Χθες το απόγευμα μαζί με τον Ν. Φρονιμόπουλο, είχαμε την τύχη να δούμε από κοντά ένα μπουζούκι κατασκευής έτους 1900 από τον παλαιό γνωστό οργανοποιό Γ.Χ. Ευαγγελίδη. Στο φόρουμ έχουμε ξανασυζητήσει για τον Γ. Ευαγγελίδη εδώ και εδώ.
Το συγκεκριμένο μπουζούκι έχει μήκος ελεύθερης χορδής 62cm, μήκος καπακιού 35,5cm, πλάτος 23cm και βάθος 14,5cm. Έχει επιρροές από το μαντολίνο, με σπαστό καπάκι με έντονη κλίση (13 μοίρες).
Το ενδιαφέρον είναι ότι έχει μια πολύ ασυνήθιστη χάραξη της ταστιέρας, αφού ενώ γενικά ακολουθεί την συγκερασμένη κλίμακα, μετά το δεύτερο τάστο ακολουθούν τρία τάστα που προφανώς δημιουργούν κάποια μόρια. Μετά το 5ο τάστο η χάραξη είναι πάλι συγκερασμένη, ενώ η ασυνήθιστη χάραξη δεν ακολουθείται στην επόμενη οκτάβα (μετά το 12 τάστο).
ΥΓ Προσπαθώ εδώ και ώρα να ανεβάσω στο φόρουμ και άλλες φωτογραφίες αλλά το σύστημα μου βγάζει ένα κόκκινο θαυμαστικό. Πιθανώς έχω φθάσει το επιτρεπόμενο όριο χωρητικότητας?
Για τους ενδιαφερόμενους περισσότερες λεπτομέρεις στο Blog “ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΟΙ”
Καμία πληροφορία για ανάλογη χάραξη ταστιέρας δεν υπήρχε μέχρι στιγμής, ούτε ποτέ είχαμε δει παρόμοιο, παλιό όργανο. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν και άλλες πληροφορίες για τη χρήση του, μια και πρέπει να έχει μείνει άπαιχτο πάνω από μία 50ετία.
Εάν είχε κατασκευαστεί σαν τετράχορδο, μια υπόθεση που κάποιες ενδείξεις δε μας αφήνουν να αποκλείσουμε (ούτε όμως και σαφώς να επιβεβαιώσουμε), θα πρέπει να ήταν ένα από τα παλιά τετράχορδα που έχουν περιγράψει παλιότεροι μουσικοί : με κούρδισμα λα-ρε-λα-ρε και χρήση σε «ευρωπαϊκό», ελαφρό και κανταδόρικο συνήθως ρεπερτόριο.
Πως συμβιβάζεται όμως αυτό, με τα δύο ασυγκέραστα διαστήματα μεταξύ πρώτου και δεύτερου τόνου;
Πολλές υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, φοβάμαι όμως πως δύσκολα θα μπορέσουμε να τεκμηριώσουμε κάποια από αυτές.
Πέρα από την ιστορική και οργανολογική του αξία, είναι ένα δείγμα υψηλής οργανοποιίας της εποχής.
Μαζί με αυτό το όργανο, σώζεται και η παλιά, ξύλινη θήκη του!
Εξαιρετικό.Αυτό που είχα επισκευἀσει εγώ(1904), είχε εξαιρετική φιγούρα με ταρταρούγα και όστρακο αλλά χαμηλότατης ποιότητας καπάκι.Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά ήταν σχεδόν τα ίδια εξαιρουμένου του μήκους χορδής.
Οι Ευαγγελίδιδες δεν θα ήταν σε καμία περίπτωση αμελητεας ποσότητας οργανοποιοί.
Ισως περισσότερα οργανά τους να διασώζονται στην Κύπρο.
Για παράδειγμα είχες γράψει ότι "το σκάφος δεν έχει την έντονη γωνία του μαντολίνου είναι μάλλον ίσο σαν τα σύγχρονα μπουζούκια" ενώ στο νέο μπουζούκι του 1900 το σκάφος είναι τελείως μαντολινάτο. Έχει πολύ μεγάλη κλίση στην κολάντζα. Επίσης δεν ξέρω πως ήταν το καπάκι του οργάνου του 1904. Στις φωτογραφίες που είχες στείλει δεν φαίνεται καλά αν είχε τσακισμα και πόσο έντονο ήταν.
Πάντως όπως είπες, φαίνεται ότι ο Γ.Χ. Ευαγγελίδης ήταν πολύ καλός μάστορας και διατηρούσε μεγάλο εργαστήριο.
Εννούσα την γενική ιδἐα της κατασκευής-Πάντως έχεις δίκιο το καπάκι(και όχι το σκάφος-μάλλον λάθος το είχα γράψει) σε αυτό που επισκεύασα δεν είχε τόσο μεγάλη κλίση, αν και έχω αμφιβολίες αν ήταν γνήσιο γεγονός που έχει να κάνει με την ποιότητα του καπακιού και όχι με την κλίση του.Πάντως έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε
Νομίζω ότι ήταν Κύπριος-μέχρι αποδέιξεως του εναντίου "το νέο μπουζούκι του 1900"καλό!!
Μπορείτε ίσως να μας πείτε, εφόσων τα αρχικά τάστα δεν είναι στην κανονική τους θέση, πού είναι και τι διαστήματα ακριβώς σχηματίζουν; Ταιριάζουν με κάποιο συγκεκριμένο δρόμο/μακάμ/ήχο/κλίμακα;
Με τίποτα δεν ταιριάζουν, Αλέξανδρε. Να ρωτήσω όμως κι εγώ κάτι άλλο: Ξέρει κανείς, το κούρδισμα λα ρε λα ρε που ήταν σε χρήση στις αρχές του 20ού αιώνα, σε μακρυμάνικα όργανα και συχνά για ευρωπαϊκό ρεπερτόριο, έχει το καντίνι ρε ή λα; Αν ισχύει το πρώτο, ίσως θα μπορούσε κάποιος να πειραματιστεί κουρδίζοντας έτσι ένα τετράχορδο όργανο και προσπαθώντας να ανακαλύψει το μυστικό.
Ισως για αυτό βρίσκεται σήμερα σε τόσο καλή κατάσταση, γιατί δεν ήξερε κανένας τι να το κάνει…Η άλλη ερώτηση βέβαια θα ήταν:ποιός θα ήταν ο ιδανικός τρόπος συντήρησης του οργάνου; Αλλαγή ταστιέρας με συγκερασμένα διαστήματα ή …όχι;
Κύριε Νίκο,σύγνώμη που φλυαρώ, αλλα μια ερώτηση-υπόθεση που ίσως μπορείτε να απαντήσετε:
Στην συγκεκριμένη ταστιέρα υπάρχει 1 παραπάνω τάστο μεταξύ Μι και Σολ.
Yπάρχει περίπτωση να αποδίδει ασυγκέραστα τις συγχορδίες ρε μινόρε και ρε ματζόρε; Δηλαδή με χαμηλό φα δίεση και ψηλό φα;
Όχι Αλέξανδρε. Ό τι τυχόν δυνατούς συνδυασμούς, τους έκανα χωρίς αποτέλεσμα. Οι συγχορδίες, στη λαϊκή μουσική, δεν περιλαμβάνουν “κινούμενους” φθόγγους, δηλαδή διαστήματα τρίτης. Επίσης, οι αποστάσεις μεταξύ των τάστων δεν κολλάνε ούτε αυτές πουθενά. Θα πρότεινα, να υιοθετήσουμε την υπόθεση ότι ο πελάτης ήθελε αυτή την ιδιαιτερότητα, για λόγους που τους πήρε μαζί του στο υπερπέραν, ο δε οργανοποιός δεν είχε άλλο να κάνει παρά να δεχτεί. Έτσι, ησυχάζουμε και εσύ και εγώ και όλοι μας.
Αν παρατηρήσει κανείς τα τάστα και τους οδηγούς της ταστιέρας (τσαμπουκάδες) στο συγκεκριμένο μπουζούκι θα δει τα εξής:
Ο κατασκευαστής έχει αφαιρέσει το 3ο τάστο της συγκερασμένης κλίμακας και το διάστημα των δύο ημιτονίων το έχει χωρίσει περίπου στα τρία, προσθέτοντας ένα επιπλέον τάστο
Έχει οδηγό στο 2ο διάστημα και όχι στο 3ο (όπως τα σύγχρονα μπουζούκια) κάτι που δεν είναι ασυνήθιστο στα παλαιά όργανα
Έχει οδηγό στο 13 τάστο που είναι ακριβώς στο μέσο της ελεύθερης χορδής άρα εκεί είναι η οκτάβα
Έχει οδηγό στο 8ο τάστο που αντιστοιχεί στην 5η της νότας της ανοικτής χορδής (που σε μια συγκερασμένη κλίμακα αντιστοιχεί στο 7ο διάστημα)
Έχει οδηγούς τόσο στο 10ο όσο και 11ο τάστο (που αντιστοιχούν στο 9ο και 10ο αντίστοιχα της συγκερασμένης κλίμακας)
Από μια μελέτη (ίσως καλύτερα να την έλεγα παρατήρηση) που έχω κάνει σε εκατοντάδες όργανα με τάστα (κιθάρες, μπουζούκια, μαντολίνα, μπάντζο κτλ), έβγαλα το συμπέρασμα ότι σε όλες τις περιπτώσεις που είχα στοιχεία, οι οδηγοί αντιστοιχούν στις καθαρές νότες της κλίμακας που έχει τονική το κάτω-κάτω καντίνι. Σημειώνω ότι συνήθως παραλείπεται ένας από τους δύο οδηγούς στις νότες Μι-Φα και Σι-Ντο που είναι ημιτόνια, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις διασώζονται και οι δύο οδηγοί, σε ένα ή και στα δύο αυτά ζευγάρια νοτών.
Από τα παραπάνω (ξεχνώντας προσώρας την “παραξενιά” του επιπλέον τάστου), συμπεραίνω ότι το κάτω καντίνι στο συγκεκριμένο όργανο ήταν κουρδισμένο σε νότα Ρε. Το σημαντικότερο στοιχείο για το συμπέρασμα αυτό είναι οι οδηγοί στο 10ο και 11ο τάστο (που αντιστοιχούν στο 9ο και 10ο τάστο της συγκερασμένης κλίμακας). Σύμφωνα με τις παραπάνω παρατηρήσεις μου αντιστοιχούν στις νότες Σι και Ντο. Ο οδηγός στο 2ο διάστημα αντιστοιχεί στη νότα Μι και έχει παραλειφθεί ο οδηγός της νότας Φα που ούτως ή άλλως στο συγκεκριμένο μπουζούκι έχει αλλοιωθεί από την παρεμβολή του επιπλέον τάστου.
Ένα μεγάλο μπράβο, σε όλους όσους έχουν συντελέσει σε μια μεθοδική ερευνα, για τους οργανοποιούς των αρχων του 20 αιώνα.Πράγματι, χάρμα οφθαλμών όλα αυτά τα στοιχεια που κάποια μελη του φόρουμ παραθέτουν συχνά πυκνά.
Ασχετο λίγο του θέματος, αλλα τι εκπληκτικές ετικέτες των παλιών αυτών οργανοποιών μέσα στα όργανα τους !
Βλέπε, Ευαγγελίδη, Σταθόπουλο εξ Αμερικής, Σταθόπουλο εν Ελλάδι,Καραμπά.
Πραγματικά μικρά αριστουργήματα τέχνης!!!
Από ότι ξέρω, στο παλιό τετράχορδο κούρδισμα η χαμηλή χορδή κουρδίζονταν στο λα , ενώ οι υπόλοιπες τρείς ήταν όπως στο τρίχορδο.
Νομίζω πως δώσαμε λάθος εντύπωση : το όργανο δεν είναι σε καθόλου καλή κατάσταση! Έχει υποστεί πολλές στατικές μεταβολές, με αποτέλεσμα οι χορδές του (ξεκούρδιστες!) να απέχουν από την ταστιέρα πάνω από πόντο . Απλώς δεν έχει σχεδόν καθόλου φθορές από τη χρήση. Το μπράτσο και το σκάφος είναι σχεδόν ανέπαφα. Όλη η ζημιά έχει γίνει κυρίως στο καπάκι. Η ταστιέρα είναι ελάχιστα σκευρωμένη, αλλά έχει ανέβει όλο το μπράτσο του, σε σχέση με το σώμα.
Αυτό σημαίνει πως στην τωρινή του κατάσταση, είναι πρακτικά αδύνατον να κουρδιστεί και να παιχτεί. Μία απλή επισκευή που είχε προταθεί στον κάτοχο (συμπεριλαμβανομένης και αλλαγής ταστιέρας !), χωρίς να βγεί το καπάκι, απλά θα δημιουργούσε παρά θα έλυνε προβλήματα. Του συνέστησα ούτε να την σκεφτεί! Καλύτερα να αφήσει το όργανο έτσι όπως είναι. Όπως πολύ σωστά είπε και ο Νίκος, αυτό το όργανο αποτελεί ντοκουμέντο και έχει μεγάλη μουσειακή αξία.
Αφού δεν μπορεί, δε χρειάζεται και να παίξει. Αλλοιώτικα, θα χρειαζόταν μία αρκετά «βαρειά» επέμβαση, με αφαίρεση καπακιού, επαναφορά του μπράτσου στη σωστή γωνία και -αναγκαστικά- αλλαγή ταστιέρας …για να παίξει τι, με αυτά τα διαστήματα ;;; Δεν συζητήται βεβαίως η τοποθέτηση των κανονικών ημιτονίων στην νέα ταστιέρα, εκτός και αν μπορέσει να τεκμηριώσει κάποιος πως τα διαστήματα που υπάρχουν σήμερα, αποτελούν υστερότερη επέμβαση.
Ευτυχώς, ο κάτοχος δεν παίζει μουσική…και το όργανο θα παραμείνει ανέπαφο!!!
Καλησπερα σε ολους.Συγχαρητηρια Pakag και κυριε Νικο για αυτη την ανακαλυψη…
Επιτρεψτε μου ενα σχολιο πανω στο θεμα των 3 ταστων-αν δεν κανω λαθος
η μονη νοτα που δεν μπορει να ακουστει συγκερασμενα στην πρωτη καντινι χορδη
ειναι η φα-ολες οι αλλες ακουγονται κανονικα,ενω αντιστοιχα στην δευτερη δεν
μπορει να παιχτει καθαρη ντο.Ποιος ξερει …ισως στον παιχτη δεν αρεσε καθολου
το φα μινορε…συμφωνω παντως οτι η χαραξη εγινε μετα απο απαιτηση του
πελατη για να πραγματοποιηθει μια παιχτικη του ιδιοτροπια.
Τελικα ποια ηταν η αποφαση του ιδιοκτητη για την τυχη του οργανου???
Ευχαριστω.
Τι κούρδισμα θα μπορούσε να είχε και τι δρόμους να έπαιζε?Πιθανόν να είχε και κάποιο κούρδισμα που εμάς μας διαφέυγει αυτή την στιγμή.Και τι τραγούδια να έπαιζε?Μήπως έπαιζε κάποιο άλλο είδος μουσικής,κάτι κοντά στα τραγούδια της εποχής?Και σε ποια περιοχή βρέθηκε το συγκεκριμένο όργανο?Ο προηγούμενος ιδιοκτήτης του ποιος ήταν?
Προηγούμενος ιδιοκτήτης ήταν αποθανών θείος του σημερινού, ο οποίος και του το χάρισε πριν 30 χρόνια. Δεν γνωρίζουμε ούτε αν ήταν ο αρχικός, ούτε πως και τι έπαιζε. Το όργανο βρίσκεται στην Αθήνα και το πιό πιθανό είναι να παραμείνει στο σημερινό του κάτοχο, ως έχει.
Όσο για δρόμους… μάλλον θα έπαιζε χωματόδρομους, με χαλίκια και λακούβες:).
