Καλημέρα. Όπως ίσως κάποιοι είδαν, έχω πάει σε έναν οργανοποιο έναν ταμπουρα για να μου τον μετατρέψει σε μπουλγαρί (όσο γίνεται). Μου είπε ότι μπορώ να του ζητήσω να βάλει μόρια όπου τα χρειάζομαι. Εκτός από κρητικό ρεπερτόριο ασχολούμαι αρκετά και με το ρεμπετομικρασιατικο, οπότε θα μου χρειαστούν κάποια μικροδιαστήματα. Όμως, δεν μπορώ να πω ότι γνωρίζω ακριβώς τις λεπτομερειες περί θέσεων των μπερντεδων, ειδικά κάτι ψιλα ψιλά γράμματα όπως τον Σαμπάχ περντε κλπ. ζητάω λοιπόν τη γνώμη όσων ξέρουν από σας για να μου προτείνετε ποια μόρια θεωρείτε ότι χρειάζονται στο συγκεκριμένο όργανο για να ξέρω τι να του ζητήσω.
Επίσης, θα είχε νόημα να βάλω τους ίδιους μπερντεδες με τη λάφτα;
Θα σου πρότεινα να βάλεις ό,τι σου είναι πιο προσφιλές και σε κάνει να νιώθεις την άνεση του παιξίματος. Εάν η αίσθηση της λάφτας σου αρέσει και είναι πιο γνώριμη, τότε βάλε τουλάχιστον αυτούς τους μπερντέδες ώστε να έχεις ένα πάτημα να ξεκινήσεις. Άλλωστε είναι κινητοί, άρα άμα δε σου αρέσει κάτι τον σέρνεις και τον κολλάς στον επόμενο.
Εγώ πάλι θα σκεφτόμουν μάλλον μπερντέδες σαν του σαζιού. Είναι λιγότεροι, και κάνουν μια πιο αδρομερή διαίρεση της κλίμακας σε διαστήματα. Έτσι, γίνεται μεν η βασική διάκριση ανάμεσα σε σκληρά και μαλακά διαστήματα αλλά μέχρι εκεί - δεν παίζεις μακάμ.
Θα μου πεις, και γιατί όχι περισσότερους, όπως στη λάφτα; Μάλλον δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος, πέρα από τη συγγένεια του σαζιού με το μπουλγαρί.
Γενικά οι πιθανές διατάξεις μπερντέδων*, κατά σειρά μικροδιαστηματικής ακρίβειας, είναι:
Συγκερασμένα
Σαζιού
Σχολικού ταμπουρά
Λάφτας
Ταμπούρ
Άταστο!
*Δεν είμαι απόλυτα ακριβής λέγοντας «διατάξεις», βασικά μάλλον στο πλήθος των μπερντέδων διαφοροποιούνται αυτά τα όργανα. Ο κάθε μπερντές έτσι κι αλλιώς είναι κινητός, οπότε την ακριβή διάταξη εσύ τη ρυθμίζεις, αλλά η διαφορά είναι πόσους έχεις στη διάθεσή σου.
Σας ευχαριστώ και τους δύο. Μάλλον θα συμφωνήσω με τον Pepe, γιατί όντως δεν μου χρειάζεται στο μπουλγαρί η ακρίβεια που προσφέρει ένα μακαμίστικο όργανο όπως η λάφτα.
Επίσης θα ήθελα κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με τον σαμπαχ περντε. Ειναι ο φθογγος Χιτζάζ αν δεν κανω λάθος. Όμως πώς ακριβώς τοποθετείται στη λάφτα, και πού ακριβώς πάνε οι νιμ Χιτζάζ και Ντικ Χιτζάζ;
*Αυτό είναι μια γενική μου. απορία μου οπότε συγγνώμη αν βγαίνω εκτός θέματος.
Ο Νίμ Χιτζαζ είναι ο περντές του μακαμιού χιτζαζ και εγω προσωπικά τον σκέφτομαι σαν αρμονικά κουρδισμένη τρίτη μεγάλη απο τη βάση ( δλδ αυτη η νότα θα συνηχεί καλά με τη βαση. Σκέψου το σαν την ιδια απόσταση μεταξύ ραστ-σεγκια περντεδων, 1 τονο πανω.)
το χιτζάζ είναι ο επόμενος περντές στι διάταξη.σκέψου το ως η δεύτερη βαθμίδα δομης χιτζάζ απο τσαρκγιαχ περντε που δεν τη θες κολλημενη πανω στο τσαργκιαχ αλλα λιγο μαλακωμενη.
το ντικ χιτζαζ τωρα ειναι 1 μόριο πριν το νεβα.
φαντάζομαι εκεί θα πατάμε αν θελουμε κapalı neva στο μπεστενιγκιάρ η αν παιξουμε εκφραστικα προσαγωγέα του νεβά.
Απο κει κ πέρα θα δεις πως όλα αυτα είναι ένας μπούσουλας και στην πράξη η διαχείρηση των περντέδων είναι πολυ πιο ρευστή.Συχνά στη λαύτα θα χρειαστεί να τραβήξεις και χορδές προκειμένου να ψηλώσεις κάποιες νότες.
όσων αφορά την βασική σου ερώτηση:
μάθε να δένεις περντέδες και μετά θα έχεις ότι σου χρειάζεται κ θα πετάς ότι δε σου χρειάζεται🙂
Στη λαυτα θα σκεφτεσαι σε μπολαχενκ.
Σε σουπουρντε το ντικ χιτζαχ σου θα ειναι σκληρο φα# (μπουσελικ περντε σε μπολαχενκ)
Αν παιξεις σουπουρντε δεν εχεις χιτζαζ περντε δλδ δεν εχεις καλο μακαμ σαμπα απο ανοιχτη χορδη γιατι η ελλατωμενη 4τη δεν ειναι αρκετα φαρδια
εχεις ομως χωρο να περασεις αυτον τον περντε
Ο τελευταίος (ψηλότερος, πιο κοντά στο ηχείο) από την παρέα που ξεκινάνε με έναν μαύρο;
Για να παρακολουθούμε όλοι, τι ακριβώς σημαίνουν αυτά τα κουρδίσματα; Μπολαχένκ = ποια νότα ορίζω ραστ, πώς γράφεται (π.χ. ντο, σολ…) και τι τόνο έχει πραγματικά;
συγνώμη! έχεις δίκιο.
Η οθωμανικη χρησιμοποιεί γραφή που δεν ορίζει τονικότητα οπότε το σύστημα περιέχει διαστήματα, τα οποία ο κάθε ερμηνευτής τοποθετεί στην έκταση του/της ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της φωνης ή οργάνου που παίζει.
Παροτι λοιπόν μπορούμε να παίξουμε απο ότι νότα (απόλυτο τονικο ύψος) θέλουμε, πρακτικά έχουμε 4 βασικά κουρδίσματα τα οποία κυρίως δουλεύουμε
Μανσουρ (ραστ=σολ)
κιζ (ραστ= λα)
σουπουρντέ (ραστ =ντο)
μπολαχένκ (ραστ= ρε)
το καθένα απο αυτά παίρνει το όνομα του απο τον κάθε αυλο που παίζουν οι νευζέν.
Αυτά λίγο-πολύ καλύπτουν γυναικείες και ανδρικές φωνές και τα περισσότερα όργανα ειναι κουρδισμένα για να δίνουν προτεραιότητα σε ενα ή κάποια απο αυτά τα κουρδίσματα.
κάποια όργανα μπορούν να τρανσπορτάρουν, κάποια όχι.
Το νέυ πχ είναι δύσκολο και για αυτό οι νευζέν εχουν 4 όργανα.
Το βιολί και το ούτι είναι πολυεργαλεία οπότε πρέπει να ξέρουμε να τρανσπορτάρουμε.
τα όργανα με περντέδες , γενικά έχουν διάταξη που ευνοεί 1 κούρδισμα περισσότερο απο άλλα.
το ταμπούρ ειναι ίσως το πιο ευέλικτο.
η λαύτα υπο ιδανικές συνθήκες θέλει ραστ σε ανοικτές χορδές οποτε κιζ και μπολαχένκ είναι οκ με το μπολαχένκ να είναι το ιδανικό για την έκταση κ κούρδισμα.
Απο κει και πέρα, όλα γίνονται, απλα όχι όλα μαζί. δηλαδή και περντέδες κουνιούνται και κουρδίσματα αλλάζουν αλλά τα τελευταία χρόνια το τρανσπόρτο έχει εξελιχθεί σε δεξιοτεχνία. υπάρχουν πχ λυράρηδες που παίζουν τις 4 τονικότητες σε 1 όργανο.
Όντως μπολαχενκ εννοούσα στο πιο πάνω μήνυμα, απλά τα μπέρδεψα στο μυαλό μου προς στιγμήν. Αλλά μήπως μπερδεψες λίγο τα ονόματα των κουρδισματων; Γιατί το φα# είναι Ντικ Χιτζάζ όταν το ραστ μας είναι ντο, δηλαδή μπολαχενκ. Μήπως εννοείς ότι το σολ# είναι Ντικ Χιτζάζ από σουπουρντέ; (Και άρα όντως δεν έχεις καλό μακαμ σάμπα)
Και εδω
έχεις γράψει τα μπολαχενκ και σουπουρντέ αντίστροφα.
Υ.Γ.: είμαι καινούργιος εδώ οπότε νιώθω λίγο την ανάγκη να πω ότι δεν κάνω ούτε τον έξυπνο ούτε τον ειδήμονα γιατί σίγουρα το δεύτερο δεν είμαι. Το λέω για να μην πάρουν τη λάθος πληροφορία οι υπόλοιποι που δεν τα ξέρουν και για να καταλάβω και εγώ τι λες.
Ευχαριστώ για τις πληροφορίες πολύ πάντως!
Μόλις την ξαναδα, έχεις απόλυτο δίκιο, κάπου έμπλεξα τα μπούτια μου. Όχι τίποτα μπερδεύω και τον κόσμο. Παρόλα αυτά με μπερδεύει το ότι λες να σκέφτομαι μπολαχενκ στη λάφτα. Δε θα πρεπε και δεν θα βόλευε καλύτερα σουπουρντέ ;
Σουπουρντε εχεις τον ραστ περντε κλειστο.
γινεται αλλα δοκιμασε πχ κιουρντιλι χιτζασκιαρ και πες μου🙂
ανοιχτες χορδες θα εχεις ντουγκια/χουσεινι περντεδες.αν πρεπει να ριξεις το χουσεϊνι?
γινεται αλλα πολύ βασανο…
καλυτερα ραστ ανοιχτο, ντουγκιαχ κλειστο.
Οκει, κατάλαβα! Άρα όταν λες ότι παίζουμε κατι από ανοιχτή χορδή δεν εννοείς απαραίτητα τη βάση του μακαμ, αλλά τη θέση του ραστ. Δηλαδή μπολαχενκ και κιζ. Εκεί μπερδεύτηκα βασικά, γιατί έλεγες σάμπα από ανοιχτή χορδή και κατάλαβα η τονική ότι είναι ανοιχτή, όχι το ραστ (πχ σουπουρντέ)
Στην κρητική είναι σολ-ρε-λα από τα μπάσα προς τα πρίμα και στη δωδεκανησιακή έχει μια επιπλεον χορδή, μια 5η παραπάνω (δηλαδή σολ ρελα μι). Εσύ ρωτάς για Πολίτικη;
Μας μπέρδεψε τώρα αυτή η αμφίσημη λέξη «κούρδισμα»…
Δε ρωτάω σε τι τόνο κουρδίζουν οι χορδές (της πολίτικης, σ’ αυτήν αναφερόταν και ο alk), αλλά σε τι τόνους τοποθετούνται οι διάφορες βάσεις των δρόμων. Αν δηλαδή το πιο βολικό και συνηθισμένο είναι το Μπολαχένκ, το Σουπουρντέ κλπ.
(12νησακή = λα-ρε-σολ, με το σολ μια οκτάβα πιο ψηλό από της κρητικής, δηλαδή τα μπάσα ξεκινάν από τη μεσαία, τη ρε, και ψηλώνουν και προς τις δύο μεριές)
πλέον μπολαχένκ ναι.
Σε ιστορικές ηχογραφήσεις αυτό αποκλείνει λίγο αλλά σε γενικές γραμμές ραστ=ρε, ντουγκιαχ=μι
μπορούμε να κουρδίσουμε όργανα ψηλά (μανσουρ/κιζ) αλλα είναι δύσκολη και προβληματική διαδικασία γιατί δεν υπάρχει μεγάλη παράδοση σε αυτό οπότε και η διαθέσιμη πληροφορία ειναι περιορισμένη.
οταν τρανσπορτάρουμε σε κλασικό περιβάλλον θα κρατήσουμε το ρε-λα κούρδισμα και θα αλλάζουμε οκταβες όταν μας τελειώνουν οι νότες.
Αν βέβαια έχουμε 1 ολόκληρο πρόγραμμα πχ όλο σουπουρντέ ε ΟΚ, ας ρίξουμε το όργανο 1 τόνο να μη μας λείπουν νότες
Άρα κατ’ αρχήν το ραστ τοποθετείται στη θέση που, με κανονικό κούρδισμα, είναι Ρε, και αυτή η θέση παραμένει και αν ανεβοκατεβάσουμε το κούρδισμα, αυτό δε λέμε;
