Φιλε Τσαουσακη
Θα σου πω εγω τι πιστευω .
Ο Σουκας ηταν καλος μονο οταν επαιζε τσιμπαλο και τιποτα αλλο.
Στα αλλα ολα ειναι φλυαριες και εχει και αυτο το τουρκογυφτικο στυλ που ειναι πολυ εκνευριστικο και αγουστο.
Καλοι τεχνιτες αλλα δεν ακουγονται.
Δεν θα κατσω να συγκρινω απο κλαρινιστες τους Γιαουζο,Καραγιαννη,Καρακωστα,Νικητα Κωτσοπουλο κ.α με κανενα φλυαρο σημερινο,ο ηχος τους ηταν και θα μεινει αθανατος.
Γιατι ενω οι παλιοι κελαηδανε ,μιμονται τα πουλια της φυσης και τους ηχους της ,θα ελεγα οτι ολοι οι υπολοιποι μετα το 60 μου βγαζουν πολυ ηχορυπανση , θυμιζουν ηχους αδεσποτων που βογγανε ,τετοιον ηχο βγαζουν,
δεν ειναι αυτος ο ηχος της παραδοσης και των προγονων μας και παρτε το αποφαση πριν προλαβαινετε να αφορησετε τους παλιους αντικαθιστοντας τους με καποιους καινουργιους καινοτομους που βιαστηκαν να αλλαξουν μια τεχνη 100 ετιων μεσα σε μια δεκαετια
Για τον Καρναβα μεγαλος τεχνιτης πραγματικα αλλα σε λαθος εποχη και με λαθος υφος,τωρα αν θες συγκρινε μου τον Νταλγκα ,η τον Σωφρονιου η οποιαδηποτε αλλο παλαιοτερο τον Παπασιδερη ας πουμε με τον Καρναβα η με καποιον αλλο νεωτερο.Ακομα και ο πιο φαλτσος τραγουδιστης του 30(Ζαραλης) εχεις πεντε φορες περισσοτερο χρωμα και παραδοσιακη ψυχη απο οποιαδηποτε σημερινο.
Γενικά συμφωνώ μαζί σου Στάυρο.Μέσα σε λίγα χρόνια προσπάθησε να γίνει μια μεγάλη και "ανεξίγητη¨αλλαγή με αποτέλεσμα να χαθεί ότι χτίστηκε μέσα σε εκατοντάδες χρόνια.Και αυτό ισχύει σε πολλά μουσικά όργανα αλλά και στις φωνές των τραγουδιστών.
Για όνομα του Χριστού και της Παναγίας και των αγίων πάντων , βρε πιαδιά ! Αν είναι δυνατόν !!! Φοβάμαι ότι δεν έχετε ακούσει αρκετά από την εργασία του - να με συμπαθάτε.
Ψάχνοντας για το κλαρίνο από διάφορες πηγές βρήκα ότι, δεν είναι ένα από τα πατροπαράδοτα όργανα της παραδοσιακής μας μουσικής. Το κλαρίνο ως λαϊκό παραδοσιακό όργανο, έρχεται στην Ελλάδα στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα από τουρκόγυφτους. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο δεύτερος, εκείνη την εποχή δημιούργησε μια μουσική ακαδημία με σκοπό να μυήσει τον στρατό στα δυτικά όργανα.
Από τις μαρτυρίες παλιότερων Ελλήνων οργανοπαιχτών, μέχρι τις δυο πρώτες περίπου δεκαετίες του 20ου αιώνα, ήταν ακόμα αμφισβητούμενο και κάπως περιθωριακό (δεν είχε και πολύ πέραση στον κόσμο). Στο λαϊκό κλαρίνο περνούν τα πιασίματα της φλογέρας και του ζουρνά, πετυχαίνοντας έτσι μια ιδιότυπη τεχνική σ’ ένα δυτικό όργανο, τα μη - συγκερασμένα διαστήματα των παραδοσιακών ελληνικών κλιμάκων. Από την εποχή του Μεσοπολέμου παίρνει την πρώτη θέση ανάμεσα στα μελωδικά όργανα και αναγνωρίζεται ως “εθνικό” όργανο, μέσα από τα χέρια άξιων δεξιοτεχνών.
Από τους πρώτους που καθιέρωσαν το κλαρίνο στα μαγαζιά και στην δισκογραφία, δίνοντας στο όργανο αυτό την γνωστή υπόσταση, ήταν ο Νίκος Καρακώστας (1881 - 1954) και ο Γιάννης Κυριακάτης (1884 - 1957). Η καταγωγή του πρώτου ήταν από τα Τρίκαλα και το 1934 βρέθηκε στην Αθήνα στον “ΕΛΑΤΟ”, ένα δημοτικό κέντρο στην πλατεία Λαυρίου, που από το 1918 που άνοιξε, έκλεισε πριν 5-6 χρόνια περίπου.
Ο Γιάννης Κυριακάτης, είχε γεννηθεί στα Παραπούγγια της Θήβας, αλλά έφυγε για Αμερική όπου εκεί έζησε για πολλά χρόνια. Ξεκίνησε σπουδάζοντας τζαζ μουσική σε πανεπιστημιακό επίπεδο, και αργότερα ασχολήθηκε με την ελληνική δημοτική μουσική. Στην Ελλάδα επέστρεψε μάλλον το 1925 (πέρασε κι αυτός από το κέντρο “ΕΛΑΤΟΣ”). Μαρτυρίες παλιών οργανοπαιχτών λένε ότι γνώριζε πολύ καλά το όργανο, έπαιζε από πολλούς τόνους κι έβγαζε άνετα τις πρίμες φωνές.
Οι τούρκοι τσιγγάνοι στην χώρα μας επηρέασαν αρκετά τους Έλληνες κλαρινοπαίχτες στην διαμόρφωση του ρεπερτορίου των ελληνικών τραγουδιών. Ο Κώστας Καραγιάννης 1888 - 1957 γεννημένος στο Μόδι, Λοκρίδος αν και έπαιζε ζουρνά και φλογέρα (πρίν πάει στρατιώτης το 1908) ζήτησε και πήρε μαθήματα από τον τουρκόγυφτο Ζεκύλ που εργαζόταν σαν κλαρινίστας στην περιοχή της Λαμίας. Αυτός ενθάρρυνε τον Καραγιάννη και τον πήρε μαζί του σε γάμους και πανηγύρια. Μετά από χρόνια κατέβηκε στην Αθήνα, φωνογράφησε όπως και πολλοί άλλοι με τα γνωστά ονόματα της εποχής, αλλά παράλληλα και πολλά οργανικά κομμάτια. Το όνομά του έγινε γνωστό και στον ελληνισμό του εξωτερικού. Οι Έλληνες της Αιγύπτου τον κάλεσαν και εκείνος ανταποκρίθηκε μένοντας στην Αίγυπτο για έναν χρόνο. Η κόρη του Ζωή παντρεύτηκε τον Σαντουριέρη Βαγγέλη Χατζή. Εγγονός του Κώστα Καραγιάννη, είναι ο τραγουδιστής Κώστας Χατζής.
Ο Νίκος Τσάρας (1892 - 1942) που θεωρείται ο πρωτεργάτης του ρεπερτορίου των δημοτικών τραγουδιών στην Πρέβεζα, λέγεται ότι πολλά από τα τραγούδια αυτού του ρεπερτορίου του, σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελούν διασκευές τούρκικων κυρίως κομματιών, εξάλλου ο πατέρας του καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη την οποία είχε επισκεφτεί κάποιες φορές, αφού ζούσε κι ένας αδελφός του εκεί. Σύμφωνα με την μαρτυρία του γιού του Τάσου, ο πατέρας του επεδίωκε να παίζει πολλές φορές με τούρκους μουσικούς, που επισκέπτονταν τα καφενεία της Πρέβεζας τα χρόνια του μεσοπολέμου για να δουλέψουν. Αλλά και ο κλαρινίστας Βασίλης Μπεσίρης ή “Τουρκοβασίλης” (1906 - 1971) που υπήρξε μαθητής του, πήρε το ψευδώνυμο αυτό, από το “αλά τούρκα” παίξιμο που έκανε.
Επίσης, ο Αριστείδης Μόσχος είχε πει για τον πατέρα του, τον περίφημο “Φουσκομπούκα” (1878 - 1952):
“ήταν ένας σπουδαίος παραδοσιακός κλαρινίστας, γνώριζε όλη την μουσική παράδοση που κυκλοφορούσε στον Ελλαδικό χώρο, αλλά δεν ήταν περιορισμένος μόνο στο δημοτικό τραγούδι, έπαιζε και πολλά ξένα πράγματα, ρουμάνικα, βουλγάρικα, ουγγαρέζικα κ.α”.
Εξάλλου και στα δυο μουσικοχορευτικά κέντρα που διατηρούσε στο Αγρίνιο, έφερνε πολλές φορές και ξένα συγκροτήματα. Ο Αριστείδης Μόσχος ξεκίνησε τα μαθήματα στο σαντούρι σε ηλικία 8 ετών, με τον Ρουμάνο σαντουριέρη Νέστωρα Μπάτση, είχε δε γρήγορη εξέλιξη στο όργανο, που όπως είχε πει ο ίδιος, σε 5-6 μήνες έπαιζε στα κέντρα του πατέρα του.
Μπράβο και ξανά μπράβο στον Άταστο για τις τεκμηριωμένες πληροφορίες του περί δημοτικού-παραδοσιακού κλαρίνου και του ρεπερτορίου των κορυφαίων παλιών οργανοπαιχτών. Μπράβο Άταστε.
Άταστε, αφού το ψάχνεις, σου συστήνω να αγοράσεις “το λαϊκό κλαρίνο στην Ελλάδα” της Δέσποινας Μαζαράκη, νομίζω έχει κάνει επανειλημμένες επανεκδόσεις. Εκεί θα δεις και ότι για τους παλαιούς κλαριτζήδες ο άνθρωπος – θρύλος ήταν ο Γιώργης Σουλεϊμάνης, τουρκόγυφτος που δυστυχώς δεν άφησε δισκογραφία.
Με μικρή επιφύλαξη, το σωστό είναι Τζιάρας. Έχω γνωρίσει και μία του εγγονή.
Η Μαζαράκη τον αναφέρει ως Τζάρας.
[με αφορμή το Τζα- ή Τζιά-]
1)
Η προφορικότητα δεν αποδίδεται πάντοτε (και και σχεδόν ποτέ) πιστά από τα γράμματα
και
2)
Αυτή αύτη η προφορικότης ενέχει το στοιχείον του αυτοσχεδιασμού και της ανατοποθέτησης. Διό και αενάως δημιουργική.
κ. Πολίτη,
ευχαριστώ για την πληροφόρηση που αφορά το βιβλίο της Δέσποινας Μαζαράκη, θα το έχω στα υπόψιν μου.
Τον Σουλειμάνη δεν τον είχα ακουστά, σήμερα που ρώτησα έναν φίλο γι’ αυτόν, μου είπε τα εξής:
Ήταν δυο αδέλφια κλαρινοπαίχτες τσιγγάνοι τουρκό - αλβανικής καταγωγής, γεννημένοι στην Ελλάδα που αργότερα βαφτίστηκαν κι έκαναν θρησκευτικό γάμο. Ο πατέρας τους ήταν ο Χαλκιάς Αλής Σουλειμάνης από το Λιεσκοβικί της Αλβανίας. Ήταν ο Νίκος Σουλειμάνης (1848 - 1921), και ο Γιώργος Σουλειμάνης (1853 - 1907). Ο Νίκος βαφτίστηκε στην Λαμία το 1864, με το επώνυμο Γεωργίου, αλλά επειδή τον ήξεραν σαν Σουλειμάνη, κράτησε μόνο το πατρικό του επώνυμο μαζί με το χριστιανικό του όνομα (μάλλον το ίδιο συνέβη και με τον αδελφό του). Αρχικά έπαιζαν κι αυτοί (όπως σχεδόν όλοι της εποχής) φλογέρα και μετά περάσαν στο κλαρίνο.
Μου κάνει λίγο εντύπωση που δεν τους αναφέρει κανένας (εκτός αν μου έχει διαφύγει εμένα) από τους παλιούς κλαρινοπαίχτες, σε συνεντεύξεις τους όπως: ο τραγουδιστής και οργανοπαίχτης Ευάγγελος Ζαραλής γεννημένος περίπου το 1890, ο Ανδρέας Χαρμαλιάς (κλαρινίστας) γεννημένος το 1905, ο Ιάκωβος Ηλίας (βιολιστής) γεννημένος το 1906, κ.α., αλλά ούτε και ο Τάσος Χαλκιάς στο βιβλίο του: “Θύμισες και Σημειώσεις”.
Υ.Γ. Με την ευκαιρία θα ήθελα να αναφέρω κάποιους ακόμα προπολεμικούς κλαρινοπαίχτες (που δεν είχα αναφέρει στο πρώτο μήνυμα) που είχαν φωνογραφήσει, όπως: ο Απόστολος Σταμέλος, Ιωάννης Μπολώτας, Νίκος Καρακός, Νικ. Κωτσόπουλος, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπήρξαν κι άλλοι, απλά αναφέρω αυτούς για τους οποίους τυχαίνει να έχω μάθει κάτι για τη ζωή τους είτε από δισκογραφία ή από αλλού, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν τσιγγάνοι και μάλιστα κάποιοι τούρκικης καταγωγής που βαφτίστηκαν χριστιανοί.
Ε! ας αναφέρω κι εγώ τον Χαράλαμπο Μαργέλη μιας και ανδρώθηκε και έμαθε κλαρίνο στο Μεσολόγγι.
Βεβαίως σημαντικός ο Μαργέλης με αρκετή δισκογραφία που αν και γεννημένος στην Λευκάδα, μεγάλωσε και έγινε γνωστός στο Μεσολόγγι αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Έχω cd του με τον Γιώργο Παπασιδέρη και την Ρίτα Αμπατζή αλλά και κάποια οργανικά κομμάτια.
Τον έχω ήδη αναφέρει μαζί με πολλούς άλλους στην πρώτη σελίδα του θέματος μήνυμα # 5.
Έχεις δίκιο, δεν το πρόσεξα.
Ολίγα τινά ακόμη…
Σπουδαιότατος ο Χαράλαμπος Μαργέλης (τον μνημονεύει και ο Τάσος Χαλκιάς), όπως και ο Βάιος Μαλλιάρας βέβαια.
Τον Σουλειμάνη, όπως και τον Μέτο τους αναφέρει πολύ η Μαζαράκη (που έχει κύριο πληροφοριοδότη της τον Κορακό).
Δεν θυμάμαι που είχα διαβάσει, σχετικά πρόσφατα, μία αρνητική κρίση σημερινού ερευνητή για τη μεθοδολογία που χρησιμοποιίησε η Μαζαράκη. Έλεγε ότι η επιλογή της να στηριχθεί αποκλειστικά σε προφορικές πληροφορίες μουσικών, καθιστά την έρευνα αναξιόπιστη αφού δεν έψαξε να βρεί και άλλες πηγές για διασταύρωση.
Πάντως
πρέπει να αναγνωρίσουμε στην Δέσποινα Μαζαράκη ότι είναι η 1η που ασχολήθηκε με το θέμα από τα μέσα του '50 ακόμα και ότι το βιβλίο της μέχρι σήμερα αποτελεί χρήσιμη (αν όχι και μοναδική) βιβλιογραφική πηγή
σχετικά με το (έως σήμερα) παραγνωρισμένο ζήτημα της Τέχνης του Ελληνικού Παραδοσιακού Κλαρίνου.
Όλα αυτά Γιάννη τα έχει αναφέρει και ο ερευνητής (το όνομά του μου διαφεύγει), όπως και όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί με το βιβλίο της Μαζαράκη.
Άφορμή για το παρακάτω μήνυμα στάθηκε η απορία που έχω για το γεγονός ότι, ενώ η Δέσποινα Μαζαράκη αναφέρει στο βιβλίο της (προσωπικά δεν το έχω διαβάσει) τον Σουλειμάνη ως έναν διάσημο κλαρινίστα της προπολεμικής εποχής, και όπως αναφέρει και ο κ. Πολίτης, (σύμφωνα με κάποιον ερευνητή) η έρευνά της βασίστηκε μόνο σε προφορικές μαρτυρίες μουσικών, πώς είναι δυνατόν οι παρακάτω μουσικοί (και όχι μόνο οι συγκεκριμένοι) να μην κάνουν λόγο γι’ αυτόν σε κάποια τους συνέντευξη σχετικά με την διάδοση του κλαρίνου στην Ελλάδα; Γι’ αυτό το λόγο παραθέτω τις παρακάτω συνεντεύξεις.
Ο γνωστός κλαρινίστας Τάσος Χαλκιάς (1914 - 1992) γεννημένος στο χωριό Φωτεινό - Ιωαννίνων, είχε πει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του:
- Πώς σου φαίνεται που το κλαρίνο δεν είναι τόσο παλιό όργανο…
- Εκατόν τριάντα χρόνια…πόσα είναι…
- Πώς σου φαίνεται, λοιπόν, πού τόσο πολύ δέθηκε με την παραδοσιακή μουσική;
- Ίσως…ίσως λόγω ότι το κλαρίνο είναι φωνακλάδικο όργανο. Γιατί με το βιολί δεν τ’ άκουγαν ο κόσμος, να πούμε. Στην ύπαιθρο που παίζαμε, στους γάμους και στα πανηγύρια, να πούμε… τι θα ακουγόταν; Το κλαρίνο και το ντέφι.
- Ναι. Μήπως όμως επειδή έχει κάποια σχέση και με την φλογέρα ως προς την εκτέλεση…επειδή πάνω κάτω έχουν σχέση οι δακτυλισμοί…
- Ναι, είχαν τρία κλειδιά (γελάει)…τρία κλειδιά είχαν τα κλαρίνα. Έχω…έχω ένα, αλλά δεν το 'χω 'γώ. Το 'χει ο αδελφός μου, το 'παιζε ο αδελφός μου. Έχω κι άλλον αδελφό πιο μεγάλο από μένα…
- Μεταφέρανε δηλαδή τους δακτυλισμούς της φλογέρας στα πρώτα κλαρίνα με τα λίγα κλειδιά, και ή δεν τα χρησιμοποιήσαν αργότερα σιγά σιγά…Μήπως αυτή η σχέση με τη φλογέρα έκανε το κλαρίνο να δεθεί τόσο πολύ με την παραδοσιακή μουσική;
- Ίσως…ίσως…ίσως…Μπορώ να σ’ πω, ότι μες στα Γιάννινα, δεν παίζαν ποτές κλαρίνο, δεν τα θέλαν τα κλαρίνα.
- Ποια εποχή;
- Μιλάω για προπολεμικά, έ…; Προπολεμικά μιλάω…Στους γάμους παίρναν βιολί, ένα λαούτο κι ένα νάι, φλογέρα, μια μικρή φλογέρα σιδερένια, νάι τη λέγανε, νάι…και παίζανε. Όταν πατήσαμε εμείς, όμως, κι εγώ…έχω μείνει στα Γιάννενα… Και… παίζαμε κάθε βράδυ με το συγκρότημα το δικό μας, ήρθεν ο κόσμος…κάτι άλλο ακούσανε, κάτι άλλο τους τράβηξε, κι από τότε άρχισε, να πούμε…και δεν θέλαν… τη φλογέρα και θέλανε κλαρίνο, κι ήτανε μόνο ένα συγκρότημα τότε μές στα Γιάννενα από ‘παιζε όλες τις δουλειές. Ένα συγρότημα, ήταν αυτοί που λέγονταν τότε Μπολέδες, ναι. Ε… (εν) πάσει περιπτώσει, αυτοί κατάλαβαν, ήταν έξυπνοι άνθρωποι, και σ’ λέει, οι Χαλκιάδες ήρθαν τώρα δω; Θα μας την πάρουν τη δουλειά. Λοιπόν… βάστα να τους πάρουμ’ να κάνουμε συγκρότημα μαζί. Και μας παίρν’ και κάναμε συγκρότημα μαζί κι έτσ’ έφυγε η φλογέρα, να πούμε, και μετέπειτας μπήκε το κλαρίνο μες στα Γιάννενα, να πούμε, και 'μεινε…
Ο Βιολιστής Ιάκωβος Ηλίας γεννημένος το 1906 στα Μέγαρα Αττικής είχε αναφέρει τα εξής:
Όλη η γενιά η δικιά μου πάππου προς πάππου ήταν βιολιτζήδες… κι έχω ακούσει μάλιστα για τον προπάππο μου, ο οποίος είχε ένα βιολί με οχτώ χορδές, συμπαθητικές, κάτω από τις τέσσερις. Μ’ έκανε η τύχη και είδα τέτοιο στο Μουσείο του Μονάχου - είχαμε πάει με τον κύριο Ανωγειανάκη μαζί…Συμπαθητικές θα πει ότι ηχούν χωρίς να πατιόνται. Έχουν σωληνάκι από κάτω - ο μάνικας του βιολιού έχει σωληνάκια που περνάγανε οι τέσσερις χορδές. Το είδα αυτό το βιολί, λέγαν ότι είχε και ο παππούς μου ένα τέτοιο. Ο παππούς μου δε ήτανε από τα Λαγκάδια της Γορτυνίας και ήρθε εις τα Μέγαρα με συγκρότημα χτιστάδων διότι οι Λαγκαδιανοί είναι οι καλύτεροι χτίστες της Ελλάδας…παίζαμε τότε εις τους γάμους τα παλιά χρόνια, εδώ στην Αθήνα…θυμάμαι ήταν ένας κλαρινοπαίκτης από καλή οικογένεια ο οποίος ο άνθρωπος κόντευε να πεθάνει από την πείνα. Γιατί; Διότι το κλαρίνο μόλις το άκουγες, έτρεχες, το 'πιανες και του ‘λεγες απαγορεύεται. Έτσι, το θεωρούσανε…φασαριτζίδικο όργανο και δεν πήγαινε σε δουλειά ο άνθρωπος. Μετά ήρθε, όμως, σ’ ένα κέντρο στον “Έλατο” ένας Καρακώστας, ο οποίος έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο αυτός ο άνθρωπος.
Ερχόντουσαν από την Αμερική, μπορώ να σας πω, και δεν φεύγανε αν δεν ακούγανε τον Καρακώστα, τόσο οι Έλληνες όσο, μπορώ να σας πω και ξένοι - οι οποίοι χόρευαν και τους δημοτικούς χορούς τους ελληνικούς, οι ξένοι καλύτερα από εμάς.
Ετότε ξεσηκώθηκε το κλαρίνο, καταλάβατε; Μετά ήρθε ένας Κυριακάτης πάλι από την Αμερική και σιγά σιγά ήρθε το κλαρίνο. Παίζαμε λοιπόν παλιά βιολί και λαούτο. Και παίζαμε τις λεγόμενες πατινάδες, που λέμε - να πας να πάρεις τη νύφη, να πας να πάρεις τον κουμπάρο στα χωριά και τα λοιπά…
Υ.Γ. Φίλε Γιάννη Βρύζα, σε ποιόν Κορακό - πληροφοριοδότη της Μαζαράκη αναφέρεσαι, ποιός ήταν αυτός;
Κι εδώ ο παλιός βιολιστής Φώτης Σούκας γεννημένος το 1913 στην Άρτα (χωριό Κομπότι) με τους γιους του, Τάκη, Στάθη και Άκη, να παίζουν κάποιους δημοτικούς σκοπούς.
Ο Τάκης με τον πατέρα του κάνουν λόγο για κάποιους παλιούς μουσικούς που άκουγαν αλλά και γι’ αυτούς που συνεργάζονταν τα παλιά χρόνια.
Ο λαουτιέρης Γεράσιμος Λάλος ο “άφταστος” που αποκαλεί ο Φώτης Σούκας, ήταν ο δάσκαλος του Χρήστου Ζώτου.
Ευχαριστούμε σε Άταστε