Ο Μπακάλης είχε ερθει σε ρήξη με τον Τσιτσάνη για το “Κάποια μάνα αναστενάζει”.
Τελικά ποιου είναι αυτο το τραγούδι;
Η πρώτη εκδοχή του “Κάποια μάνα αναστενάζει” μάλλον ήταν το “Ζητά να μάθει αν ζει ο γιος της”, που το κυκλοφόρησε τελικά ο Μπάμπης Μπακάλης το 1949 - 1950 με τη Στέλλα Χασκίλ και τον Τάκη Μπίνη (odeon Ga 7586), μάλιστα χωρίς τα γνωστά εμπόδια της λογοκρισίας, λόγω της συγγένειάς του με τον τότε πρωθυπουργό Πλαστήρα.
Πάντως, πιστεύω πως την τελική διαμόρφωση των στίχων την οφείλουμε στον Τσιτσάνη.
Η διαμάχη συνεχίστηκε και αργότερα όταν και ο Τσιτσάνης και ο Μπακάλης έγραψαν με αφορμή τον εμφύλιο ένα τραγούδι, με τίτλο “Ο Τραυματίας”, τραγούδια άσχετα μεταξύ τους.
Τα δύο τραγούδια δίνονται –ανεξάρτητα– στην ίδια φωνογραφική εταιρεία, στην Odeon – Parlophone του Μίνωα Μάτσα και αυτός επιλέγει να κυκλοφορήσει το τραγούδι του Μπ. Μπακάλη (ίσως επειδή σʼ αυτόν είχε δώσει πρώτα το λόγο του).
Ο Τσιτσάνης χολώνεται, γίνεται παρεξήγηση και προβάλει βέτο να γραμμοφωνηθεί ο δικός του «Τραυματίας».
Δεν τα καταφέρνει, διακόπτει τη συνεργασία του με τον Μ. Μάτσα για αρκετό διάστημα και τελικά γραμμοφωνεί το τραγούδι του στην His Masterʼs Voice.
Με την πρώην γυναίκα του Μπάμπη Μπακάλη, την ρεμπέτισσα τραγουδίστρια της διασποράς Νίτσα Γκρέζη (μάλλον καλλιτεχνικό ψευδώνυμο το Γκρέζη), παίζαμε και τραγουδούσαμε μαζί για πολλές σεζόν σε διάφορα μαγαζιά της Νέας Υόρκης, το τελευταίο από τα οποία είτανε ο ~Θίασος~ στο Μανχάτταν, το 1996-7.
Η Νίτσα ζούσε μόνιμα στην Νέα Υόρκη γιά πολλά χρόνια και συνεργαζόταν κατά κανόνα με τον Χρήστο Ψαρρό στο μπουζούκι, έναν από τους μεγαλύτερους ξενητεμένους μπουζουκτζήδες του πεμπέτικου που πέρασαν ποτέ.
Μαζί μας στίς ρεμπέτικες βραδιές τραγουδούσε και ο γνωστός μας από το φόρουμ και προσωπικός μου φίλος τραγουδιστής του ρεμπέτικου Γρηγόρης Μανινάκης.
Ο Γρηγόρης ζεί και εργάζεται στην Νέα Υόρκη, όπως και ο Χρήστος Ψαρρός, και ίσως η Νίτσα τραγουδάει ακόμα μαζί τους.
Νικόλας ο ψαράς
Aποσπάσματα από μια εκπομπή του 1995 της ΕΡΤ1 όπου ο Μπάμπης Μπακάλης, ακμαιότατος, αναφέρεται μεταξύ άλλων και στην πατρότητα του “κάποια μάνα αναστενάζει” και του “χωρίσαμε ένα δειλινό”. Το βίντεο έχει ανέβει πρόσφατα.
Με την ευκαιρία της ανακίνησης του θέματος και χωρίς να γνωρίζουμε εμείς τι πραγματικά συνέβη ανάμεσα στον Μπακάλη και στον Τσιτσάνη για τα τραγούδια που έχουν αναφερθεί παραπάνω, θα ήθελα να δώσω κάποιες πληροφορίες.
Το παραπάνω τραγούδι, ηχογραφήθηκε στο όνομα του Βασίλη Τσιτσάνη στις 31/5/1947 αρχικά με τον Βαμβακάρη, την Χασκίλ και τον Τσιτσάνη στα φωνητικά.
Στις 8/10/1947 ηχογραφήθηκε ξανά από τον Τσιτσάνη, με τους Λίτσα και Τόλη Χαρμαντά (Ντούο Χάρμα) στα φωνητικά.
Μέχρι τότε ο Μπάμπης Μπακάλης δεν είχε καταφέρει να περάσει κάποιο τραγούδι του στην δισκογραφία.
Αυτό συνέβη στο τέλος του 1947 ή στις αρχές του 1948 με το τραγούδι, σύμφωνα με το sealabs, “Μια κοπέλα στ΄ακρογιάλι”. Στον δίσκο φαίνεται σαν συνδημιουργία του Μπακάλη και της Χασκίλ.
Το “Ζητά να μάθει αν ζει ο γιος της” ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε το 1951.
Η πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού του Τσιτσάνη “Ο τραυματίας” γίνεται στις 19/10/1949 με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη και την Μαρίκα Νίνου στα φωνητικά.
Το τραγούδι πήρε τον αριθμό μήτρας (ηχογράφησης) OGA-1492.
Αφού ηχογραφήθηκε το επόμενο πολύ γνωστό τραγούδι του Τσιτσάνη “Πω, πω, πω Μαρία” με τους ίδιους συντελεστές και τον Τσιτσάνη στα φωνητικά (OGA-1493), ο Τρικαλινός συνθέτης ηχογραφεί πάλι τον “Τραυματία” του, την ίδια μέρα, αυτή τη φορά μόνο με τη φωνή της Νίνου (OGA-1494).
Αυτές οι τρεις (3) ηχογραφήσεις είναι οι πρώτες της Νίνου σε τραγούδια του Τσιτσάνη.
Μετά από δύο (2) μέρες (21/10/1949) ο Τσιτσάνης το ηχογραφεί πάλι, αλλά αυτή τη φορά για την Parlophone. Στα φωνητικά ήταν η Στέλλα Χασκίλ.
Το τραγούδι πήρε τον αριθμό μήτρας (ηχογράφησης) GO-4121.
Πέντε (5) νούμερα μετά (GO-4126) ο Μπάμπης Μπακάλης ηχογραφεί για λογαριασμό της ODEON τον δικό του “Τραυματία”.
Προηγήθηκαν δηλαδή οι ηχογραφήσεις του “Τραυματία” του Τσιτσάνη, έναντι του “Τραυματία” του Μπακάλη.
Και οι δύο “Τραυματίες” κυκλοφόρησαν κανονικά από τις εταιρείες του Μίνωα Μάτσα.
Του Τσιτσάνη στην Parlophone με αριθμό δίσκου (κυκλοφορίας) Β-74161.
Και του Μπακάλη στην ODEON με αριθμό δίσκου (κυκλοφορίας) GA-7508.
Οι δύο δίσκοι πρέπει να κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα, και ίσως γι΄ αυτό ο Τσιτσάνης τα έσπασε με τον Μίνωα Μάτσα.
Για τα επόμενα δύο (2) χρόνια ο Τσιτσάνης ηχογράφησε μόνο στις εταιρείες των αδερφών Λαμπρόπουλοι (Columbia-His Master’s Voice).
Όταν τον Φεβρουάριο του 1952 ο Τσιτσάνης επέστρεψε στις εταιρείες του Μίνωα Μάτσα, τα έσπασε (όχι με δική του ευθύνη) με τις εταιρείες των Λαμπροπουλαίων!
Τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν πριν το 1949, οπότε η παραπάνω πρόταση δεν έχει βάση αληθείας.
2 «Μου αρέσει»
Παρτιτούρα του τραγουδιού από το ψηφιακό αρχείο του Παναγιώτη Κουνάδη.
1 «Μου αρέσει»
Ο Γιος του Μίνωα Μάτσα, Μάκης, διηγείται πως ο Τσιτσάνης έφτασε στην κόντρα με τον πατέρα του για τον “Τραυματία” του.
Από 4:14 ως και 8:54.
3 «Μου αρέσει»
Ενδιαφερον ζητημα.
Επιτρεψτε μερικες παρατηρησεις:
- Η ερευνα εχει δειξει οτι ο Τσιτσανης-στη μεγαλη δοσοληψια του ρεμπετικου- ανηκει στην κατηγορια δημιουργων που εδωσαν τα περισσοτερα απ ολους και πηραν τα λιγοτερα απ ολους. Η βιβλιογραφια πλουσιοτατη πια-οποιος θελει ψαχνει.
2)ΟΤσιτσανης, ειναι γνωστο, ηταν εργασιομανης και εμμονικος με την πρωτοτυπια, παρ ολο που ειναι γεγονος οτι δουλευε πανω ΚΑΙ σε μουσικοστιχουργικες φορμες που προυπηρχαν ηδη. Αφ ενος ομως, αυτο κανει γενικως η λαϊκη δημιουργια, αφ ετερου, αρκετες απ αυτες τις φορμες τις δημιουργησε ο ιδιος. Ο τυπος μεταπολεμικου ζεϊμπεκικου στον οποιο ανηκει το “καποια μανα αναστεναζει”, το “χωρισαμε ενα δειλινο”, το “μην απελπιζεσαι” (και τα τρια ο Μπακαλης ισχυριζεται οτι ειναι δικα του) δεν προυπαρχει του Τσιτσανη (και του πολεμου μαλλον) και πιθανοντατα επινοηθηκε απ τον ιδιο στη διαρκεια της κατοχης. Ας προσπαθησουμε να βρουμε ενα τραγουδι σαν το “γιατι με ξυπνησες πρωι” προπολεμικα. Ειναι παρα πολλα τα τραγουδια του Τσιτσανη που συνηγορουν σ αυτο και ελαχιστα του Μπακαλη.
Αν αυτη η φορμα-τυπος επινοηθηκε απ τον Μπακαλη, τοτε βρισκομαστε μπροστα σ εναν παραγνωρισμενο και απαξιωμενο μουσικο γιγαντα του ρεμπετικου, που η ιστορια τον αδικησε καταφορα. Εναι ο Μπακαλης κατι τετοιο; - Γενικα θα ταν τουλαχιστον παραξενο να κατηγορηθει ο Τσιτσανης για ελλειψη εμπνευσης. Αντιθετως, ο αλληθωρισμος του Μπακαλη…κατα Ινδια μερια, μαλλον σε δημιουργικο στερεμα παραπεμπει. Δηλαδη, ο ανθρωπος αυτος εγραψε μερικα καλα τραγουδια για 5-6 χρονια και μετα βουρ στον πατσα του ινδοαραβικου, του οποιου μαζι με τον Καλδαρα υπηρξε απ τους πρωτους διδαξαντες!
4)Το “ζητα να μαθει αν ζει ο γιος της” οντως μοιαζει καπως με το “καποια μανα”, αλλα λιγο. Δυσκολα θα μπορουσε να θεωρηθει αρχικη μορφη του “καποια μανα” και σχεδον αδυνατο να αποδειχτει οτι κατι τετοιο συνεβη οντως. - Άλλα καλα τραγουδια σ αυτο το υφος-ηθος, του Μπακαλη, εκτος απ το “κουρασμενο βημα”; Λιγα; Ελαχιστα; Κανενα ισως; Γενικως, περαν ενος πρωιμου/αρχικου σκυλαδικου, που ακριβως διακριθηκε ο Μπακαλης; Που ειναι το ρεπερτοριο του; Τουλαχιστον, αυτο που αφορα εμας που παιζουμε ρεμπετικο. Περα απ το “κουρασμενο βημα” ποσα τραγουδια του Μπακαλη παιζουμε στα προγραμματα μας και ποσα του Τσιτσανη;
6)Ποσα τραγουδια δεν εδωσε ο Τσιτσανης ως δωρο για τα ποσοστα; Τραγουδια στο ονομα του Στρατου, του Τσαουσακη, της Γεωργακοπουλου και ποσων ακομα. Τελικα αυτος ο ανθρωπος ηταν κλεφτης ή αλτρουιστης; εκμεταλλευτης ή γαλαντομος; τσιγκουνης ή ανθρωπος της αλληλεγγυης. Μονον η ερευνα μπορει να το πει αυτο κι οχι ανευθυνες δηλωσεις μετα το θανατο του, του τυπου “ο παππους του μπατζανακη του κουνιαδου μου, ενα βραδυ που σουρωσε ειπε εκεινο και το αλλο…”
7)Ο Τσιτσανης ειναι το πιο συκοφαντημενο προσωπο της λαϊκης μουσικης. Ο ιδιος ο Μητσακης δηλωσε καποτε οτι “δεν ηξερε να γραφει τραγουδια-τα παιρνε απο αλλους”. Γιατι; Ισως επειδη ηταν ο μονος που δικαιωθηκε εν ζωη. Που αξιωθηκε να δει τον εαυτο του νικητη, αντιθετα π.χ. με το Μαρκο που δυστυχησε και πεθανε (σχεδον) στην ψαθα. Και ισως γι αυτο, μεσα στο σηναφι, ο καθενας ειχε να πει μια καλη κουβεντα για τον “καημενο το Μαρκο”.
Ας ειχε βγει περα και κεινος, οπως δικαιωματικα θα του αξιζε, ας ειχε ανεβει στο θρονο που τοσο αδικα στερθηκε, και θα βλεπαμε αν μιλουσαν τοσο τρυφερα για κεινον οι διαφοροι μικρομεσαιοι.
8)Δεν θα ταν λαθος να κανουμε μια συγκριση στις δημοσιες εμφανισεις των δυο αντρων. Εδω ουδεν σχολιον: Κοψτε φατσες και βγαλτε τα συμπερασματα σας.
2 «Μου αρέσει»
Δεν είναι εύκολο να κρίνω τί πραγματικά συνέβαινε, πάντως τον Μπακάλη θα τον παραδεχόμουνα μόνο και μόνο γι’ αυτή την κομματάρα:
3 «Μου αρέσει»
Αυτό που βλέπω εγώ είναι ότι η μελωδία του «Ζητάει να μάθει αν ζή ο γιός της» είναι πάρα, μα πάρα πολύ κοντά στο «κάποια μάνα αναστενάζει». Του Τσιτσάνη δεν του άρεσε, ίσως, η εισαγωγή του Μπακάλη και έφτιαξε εισαγωγή επαναλαμβάνοντας ένα τμήμα του τραγουδιστικού μέρους.
Από κεί και πέρα, όσες συνεντεύξεις / δηλώσεις και ν’ ακούσουμε, όσες σκέψεις, παρατηρήσεις και ό,τι άλλο γράψουμε, την αλήθεια δεν πρόκειται να την μάθουμε ποτέ.
1 «Μου αρέσει»
Είναι όντως κοντά η φωνή (αν και τυπικό μινοράκι), αλλά πιο πιθανό μου φαίνεται το ανάποδο σχετικά με την εισαγωγή. Δηλαδή ο Τσιτσάνης να μην είχε γραψει ξεχωριστή εισαγωγή και να προσέθεσε ο Μπακάλης.
Πιθανόν, Νικόλα. Αλλά σίγουρο, δεν είναι απολύτως τίποτα. Τί νόημα έχει λοιπόν, να κάνουμε διάφορες υποθέσεις; Κουβέντα να γίνεται;
(και δεν το λέω για σένα…)
1 «Μου αρέσει»
Θα ελεγες ποτε οτι το “αποψε κανεις μπαμ” και το “ελα οπως εισαι” ειναι το ιδιο τραγουδι; Κι ομως, μοιαζουν σαν δυο σταγονες. Γενικα η λαϊκη τεχνη μαθαινεται εται μεσα απο τη μιμηση-ακριβη υιοθετηση τυπων (πχ στη μουσικη ενος φρασολογιου στο πλαισιο ενος υφους) και δημιουργειται μεσα απο την επεργασια τυπων που ηδη προυπαρχουν.
Μεσα σ ολο αυτο το κλιμα, ειναι εντυπωσιακο το ποσες επιθεσεις εχει δεχτει ο Τσιτσανης, για κλοπη, παρ ολο που ειναι εξακριβωμενο οτι εχει κυκλοφορησει πολυ υλικο του στο ονομα αλλων.
Κι αυτο, αν θες την ταπεινη μου γνωμη, ειναι κατι περισσοτερο απο “κουβεντα να γινεται”.
3 «Μου αρέσει»
Καλό ειναι να θυμηθούμε την σοφή παροιμία μας.
“ΟΣΑ ΔΕΝ ΦΤΑΝΕΙ Η ΑΛΕΠΟΥ, ΤΑ ΚΑΝΕΙ ΚΡΕΜΑΣΤΑΡΙΑ”
2 «Μου αρέσει»
Πολύ ωραία σύνοψη της συνθετικής (δημιουργικής γενικότερα) παρουσίας του.
Γιώργο, βλέπω κι εδώ αλλά και στο επόμενο μήνυμά σου ότι το έχεις κοιτάξει από κοντά αυτό το ζήτημα της μορφολογίας. Θες να επεκταθείς λίγο περισσότερο; Ποιος ακριβώς είναι αυτός ο τύπος ζεϊμπέκικου; Τι δεν είχαν τα παλιότερα τραγούδια και το έχει το Γιατί με ξύπνησες πρωί;
Μεταξύ ανθρώπων που είναι εν ζωή και μάχιμοι στο ίδιο μετερίζι, τυχαίνουν αυτά (οι επιθέσεις). Δικαίως ή αδίκως. Αν είναι να το ψάξουμε εμείς σήμερα, που δεν έχουμε καμία εμπλοκή και δε θίγεται κανένα συμφέρον μας και επομένως μπορούμε να κρατάμε ψυχραιμία και αποστάσεις, καλό θα ήταν να λείψει ο όρος «κλοπή» από το λεξιλόγιο. Μας θολώνει την κρίση. Για χίλιους διαφορετικούς λόγους μπορεί κάποιο τραγούδι να το έγραψε ο ένας και να το υπογράφει ο άλλος. Όχι πως και η κλοπή δε συγκαταλέγεται στους χίλιους πιθανούς, αλλά ας είναι συμπέρασμα, όχι υπόθεση εργασίας.
δεν μπορω να διαφωνησω.
1 «Μου αρέσει»
Σ οτι αφορα την κοινη χρηση μουσικοστιχουργικων τυπων, να μην ξεχναμε οτι κατι τετοιο συμβαινει σε ολη τη λαϊκη μουσικη-δεν αποτελει ίδιον του Τσιτσανη.
Μιλωντας για τυπους-φορμες τραγουδιων το παραδειγμα θα μας διαφωτισει ισως καλυτερα απ την αναλυση: Αλλος τυπος το χασαπικο του Σκαρβελη που μεταφερει στην Αθηνα την παραδοση του πολιτικου (και ισως οχι μονο) χασαπικου, αλλος τυπος το χασαπικο του Μαρκου (πειραιωτικη σχολη), αλλο ειδος το χασαπικο Μητσακη (“θα φυγω”, “θα σου φυγω με καιρο”) το οποιο, ειρησθω εν παροδω, μοιαζει να ξεκινα απο το Χιωτη, με το “βουνο”.
Αντιστοιχα, μοιαζει να υπαρχει ενας τυπος μεταπολεμικου ζεϊμπεκικου με διακριτα χαρακτηριστικα (μικροτερη ταχυτητα, περιορισμενη χρηση ορισμενων δρομων, ευρυτερη συγχορδιακη αντιληψη, σχετικως λυρικο υφος και αλλα που δυσκολευομαι να κωδικοποιησω, επειδη δεν ειμαι εθνομουσικολογος) που ο πρωτος διδαξας φαινεται να ειναι ο Τσιτσανης. Π.χ. “Τ ονειρο της αδελφης”, “Χτιζουν και γκρεμιζουν καστρα”, “Στρωσε μου να κοιμηθω”, “Ετσι μ αρεσει να γλεντω”. Αυτο το ιδιαιτερο υφος δεν απανταται πριν τον πολεμο, οποτε ή ο Μπακαλης ειναι ενας ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ, παραγνωρισμενος δημιουργος, που στην πορεια εγινε αγνωριστος, ή κατι δεν παει καλα με τις δηλωσεις του.
Ακομα: Δεν προσυπογραφω τη λεξη “κλοπη”. Σημειωνω, απλως, οτι ο Τσιτσανης κατηγορηθηκε αρκετες φορες για λογοκλοπη-μουσικοκλοπη, κατα τη γνωμη μου εντελως αδικα.
1 «Μου αρέσει»
Δεν έχεις πολύ άδικο έχουνε πει και άλλοι για τον Τσιτσάνη όχι μόνο ο Μητσάκης αλλά θα μπορούσε να πει κάποιος όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά.Τώρα μετά από τόσα χρόνια ότι και να πούμε εμείς περισσεύει.
1 «Μου αρέσει»
Οπου υπαρχει καπνος, ισως καιει ενα καπνογονο, φιλε. Ή ισως ηταν τελικα ατμος και μπερδευτηκαμε…
Πολλά μπορεί…για να το λέτε εσείς όμως κάτι παραπάνω θα ξέρετε.