Μπουζούκι με μονές χορδές

Οργανοποιία
,
1

Εδώ και λίγο καιρό, σκέφτομαι το μπουζούκι με μονές χορδές. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ή αν υπήρξε (αλήθεια γνωρίζει κανείς?). Η μόνη πληροφορία που βρήκα είναι μια φωτογραφία, η οποία απεικονίζει ένα όργανο με διπλή καντίνι, μονή λα και τριπλή μπουργκάνα, χωρίς όμως να διακρίνεται ο καβαλάρης ή το κόκαλο, έτσι ώστε να διευκρινιστεί αν η χορδή έσπασε ή το όργανο σχεδιάστηκε έτσι.

Αφαίρεσα σε ένα όργανο μου λοιπόν (εξάχορδο), τις ρε καντίνι, λα και ρε καντίνι.Έτσι, έμεινε 1 ρε καντίνι, 1 λα και 1 ρε μπουργκάνα. Όπως είναι φυσικό, το μάνικο πήγε πίσω με αποτέλεσμα το όργανο να ταστάρει και να είναι μουντό. Οπότε, σκέφτομαι να αντικαταστήσω το κάθε ζεύγος με μια χορδή , η οποία θα ασκεί την ίδια (εφελκυστική) δύναμη στο μάνικο. Έτσι, προκύψανε κάποιες απορίες τις οποίες και παραθέτω:

1.Έχει μετρήσει κάποιος την πυκνότητα και την εφελκυστική αντοχή των χορδών (με περιέλιξη και χωρίς) ? Η πυκνότητα είναι εύκολη, χρειάζεται μια ζυγαριά ακριβείας, την οποία όμως εγώ δεν διαθέτω, και ένα μέτρο. Η αντοχή θέλει μηχάνημα. Προσπάθησα να βρω τα παραπάνω νούμερα, αλλά η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύτηκα παραπάνω από όσο περίμενα. Έχω βρει κάποια πράγματα, αλλά θα ήθελα να τα ελέγξω με μετρημένες αξίες (πυκνότητα = 6000-9000 κιλά/κυβικό μέτρο και μέγιστη εφελκυστική αντοχή=1800-2300 mpa). Έχω φτιάξει ένα εξελ (θα το ανεβάσω σε κάποια φάση, αν και κυκλοφορούν αρκετά στο διαδίκτυο) για τον υπολογισμό των τάσεων και της αντοχής των χορδών, οπότε τα παραπάνω νούμερα είναι σημαντικά.

2.Ισχύει το ότι για να λειτουργήσει σωστά η χορδή, πρέπει η τάση της (ή δύναμη της) να είναι κοντά στο 50% της μέγιστης που μπορεί να παραλάβει (αντοχής) ?

3.Εκτός από καβαλάρη και κόκκαλο, πιστεύετε ότι χρειάζεται να αλλαχθεί κάτι άλλο στο όργανο (η χορδή που θα αντικαταστήσει το ζεύγος θα είναι προφανώς μεγαλύτερης διαμέτρου) ?

2

νομίζω ότι είναι μια παρανόηση του κουνάδη, που στις ηχογραφήσεις του περιστέρη άκουγε “γεια σου σπύρο με το μπουζούκι σου” ενώ έπαιζε κιθάρα.
αν πάντως θες να δοκιμάσεις τον ήχο, μπορείς να αφαιρέσεις μόνο το ένα καντίνι ή τη μία μεσαία για να μην αλλάξει πολύ η ισορροπία του οργάνου. πιο χοντρές χορδές θα χαλάσουν και τον ήχο και το παίξιμο (προτείνω το πολύ μέχρι .02 διαφορά, δηλ μέχρι το .13 για το καντίνι και .16 για τη μεσαία).

3

Σε κάποια τραγούδια κι εγώ ακούω γειά σου τάδε με το μπουζούκι σου και πιστεύω οτι είναι κιθάρα. Εγώ για πειραματισμό το σκέφτηκα και όχι για να πετύχω κάτι συγκεκριμένο!

Υποπτεύομαι ότι θα είναι πιο σκληρό το όργανο, για τον ήχο επιφυλάσσομαι!Πάντως, για να έχω την ίδια δύναμη στο μάνικο (και να πιάσω τις ίδιες νότες), χρειάζεται μεγαλύτερη διάμετρος από αυτήν που προτείνεις ! Αν θυμάμαι καλά περίπου 0,14-0,15 στην καντίνι (εδώ μπαίνει και η πυκνότητα για την οποία δεν είμαι σίγουρος.Αλλιώς, είτε κουρδίζεις πιο ψηλά ή αποδέχεσαι ελαφρώς μικρότερη δύναμη και δοκιμάζεις για τρίξιμο !

4

Υπάρχει και στ’ αλήθεια τουλάχιστον 1, στο μουσείο Ανωγειανάκη.

5

Πράγματι, είναι και στο βιβλίο. Ένα όργανο ξεκάθαρα φτιαγμένο εξαρχής για μονές χορδές. Το βιβλίο δίνει την ένδειξη «αρχές 20ού αιώνα».

Είναι όμως μπουζούκι; Μπουζούκι προφανώς το έλεγαν, αλλά με τη σημερινή ονοματολογία είναι σίγουρα μπουζούκι; Πάντως είναι με μπερντέδες… (Μπουζούκι έλεγαν κι ένα άλλο όργανο του μουσείου, που σήμερα μάλλον σάζι θα το λέγαμε, ή ταμπουρά.)

6

Σε αυτό το τραγούδι τι ακούτε; μονές ή διπλές;

7

Είναι όντως περίεργο όργανο. Ίσως ακριβέστερο να λέγαμε ότι βρίσκεται κάπου στο δρόμο “από τον ταμπουρά στο μπουζούκι”. Και έχει κι άλλα περίεργα, σχισμές στο πλάι του σκάφους παράλληλα με το καπάκι (δε φαίνεται καθαρά στο βιβλίο) και γέφυρα όλο κόκκαλο (ο οργανοποιός θα έκρινε ότι τον παίρνει με τις μισές τάσεις). (Γενικά για τα όργανα που εκτίθενται εκεί είναι για μένα τουλάχιστον απορία κατά πόσο επιλέχτηκαν ως τυπικά και κατά πόσο αντιθέτως για την ιδιορρυθμία τους. Αμ εκείνη η κιθάρα με το καπάκι χαμηλότερα από τα χείλη; Γιατί να κάνει κανείς κάτι τέτοιο;)

8

Πιθανότατα το δεύτερο. Ή, κι αν δεν επιλέχτηκαν σκοπίμως μ’ αυτό το κριτήριο, πάντως η ιδιορρυθμία τους συνιστά κεντρικό σημείο στην οπτική του βιβλίου και του μουσείου. Και τι εννοώ:

Τον Ανωγειανάκη τον ενδιέφερε πολύ περισσότερο το παλιό μουσικό στρώμα, το κατεξοχήν δημοτικό: η μουσική που παράγεται από τον λαό συνολικά, όχι από κάποια μέλη του λαού που κάθονται απέναντι στα υπόλοιπα και τους παίζουν αυτοί για να ευφραίνονται εκείνοι. Στοιχείο λοιπόν αυτής της μουσικής είναι ότι τα όργανά της αποτελούν ιδιοκατασκευή - ο οργανοπαίχτης δε θα απευθυνθεί σε επαγγελματία κατασκευαστή αλλά θα το πελεκήσει μοναχός του. Και, αναπόφευκτα, όπου υπάρχει ιδιοκατασκευή υπάρχει και ιδιορρυθμία, ή ας την πούμε καλύτερα ποικιλομορφία.

Τέτοια όργανα είναι τα περισσότερα κρουστά, οι λύρες, τα σκαφτά ταμπουροειδή, τα πνευστά πλην κλαρίνου και ορισμένων άλλων πιο «τεχνικών», κ.ά… Δεν είναι το βιολί, το λαούτο, το σαντούρι, το ούτι. Είναι ο φυλακίσιος μπαγλαμάς, δεν είναι το μπουζούκι του Σταθόπουλου. Σύγκρινε λοιπόν πόσες σελίδες αφιερώνει στα πρώτα και πόσες στα δεύτερα. Για το βιολί σχεδόν το μόνο που λέει είναι «α ναι, παίζουν και βιολί».

Τώρα, πέρα από αυτό, υπάρχει (ίσως) και κάτι άλλο: ο Ανωγειανάκης, απ’ ό,τι έχω καταλάβει, γύρναγε την Ελλάδα και έκανε τις έρευνές του, και παράλληλα έφτιαχνε την προσωπική του συλλογή οργάνων. Κάποια στιγμή τη χάρισε στο κράτος για να γίνει μουσείο. Άρα τη χρηματοδοτούσε από την τσέπη του. (Αλλά και λάθος να κάνω, και να χρηματοδοτούνταν και η συλλογή από κάποιον κρατικό φορέα, δεν πιστεύω να υπήρχε απεριόριστος προϋπολογισμός.) Φαίνεται λοιπόν λογικό να απέκτησε ευκολότερα περισσότερα όργανα από ευκαιριακούς μαστόρους, και λιγότερα από επαγγελματίες που ζούσαν πουλώντας τα όργανα που κατασκεύαζαν (που θα είχαν πιο τυποποιημένα χαρακτηριστικά και που, φυσικά, θα είχαν ανεβάσει και τα στάνταρ της κατασκευής σε επίπεδο ανάλογο με τα λεφτά που γύρευαν).

Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν ισχύει το παραπάνω, το βιβλίο και ό,τι άλλο δικό του έχω διαβάσει μού δίνει την εντύπωση ότι είναι πολύ πιθανό να έβρισκε κάπου λ.χ. ένα στάνταρ ούτι και να έλεγε «ωραία, το καλύψαμε κι αυτό, δε χρειάζεται δεύτερο εξίσου στάνταρ», ενώ αν μέσα σε 100 ιδιοκατασκευασμένες φλογέρες δεν υπήρχαν δύο ίδιες μπορεί να έπαιρνε και τις 100, που λέει ο λόγος.

9

Στο 20-21ο δευτερόλεπτο ξεκάθαρα διπλές χορδές (οχτάβα χαμηλή και ψηλή), και ξανά ξεκάθαρα διπλές γύρω στο 1:00.

10

Οι μονές χορδές, δεν θα σε ενοχλούν στο πάτημά τους? Αλλάζει κατά πολύ ο τρόπος που το δάχτυλο πατάει πάνω τους. Πέρα απο θέματά κατασκευής, π.χ μάνικο,και ήχου, δεν θα είναι νομίζω βολικό. Θα σε κόβει

11

Θυμάμαι ο συγχωρεμένος ο κύριος Γιάννης Σταμάτιου (Σπόρος) μου είχε πει ότι όταν έπαιζε στην Αμερική δεν έβρισκε χορδές και είχε αναγκαστεί να παίζει με μονές στη φα και τη ντο (τετράχορδο)… Αυτό του έγινε συνήθεια και όταν γύρισε στην Ελλάδα δεν το άλλαξε… Μάλιστα όταν είχα πάει μια μέρα στο σπίτι του να τον επισκεφθώ είδα το μπουζούκι του με μονές χορδές και κάπως έτσι ξεκίνησε και η συζήτησή μας…Αν μπείτε στο YouTube θα το διαπιστώσετε…

1 «Μου αρέσει»