ να αναδειχθούν, αλλά τόκανε με όχημα ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ (από τον Μαρίνο και τον Καφάση ως τον … Αλέκο Γισδάκη). Και λοιπόν; Μην και δεν ήταν δικαίωμά του να διαλέγει όποιον γούσταρε για να πει ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥ τραγούδια; Και τι σημασία έχει τελικά αν τον παίρνει ή τον δίνει κανείς όσον αφορά τις μουσικές του επιδόσεις; Απ’ αυτό θα τον κρίνουμε; Κι αν ναι, τότε τι θα πούμε για τον Νούρο, την Μπέλλου και την Γεωργακοπούλου (για να μείνω μόνο στις ‘δεδηλωμένες αδελφές’ του λαϊκού χώρου);
Φραγκίσκος
Παγερά αδιάφορος στέκομαι μπροστά στα σεξουαλικά, ενδυματολογικά και πάσης φύσεως γούστα του καθενός. Ακόμα και στην περίπτωση - ή μάλλον ΕΙΔΙΚΑ στην περίπτωση - που υπάρχουν επικρατούσες αντιλήψεις περί ιδιαιτεροτήτων, “κάστας” και κάθε εκδοχής αστικολαϊκής μυθολογίας (urban legends νεοελληνιστί). Οταν δηλαδή από την όποια ιδιαιτερότητα συνάγονται (αλα-ταρζάν) γενικώτερα συμπεράσματα. Οταν -τελικά- το καλαμπούρι γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο.
Ασχετα όμως με την προσωπική μου στάση, θεωρώ αφελή (αν και χαριτωμένα) τα όσα είπε στον Αρη ο [Αγνωστος Χ] για την διπλή παροχή υπηρεσιών του Μάνου προς την κοινωνία: Απ’ τη μία, ο δημιουργός Μάνος είναι καλός για κάποιους αποδεκτούς λόγους - ανεξάρτητα του ότι ήταν αδελφή, ΕΝΩ απ’ την άλλη, οι μεθοδεύσεις του εκτός παρτιτούρας είναι άμεσα συναρτημένες με το ότι ΗΤΑΝ αδελφή. Να με ζμπαθάτε, αλλά αυτά είναι μπούρδες.
Οσο για το πόσο λίγοι ξέρουν τον Τρελλό Τσιγγάνο, σε σχέση με αυτούς που ξέρουν το Αγάπη Πούγινες… το θεωρώ απόλυτα φυσιολογικό. Αν εθήτευε ως διευθυντής του Τρίτου ο Τσιτσάνης, θα ίσχυε ίσως το αντίστροφο.
Πάντως, ο Γιώργης που άνοιξε το θέμα, το έθεσε σε άλλη βάση, κάνοντας προ-και-φανώς ρητορικές ερωτήσεις και ολίγη πλάκα (γι αυτό το… συνέχισα κι εγώ). Ομολογώ πως το προτιμούσα έτσι.
Χαιρετώ
ΚΚ
μήπως ξεχνάτε τον Φλωρινιώτη;
Προς Φρανκ:
Αυτά που αναφέρω δεν έχουν να κάνουν με τη σχέση Χατζηδάκι-Ρεμπέτικου, αλλά με τη σημερινή άποψη για το λαϊκό τραγούδι και ειδικότερα για τη “μεταχείρησή” του απ’ τους σύγχρονους. Τέλος πάντων, είναι μια κουβέντα που θα προτιμούσα να γίνεται άμεσα κι όχι με τη χρήση του δικτύου (υπάρχει και το αντικειμενικό πρόβλημά μου όσο αφορά την πληκτρολόγηση). Κάποια στιγμή θα τα πούμε…
Προς Κουρούνη:
Το τι σε απασχολεί και το τι σ’ αφήνει αδιάφορο είναι αποκλειστικά δικό σου θέμα. Η τάση σου όμως να ξεμπλέξεις στα γρήγορα και με μια κουβέντα του τύπου “…αυτά είναι μπούρδες…” σε οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα. Το “Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι” έγινε γνωστό γιατί το 'σπρωχνε ο Χατζηδάκις σαν διευθυντής του Τρίτου, ενώ αντίθετα έθαψε τον “Τσιγγάνο”…;;; Ποιος είναι ο αφελής;
Θα σου δώσω μια λέξη να τη σκεφτείς (ελπίζω πάνω από 10 δευτερόλεπτα): “ΜΠΟΥΖΟΥΚΟΜΑΧΟΙ”
ΑΝ
ΥΓ1. Για να σε πικάρω λίγο: Τα συμπεράσματα δε συνάγονται αλλά συνεπάγονται.
ΥΓ2. Τι σημαίνει η έκφραση “αλά Ταρζάν”;
Ελα ρε Αρη. Τόκανες Κυπριακό και δεν του αξίζει.
Λέω “είναι μπούρδες” και εννοώ “αντιδιαλεκτικό”, το να διασπάς αυθαίρετα μία ενότητα σε επιμέρους ιδιότητες και να θετικο-αρνητικο-λογείς πάνω στα επιμέρους. Καθιερωμένη πρακτική βέβαια - όχι μόνο στα ΜΜΕ- αλλά ολοκληρωτική και λανθασμένη.
Τελικά λέγοντας “μπούρδα” μάλλον το υποτιμώ.
Αλλά επειδή κι εγώ βαρυέμαι το γράψιμο, ας το λύσουμε κατ’ ιδίαν με κάνα κράσο.
“Μπουζουκομάχοι”. Καλό!
ΚΚ
ΥΓ1. Συνάγονται! Το εννοώ. “Συλλέγονται” έπρεπε να πώ, γιατί είναι προϊόντα ακροβατικών κόλπων = “ταρζανιές”.
Καλώς, αλλά βάλτε κανα καλό κρασί, γιατί έχω πήξει στο φρέσκο ξύδι…
ΑΝ
Παρεμπιπτόντως.
Βρέθηκε ζόρικια ταβέρνα στη Μεταμόρφωση (Κουκουβάουνες). Δουλεύει από 11:π.μ. έως …αργάμισι μετά τα μεσάνυχτα.
ΑΝ
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΙΣ
Ο Μάνος Χατζηδάκις με τη διάλεξη του 48, επισημοποίησε την αποδοχή του ρεμπέτικου από τους διανοούμενους, και όχι τους αστούς, κι αυτό είχε αρχίσει χρόνια πριν στο Βυζάντιο, από τον Γιώργο («ξανακατεβαίνω αμέσως») Μακρή.
Είναι αλήθεια πως αμέσως μετά, οι διανοουμενο-αστοί άρχισαν να συχνάζουν στο μαγαζί του Δασκαλάκη, ν ακούσουν το «Χάρο» με
πιάνο! Αυτός ήταν ο
«τεκές» των αστών της δεκαετίας του 50.
΄Όταν ο Μάνος έκανε τις «6 Λαϊκές Ζωγραφιές», ο Τσιτσάνης είπε «πήρε τα τραγούδια μου και τους έβαλε φουρώ». ΄Όμως παρ όλα αυτά, η δουλειά του Χατζηδάκι εκείνης της εποχής (μην ξεχνάμε και την «Ερημιά», τον «Καραγκιόζη», τη Ραλλού Μάνου, τις ραδιοφωνικές εκπομπές του Γ.Π.Σαβίδη κ.ά.) δεν έκανε κακό στο ρεμπέτικο, γιατί δεν ήταν «συνέχειά του», αλλά μεταγραφές για ευαίσθητα αυτιά. ΄Υστερα, βοήθησε πολύ ν ασχοληθούν με το ρεμπέτικο οι νέοι «διανοούμενοι» (φοιτητές ή μη) της εποχής, κι έτσι γεννήθηκε η ρεμπετολογία.
Είναι και κάτι ακόμα. Το ιδιαίτερο μουσικολογικό χαρακτηριστικό του ρεμπέτικου, δηλαδή τα «μπεμόλια», ο Χατζηδάκις τα επέβαλε, έστω κι αν χρειάστηκε να τα συνδυάσει με τον
Eric Satie.
Βρίσκω πως ήταν ειλικρινής η απέχθειά του στο μπουζούκι, και η χρήση μαντολίνου, και δεν μπορούμε να τον κατηγορήσουμε γι αυτό. Οι «Πασχαλιές» προκάλεσαν το δεύτερο μεγάλο κύμα ενδιαφέροντος για το ρεμπέτικο, και τόσο τα «Πέριξ» όσο και ο «Απρίλης» βασίστηκαν στη δική μου συλλογή κατά 90 %. Τότε είχε και τη μεγάλη έκπληξη, όταν μου είπε στο Παρίσι ο Μάνος, πως χάρη στη συλλογή μου ανακάλυψε την τεράστια αξία των Εισαγωγών. Τότε κατάλαβα πως στην ουσία ήταν άσχετος με το ρεμπέτικο. Δεν «έσκυψε πάνω στο ρεμπέτικο», ΄Αρη, όπως άλλωστε κι ο Μίκης, που ίσαμε σήμερα παρέμεινε ΑΣΧΕΤΟΣ, αφού δεν κατάφερε ν αναγνωρίσει καν τα «μπεμόλια». Είναι όμως και οι δύο αναμορφωτές ΤΟΥ ΕΛΑΦΡΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ (για να βάλομε τα πράγματα στη θέση τους), αφού εισήγαγαν στις ρούμπες και τη τζαζ το δικό τους Ελληνικό άκουσμα.
Δεν ήταν κακός άνθρωπος, και μόνος του δέχτηκε πως τα «Παιδιά του Πειραιά» σκότωσαν το ρεμπέτικο τραγούδι.
Τέλος, Γιώργο Μοναχοπαίδη, έχω κι εγώ τα ίδια αισθήματα σε σχέση με τις σύγχρονες νια-νιά εκτελέσεις, αλλά πρέπει να ξεκαθαρίσομε πως απ όλα έχει ο μπαξές. ΄ʼλλο ρεμπέτικο, άλλο «λαϊκό» (αυτό τον όρο, λόγω τιμής, δεν τον έχω ακόμα καταλάβει) άλλο «έντεχνο» (άλλη μεγάλη παρεξήγηση, και γι αυτό φταίει ο Μάνος Χατζηδάκις) άλλο ελαφρό, άλλο τουρκογύφτικο, άλλο νέο-κυματικό ή νέο-νέο-κυματικό (Αλκίνοος και βάλε), άλλο αρχοντορεμπέτικο και βάλε. ΄Ακουσες την Diamanda Gallas να τραγουδάει kaegomai kaegomai??? Η Θέσια πάντως, στο «Μεγάλο Ρεμπέτικο», έβαλε τον τενόρο Κωνσταντίνο Παλιατσάρα να τραγουδήσει το «ʼλα»!!! Αυτό, είμαι σίγουρος, θα το γουστάρετε όλοι, έβαλε όμως και την Ειρήνη Δασκαλάκη να σοπρανίζει στους «Χασικλήδες», όπως κι έκαναν οι μεγάλες Παπαγκίκα, Κα Κούλα, Ευθαλία κ.λ. που υπέγραφαν sopran, ενώ ο Λευτέρης Μελεμενλής ήτανε «τενόρος». Γι αυτό σου λέω, είμαι μακρύ το νήμα, κι ακόμα δεν έχουμε πιάσει ούτε το 10%.
Παίδες για χαρά,
εγώ θα προσθέσω το εξής:
το φαινόμενο τύπου Χ. αλλά και παρόμοια του
στο χώρο της μουσικής και όχι μόνο με οδηγούν συνειρμηκά σε στοχασμούς αποικιοκρατικών συμπεριφορών απέναντι σε ένα πολιτισμικό θυσαυρό.
Ανακαλύψαμε ένα αγνωστο έθνος, το κατακτήσαμε, το ξεζουμίσαμε, πατροναλίσαμε τον πολιτισμό του και τον βαφτίσαμε δικό μας πολιτισμό έχοντας και όλους τους κοινωνικούς μηχανισμούς ιστορικής λύθης πλάι μας ,βγάλαμε και την ουρα μας απέξω για το που κατάντισε και είμαστε και σπουδαίοι έχοντας τον βοηθήσει ιστορικά!!!
ΧΑΥΖΗΔΑΚΙΣ ή ΠΕΡΙΣΤΕΡΗΣ;
Ναι, ίσως και να συμφωνήσω με τον Βασίλη, ίσως μάλιστα να γίνω και πιό σκληρός ανφισβητώντας το “έχοντάς το βοηθήσει ιστορικά”.
΄Ακουγα σήμερα τα “Δυό σου χέρια πήρανε” στην πρώτη εκτέλεση, κι είμαι σίγουρος πως αυτή την εκπληκτική, διακριτική και εξαιρετικά έντεχνη, παίζει ο Σπύρος Περιστέρης.
Και σκέφτομαι πως αυτός ο άνθρωπος, από το 1930 ήδη, έχοντας ο ίδιος τεράστιες μουσικές γνώσεις, έβαζε το Μάρκο να του παίξει ετούτο κι εκείνο το κομάτι του, γιά να θαυμάσει και ν’ αγαπήσει το ασύλληπτο ταλέντο του Ψηλού. Πόσο τους φρόντισε όλους, και στο μεροκάματο, αλλά και στις ηχογραφήσεις, χωρίς να κάνει “διαλέξεις” και να τους πατρονάρει με τον τρόπο που έκανε ο Μάνος.
΄Ετσι, μιά σκέψη έκανα. Μήπως είναι ο Περιστέρης που “ανέδειξε” πρώτος και καλύτερος το ρεμπέτικο τραγούδι;
Παιδιά χαίρομαι που άνοιξε συζήτηση για τον Χατζιδάκι, αλλά το πράγμα το πήρατε κάπως λανθασμένα νομίζω?
Κατ’ αρχήν ο Χατζιδάκις δεν είναι Θεοδωράκης.
Δεν πήρε θέσεις (3ο κτλ) και να τις εκμεταλλευτεί.
Ήταν ότι ήταν αλλά σε αυτό τον αδικείτε. Ούτε καταδεχόταν να παίξει δική του μουσική εις βάρος άλλων. Το αγάπη πού’γινες έμεινε λόγω της ταινίας
και γιατί έβαλε αυτή την εισαγωγή, που θέτω ερώτημα(πως την βρήκε?) η οποία είναι ανεπανάληπτη.
Για το μπουζούκι και τις μη λαϊκές εκτελέσεις.
Δηλαδή αν ο Μπάτης γενιώταν στο σπίτι του Χατζιδάκι τι θα έγραφε? Τραγούδια του τεκέ μήπως?
Σύμφωνα με την παιδεία του ο καθείς προοδεύει αναλόγως, έτσι? Δεν είναι και άσχημος ο Χατζιδάκις αν σκεφτούμε ότι γεννήθηκε σε αστικό σπίτι με το πιάνο του κτλ.
Μήπως τον ακούσατε να παίζει ο ίδιος το πιάνο του?
Ήταν παίκτης με τα όλα του. Μήπως σε ότι έγραψε για τους λίγους μπουζουξήδες που εργάστηκαν μαζί του δεν ήταν λαϊκό (ποτέ την Κυριακή)?
Πρέπει να υπολογίζουμε και την εποχή, τα νέα ρεύματα στη μουσική όπως και αλλού.
Το άλλο, ο Χατζιδάκις εκτιμούσε τόσο το ρεμπέτικο που ακριβώς, επειδή δεν θεωρούσε τον εαυτό του τόσο λαϊκό, τόσο ρεμπέτη δεν θέλησε να το παίξη γι’ αυτό και είναι πιο εκτιμηταίος. Το μπουζούκι το σεβάστηκε και δεν το εκχυδάισε όσο πολλοί άλλοι γι’ αυτό και το άφησε στους πραγματικά λαϊκούς συνθέτες. Όπου μπόρεσε το χρησιμοποίησε και με μεγάλη μαεστρία μάλιστα.
Φυσικά τον Χατζιδάκι τον απασχολούσαν και ένα σωρό άλλες μουσικές τάσεις με αποτέλεσμα να γράψει έργα μνημεία για την ελληνική μουσική του 20ού αιώνα (Το Χαμόγελο της Τζοκόντας κ.ά.) που θα μείνουν για την Ελλάδα αιώνια παρακαταθήκη. 'Αρα τι το κακό έκανε αυτός ο κύριος? Μήπως έθαψε, κατά κάποιους από εσάς, το ρεμπέτικο? Για ψάξτε λίγο καλύτερα τα πράγματα με πιο ανοιχτό αυτί!!!
Μάνου Χατζιδάκη: Πασχαλιές μέσα από την νεκρή γη
_O titloV tou ergou mou bghke mesa apo to deutero stico thV ErhmhV CwraV tou Eliot, pou prwtognwrisa to 1943 sth qaumasth metafrash tou Giwrgou Seferh. _
_Hmoun dekaoctw cronw kai wV ta eikosi mou pou teleiwse o polemoV, anakalupta th Mesogeio, ton Hlio, to Cristo, thn Ellada kai ta Rempetika. Kati periergeV kai prwtofanerwteV gia mena melwdieV, mou kinhsan thn prosoch kai me ferane se perioceV pio austhreV kai pio alhqineV. Mphka mesa se mikra magazia,apiqana krummena ki aplhsiasta, se cwrouV mustagwgikouV, me keinh thn tolmhrh astocasia thV neothtaV, magemenoV apo ta gualina kenthmata twn mpouzoukiwn, apo ton epimono kai diaperastiko hco tou mpaglama, qampwmenoV apo to megaleio kai th baquthta twn melwdikwn frasewn, xenoV mikroV ki adunamoV, pisteya me miaV pwV to tragoudi auto pou akouga, htan dikia mou, olotela dikia mou upoqesh. _
_Ton idio kairo, o TsarouchV mou suneidhtopoiouse to lurismo thV geitoniaV mou, o EluthV th latreia tou Ellhnikou Hliou,kai o SeferhV me to Gkatso th duskolia kai th sofia thV EllhnikhV ghV, enw to ugieV enstikto mou me odhgouse makrua apo th rhcothta twn <<politismenwn>> elafrwn maV tragoudiwn h apo th Balkanikh Rwmiosunh thV <<sobarhV>> maV mousikhV. Ta mpouzoukia tote, sta mikra kai cwriV axiwseiV kentra touV, den eican fwteineV epigrafeV apo Neon, den eican benteteV kai onomata hchra, den paristanan touV <<EllhneV>> gia touV touristeV, alla me semnothta, me lampeV petrelaiou polleV foreV, leitourgousan apla kai xediplwnan me fantastikh dunamh, merakia, biwmata kai paqh, gnhsiwV Ellhnika. _
_To 1948, prwtomilhsa gia auta ta tragoudia, me fanatismo kai me afeleia alla kai me ideeV kai tolmh se mia seira dialexewn pou organwse to Qeatro TecnhV. KaneiV de me pisteye, omwV oloi sugcwrhsan th neanikothta mou. To 1950 parousiasa tiV <<Exi LaikeV ZwgrafieV>>. Oloi nomisan pwV exeugenisa epitucwV ta mpouzoukia, cwriV na skefqoun pwV, poia anagkh mporouse na me odhghsei sto na exeugenizw tragoudia mh eugenh, giati na dioceteuw to opoiodhpote talento mou sthn uphresia miaV mousikhV pou gia na uparxei den eice thn anagkh mou; _
_Eican kai pali laqoV. H epitucia omwV twn Exi Laikwn Zwgrafiwn, xupnhse touV emporouV, ta elafra qeatra, touV mikroprepeiV mousikouV, th baqmiaia anaptussomenh touristikh epidiwxh, to eukolo <<Ellhnikon menoV>> twn dieqnwn maV prwsopikothtwn, wspou hrqe h tainia <<Pote thn Kuriakh>> kai staqhke h caristikh bolh s auto pou kapote uphrxe to Laiko maV tragoudi. _
_Shmera, ustera apo eikosi cronia, san proseuch qelhsa na kamw auto ton disko, kai nomizw pwV petuca na xanazwntaneyw olo ekeino to melwdiko uliko pou pou cronia twra diathrousa mesa mou, kai sugcronwV, na ekfrasw olh thn efhbikh euaisqhsia enoV Neou Ellhna me paradosh, mazi me keinh th lepth ki anoixiatikh qrhskeutikh atmosfaira tou Epitafiou. Mazi ki o Eliot me ton Tsarouch, pou zwgrafise to exwfullo, sunqetoun th alhqinh neanikh mou euaisqhsia kai zwgrafizoun me oleV tiV apocrwseiV mia litania apo entatikeV stigmeV. _
H filodoxia mou htan na ftiaxw ena ergo gia olouV touV alhqinouV NeouV.<<Gia touV gennaiouV, touV eleuqerouV kai dunatouV>>, opwV qa elege o EggonopouloV thn epoch ekeinh.
(Από το οπισθόφυλλο του δίσκου “Πασχαλιές μέσα από την νεκρή γη”)
Nomizw pwV se mia toso sobarh suzhthsh gia to Mano Catzidaki, qa eprepe na doqei o logoV kai ston idio. Auto me ekane na paraqesw to keimeno apo to opisqofullo tou sugkekrimenou diskou.
Me kapoia apo ta eipwqenta ek twn prolalhsantwn sumfwnw kai me kapoia diafwnw. An qa eprepe na paraqesw kai gw me th seira mou mia apoyh gia to Catzidaki kai to ergo tou, auth qa htan h exhV:
Nomizw pwV ekane mikro kako sthn Ellhnikh Mousikh kai sigoura asugkrita mikro se scesh me thn terastia prosfora tou.
Einai enaV apo touV akrogwniaiouV liqouV tou politistikou maV oikodomhmatoV kai enaV apo touV polu ligouV dhmiourgouV-stocasteV pou katalabe toso baqia thn Ellada kai thn asukgrith kai spania chmeia authV thV ghV pou anqizei monadikhV
kai megaleiwdouV omorfiaV anqh wV kai mesa sta pio kataxera bracia thV, edw kai ciliadeV cronia.
Se kanei na katalabeiV oti prepei na eisai eutuchV pou gennhqhkeV EllhnaV giati einai megalo dwro.(CwriV kanenan swbinismo kai kamia eqnopatriwtikh megaloschmosunh ola ta parapanw.)
Oso gia to epimono scolio oti <<astikopoihse>> to rempetiko kai th laikh maV mousikh genikotera, giati na mhn to doume kai antistrofa kai na mhn antilhfqoume oti o CatzidakiV einai autoV pou mporei na muhsei ton anqrwpo me ta <<akadhmaika>> akousmata sto Laiko Cwro kai thn mustikh omorfia tou dromou kai tou sokakiou, thV aulhV kai tou upogeiou, crhsimopoiwntaV ta magika mousika tou filtra. Allwste cwriV to Catzidaki(kai oci mono bebaiwV) to rempetiko qa hcouse(an hcouse) polu diaforetika st autia twn ghgenwn anqrwpwn tou pneumatoV,twn opoiwn shmera kat epektash, h epidrash aplwnetai apo touV megaloastouV wV tiV mesaieV taxeiV kai akoma wV kai ta pio camhla laika spitia.Prospaqw na pw dhladh oti to rempetiko ofeilei ena meroV thV apokatastashV tou sto Catzidaki(kai sto ergo tou-emmeswV-alla kai sthn katafanwV anidiotelh prospaqeia tou na to ferei sto fwV ) .
H uyhlh tecnh(opwV diabasa kapou teleutaia)den peftei apo ton ourano alla futrwnei mesa apo to cwma kai o kaqe dhmiourgoV skubei sth gh gia na mazeyei to uliko gia to fwteino tou ergo. Auto ekane kai o CatzidakiV akoulouqwntaV th gnhsia ki anoqeuth kallitecnikh tou ormh kai den nomizw oti tou axizei na ton kathgoroume gia opoia diastreblwsh gia auto.To ergo tou ferei th laikh paradosh alla den thn krubei,antiqeta thn proballei kai sou deicnei touV dromouV gia na thn anakaluyeiV, dromouV pou edeicne kai o idioV se oloklhrh th zwh tou.
AV anaferw epigrammatika oti h klassikh mousikh paneurwpaika ecei tiV rizeV sthn paradosh kai aV staqw sto trantacto paradeigma thV rwssikhV klassikhV pou einai ammesa sunufasmenh me tiV laikeV melwdieV kai stiV diashmeV kai qaumasieV
sumfwnikeV orchstreV me mpalalaikeV kai alla paradosiaka organa oi opoieV den einai kati to kainourio alla leitourgoun parallhla me thn paradosiakh ekfrash edw kai aiwneV.
TeloV to na stekomaste se opoiadhpote sexoualikh …apoklish h protimhsh an qelete,kapoiwn dhmiourgwn kai na prospaqoume na ekmaieusoume opoiadhpote arnhtikh kritikh tou ergou h thV proswpikothtaV touV genikotera mesa apo authn, gia mena sunista h kakenterceia, h elliph wV penicrh koinwnikh kai politistikh paideia, h agnoia kai eupistia stiV kaqe eidouV mhcanorrafieV,sukofantieV,intrigkeV,zhlieV kai upogeia sumferonta pou dustucwV carakthrizoun ton kallitecniko cwro kai euqunontai gia touV tonouV lasphV pou kata kairouV ektoxeuontai kata pantoV piqanou stocou, me idiaiterh efesh kai protimhsh stouV megalouV dhmiourgouV.(Sth periptwsh Catzidaki ecei paraginei to kako alla den einai wV gnwston h monadikh.)
Na ste oloi kala kai ta leme.
StaqhV apo N.U
Προς Φέρρη:
- Τι είναι επιτέλους τα γαμημένα τα “μπεμόλια” που δεν τα κατάλαβε ο “ΑΣΧΕΤΟΣ” Θεοδωράκης
- Πού διακρίνεις την “ειλικρινή απέχθεια” του Χατζιδάκη προς το μπουζούκι;
- Υπάρχει τελικά κανένας που να έχει ασχοληθεί με το ρεμπέτικο και να μην το χρωστάει σε σένα;
Στάθης
Ρε συ Στάθη, πως και σε τσίμπησε η μύγα τσε-τσε, που ήταν σε χειμερία νάρκη από τις 16 Νοεμβρίου του… 2000;
Αντιπαρέρχομαι την επιθετική τρίτη ερώτηση, και με της παρατήρηση πως το κείμενο του οπισθόφυλλου από τις “Πασχαλιές” που μας παραθέτεις μόνο έκπληκτο νεοφώτιστο προδίδει, διευκρινίζω πως μόνο ιστορικά στοιχεόα παραθέτω γιά όποιον τυχόν ενδιαφέρεται, και όπου προχωρώ σε άποψη, πάντα διευκρινίζω “κατά την άποψή μου”.
Ο Χατζηδάκις σπανιότατα χρησιμοποίησε το μπουζούκι, και μάλιστα κατά παραγγελίαν, γιά τραγούδια που ο ίδιος μετά αποκήρυξε. Τώρα αν εσύ ακούς μαντολίνο και νομίζεις πως είναι μπουζούκι, πρόβλημά σου.
Τέλος, ΜΠΕΜΟΛΙΑ εν γένει, ονόμαζαν παλιά οι οργανοπαίκτες ΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ που περιείχαν νόυες μικρότερες του ημίσεως τόνου. Κι αυτά είναι τα περισσότερα Ανατολίτικα μακάμια, πλήν του περίφημου Νιαβέντ ή Ναχαουέντ.
Αυτά, και μέχρι να σου περάσει η επιθετικότητα του αρχάριου Ιντερνατζή λιστο-συζητητή, δεν πρόκειται να σου απαντήσω. Δεν είναι τίποτα, όλοι περάσαμε απ’ αυτή τη φάση στην αρχή, τώρα πιά =ως επί το πλείστον- αγαπιόμαστε.
Φ.
Τα μπεμόλια είναι οι “υφέσεις” ασχέτως αν έλκονται σε διαστήματα μικρότερα του ημιτονίου (6 μορίων).
Πάντως με αυτή τη λέξη οι παλιοί εννοούσε ο καθένας ότι γούσταρε. Γενικά καθιερώθηκε να υπονοεί τους “ανατολίτικους δρόμους” πού έλεγε ο λεβέντης ο Μεταξάς που μετά είπε και ΟΧΙ στα ναρκωτικά.
ΤΩΡΑ, αν τα μακάμια ξέμειναν να λέγονται ανατολίτικα (ο πλάγιος δεύτερος πορεία συνημμένος είναι πασίγνωστος… Πέρσικος δρόμος που περνάει και από την πλατεία Κοτζιά) ας όψονται όλες αυτές οι κουφάλες που κουβαλήθηκαν απ’ όλο το κόσμο να παραλάβουν την ξεσηκωμένη ελλάδα να την παραδώσουν στο μούλικο τον όθωνα.
Ας όψονται και οι κατοπινοί ημιμαθείς βλακόπουλοι που δηλώνουν μουσικολόγοι και δε ξέρουν κατά που πέφτει το σί ύφεση.
Έχω πολύ όρεξη για μπινελίκι, σταματάω εδώ.;
Χώστα, μεγάλε Κώστα, είναι καιρός γιά μπινελίκια.
Έκανα δεκαετίες ν’ ανέχομαι τις μαλακίες του ενός και του άλλου, και να προσπαθώ ως ειρημοποιός να επιβάλλω ειρήνη ανάμεσα στους ρεμπετολόγους.
Προχτές δεν άντεξα. Χέστηκα πατόκορφα με τον Ηλία Πετρόπουλο, στο Παρίσι, που έβριζε κάτι παιδιά δεύτερης γενιάς που χορέψανε αρκετά καλό ζεϊμπέκικο. “Α να χαθούν οι κουραδόμαγκες” αναφώνισε, ο… μάγκας άνευ κουράδας!
Ποιός είδε το θεό και δεν τον φοβήθηκε! Ρεζίλι γενήκαμε στους Γάλλους! “Πότε είδε αληθινό μάγκα ο Κουνάδης ή ο Νέαρχος!” Μου λέει. “Ας είναι που εσένα σε γαμούσανε οι μάγκες, και τους έβγαλες κωλομπαράδες!” Του λέω! Όταν πιά στριμώχτηκε πολύ, την αμόλησε: “Ποιός είναι αυτός ο Σπύρος Παπαϊωάννου…” Αν είχα γιαούρτια δίπλα μου, θα τον γιαούρτωνα! Εν πάσει περιπτώσει, μου ανήγγειλε με καμάρι το καινούργιο του βιβλίο: “Ο Κουραδοκόφτης”. "Καλύτερα να βγάλεις ένα βιβλίο που να λέει: “Ηλίας Πετρόπουλος, ο Κουράδας”.
Όσο γιά τα μπεμόλια, έχεις δίκιο, οι παλιοί εννούσαν ο καθένας ό,τι γούσταρε. Στην ουσία, αναφέρονταν στις τσαλκάντζες, γοργές ή μακρόσυρτες.
Φ.