Η καταγωγή των ρεμπέτικων (II)

Ο πληθυντικός μεγαλοπρεπείας δεν μου ταιριάζει, τον έχουν «καπαρώσει» Βασιλιάδες και Βασίλισσες. Όταν (όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση) δεν παρεμβαίνω ως συντονιστής, εκπροσωπώ μόνο τον εαυτό μου και ο πληθυντικός ας εκληφθεί ως τοιούτος συμπαράταξης με τυχόν ελάχιστη μειοψηφία. Άρα, Αλεξίνοε, μη θεωρήσεις τον εαυτό σου υποχρεωμένο να παύσει, μπορείς άνετα να συνεχίσεις.

Τα δύο τελευταία μηνύματα είναι ίσως από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η σύνταξη - διατύπωση ενός κειμένου, υπερισχύει κατά πολύ του περιεχομένου - ουσίας του.
Είσαστε φοβεροί.
Πάμε λοιπόν παρακάτω χωρίς παύσεις!

Αγαπητέ Νίκο Πολίτη. Ομιλώ, προσωπικώς, σε σένα, εκ βάθους και κατόπιν σκέψεως (και ζητώ την επιείκεια των άλλων):
Είμαι πεπεισμένος ότι γνωρίζεις πολύ περισσότερα από μένα ή, τουλάχιστον, γνωρίζεις πολλά πράγματα που εγώ αγνοώ (στη μουσική).

Έστειλα (μεταξύ άλλων) ένα ‘ντοκουμέντο’ το οποίο θεωρώ εξεταστέο (#233). Το επαναλαμβάνω:

Αυτό, το σχολίασα ακροθιγώς και το έθεσα υπ’ όψιν όποιου ενδιαφέρεται και θέλει και μπορεί και έχει τον χρόνο κτλ… να το εξετάσει.
Ας μη πω τίποτε άλλο, περιττό…

Αν, αγαπητέ Αλεξίνοε, καταλήξουμε (εμείς ή κάποιοι άλλοι) κάποτε σε μία αποδεκτή από την πλειοψηφία κατάταξη, περιοδολόγηση και ταξινόμηση του Ελληνικού Αστικού Λαϊκού Τραγουδιού, αυτή θα περιλαμβάνει και μιαν υποκατηγορία όπου θα συγκαταλεχθούν το «Αμάν Ντόκτορ», το «Χαρικλάκι», το «Καναρίνι μου γλυκό» και δεκάδες άλλα παρεμφερή κομμάτια. Βεβαίως και δεν θα ονομάζεται «Ρεμπέτικα» η υποκατηγορία αυτή. Όμως, θα έχουμε αναιρέσει την αδυναμία μας (πράγμα απαραίτητο) και ίσως, μόνο ίσως, να έχουμε βρεί και την αιτία της, κάτι όχι απαραίτητο για μια γενικά αποδεκτή κατάταξη.

ρεμπέτης δεν θα πει υπόκοσμος και ρεμπέτικο το τραγούδι του’ η παραξήγηση
είναι σκόπιμη και βολική. την καλλιέργησαν εχθροί και [φίλοι].
ο βαμβακάρης στο τραγούδι του [όλοι οι ρεμπέτες στον ντουνιά]
έδωσε τον σωστό χαραχτηρισμό.
εγώ φτωχός γεννήθηκα
τον κόσμο έχω γυρίσει
μεσ’απ’τα φύλλα της καρδιάς
εγώ’χω μαρτυρήσει.
αυτός ήταν ο ρεμπέτης. ο ταλαιπωρημένος
ο αδικημένος ο κυνηγημένος…

…το ρεμπέτικο είναι ένα κομμάτι του πολιτισμού μας. και σαν τέτοιο πρέπει
να μελετηθεί στις ρίζες του και σε συσχετισμό με τις συνθήκες μέσα στις οποίες
αναπτύχθηκε. αυτή η μελέτη πρέπει να στηριχθεί στους ίδιους τους δημιουργούς του
που βρίσκονται στη ζωή.
κάτι τέτοιο δεν γίνεται [αφ’υψηλού] και γύρο από ένα στρογγυλό τραπέζι.
κι’ούτε από ανθρώπους που γνώρισαν το ρεμπέτικο μόνο από δίσκους, όση καλή διάθεση
και αν διαθέτουν.
εμείς δεν παίζουμε τον ρόλο του σωτήρα και αναβιωτή, θα ήταν τουλάχιστον επιπόλαιο.

απόσπασμα από. Ενας ρεμπέτης Γιώργος Ροβερτακης
του Τάσου Σχορέλη και Μίμη Οικονομίδη 1973

Θα πω ένα αστειάκι, το οποίο μπορούμε να πάρουμε και σοβαρά, σε σχέση με τη μελέτη, τον ορισμό και την ταξινόμηση:

Στο σχολείο η δασκάλα, πάνω από το Μητσάκ΄ … “Γου και Α;”, “Γα” απαντά ο Μητσάκης! “Του και Α;”, “Τα” λέει ο Μητσάκης! “Όλο μαζίίί;”, ρωτάει με ένταση για μιά ακόμη φορά η δακάλα. “Γατσούλα κυρία!”…

Αγαπητοί συνομιλητές και συντονιστές,
Γνωρίζω ότι η μεν χρήση της φιλοξενίας συνιστά ένδειξη σεβασμού η δε κατάχρηση, ένδειξη ασέβειας. Αλλά,… δεν γνωρίζω τα όρια μεταξύ χρήσης και κατάχρησης.
‘Αποσπώ’ λοιπόν την ‘πρόθεσή’ μου ως προς την χρήση και λέγω ότι (ελπίζω πως):
Γράφω κατά χρήσιν της φιλοξενίας. Εκδηλώνω δε τον σεβασμό μου, τηρώντας αυτά που γνωρίζω, εκ των συστατικών του: Παρρησία και μελέτη αυτών που λέγω.
Τώρα:
Νομίζω ότι η εξέταση της “περίφημης διάλεξης του Μ. Χατζηδάκη”, θα συμβάλει τα μέγιστα εις την κατανόηση της προέλευσης της συγκεκριμένης ιδέας που έχομε σήμερα για το ρεμπέτικο. Ο Χατζηδάκης, βεβαίως, δεν ορίζει την έννοια αυτή ούτε άμεσα ούτε σαφώς. Την θεωρεί γνωστή (πόθεν;) και την περιβάλλει με ασαφείς (κατά την γνώμη μου), δικές του εντυπώσεις. Επομένως η μελέτη της (ασάφειας της) διάλεξής του ίσως βοηθήσει την δική μας διασάφηση.
Η προηγούμενη παράγραφος, υπάρχει και στο μπλογκ που ακολουθεί:

Η περίφημη διάλεξη Μ. Χατζηδάκι

Πρέπει να πω ότι η αφορμή για τα κείμενα που θα γράψω εκεί, υπήρξε η συζήτηση εις τα πλαίσια αυτού, εδώ, του μπλογκ.

Αλεξίνοοε συνέχισε να γράφεις και να λες τις απόψεις σου. Μην ανησυχείς. Ίσως το συγκεκριμένο thread να έχει κουράσει. Όχι εσύ. Το Ρεμπέτικο Φόρουμ έχει δημιουργηθεί για να λέμε τις απόψεις μας. Είτε το κείμενο που γράφεις είναι πολύ μεγάλο είτε είναι δυο λέξεις. Δεν υπάρχει περιορισμός. Καλωσήρθες και από μένα στην παρέα.

Υ.Γ. Μπορείς να δημιουργήσεις και ένα Blog όπως σου έχουν προτείνει και άλλοι φίλοι με τα διάφορα θέματα που σε απασχολούν.

Ποία η καταγωγή της ιδέας που έχουμε περί του ρεμπέτικου;
Μήπως αυτή κατάγεται από διαλέξεις και βιβλία γραμμένα από ανθρώπους οι οποίοι ομιλούν αναρμοδίως;
Τί απομένει από την έννοια “ρεμπέτικο”, εάν απαλλαγούμε από ιδέες αυθαιρέτως πεποιημένες και επίπλαστες;
Και τί θα απέμενε, εάν μπορούσαμε να απαλλαγούμε από τις εντυπώσεις που μας παρέχουν οι υλοποιήσεις των ιδεών αυτών, που είναι αποτέλεσμα της εργασίας μεταρεμπετικών ή/και παραρεμπετικών καλλιτεχνών, δηλαδή ανθρώπων, που ασκούν την καλή τέχνη τους επί ενός ‘είδους τραγουδιού’ το οποίο αυτοί μεν ονομάζουν ρεμπέτικο, αυτό δε, απογίγνεται τοιούτο, κατόπιν της δικής τους παρέμβασης;
Ο Χατζηδάκης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου καλλιτέχνη (και όχι το μόνο).
Υπενθυμίζω ένα λογοπαιγνιώδες συμπέρασμα:
Το ερώτημα διά το ρεμπέτικο δεν είναι το:
Πόθεν κατάγεται;
αλλά, το:
Πώς κατά άγεται;
Προσθέτω δε την διευκρίνιση:
Όχι το ρεμπέτικο, ως είδος αλλ’, ως ιδέα

Τα ανωτέρω αποτελούν απόσπασμα από το #49 του νήματος με τίτλο:
Η περίφημη διάλεξη Μ. Χατζηδάκι

Εις αυτό το σχόλιο, στο τέλος, ‘εισάγεται’ ο όρος “Το χατζηδακικό ρεμπέτικο”.
Ο όρος, (νομίζω πως) μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμος… αλλά δεν (νομίζω πως) μπορώ να το εξηγήσω τώρα… δηλαδή, ερήμην ενός, εκπεφρασμένου, σχετικού ενδιαφέροντος.