Εκεί που δεν το περιμένει κανείς…πρόσφατα δώθηκε η ευκαιρία να αγοράσω ένα πολύ σπάνιο όργανο – μια λαύτα φτιαγμένη από τον Ε. Βενιό. Γιά τα τελευταία 50 χρόνια το όργανο αυτό ήταν στα χέρια ενός μουσικού και καθηγητή μεσαιωνικής μουσικής στην Ελβετία, του Thomas Binkley- και χρησιμοποιήθηκε χρόνια σε αρκετές ηχογραφήσεις musica antiqua της Deutsche Grammofon.
Τώρα είναι καιρός πια να ξαναγίνει λαύτα! Σε λίγο χρόνο θα βρίσκεται στα χέρια του φίλου μας Τάσου Θεοδωράκη, για μια εντατική εξέταση…Η λαύτα είναι σε πολύ καλή κατάσταση- όταν την πιάνεις στα χέρια σου είναι σαν φτερό - καπάκι, σκάφος, καράολο, καβαλάρι όλα original Μανόλ. Κάπου στο δρόμο απόκτησε ένα μικρό σκαλιστό κεφάλι πουλιού στην άκρη του καράολου (μάλλον πίστευαν ότι το κάνει πιο ʽμεσαιωνικόʼ το όργανο)…Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα θα είναι να επιλέξουμε ένα υλικό κατάλληλο γιά την αποκατάσταση της πεννιέρας που δυστυχώς χάθηκε μες στο χρόνο. Εντερένιοι μπερντέδες θα αντικαταστήσουν αυτούς που έχει τώρα.
Στη γνωστή ετικέτα του Βενιού αναγράφεται η χρονολογία 1872 – (ο Μανόλης ήταν μόνο 27 χρονών – πολύ νωρίς στη ζωή του ως οργανοποιού), αλλά φαίνεται ότι η ετικέτα αυτή σκεπάζει μια παλαιότερη ετικέτα…το οποίο δηλώνει ότι η λαύτα αυτή πρέπει να είναι από τα παλαιότερα όργανα του Μανόλη που υπάρχουν σήμερα! Το καλό μάτι του Τάσου διέκρινε τη δεύτερη ετικέτα από μιά φωτογραφία και ελπίζω ότι θα μάθουμε περισσότερα όταν έχει το όργανο στα χέρια του. Θα ανεβάσω άλλες εικόνες στην πορεία…
Εντάξει, τώρα δουλεύει. Κλασικός καβαλάρης Μανόλ. Εγώ δεν βλέπω πουλάκι, ή είναι κάπως μινιμαλιστικό;
Μήπως ο Γιάννης Τ έχει κρατήσει φωτογραφία από την αρχική δημοπρασία; Ή, ακόμα και ο προηγούμενος ιδιοκτήτης; Προφανώς δεν θα έχουν μείνει στο καπάκι σήμερα ίχνη από το αρχικό μισραπλίκι. Μήπως, λοιπόν, θα ήταν καλύτερα να κολληθεί ένα απλό διαφανές πλαστικό; Εδώ, βέβαια, εσείς θα αποφασίσετε. Επίσης, ενδιαφέρον θα ήταν να δούμε πόσοι μπερντέδες υπήρχαν και σε ποιά σημεία. Και κάτι ακόμα: μήπως υπάρχουν ίχνη από καλαμάκια στο καπάκι; Αλλά αυτά μπορεί να είχαν προστεθεί και αργότερα.
Κώστα, θα μπορούσες να μας δώσεις διαστάσεις σκάφους και μήκη χορδής και μπράτσου; Βλέποντας με το μάτι, η οκτάβα δεν είναι κοντά στην ένωση μπράτσου - σκάφους.
Ενημέρωσε μας και για την κατάσταση μετά την επισκευή απο τον Τάσο…είναι το πιό σωστό άτομο για αυτή τη δουλειά…η σχέση του με τον Βενιό είναι γνωστή (και με τις λάφτες του ιδιαίτερα )
Νίκος
Υ.Γ. Δείτε πόσο εκτίμησαν στον οίκο δημοπρασιών τη συγκεκριμένη λάφτα… 300-500$ …Γελάς ή κλαίς? Δηλαδή με 2300 που τελικά πωλήθηκε κάναν την καλή τους? Κώστα αν είσαι εσύ πάντως ο τυχερός αυτός, τους έπιασες για τα καλά τον πισινό Και πάλι καλορίζικο και καλόπαιχτο φτου φτου αμάτιαχτο…
φίλε νίκο - πάτα το link να δεις το πουλάκι! τι να το κάνω…δεν είναι μέρος της ιστορίας;;;
τα διαστήματα είναι ως εξίς - το μήκος είναι περίπου 85, το φάρδος 29,8, βάθος 15, 5
και μήκος χορδής 67,3. γιάννη - τα ανοίματα στο καπάκι έχουν διωρθωθεί τώρα και πολλά χρόνια - πολύ καλύ συντήρηση έγινε.
σχετικά με την ετικέτα, όταν μιλήσαμε χθες, η τελευταία εκδοχή ήταν οτί ο τάσος πιστεύει οτί εδώ ο βενιός διωρθώνει ένα βενιό…θα φανεί το πράγμα.
ευχαριστώ multi για τα καλά λόγια…εγώ δεν είμαι ο τυχερός - αλλά είχα έναν γνωστό στο skinner’s και κατάφερα να μάθω το όνομα του κυρίου που είχε αγοράσει το όργανο…μετά από πολλά emails προς πίσω πείστηκε να μου το πουλήσει! αυτός είναι διευθηντής ορχήστρας στην ελβετία και η λαύτα αυτή ήταν το αγαπημένο όργανο του δασκάλου του…το γεγονός οτί περνάει άσχημο διαζήγιο μάλλον βοήθησε…
γιά μένα το παράξενο της υπόθεσης είναι οτί όλοι μας τρελλανώμαστε επειδή είναι έργο του βενιού - ενώ οι ελβετοί αγνοούσαν τελείος την ιστορική σημασία της λαύτας…ούτε ξέραν το ονομά του…
Κώστα, με το καινούργιο λίνκ βγήκε το πουλάκι! Φυσικά και θα το κρατήσετε, φυσικά και είναι μέρος της ιστορίας. Εγώ μίλαγα για το ελλείπον μισραπλίκι. Τώρα που είδα ότι όταν το όργανο βγήκε στη δημοπρασία του skinner, ήταν ήδη επισκευασμένο και χωρίς μισραπλίκι, μάλλον είναι σίγουρο ότι δεν θα ξέρετε πώς ήταν ο σχεδιασμός του. Βέβαια, μπορεί ο Τάσος να βάλει ένα σχέδιο από παρόμοιο όργανο Βενιού, αλλά αν ήταν να αποφασίσω εγώ, θα προσπαθούσα να προσθέσω όση γίνεται λιγότερη επιπλέον ιστορία με τις επερχόμενες επεμβάσεις.
μια ερώτηση σχετικά με την επισκευή.
Τα σπασίματα έχουν γεμίσει με στόκο ή με φιλετάκια;
Εδώ και καιρό έχω την απορία: Γιατί τα όργανα της οικογένειας του βιολιού δεν επισκευάζονται με στόκο παρά μόνο με φιλετάκια ενώ τα λαουτοειδή συχνά φτιάχνονται με στόκο;
ευχαριστώ alk - τα πέντε ανοίγματα είναι διορθωμένα με φιλέτακι από έλατο…ένας οργανοποιός θα πρέπει να σου πει τον κανόνα - αλλά οι καλύτερες επισκευές που έχω δει σε παλαιά καπάκια γίνονται με το επιπλέων ξύλο.
Καταρχάς συγχαρητήρια στον κάτοχο για αυτό το ιστορικό νέο του απόκτημα,
Φυσικά πρόκειται για ένα ιστορικό λαούτο, που βγήκε στην φόρα… και κατά δικιάς μου εκτίμησης είναι εξολοκλήρου κατασκευής Βενιού.
Το λαούτο αυτό της Πόλης, και το λέω λαούτο, γιατί λαυτα δεν σημάνει τίποτα απλά καθιερώθηκε να σημάνει κάτι, αυτό προέρχεται από την δυσλεξία των τούρκων να προφέρουν την λέξη λαούτο-α.
Όσο φαίνεται από τις εικόνες είναι σε άριστη κατάσταση με σχεδόν όλα του τα μέρη αυθεντικά, εξαιρείται το πουλάκι στον καραολα που κάποτε ήταν κεφάλι παγωνιού. Στην συγκεκριμένη περίπτωση μοιάζει με κεφάλι περιστεριού. Θα μπορούσα κατά προσέγγιση να αντιγράψω ένα κεφάλι παγωνιού από λαούτο του Βενιού (σαν αυτό που ανέβασα) και να το αντικαταστήσω, αλλά συμφωνώ με το σχόλιο του Ν.Πολίτη να μην αλλαχτεί, γιατί έστω ακόμα κι αν έχει μια ιστορία 30 χρόνων, είναι κάτι ιστορικό και αυτό επάνω στο όργανο. Θα διαφωνούσα κάθετα μαζί του στο να τοποθετηθεί ένα πλαστικό μιζραπλίκι στο καπάκι. Εκείνη την εποχή ακόμη ούτε καλά καλά είχε εφευρεθεί το πλαστικό… κάτι τέτοιο θα ήταν ιεροσυλία. Το σωστότερο για μιζραπλίκι είναι να τοποθετηθεί ένα υλικό όπως το καύκαλο χελώνας που ήταν και το συνηθέστερο, (το πώς θα βρεθεί αυτό είναι μια άλλη ιστορία) με ένα περίγραμμα αντιγραμμένο από ένα άλλο λαούτο του Βενιού, της ίδιας περιόδου.
Οι πλαστικοί μπερντέδες θα αντικατασταθούν από εντέρινους, και θα μείνει το όργανο σχεδών με βασικά ημιτόνια, συν δυο τρία κώματα επιπλέον. Εκείνη την εποχή έτσι ήταν το αρμάτωμα στις «λαυτες». Βέβαια, τον τελευταίο λόγο τον έχει ο ιδιοκτήτης του οργάνου.
Όσον αφορά τις ετικέτες, αντιγράφω ότι ειπώθηκε παραπάνω από τον Κώστα, Βενιός επισκευάζει Βενιό. Το αν έχει ετικέτα από κάτω, που πιθανών να προέρχεται από άλλο κατασκευαστή (αν όχι του Βενιού) δεν μου λέει τίποτα. Εξάλλου σε ορισμένα λαούτα του Βενιού της πρώτης περιόδου δεν έβαζε ετικέτα…
Για περισσότερες λεπτομέρειες, όταν έρθει με το καλό το όργανο στην Σαλονίκη.
Πάλι καλορίζικο, και ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη.
ΥΣ. ο Βενιός γεννήθηκε το 1838, άρα στην χρονιά που διορθώθηκε το λαούτο, ήταν 34 χρονών.
Να αιτιολογήσω την πρότασή μου για επικόλληση διαφανούς πλαστικού.
Η πρόταση βασίστηκε στο ότι, ΑΚΡΙΒΩΣ, πλαστικά υλικά δεν υπήρχαν όταν κατασκευάστηκε το όργανο. Προϋπόθεση βέβαια για τέτοια σκέψη είναι να μην ξέρουμε, λόγω μεταγενέστερων επεμβάσεων στο καπάκι, τι σχήμα, διαστάσεις κλπ. είχε το αρχικό μιζραπλίκι και από τι είδους ταρταρούγα ήταν κατασκευασμένο. Και ενώ βεβαίως, ένα μιζραπλίκι μοντέρνου σχεδιασμού από πάστα ή άλλο σύγχρονο τεχνητό υλικό θα χάλαγε και την ιστορία και την αισθητική του οργάνου, το διαφανές πλαστικό είναι ίσως το λιγότερο εντυπωσιακό σύγχρονο υλικό που θα καλύψει την πρακτική ανάγκη προστασίας του καπακιού, χωρίς επέμβαση στην αρχική αισθητική του κατασκευαστή. Όλοι βεβαίως θα καταλάβουν ότι αυτό το κομμάτι είναι πρόσθετο, σημερινό αλλά αναγκαίο για πρακτικούς λόγους. Την ίδια συλλογιστική ακολουθούν και οι Έλληνες αρχαιολόγοι κατά την συντήρηση και αποκατάσταση αρχαίων μνημείων: όπου χρειάζεται επέμβαση π.χ. με χτίσιμο ελλειπόντων κομματιών ενός τοίχου, ο αρχαιολόγος θα προσπαθήσει να τονίσει το γεγονός ότι το κομμάτι αυτό του τοίχου είναι σύγχρονο, επιλέγοντας π.χ. πέτρα ελαφρά διαφορετικής απόχρωσης και διαφορετικής υφής λάσπη, ώστε ο επισκέπτης να βλέπει σαφέστατα ότι εδώ έχουμε προσθήκη.
'Ηθελα να ανεβάσω μια φωτογραφία του λαούτου μετά από την πολύ καλή επισκευή που έκανε ο Τάσος Θεοδωράκης στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο μήνα. Πέρα από αλλαγμένες καμάρες, επιβεβαίωσε ότι όλο το όργανο είναι δουλειά του Βενιού.
Το θέμα του μιζραπλικιού ήταν απλό - βρέθηκε ένα κομμάτι ταρταρούγα περίπου 100 ετών, και με βάση ένα άλλο λαούτο του Βενιού στην κατοχή του Τάσου φτιάχτηκε ένα πιστό αντίγραφο.
Μλ΄ετά από διάφορα μικροκολλήματα, περάστηκαν 17 εντέρινοι μπερντέδες και χορδές και το όργανο μετά από πάρα πολλά χρόνια άρχισε να κελαηδάει με μιά παλιά δυνατή οθωμανική φωνή…
Μια τελευταία απορία : σε μιά από τις φωτογραφίες που του έστειλα, ο Τάσος είχε προσέξει οτι κάτι σαν μιά άλλη ετικέτα φαινότανε κάτω από τη γνωστή ετικέτα "Αδελφών Βενιού με την ημερομηνία 1872 γραμμένο με μελάνι στο κάτω μέρος. Εν τέλει βρέθηκε μιά δεύτερη και ως τώρα άγνωστη ετικέτα με την επιγραφή (μόνο στα Ελληνικά) “Εμμανουήλ Δ. Βενιού” και μιά τυπομένη χρονολογία 1872. Φαίνεται οτί ο Μανόλης είχε λόγο να επισκευάζει ένα λαούτο δικό του χρόνια μετά, και στο τέλος σκέπασε την αρχική ετικέτα με μιά ‘καινούρια’ δίγλωσση, σημειώνοντας προσεκτικά όμος το έτος κατασκευής. Πιστεύω το γεγονός οτί η ετικέτα του 1872 χρησημοποιεί μόνο την Ελληνική γλώσσα μας δηλώνει κάτι για το ποιοί παίζανε πολίτικο λαούτο εκείνη την εποχή!
Πολύ ενδιαφέρουσα η ιστορία της αποκατάστασής του, καθώς και το γεγονός ότι μας την κοινοποίησες βήμα προς βήμα. Νομίζω ότι σε κάθε βήμα έγιναν οι καλύτερες δυνατές επιλογές, και χαίρομαι ιδιαίτερα που βρέθηκε ταρταρούγα από χελώνα ήδη μακαρίτισσα προ 100 ετών.
Θέλω να μου λύσεις την εξής απορία: τώρα που το όργανο είναι πάλι μάχιμο, αν δεν ήξερες ότι είναι του Βενιού και του 19ου αιώνα κι έβλεπες απλώς ένα όργανο με τη φωνή που έχει, πώς θα το αξιολογούσες; Είναι όντως τόσο εξαιρετικό;
(Ρωτώ γιατί, ενώ είναι γνωστό γενικώς ότι το βιολί και το κρασί…κλπ., εντούτοις από όσους έχω ακούσει να κατέχουν παλαιά όργανα, πιο πολύ η ίδια η παλαιότητα τους συναρπάζει παρά τα όργανα καθ΄εαυτά. Αν, όπως καταλαβαίνω, είσαι συλλέκτης, η απάντησή σου θα είναι μια παραπάνω πιο έγκυρη αφού έχεις εμπειρία κι από άλλα παλιά όργανα. Η ερώτηση απευθύνεται εξίσου και σε όποιον άλλο έχει απαντήσεις. Ευχαριστώ.)
Υ.Γ. Το πουλάκι είναι ασύγκριτα ωραιότερο από κάτι λιοντάρια και μπαμπουΐνους που βλέπουμε κατά καιρούς σε σημερινά κρητικά λαούτα.
θα πω κάνα δυο κουταμάρες όχι γιατί έχω ιδέα από λαούτα αλλά γιατί πρόσφατα έπαιξα 2 πολύ όμορφα όργανα.
Προχθές έπεσε στα χέρια μου ένα Andrea Guarnieri βιολί, δυστυχώς όχι για πολύ ώρα. ήταν όμορφο εμφανισιακά αλλά είχε επισκευή στην πλάτη στο μέρος που πατάει η ψυχή. Σήμερα επίσης έπαιξα μια βιόλα μάλλον απο Breschia γύρω στο 1600 φτιαγμένη. και τα 2 όργανα με σοβαρές επισκευές αλλά σε κατάσταση να παίξουν. Το ένα δεν ήξερα τι ήταν όταν το άκουσα ή όταν το έπαιξα, έμαθα αργότερα. Κατέληξα στο εξής γενικό συμπέρασμα, το οποίο υποψιάζομαι θα έχει αρκετές εξαιρέσεις.
όσο παλαιώνει ένα καλό όργανο μπορεί να χάσει μέρος του όγκου του ήχου, κυρίως λόγω επισκευών. Συχνά βλέπω ότι σύγχρονα όργανα έχουν άλλη δύναμη και φρεσκάδα στον ήχο. (φυσικά υπάρχουν και παλιά όργανα που ακούγονται δυνατά ακόμα)
Κερδίζει όμως ένα ενδιαφέρον στον πλούτο αρμονικών. Δεν έχω το κατάλληλο λεξιλόγιο να εκφράσω την διαφορά αλλά παρατηρώ ότι, παλιά βιολιά και βιόλες, ακόμα και μετά από σοβαρές επισκευές μπορούν να διατηρήσουν το ενδιαφέρον και τον πλούτο του ήχου τους, ακόμα και αν χάσουν κάτι σε όγκο. Το ίδιο παρατήρησα και σε μια κιθάρα Τορες. Ο όγκος δεν ήταν πλέον εντυπωσιακός αλλά η ποιότητα ήχου και ομοιογένεια ήταν ξεχωριστή.
ίσως κάποιος μάστορας μπορεί να μας εξηγήσει περισότερα;
καλό το ερώτημα του περικλή, γιατί έχουμε συνηθίσει να ακούμε με τα μάτια και όχι με τα αυτιά. επιβεβαιώνω πάντως τον αλέξανδρο, ένα καλό παλιό όργανο κερδίζει σε ποιότητα ήχου. και η χροιά τους είναι μηχανή του χρόνου, όπως στις ηχογραφήσεις. για την ένταση, έχω την εντύπωση πως παλαιότερα δεν επιδίωκαν τόσο τον δυνατό ήχο. πάντως κάποια κιθαρόνια είναι εκκωφαντικά για τον όγκο τους!
ένα αντίστοιχο ερώτημα είναι για τα όργανα που μοιάζουν με παλιά και το ανάποδο, αν μας επηρρεάζει η εμφάνισή τους. μικρά τρίχορδα αμυγδαλόσχημα με ροζέττα, ή αντίστοιχα υπερμεγέθη τετράχορδα με σκυλέ 4/4 φιγούρα, κλπ…
προσωπικά έχω δει παλιά όργανα που με άφησαν αδιάφορο (ίσως και λόγω ατυχών παρεμβάσεων), καθώς και καινούρια "παλαιίζοντα’ που απλά βγάζουν την κλασσική “μπουζουκίλα”.
περικλή - όχι συλλέκτης παρακαλώ - πάντοτε λυπώμουν τα όργανα που βρίσκουνται μουμιοποιμένα σε μουσεία και σε συλλογές…έχω δύο μόνο ‘ιστορικά’ όργανα…στη ‘συλλογή’ μου. και οτι έχω, το παίζω…συχνά…
αυτό liga rosa που γράφεις, ‘ακούμε με τα μάτια’. μάλλον ισχύει γιά μένα. ήταν πράγματι η ιστορική σημασία του λαούτου του βενιού που ήταν το κίνητρο να το κυνηγήσω. αυτό, (και το γεγωνός οτί είμαι τρελλός και έτυχε να έχω τα λεφτά στα χέρια μου εκείνο το καιρό!)…δεν μπορούσα να το αφήσω για άλλα 50 χρόνια να χαθεί ξανά στην ελβετία…
εγώ χρονια ολόκληρα ασχολήθηκα με τους ρωμιούς (έκανα ένα φωτογραφικό λεύκομα με τίτλο 'οι τελευταίοι έλληνες της πόλης-ίσως να το βρεί κανείς ακόμα στον ιανό η στον ελευθερουδάκη!) και με τη τουρκία, τους κούρδους, η οθωμανική γλώσσα και η λογοτεχνία τους…οπότε το συγκέκριμένο όργανο για μένα τουλάχιστο εκπροσοπεί το απίστευτο συνόλο της οθωμανικής πραγματικότητας στο τέλος του 19 αιώνα…έδω μιλάνε τα μάτια!
το όργανο έχει μιά αύρα…(και δεν είμαι ο μόνος που το λέει αυτό!) . και χαίρομαι που μπορώ να το μοιράσω και με άλλους μουσικούς, ιδίος αυτοί που είναι επίσης τσιμπιμένοι με τον βενιό, τα λαούτα, τα ούτια και η όλη ιστορία αυτή. ξέρω 'γω, τώρα που τα γράφω αυτά, σκέφτομαι, μήπως πράγματι έχω γίνει και γω συλλέκτης!
κάτι να γράψω γιά το αυτή - παρατηρώ τα εξής γιά τον ήχο…έχει μιά φονή πλούσια - που στα αγγλικά θα το λέγαμε ‘woody’, δηλαδή όχι οξύ και όχι μεταλική. δεν τρίζει καθ’όλου - παίζοντας στο κάτω ρε όλες οι νότες είναι πάρα πολύ ξεχοριστές και καθαρές…ξέρω οτι το το bzzzzz αυτό είναι κάτι που το κυνηγάνε οι ουτίστες στη τουρκία - μήπως περάστηκε αυτός ο ήχος και στα σύνχρονα λαούτα; πάντως έκει μεγάλη διαφορά με ΟΛΑ τα πολίτικα λαούτα που έχω ακούσει ως σήμερα…
τώρα τι θα έλεγα για όλα αύτά άν δεν γνώρισα τη καταγωγή της λάφτας; ποιός ξέρει…
)
Και πάλι καλορίζικο και καλόπαιχτο φτου φτου αμάτιαχτο…