Εμείς οι σιφνοιοι θεμε λιονταροκεφαλο ετσι είναι στο νησιωτικο λαουτο και στο νησί μου ημεθα λατρες αυτων των οργάνων.οσο αφορά ο τόφας και ο ραμπακουσιος δεν ξερουν να κάνουν λαουτα,τουλάχιστον οπως θελω εγω. μετά τιμης στρατος
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 23:50 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 23:44 —
φιλε γιαννη εχετε ξεφυγει πολυ απ το παραδοσιακο λαουτο
ζηταω λαουτο βελουδιου εμμ το πληρωνα Στράτος
συμφωνώ φίλε τάσο ετσι είναι
ενα παληκάρι νεος ειναι καλος οπως βλέπω εν ονοματι γιαννης ρομπογιαννακης ο χρυσοχερης
Στη δημοτική μουσική το λαούτο, όπως και τα άλλα όργανα, το παίζανε λαϊκοί πρακτικοί οργανοπαίχτες και η οικονομία της τότε εποχής ήταν πιο δύσκολη. Εκτός αυτού τα παίζανε και πολλοί τσιγγάνοι, που αυτοί σε καμιά εποχή δεν ακριβοπληρώνουνε όργανα. Ποια είναι τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα λαούτα από τους παραπάνω μαστόρους ήταν πανάκριβα για την εποχή τους?
Στη στεριανή Ελλάδα εγώ βρισκω στοιχεία που με τα σημερινά δεδομένα ήταν φθηνά για την εποχή τους.
Θυμάμαι συμπατριώτη μου που όταν τον ρώτησα τη δεκαετία του 90΄ πόσο του κόστισε το λαούτο που αγόρασε στις αρχές του 1950. (Είχε ένα Παναγή) μου απάντησε ‘‘ποιος είχε λεφτά τότε έδωσα 5 γίδια’’.
Ο Χρήστο Ζώτος αναφέρει σε συνεντεύξεις του ότι, όταν ήταν μικρός, παρήγγειλε την πρώτη του λαουτοκιθάρα στον πατρινό γνωστό τότε οργανοποιό Ανδρέα Καλαπόδη με λεφτά από τα δώρα Χριστουγέννων-Πρωτοχρονιάς.
Επίσης το 1973 ο άλλος γνωστός Ηπειρώτης Χριστόδουλος Ζούμπας αγόρασε λαούτο του Μούρτζινου από πρώην κάτοχό του και όπως αναφέρει και δημόσια σε κάποιο βίντεο έδωσε 1200 δραχμές χαρακτηριστικά και για την ακρίβεια λέει 1200 φράγκα.
Δεν έχω ξανακούσει κανενός είδους πληροφορία για τιμές λαούτων τότε, ούτε ακριβές ούτε φτηνές, οπότε άποψη δεν μπορώ να εκφέρω.
Θυμάσαι όμως, Παραδοσιακέ, εκείνη τη συζήτηση πρόσφατα;
Πρέπει να υπήρχαν κάποιες έστω περιπτώσεις που η σχέση τιμής μεταξύ λαούτου και μπουζουκιού ήταν περίπου όπως τώρα, που το φτηνότερο αξιοπρεπές μπουζούκι δεν κάνει ούτε μισό λαούτο σε λεφτά.
Στα οργανοποιεία και καταστήματα μουσικών οργάνων στην Αμερική γύρω στα 1910-1920 βλέπουμε τιμές λαούτων και μπουζουκιών ως εξής:
Λαούτα, από 10 έως 30 δολάρια και πάνω
Μπουζούκια, από 5 έως 25 δολάρια (ανάλογα με τις ντούγιες)
Ούτε εγώ εκπλήσσομε και δεν αντιλέγω σε αυτό. Διαφωνώ σε αυτό που ειπώθηκε από άλλο μέλος, ότι σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, οι παραπάνω οργανοποιοί, που αναφέρθηκαν ήταν τότε πανάκριβοι για την εποχή τους.
Εγώ από τα στοιχεία που βρίσκω και παρέθεσα κάποια, μου λένε ότι τότε, για την εποχή τους ήταν πιο φθηνά τα όργανα.
Νομίζω ότι είχαμε κάνει πιο παλιά κουβέντα για τις τιμές των οργάνων ή ήταν κάτι εμβόλιμο σε κάποια άλλη κουβέντα, και γενικά είχαμε καταλήξει ότι η αντιστοιχία της τιμής των λαϊκών οργάνων σε σχέση με τον μέσο μηνιαίο μισθό, ήταν περίπου ένας με ενάμισης μισθός για ένα καλό “επαγγελματικό” όργανο. Βέβαια υπήρξαν εξαιρέσεις αλλά γενικά έχω την εντύπωση ότι αυτό ίσχυε και ισχύει διαχρονικά.
(Αν και σήμερα με μισθούς του πεντακοσάρικου έχει ανοίξει η ψαλίδα).
σιγουρα το χρημα παλαιοτερα ειχε αλλη αξια και τα προιοντα αλλες τιμες απο σημερα. το λαουτο ομως ειναι ενα οργανο που εχει την ιδια μορφη εδω και τουλαχιστον 150 χρονια. επισεις ηταν οργανο επαγγελματικο, οποτε οι μαστορες σιγουρα θα εβαλαν πανω τους την τεχνη τους ωστε να εχουν το καλυτερο δυνατο αποτελεσμα σε σχεση με τα μπουζουκια που τα επαιζαν ερασιτεχνες μεχρι και την δεκαετια του 30’. σε αυτην την δεκαετια ειναι αλλωστε και η αλματωδη εξελιξη του μπουζουκιου κατασκευαστικα και ηχητικα, τυχαιο αραγε…? επειδη πολλοι λαουτιερηδες επαιζαν επαγγελματικα, αυτο σημαινει οτι μπορουσαν να βρουν ενα σεβαστο ποσο για την εποχη τους ετσι ωστε να παρουν ενα λαουτο. τωρα τι ποσο θα ηταν αυτο και τι αξια ειχε τοτε, αυτο ειναι ενα αλλο θεμα. αλλα το λαουτο απο τα μεσα του 19ου αιωνα μεχρι και την δεκαετια του 60’ ειχε μια μεγαλη περιοδο ωσπου να μελετηθει και να αξιοποιηθει κατασκευαστικα. πιστευω οτι εφτασε στο μεγιστο βαθμο του ηδη απο το 1900… ισως και πιο πριν. και αυτο νομιζω διοτι ηταν επισημο ηδη επαγγελματικο οργανο, ποιος ξερει απο ποτε… οποτε υπηρχαν αναγκες που επρεπε να καλυφθουν κατασκευαστικα. μετα το 60’ ομως με την εισοδο της κιθαρας, τα λαουτα παραμεριζονται και εχουμε τουλαχιστουν 30- 40 χρονια χωρις παραγγελιες και αναγκες για οργανα αφου δεν υπαρχει ζητηση στα παλκα για λαουτιερηδες πλεον. καλα εξαιρεσεις παντα υπαρχουν, αλλα μιλαμε σε γενικες γραμμες παντα. ετσι εχουμε μια ολοκληρη γενια περιπου χωρις λαουτο.στο μεταξυ μαστορες εφυγαν απο την δουλεια, καινουργιοι μαστορες ηρθαν, χωρις να υπαρχει γενικη ζητηση για λαουτο. ενω για μπουζουκια… δεν το συζηταμε ετσι…? οποτε λογικο δεν ειναι να εχουν χαθει γνωσεις και μυστικα και πειρα οσον αφορα την κατασκευη του λαουτου…? οταν πολλοι συναδελφοι λενε εδω και χρονια οτι τα καινουργια λαουτα, τα πιο πολλα μπουζουκιζουν, αυτο δεν ειναι και μια ενδειξη οτι πολλοι μαστορες μπουζουκιων τα αντιμετωπισαν απλως ως μεγαλα μπουζουκια, και αρχισαν να τα κατασκευαζουν λογω της ζητησης πια για λαουτο των νεων σπουδαστων-καλλιτεχνων μετα και το 2000? ο μπαρμπα αντωνης απο την λαρισα που ηταν ο τελευταιος απο την παλαια γενια, εφτιαχνε μεχρι τα τελευταια του, λαουτα με τον παλαιο ηχο και μορφη. ειχε καποια τεχνοτροπια απο παλια, δεν ξερω τι. τωρα βεβαια που επανηλθε το λαουτο, εχουμε μεν πολυ καλες κατασκευες, εχουμε νεωτερισμους, ολα πολυ ωραια, αλλα δεν εχουμε στις περισσοτερες θα ελεγα περιπτωσεις, τον ηχο του λαουτου. αυτον τον ιδιαιτερο ηχο. τωρα τι γινεται… ας το βρουν οι μαστορες αυτο. ακομα και οι λαουτοκιθαρες που ηταν στην πιατσα για παρα πολλα χρονια ηταν πολυ πετυχημενα οργανα σαν κατασκευες και σαν ηχος. πιο πολυ λαουτο ακουγες απο αυτες παρα απο πολλα σημερινα οργανα.
Έχω την εντύπωση ότι και πριν από αυτή τη γενιά, οι γενιές με λαούτο δεν ήταν και πολλές. Τουλάχιστον στα νησιά, σε πολλά από αυτά (συμπεριλ. ακόμη και της Κρήτης) εντοπίζονται χειροπιαστές μαρτυρίες για την πρώτη εμφάνιση του λαούτου και την εποχή προ λαούτου, δηλαδή μιλούν γι’ αυτά άνθρωποι που ζούσαν μέχρι ξέρω 'γώ το '70 ή το '80, οπότε και έδωσαν την πληροφορία σε κάποιον που την κατέγραψε. Μαρτυρούνται εποχές όπου υπήρχαν λαούτα αλλά όχι λαουτιέρηδες, δηλαδή ο βιολιτζής είχε κι ένα λαούτο και το έδινε σε όποιον μπορούσε στοιχειωδώς να κρατήσει ρυθμό με την πένα χωρίς καμία απαίτηση να κάνει κάτι οτιδήποτε με το αριστερό. Ακόμη και ο μέγας Νισύριος εμφανίζεται σε μια φτγρ μέναν πιτσιρικά που παίζει λαούτο κι είναι τόσο μικρός ώστε το λαούτο μοιάζει σαν βάρκα. Τι ήταν αυτός, ο καταλληλότερος συνεργάτης που βρήκε να διαλέξει κοτζάμ Νισύριος; Πιστεύω πως ήταν απλώς ένας τυχαίος μικρός που του είπαν «κάνε την πένα πάνω κάτω και κράτα το καλά μη σου πέσει».
Το λαούτο σαν πραγματικό όργανο με τις τεχνικές του και το ύφος του πρέπει να είναι πρόσφατη υπόθεση. Δε νομίζω να υπήρχε παλιότερα κάποια παράδοση που να ξεχάστηκε: ολόκληρες κοινότητες θα ανέχονταν να χορεύουν μ’ έναν λαουτιέρη που δεν ήξερε, ενώ ήταν συνηθισμένοι σε λαουτιέρηδες που ήξεραν; Μπα, μάλλον απλώς είδαν κάποια στιγμή το τουμπάκι να αλλάζει σχήμα!
Με τα στεριανά μέρη δεν ξέρω τι γίνεται, αν υπήρχε πιο παλιά και πιο συγκροτημένη παράδοση. Πάντως και στα Γιαννιώτικα του 1930 της Μερλιέ, ο περιώνυμος Τζάρας παίζει μ’ έναν λαουτιέρη που περίπου δεν ήξερε.
Πράγματι, πολύ μικρή σε χρονική διάρκεια είναι η περίοδος όπου το λαούτο εισέρχεται στη λαϊκή μουσική, ιδίως στα νησιά, όπως και ο Περικλής σημειώνει, και φτάνει να είναι απαραίτητο σε μια κομπανία. Μάλιστα, έχουμε και το «φαινόμενο» της «λαουτοκιθάρας», της κιθάρας της αρματωμένης σαν να ήταν λαούτο, όταν το κόστος ενός καινούργιου λαούτου ήταν πολύ μεγαλύτερο εκείνου μιας απλής, συνοδευτικής κιθάρας χαμηλών προδιαγραφών.
Για την παρουσία του λαούτου στη στεριά, υπάρχει στο βιβλίο της Δ. Μαζαράκη για το λαϊκό κλαρίνο, φωτογραφία της κομπανίας του (Ηπειρώτη) Νίκου Νίνου, εκτιμώμενη περίπου μέσα στη δεκαετία 1880 – 90, με λαούτο. Επίσης, στο γενεαλογικό δέντρο της σκλήθρας των Μπατζαίων (Ήπειρος) εμφανίζεται κάποιος Κίτσος Μπατζαίος, λαουτιέρης, 1857 - 1942. Αλλά και από τους Χαλκιάδες, ο Πολυχρόνης Χαλκιάς (1867 – 1917 λαουτιέρης ήταν.
υπάρχει και μια άλλη πτυχή στο γιατί κυκλοφόρησε η λαουτοκιθάρα (όχι μονον θέμα κόστους) .
όταν η κιθάρα ήταν πολύ στα πάνω της, οι λαουτιέρηδες (νεαροί κυρτώς )ντρεπόντουσαν να βαστούν το ογκώδες λαούτο ! ε υπήρχαν και κοριτσόπουλα στο ακροατήριο !
Δηλαδή το λαούτο είναι ένα καινούργιο όργανο; Δεν προυπάρχει του βιολιού και του κλαρίνου ;
Δεν ξέρω. Κι εμένα με μπερδεύει αυτό το ζήτημα.
Ως είδος οργάνου δεν είναι καινούργιο. Είτε έτσι όπως το ξέρουμε είτε σε προγενέστερες μορφές, πρέπει να είναι κάποιων αιώνων υπόθεση. Μήπως δεν είχε μπει στη λαϊκή παράδοση αλά μόνο στην αστική-αρχοντική; Πραγματικά δεν ξέρω.
Κάποιων αιώνων, και όχι πολλών. Αλλά και το βιολί, και πολύ περισσότερο το κλαρίνο, χοντρικά μέσα στον 19ο διαδόθηκαν στην Ελλάδα. Στα γενεαλογικά δέντρα της Μαζαράκη (1η έκδοση 1960), οι προπάπποι των γνωστών Ηπειρωτών, όλοι φλοέρα έπαιζαν.
Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω πολλά για την ιστορία του ελληνικού λαούτου. Εκτός από τη Νότια Αλβανία, που η μουσική της είναι περίπου η ίδια με της ελληνικής Ηπείρου, το όργανο είναι ελληνική αποκλειστικότητα. Θεωρείται υβρίδιο μεταξύ των οργάνων τύπου ουτιού και του ταμπουρά. Το ασυνεχές κούρδισμα (ότι δηλαδή η πιο μπάσα χορδή δεν είναι η τελευταία αλλά μία από τις ενδιάμεσες) με πείθει ότι προέρχεται από τον ταμπουρά. Πέρα από αυτό όμως, ούτε για την πρώτη εμφάνισή του έχω διαβάσει τίποτε, ούτε για το ποιο ακριβώς ούτι και ποιος ακριβώς ταμπουράς έσμιξαν και το γέννησαν, σε ποια περιοχή, πότε κλπ.
Οι αναφορές σε λαούτα, οποιαδήποτε μορφής και να είναι αυτά, έρχονται από πολύ παλιά. Τι μας κάνει να πιστεύουμε οτι εμφανίζονται στις λαϊκές ορχηστρες τόσο πρόσφατα;
Ίσως η υποψία μας ότι λέγοντας λαούτο οι διάφοροι περιηγητές, συνήθως εννοούσαν κάποια μορφή ταμπουρά. Σήμερα ξέρουμε τί είναι λαούτο, τί ταμπουράς, τί μπουζούκι, τί ούτι κλπ. κλπ. κλπ. ενώ αυτό, σε προηγούμενες γενιές, δεν ήταν έτσι. Και εν πάσει περιπτώσει, οι δικές μου αναφορές σ’ αυτό το νήμα αφορούν το «ελληνικό λαούτο», όπως αυτό έχει διαμορφωθεί τους δύο τελευταίους αιώνες. Αν ήταν διαφορετικό παλαιότερα, δεν το ξέρω.
