Προύσα, Θερμαστής, Λημναίικο και άλλα με κοινό μουσικό υλικό

Μουσική Θεωρία
41

Προς το παρόν το συμπέρασμα είναι ότι υπάρχει ένας σκοπός που, ενώ σήμερα τον ξέρουμε μόνο από κάτι εντελώς περιθωριακές ηχογραφήσεις σαν του Κύπριου βοσκού ή σαν αυτήν του #26, ωστόσο στα χρόνια του Μάρκου, του Μπάτη και του Γαβαλά φαίνεται να ήταν αρκετά γνωστός ώστε να γεννάει τη μια μετά απ’ την άλλη τις διασκευές/ανασυνθέσεις/παραφυάδες.

Είναι πολύ καλό συμπέρασμα κατά τη γνώμη μου. Μας κάνει γνωστό κάτι που ήταν γνωστό τότε αλλά δεν είναι σήμερα!

Θα ήταν θρίαμβος αν εντοπιζόταν και η αρχική μορφή και η αρχική κοιτίδα του σκοπού (για το δεύτερο η Σμύρνη έχει κάποιες πιθανότητες αλλά καμία, προς το παρόν, βεβαιότητα). Αλλά το θεωρώ ρεαλιστικά ανέφικτο. Κι εδώ που τα λέμε, και εφικτό να ήταν, δεν ξέρω αν θα είχε άλλο νόημα πέρα από τη χαρά της ανακάλυψης.

Προς το παρόν, βρίσκω ότι η προσθήκη της τούρκικης εκτέλεσης στη συλλογή δεδομένων κάνει το παιχνίδι πιο ενδιαφέρον.

3 «Μου αρέσει»
42

το ιδιο πραγμα λεμε… ενδιαφερον ειναι και αυτο… https://www.youtube.com/watch?v=Ykbll7EA1vs ιδιο στυλ, ιδιος δρομος, μονο που ειναι απταλικο…

43

αλλά άλλη μελωδία. Απ’ αυτό βγήκε το «Νέοι χασικλήδες».

44

ναι αλλη μελωδια, δεν ειπα οτι ειναι η ιδια. αλλα ειναι στο ιδιο στυλ. και το αναφερουν και αυτο ως σμυρνεικο. υπαρχει αυτη η μελωδια και με αλλα λογια, στην δισκογραφια της αμερικης με τον τσορο που επαιζε μπαντζο

1 «Μου αρέσει»
45

Τα τραγούδια που παίζονταν στη Σμύρνη ήταν όσα η άμμος της θαλάσσης.

46

Λοιπόν, το σάιτ ξαναδούλεψε, και βρήκα ένα κομμάτι που θα μπορούσε ίσως να έχει μια απόμακρη σχέση. Είναι ο «Κατσιβέλικος», ένα εννιάρι αλλά όχι ζεϊμπέκικο, πολύ πιο γρήγορο και οργιαστικό, θα έλεγα, εδώ με ορχήστρα και εδώ με λύρα.

Ανάμεσα σε μια ακολουθία από ένα σωρό μουσικά θέματα (που διαφέρουν μεταξύ των δύο εκτελέσεων) υπάρχει και ένα που θυμίζει τον υπό εξέταση σκοπό. Πολύ λίγο για να πεις ότι αυτή είναι η λημναίικη εκδοχή του δισκογραφικού «Λημναίικου ζεϊμπέκικου», αλλά πάντως ας καταγραφεί κι αυτό.

Ο Κατσιβέλικος της Λήμνου φαίνεται να είναι αρκετά γνωστός χορός τοπικά. Υπάρχουν πολλά βίνετο από χορευτικές παραστάσεις που τον δείχνουν. Παραλλαγή του, επίσης λημνιά, είναι και ο Τσοπάνικος. Εδώ βλέπουμε και τον χορό αλλά και κάποια λαογραφικά στοιχεία για το πώς βγήκε ο ένας από τον άλλον:

Δύσκολα μπορώ να φανταστώ τη μουσική αυτού του χορού να μετασχηματίζεται στο Λημναίικο ζεϊμπέκικο των 78στρ, ή το αντίστροφο, αλλά πάντως το μικρό εκείνο κοινό σημείο είναι αναμφισβήτητο.

47

Εδώ ισχύει ό,τι ισχύει και για τα επίθετα: Αν λέγεσαι Κρητικός, δεν είσαι απ’ την Κρήτη γιατί απλούστατα, στην Κρήτη όλοι Κρητικοί είναι. Θα ονομαστείς «Ο κρητικός» αν εγκατασταθείς κάπου αλλού. Έτσι και ο συγκεκριμένος σκοπός, στην ίδια τη Λήμνο δεν μπορεί να λέγεται Λημναίικος, με άλλο όνομα πρέπει να τον ψάξουμε.

48

Μα αυτό εννοούσα, κι αυτό έκανα.

1 «Μου αρέσει»
49

Κατσιβέλικος Λήμνου

(Το γράφω από Σολ για να μπορεί να γίνει εύκολα η σύγκριση με τις κυπραίικες παρτιτούρες. Και σε όγδοα γιατί αυτό θεωρώ σωστό: τα ζεϊμπέκικα έπρπε να έχουν γραφτεί σε τέταρτα.)

Παραμένω σε αμφιβολία ανάμεσα στις εξής δύο πιθανότητες:

Α. Πρόκειται για άλλη μια παραλλαγή της μουσικής φράσης Λ2. Θυμίζω ποια είναι αυτή η φράση: είναι αυτή που ακούγεται πρώτη αλλα΄και τελευταία στο Λημναίικο ζεϊμπεκικο, είναι η εισαγωγή της Προύσας, είναι το τραγουδιστό μέρος του Πολυτεχνίτη, είναι σε παραλλαγή το δεύτερο μισό της εισαγωγής του Θερμαστή, σε άλλη παραλλαγή η εισαγωγή από το Μπαρμπεράκι, και τέλος, στην παρτιτούρα του #19, είναι στο 1ο, 4ο και 7ο πεντάγραμμο και σε παραλλαγή και στο 6ο.

Β. Είναι μια άσχετη φράση με τυχαία ομοιότητα.

Επιχειρήματα υπέρ του Α:

  • Είναι το μοναδικό εντοπισμένο μουσικό απόσπασμα από τη Λήμνο που να έχει έστω και τόση λίγη ομοιότητα. Βάσει του τίτλου «Λημναίικο ζεϊμπέκικο» υποθέτει κανείς ότι κάτι πρέπει να υπάρχει στη Λήμνο που να μοιάζει μ’ εκείνο το ζεϊμπέκικο.
  • Αν παιχτεί στο ίδιο τέμπο με όλα τα υπόλοιπα, και με λίγο πιο πυκνές αξίες (π.χ. στο τέλος του πρώτου μέτρου, αν αντί για σκέτο Σολ-Ρε-Ρε όγδοα βάλουμε Σολ-Λα-Σιb-Ντο# 16α - Ρε όγδοο), η ομοιότητα είναι αρκετά πειστική. Στο τέμπο που όντως παίζεται είναι έτσι κι αλλιώς αναμενόμενο (για λόγους τόσο τεχνικούς όσο και αισθητικούς) να είναι οι αξίες πιο αραιές.
  • Αν στη Λήμνο ο σκοπός προέρχεται από τη λύρα, καθώς γνωρίζω τις δυνατότητες αυτού του οργάνου, είναι πιθανόν να έγινε μια διασκευή που να συμπιέζει την έκταση του σκοπού μέσα σε μια 5η ή 6η από την τονική. (Ωστόσο σε άλλα θέματα ανεβαίνει και ψηλότερα - αλλά αυτό γενικά είναι εξαιρετικό για τα παλιά νησιώτικα λυράκια).

Επιχειρήματα κατά:

  • Δεν είναι ζεϊμπέκικο, είναι πολύ διαφορετικό εννιάρι. Η ομοιότητα χρειάζεται να περάσει από ένα αναλυτικό φίλτρο για να φανεί.
  • Όλο το υπόλοιπο κομμάτι (ο Κατσιβέλικος) αποτελείται από θέματα που δεν τα ξανασυναντήσαμε, και μάλιστα κατά μεγάλο ποσοστό σε άλλο δρόμο, σε Ραστ.
  • Μπορεί να είναι παραλλαγή του Λ2 αλλά αυτούσιο δεν το ακούσαμε αλλού.
1 «Μου αρέσει»
50

Άλλο ένα τραγούδι που αντλεί θέματα από την ίδια πηγή:

Οι μάγκες, του Μοντανάρη, εδώ με τον Ζαχαρία Κασιμάτη 1931 (υπάρχει και με Νταλγκά την ίδια χρονιά). Πολυσύνθετη μελωδία σε τρεις δρόμους, που ανάμεσα σε άλλα θέματα χρησιμοποιεί και το Λ2. Επαναλαμβάνω από παλιότερο μήνυμα:

Η δομή του κομματιού του Μοντανάρη:

0. Οργανική εισαγωγή σε Σαζκιάρ (σαν Σεγκιάχ που κλείνει στη βαθμίδα Ραστ, πρβλ. Στο Φάληρο που πλένεσαι). Μοιάζει πολύ με μια από τις φράσεις του Γιάννη Χασικλή του Μπέζου (1930): έχει φίνους χασικλήδες…
Α. Πρώτο δίστιχο (Πού να βρούμε πού να βρούμε…) + οργ. επανάληψη: Εδώ έχουμε τη γνωστή φράση Λ2. Αν στο τραγούδι δεν είναι τελείως σαφής η ταύτιση, στην οργανική επανάληψη είναι.
Β. Δεύτερο δίστιχο (που 'ρθανε οι πολιτσμάνοι…) + οργ. επανάληψη: άλλη μουσική φράση, πρωτότυπη, σε Σαμπάχ από την ίδια βάση, κόντρα στους νόμους της τροπικότητας.
Γ. Τρίτο δίστιχο (Το καλάμι μάς τσακίσαν…) + οργ. επανάληψη: παραλλαγή της Φράσης Λ2, που θα έπρεπε να την ονομάζουμε Λ2΄΄΄΄΄ (με πέντε τόνους), αλλά δε συμφέρει… Η παραλλαγή φαίνεται κυρίως στο τραγούδι - η οργανική επανάληψη ουσιαστικά ταυτίζεται μ’ εκείνην του πρώτου διστίχου, Λ2.

Στη συνέχεια επαναλαμβάνονται τα ίδια με άλλες δύο σειρές των τριών διστίχων (δηλ. 9 δίστιχα συνολικά όλο το τραγούδι), μόνο που ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη (από έκτο προς έβδομο δίστιχο) παραλείπεται η εισαγωγή.

Στου Νταλγκά την εκτέλεση, με λίγο διαφορετικά λόγια, κάθε τρίτο δίστιχο δεν είναι σε παραλλαγή της μελωδίας Λ2 αλλά στο Λ2 αυτούσιο, άρα ίδιο με το κάθε πρώτο δίστιχο. Εδώ δεν παραλείπεται η εισαγωγή, αλλιώς θα γινόταν μεγάλο μπέρδεμα (γιατί Α-Β-Α-/-Α-Β-Α κι όχι απλά Α-Β-Α-Β κλπ.;), αντιθέτως μπαίνει και ως κλείσιμο.

51

Έχω κάνει ένα λάθος στο μέτρημα, όλα έπρεπε να είναι ένα νούμερο παρακάτω (από τα 7 του πρώτου μηνύματος το τελευταίο δεν προσμετράται, αλλά το προσμέτρησα). Επαναλαμβάνω τη λίστα:

  1. Λημναίικο ζεϊμπέκικο
  2. Προύσα
  3. Θερμαστής
  4. Πολυτεχνίτης
  5. Μπαρμπεράκι
  6. Σου το είπα βρε κακούργα
  7. Ντερβισάκι
  8. Κυπραίικο οργανικό ζεϊμπέκικο, χωρίς τίτλο ή με τίτλο «Σμυρναίικο» // «Ζεϊμπέκικο χαβάς», οργανικό του Tom Stathis του Κιρκιλισιώτη // «Σμυρναίικο ζεϊμπέκικο», οργανικό που παίζουν σε εκδήλωση στο βίντεο του #27 // «Σμυρναίικο», οργανικό ζεϊμπέκικο σε καταγραφή του Ψάχου που ακόμα δεν την έχουμε βρει (όλα αυτά είναι βασικά το ίδιο οργανικό κομμάτι)
  9. Κουτσαβάκι (Ζ. Κασιμάτης)
  10. Κατσιβέλικος Λήμνου (με επιφυλάξεις)
  11. Οι Μάγκες (Ι. Μοντανάρη) με τον Ζ. Κασιμάτη
1 «Μου αρέσει»
52

Το δωδέκατο:

«Μπαμ», αργός καρσιλαμάς Κύθνου. Διάφορα οργανικά θέματα, μεταξύ των οποίων το Λ2. Τα υπόλοιπα δεν τα έχουμε ξανασυναντήσει και δε μας ενδιαφέρουν. Σε κάποια από αυτά τραγουδούνε κιόλας.

Η μουσική ακούγεται ευκρινέστερα στην επανεκτέλεση του Οικονομίδη, τώρα σκέτα οργανικά:

Το θερμιώτικο Μπαμ είναι τελείως άλλο από το χιτζαζκιάρ ζεϊμπέκικο «Μπαμ» (Μπαμ, μπουμ, κουμπουριές) και από το ραστ απτάλικο «Μπαμ». Ένα από τα θέματά του ξαναεντοπίζεται:
α) ως ρεφρέν στον Γιάννη Χασικλή (εκεί που λέει «Ρε συ Γιάννη αχειλά, γέμισέ μας τον λουλά»)
β) ως εισαγωγή στο Μουρμουράκι.
Εδώ λοιπόν έχω να παρατηρήσω ότι ο μεν Γιάννης Χασικλής, παρ’ ότι βασικά είναι ραστ-σαζκιάρ, έχει σημεία που θυμίζουν τις πάρτες που εξετάζουμε εδώ. Ίδια κίνηση με διαφορετικά διαστήματα, σαν ίδια παρτιτούρα με διαφορετικό οπλισμό. Όσο για το Μουρμουράκι, βρήκα ένα άλλο βίντεο από φάση πολύ παρόμοια με αυτήν του πρώτου βίντεο στο παρόν μήνυμα, πάλι θερμιώτικο γλέντι, όπου παίζουν και χορεύουν το Μουρμουράκι τιτλοφορώντας το Μπαμ. Άρα, μήπως στην Κύθνο «Μπαμ» σημαίνει γενικά αργός καρσιλαμάς;

Και στο βίντεο με το Μπαμ, και στο βίντεο με το Μουρμουράκι, και στον Οικονομίδη, ακολουθεί ο κλασικός (και πιο γρήγορος) θερμιώτικος οργανικός καρσιλαμάς. Φαίνεται πως πρόκειται για καθιερωμένη σειρά.

1 «Μου αρέσει»
53

Στα μηνύματα #21 και #46 αναφέρεται ο Κατσιβέλικος χορός της Λήμνου, του οποίου μία από τις πολλές μουσικές φράσεις παρουσιάζει πιθανή ομοιότητα με το λεγόμενο «Λημναίικο ζεϊμπέκικο». Ο βασικός λόγος που καταπιάστηκα μαζί του είναι η απορία γιατί αυτό το ζεϊμπέκικο ονομάζεται έτσι: τι υπάρχει στη Λήμνο που να δικαιολογεί τον τίτλο;

Το βιβλίο ξαναβγήκε, ίσως αθόρυβα, το 2009!! Εγώ μόλις το πήρα και το ξεκοκκαλίζω. Για τον Κατσιβέλικο έχει πληροφορίες και ίσως κάτι βγει για την υπόθεσή μας. Έχει και ηχογραφήσεις, αλλά μάλλον όχι περισσότερες απ’ όσες έχουν ήδη ανεβάσει στο σάιτ.

Ο τίτλος της σειράς όπου ανήκει το βιβλίο είναι «Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο», και η οπτική του σταυροδρομιού έχει ενδιαφέρον. Στη Λήμνο έχει χωριά αμιγώς προσφυγικά (ή κυρίως προσφυγικά τέλος πάντων), καθώς και απογόνους άλλων προσφύγων που έχουν ανακατευτεί με τον ντόπιο πληθυσμό άλλων χωριών, και το βιβλίο τούς συνεξετάζει όλους αυτούς ως σημερινούς Λημνιούς και όχι ως ντόπιους VS Μικρασιάτες. Για παράδειγμα πέτυχα κάπου ένα σχόλιο ότι το τάδε 9σημο κομμάτι, παρόλο που ανήκει στο ρεπερτόριο της λύρας (=το ντόπιο, κατά τεκμήριο), φαίνεται δύσκολο να υπήρχε ανεξαρτήτως μ/ασιάτικης επίδρασης, επειδή το 9σημο θα φαινόταν παράξενο και άγνωστο στους παλιούς Λημνιούς.

Δεν το έχω μελετήσει, τώρα ξεκίνησα. Όλο και κάτι θα βγάλει. Πάντως νομίζω ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία αναφορά στο «Λημναίικο ζεϊμπέκικο».

Πάντως δεν αποκλείεται και να είναι τελείως αυθαίρετος ο τίτλος «Λημναίικο». Οι Κρητικοί επαγγελματίες λυράρηδες και βιολατόροι της δισκογραφίας συχνά λανσάριζαν δικές τους συνθέσεις (πρωτότυπες κατά μεγαλύτερο ή μικρότερο μέρος, δεν έχει σημασία) που για χ-ψ λόγους τις τιτλοφορούσαν με το όνομα κάποιου χωριού, όχι του δικού τους. Μπορεί κι εδώ να έχει γίνει κάτι ανάλογο.

54

Κάποια στιγμή κατά την εξέλιξη αυτού του νήματος (#46-49) είχα βρει μια μικρή πιθανή άκρη για το Λημναίικο, αλλά δε με πείθει ούτε εμένα.

Τώρα εμφανίζεται άλλη μία μικρή πιθανή άκρη: σε άλλο, άσχετο νήμα ο @emc ανεβάζει μια εκτέλεση του Λημναίικου, ακριβώς όπως το ξέρουμε από την ελληνική ηχογράφηση του 1928, τώρα με το σάζι του Αλή Φουάτ Αϊδίν:

Ο τίτλος είναι Limni Zeybegi, Λημναίικο ζεϊμπέκικο. Σημαίνει άραγε αυτό ότι το κομμάτι, ακριβώς ίδιο και με τον ίδιο γεωγραφικό προσδιορισμό, υπάρχει και στο τούρκικο ρεπερτόριο;

Όχι κατ’ ανάγκην, αφού στο ίδιο μήνυμα βλέπουμε τον Αλή Φουάτ να παίζει κι άλλα ελληνικά κομμάτια. Άρα ο άνθρωπος μελετά και ελληνικό ρεπερτόριο. Μήπως όμως το παίζουν κι άλλοι Τούρκοι;

Στο ΥΤ βρίσκω αφενός ότι ο Αλή Φουάτ το έχει παίξει ένα σωρό φορές. Μία από τις πολλές είναι σε μια συναυλία με τον Τζενκ Γκιουράι (Cenk Güray) και τον Ασλί Κουρτ Αϊδίν (Aslı Kurt Aydın) για την οποία διαβάζουμε στην περιγραφή (αυτόματη γκουγκλομετάφραση από τα τουρκικά):

Αυτή η συναυλία, η οποία περιλαμβάνει επίσης τον Aslı Kurt Aydın, προσφέρει μια συνεκτική ευκαιρία “μνήμης” σε όσους θέλουν να ανακαλύψουν και να θυμηθούν την παράδοση “ζεϊμπεκλίκ”, έναν από τους σημαντικούς πνευματικούς οργανισμούς της Ανατολίας, και τις μουσικές αντανακλάσεις αυτής της παράδοσης.
" “Αναμφίβολα, αυτή η ηχογράφηση σηματοδοτεί μια καμπή για τον μπαγλαμά και την τουρκική και ελληνική μουσική κουλτούρα στο Αιγαίο” Chris Potts-Folk Roots Magazine

(«Μπαγλαμάς», εδώ, είναι το τούρκικο μπάγλαμα, το σάζι.)

Μάλιστα… Άρα τίποτε δεν αποκλείει να πρόκειται απλώς για το ελληνικό κομμάτι.

Αφετέρου, το έχει παίξει και ο Ντεργιά Τουρκάν, σ’ έναν δίσκο με τίτλο: Anatolian Dances (Turkish Musical Traditions Remembering the past, dreaming of the future…).

Και πάλι είναι ακριβώς το ίδιο κομμάτι με το ελληνικό. Εδώ καμία αναφορά σε Έλληνες, το αντίθετο. Αλλά και ο Ντεργιά Τουρκάν (πολίτικη λύρα) επίσης μελετά και ελληνικό ρεπερτόριο. Eίναι στενός συνεργάτης του Σωκράτη Σινόπουλου, και στις κοινές τους δουλειές έχουν ασχοληθεί και με τούρκικα, και με ελληνικά και με ελληνοτουρκικά κομμάτια. Χωρίς να τον γνωρίζω, έχω την εντύπωση ότι δε θα καπέλωνε ένα ελληνικό κομμάτι υπέρ της δικής του πατρίδας, μου φαίνεται να είναι πολύ πέρα από τέτοιες μικρότητες. Άρα, για να το λέει τούρκικο, θα μπορούσε να είναι και τούρκικο.

(Η Λήμνος είχε Τούρκους μέχρι την Ανταλλαγή. Υποθέτω ότι οι σημερινοί απόγονοι των Τουρκολημνιών θα είναι για την Τουρκία ό,τι είναι για μας οι απόγονοι των Μικρασιατών προσφύγων.)

Σ’ ό,τι άλλο βρίσκω στο ίντερνετ σχετικά με το Limni zeybegi, πάντοτε αναφέρεται το όνομα ενός από αυτούς τους δύο, Αλή Φουάτ ή Ντεργιά Τουρκάν. Περισσότερα, προς το παρόν, δεν ξέρω.

55

Κανένας μας, βεβαίως. Το «Λημνέϊκο ζεϊμπέκικο» μπήκε στη ζωή μας, όσων απ’ εμάς εν πάσει περιπτώσει ασχοληθήκαμε με τις ρίζες του ρεμπέτικου, όταν ακριβώς αρχίσαμε να τις ψάχνουμε. Κάποια στιγμή πέσαμε πάνω στην ηχογράφηση του ’28 και το γνωρίσαμε. Προφανώς μπορεί και να έχει περάσει και στο τούρκικο ρεπερτόριο, είτε απ’ το ΄28 είτε πρόσφατα, αλλά ο Αλή Φουάτ είναι σαφέστατα σε θέση να γνωρίζει το κομμάτι με αυτή την ονομασία, είτε εντάχθηκε στο τούρκικο ρεπερτόριο είτε όχι.

Υγ. Η (όχι ο) Aslı Kurt - Aydın) είναι απλά η γυναίκα του Αλή Φουάτ Αϊντίν.

56

(Και ο Τουρκάν εξίσου.) Αυτό ακριβώς είναι το μόνο που προκύπτει.

Σημειώσατε Χ.

57

Το 13ο:

Αυτό το πασίγνωστο, πώς μου 'χε ξεφύγει; Ιάκωβου Μοντανάρη, «Ο ντερβίσης και η Άννα» (στην εκτέλεση με Σελλάκη και Άννα Πολίτισσα) ή «Ο ντερβίσης και η Ρίτα» (στην εκτέλεση με Ατραΐδη και Ρίτα» ή «Όρκο στον λουλά σού κάνω» (αυτός ο τίτλος δεν ξέρω από πού προκύπτει).

Τρεις μουσικές φράσεις: εισαγωγή, αντρικοί στίχοι, γυναικείοι στίχοι. Και οι τρεις είναι παραλλαγές του γνωστού θέματος Λ2 (με το οποίο αρχίζει το «Λημναίικο». Έχω χάσει λίγο το μέτρημα, ποιο είναι το Λ2’, ποιο το Λ2’’ κλπ. (είχαμε φτάσει μέχρι τέσσερις τόνους!), αλλά πάντως και οι τρεις αποτελούνται από δύο εννιάσημα μέτρα, που το δεύτερο μισό είναι το ίδιο και στα τρία, παραλλαγή του Λ2, και τα πρώτα μισά διαφοροποιούνται ως εξής: αν θεωρήσουμε ως βάση το Ρε, …

  • Το Λ2 αρχίζει στο Ντο (εβδόμη) και κατεβαίνει ως τη βάση (Ρε)
  • οι αντρικοί στίχοι του Ντερβίση αρχίζουν στην οκτάβα (Ρε) και κατεβαίνουν μεχρι την πέμπτη (Λα), με μια ουρίτσα στην αυξημένη τέταρτη (Σολ#)
  • οι γυναικείοι αρχίζουν στην τέταρτη, καθαρή τώρα (Σολ φυσικό), αναιρώντας τη χρωματική κλίμακα του Νιγρίζ, ανεβαίνουν στην πέμπτη (Λα), ξανακατεβαίνουν μέχρι την τρίτη (Φα) και μένουν εκεί χωρίς ν’ αγγίξουν τη βάση
  • η εισαγωγή (του Ντερβίση πάντα) αρχίζει στην τρίτη (Φα), ανεβαίνει ως την πέμπτη (Λα) και κατεβαίνει ως τη βάση (Ρε).

Σημειώνω εδώ, εν είδει λίστας του ντου (to do list), ότι καλό θα ήταν να γράψω κάποια στιγμή τα κυριότερα θέματα όλων αυτών των τραγουδιών σε νότες, και να αναθεωρήσω την αρίθμηση ακολουθώντας κάποιο άλλο σύστημα και όχι το «Λ2 - Λ2’ - Λ2’'» κλπ., που όταν το ξεκίνησα δε φανταζόμουν ότι θα έφτανε σε τέσσερις τόνους με προοπτική να συνεχίσει ακόμη… Επίσης, ότι η εισαγωγή του Ντερβίση, που αρχίζει στο Φα όπως και τα θέματα Θ1 (στίχος του Θερμαστή) και Θ1’ (στίχος από το Μπαρμπεράκι και οργανικό του Πολυτεχνίτη), με βάζουν στη σκέψη μήπως τελικά και το Θ1 με τις παραλλαγές του δεν είναι παρά άλλη μια σειρά παραλλαγών του Λ2.

58

Άλλο ένα κομμάτι, το 14ο μέχρι στιγμής, με θέματα από την ίδια δεξαμενή:

Τίτλος Zeybek, δηλαδή απλά «ζεϊμπέκικο», χωρίς άλλο προσδιορισμό. Παίζει ο ταμπουρατζής (sic: tamburacι) Οσμάν Πεχλιβάν, σε δίσκο γραμμοφώνου που ακούγεται μάλλον μεσοπολεμικός. Μουσικός που μας τον έμαθε προ ολίγου ο @gibson355 εδώ («Τι τραγούδι ακούμε… τώρα», #2367), όπου και μερικά στοιχεία γι’ αυτόν.

Οργανικό ζεϊμπέκικο με πολλά θέματα, που εναλλάσσουν συνεχώς το νιγρίζ με το ραστ, αρχίζοντας, όπως και τα περισσότερα απ’ όσα έχουμε συγκεντρώσει εδώ, με ια παραλλαγή του θέματος Λ2.

2 «Μου αρέσει»
59

και εδώ ενα Ουσάκ ταξίμι, με Αραβικό μπουζούκι οπως αναφέρει το σχόλιο.

<<Ο Tanburacı Osman Pehlivan (1874-1942) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Με κλίση στα δημοτικά τραγούδια ταξιδεύει σε όλη την Ανατολία και τα Βαλκάνια.
Σε όλη του τη ζωή, συλλέγει, παίζει και τραγουδά δημοτικά τραγούδια… «Το κόκκινο τριαντάφυλλο έχει κοκκινίσει», «Sarı Zeybek», «Balıkesir Zeybeği»,
Συνέβαλε στη συλλογή πολλών γνωστών λαϊκών τραγουδιών όπως το «Άσε με να παίξω τον μπαγλαμά μου» και το «Δεν έχω ραβδί, ρε μου». Το όργανο σε αυτήν την ηχογράφηση, που βρίσκεται στα αρχεία μας ως Bozuk taksim, πρέπει να είναι το μπουζούκ (αραβικό μπουζούκι), ένα τοπικό όργανο του Λιβάνου και της Συρίας.>>

1 «Μου αρέσει»
60

Το 15ο:

Ευχαριστώ τον Μιχάλη @gibson355 που το ανέβασε εδώ. (Πού πας και τα βρίσκεις αδερφέ μου! Αλλά είναι και το χρυσωρυχείο του Μπουλέντ Τζινγκιόζ, όπως υποθέτω ότι ονομάζεται αυτός ο σπουδαίος Τούρκος γιουτουμπίστας.)

Τούρκικη ηχογράφηση, 1925. Τίτλος Zeybek Havasι (γραμμένος στα οθωμανικά με αραβική γραφή, και μεταγραμμένος φωνητικά σε λατινική - εδώ το γράφω σε σύγχρονη τούρκικη ορθογραφία). Σε παρένθεση κάτι που αποδίδεται σε αγγλική μετάφραση «Mountaineer’s Dance», χορός των ορεσίβιων. Παίζει το Smyrna Quartet, και σύμφωνα με την ετικέτα τραγουδάει ο Μοϊσέ εφέντης, ενώ σύμφωνα με τ’ αφτιά μου κανείς.

Σχεδόν αυτούσιο το Λημναίικο. Τρία θέματα που επαναλαμβάνονται κυκλικά, εκ των οποίων τα δύο είναι τα δύο του Λημναίικου, Λ1 και Λ2, και το τρίτο το Κ1 που το έχουμε συναντήσει σ’ άλλες εφτά από τις 15 παραλλαγές: στις τέσσερις κυπραίικες (#10 και #21 ηχογρ., #19 και #22 σε παρτιτούρα), σ’εκείνην του Τομ Στάθις του Κιρκιλισιώτη (#26), σ’ άλλη μία σύγχρονη αγνώστων στοιχείων (#27) και στην τούρκικη του Κεμανί Χασάν (#37), αλλά σε κανένα ρεμπέτικο, ούτε και στην τρίτη τούρκικη παραλλαγή, του Ταμπουρατζή Οσμάν του Πεχλιβάνη (#58).

Εντελώς αυτούσιο το κομμάτι δεν το 'χουμε ξαναβρεί όμως, όπως ούτε και το Λημναίικο - και ούτε και κανένα άλλο μέσα στα 15 μέχρι τώρα, αν δε μου 'χει διαφύγει τίποτε.

3 «Μου αρέσει»