Τα γραναζια εχουν παντα 48 δοντια για να τυπωνεται σωστα το τραγουδι,καποια γραναζια που εχω απο τον Αρμαο τα εχει κοψει στο χερι,τωρα πια για καλυτερη ακριβεια τα πηγαινουμε σε μηχανουργειο και κοβωνται με διαιρετη
4 «Μου αρέσει»
Κάποια από αυτά τα χαραχτηριστικά της η λατέρνα μάλλον τα κληρονόμησε από τους προγόνους του πιάνου, συγκεκριμένα από το όργανο που σήμερα αποκαλείται ‘φορτεπιάνο’.
2 «Μου αρέσει»
Γιά να δούμε αν κατάλαβα…
Αν αυτό παραπάνω σημαίνει αυτό που νομίζω, τότε οι χορδές και τα σφυράκια απέχουν από τα διπλανά τους 1,4 Χ 9 = 12,6 χιλιοστά = περίπου ενάμιση πόντο. Το 'πιασα; (Μου πήρε μερικές μέρες…) 
Δηλαδή σε κάθε τραγούδι, τα καρφάκια αυτού του τραγουδιού κινητοποιούν τα σφυράκια, και τα καρφάκια των υπόλοιπων οχτώ βρίσκουν αέρα;
1 «Μου αρέσει»
Ετσι ειναι. Αν παρατηρησεις τις φωτο απο τους κυλινδρους που ανεβασα,θα δεις οτι στον μπρουτζινο αξονα τους εχουν ενα πραγμα σαν σπειρωμα,αυτο ειναι 9 εγκοπες και οχι σπειρωμα που το συνολο τους ειναι 12,6 χιλιοστα… καθε εγκοπη ειναι και 1 τραγουδι. Με ενα ειδος κοιλου μαχαιριου ας το πουμε,ασφαλιζουμε την εγκοπη με το τραγουδι που θελουμε να παιξουμε και ετσι το πληκτρολογιο διαβαζει μονο τα καρφια που εχουν τυπωθει για την συγκεκριμενη εγκοπη και τα υπολοιπα 8 πιανουν αερα… Αυτες λοιπον τις 9 ξεχωριστες εγκοπες,ο Αρμαος τις ειχε κανει σπειρωμα ωστε να μπορει να βαλει ενα μακρας διαρκειας τραγουδι,μονο για τις αναγκες των ηχογραφησεων φυσικα!! με αυτον τον τροπο καταφερνε να υπερβει το μεγαλο προβλημα αυτου του οργανου που ειναι ο χρονικος περιορισμος!!!
4 «Μου αρέσει»
Τις προάλλες έκανα διάφορες διαδρομές ποδαράτες στο κέντρο του Ηρακλείου, πρωί προς μεσημέρι. Σ’ έναν πεζόδρομο, κάθομαι σ’ ένα παγκάκι να κάνω διάλειμμα. Ακούω μια λατέρνα. Τσιτώνω το αφτί. Ερχόταν από έναν κάθετο, επίσης πεζόδρομο, και είχε σταθεί σ’ ένα σημείο που δεν το έβλεπα γιατί ήταν πίσω από τη γωνία αλλά εντοπιζόταν με το αφτί. Μετά από λίγο ο ήχος άρχισε να πλησιάζει, σταμάτησε προς στιγμήν στη μέση του τραγουδιού, ξαναξεκίνησε πλησιάζοντας ακόμη, και τελικά ξεπρόβαλε στη γωνία κι έστριψε προς τον δικό μου πεζόδρομο.
Άρχισα να ψάχνω τις τσέπες μου για οβολούς, ενώ ο λατερνατζής με πολύ αργό βήμα πέρναγε μπροστά μου. Τον συνόδευε η γυναίκα του, σε ρόλο ταμία. Της έκανα ένα νεύμα, ήρθε, πήρε τον οβολό. Ευχαρίστησαν κι οι δύο.
Χάζευα τη λατέρνα, που ήταν ολόκληρη σκεπασμένη με χρωματιστά πανιά κι από πάνω δειάφορες εικόνες. Είχε και μία επιγραφή: «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο - Ο Πολύτεκνος». Ωραία, σκέφτηκα, πάνε κάπου χρήσιμα τα ψιλά μας.
Όμως, έχοντάς την ακριβώς μπροστά μου, παρατήρησα πως κάτι δε μου πήγαινε καλά με τη φωνή της. Κάτι που δε γινόταν αντιληπτό πιο πριν, που ήταν πίσω απ’ τη γωνία και ο ήχος έκανε διάφορα ταξίδια μέχρι να φτάσει σ’ εμένα.
Αποφάσισα να τους πάρω διακριτικά από πίσω. Κάθε τόσο ο λατερνατζής την ανέβαζε ή την κατέβαζε από τα πεζοδρόμια (αν και πεζόδρομος, έχει πεζοδρόμια που έχουν μείνει από παλιότερα που ήταν αμαξιτός, αλλά δεν είναι πια τόσο ψηλά) κι εκεί ήταν που σταμάταγε και μετά ξαναξεκίναγε το τραγούδι. Είναι λογικό ότι δεν μπορείς να σμπρώχνεις και ταυτόχρονα να γυρνάς τη μανιβέλα, αλλά δεν είναι και πολύ μουσική συμπεριφορά να διακόπτεις και να ξαναρχίζεις το τραγούδι. Όμως δεν ήταν αυτό το πρόβλημα. Ήταν η τζούφια ποιότητα του ήχου.
Αντίθετα από το ηχόχρωμα, ο ρυθμός ήταν απολύτως άψογος. Αυτό…
…έλειπε τελείως. Θυμήθηκα τα βίντεο σ’ αυτό εδώ το νήμα, με τον κ. Νασιόπουλο να κάνει την κυκλική κίνηση σε εντελώς σταθερή ταχύτητα. Συνειρμικά, άρχισα να θυμάμαι τη συζήτηση και ό,τι άλλο έχω ακούσει για λατέρνες, λατερνατζήδες, σταμπαδόρους και κυλίνδρους. Δεν είχα ξανακούσει λατέρνα στο Ηράκλειο. Πού πάει αυτός για σταμπαδόρο και επισκευές; Δεν μπορεί να υπάρχει σταμπαδόρος για μία μοναδική λατέρνα σ’ ολόκηρη την πόλη.
Κοίταξα τη μανιβέλα: καμία σχέση με τη χαρακτηριστική κίνηση του κ. Νασιόπουλου, ετούτος εδώ δεν κράταγε κανένα ρυθμό. Αλλά η μουσική δεν τον υπάκουε, έμενε σταθερά ρυθμική.
…Μην τα πολυλογούμε, δεν ήταν λατέρνα. Ούτε φιλότιμο (για φτώχεια δεν ξέρω). Ήταν κάποιου είδους συσκευή με μπ3 και ηχείο, μεταμφιεσμένη σε λατέρνα. Κρίμα τα όβολα. Και φυσικά, άγνωστο αν όσο είναι λατερνατζής, άλλο τόσο είναι και πολύτεκνος…
Μα τι ντροπή όμως!
Μεταμφιεσμένη σε λατέρνα δεν ήταν. Ήταν σίγουρα γνήσια παλιά λατέρνα που δεν δουλεύει πιά αλλά, και να δουλεύει, κανείς πλέον, ειδικά εκτός Αθήνας / Θεσ/κης, δεν ξέρει αλλά ούτε και έχει την όρεξη να την δουλέψει, να τη σταμπάρει, να την κουρδίσει κλπ. κλπ. κλπ. ΜΡ3 και ηχείο σίγουρα είχε αλλά από ποιότητα ήχου… μας την περιέγραψες! Και το πιθανότερο είναι να της λείπουν εντελώς και τα αρχικά εντόσθια (κύλινδρος, μηχανισμοί, χορδοστάτης κλπ,) κάτι που βεβαίως κάνει και πολύ ευκολότερη τη μεταφορά της. Ε, 2024 έχουμε, τί να περιμένεις;
Μπορεί και να ήταν κουφάρι αληθινής λατέρνας. Αλλά μπορεί να ήταν και χαρτόκουτα…
Αυτό, αν τον ξαναδείς, είναι ευκολότατο να διαπιστωθεί: Η ποιότητα της ζωγραφιάς θα το επιβεβαιώσει ή διαψεύσει (αν και, βέβαια, μπορεί τα γνήσια πανιά παλιάς λατέρνας να κοτσαρίστηκαν πάνω στα χαρτόκουτα, αλλά αυτό θέλει μεράκι, που δεν φαντάζομαι να υπάρχει…).
Δε φαινόταν τίποτα! Είχε πανιά, κι από πάνω κρεμασμένες ζωγραφιές.
Οι λατέρνες συνήθως είναι υπερφορτωμένες με διάφορα, γι’ αυτό λέμε «στολίστηκε σαν λατέρνα». Επομένως όταν έχεις δει λατέρνα, αλλά χωρίς πολύ κριτικό μάτι, δε σου κάνει εντύπωση ότι στη συγκεκριμένη, μέσα σ’ όλη την υπερφόρτωση, δε διακρινόταν πουθενά το ξύλο του ηχείου. Αλλά απ’ τη στιγμή που ο τζούφιος, φτενός ήχος μ’ έβαλε σε υποψίες, το παρατήρησα κι αυτό, μαζί με τον ρυθμό περιστροφής που δε συμφωνούσε με τον ρυθμό της μουσικής.
Οι λατερνατζήδες, όπως ήδη σημειώθηκε, συνήθως τον ψιλοχάνουν τον ρυθμό. Κάποιοι πολύ καλοί τον κρατούσαν σωστά. Αυτοί οι λίγοι καλοί θα ήταν που έχουν ηχογραφήσει και σε δίσκο. Δεν πρέπει να είναι και πάρα πολλές οι ηχογραφήσεις λατέρνας. Αυτός λοιπόν μάζεψε μερικές που να είναι από αυτούς τους καλούς, τους ρυθμικούς (αφού από τους κακούς δεν υπάρχουν έτσι κι αλλιώς). Αλλά ούτε αυτό -τον άψογο ρυθμό, σε αντιδιαστολή προς τον συνήθως κουτσό- θα το παρατηρούσα από μόνος μου.
Edit: Έτσι για την ιστορία, έπαιζε το Αγάπη που ‘γινες και μετά το Γαρύφαλο στ’ αφτί. Μάλιστα σκεφτόμουν κιόλας: για φαντάσου, αυτά θα τα έπαιζαν οι λατέρνες από τότε που πρωτοβγήκαν, γιατί ήταν τα επίκαιρα σουξέ. Τώρα τα παίζουν επειδή είναι ρετρό!
Ε, χαρτόκουτα είναι. Αντε, το πολύ πολύ, κόντρα πλακέ ή σανίδια…
Αυτό το αρθράκι δεν είναι κακό:
Υπάρχει εξαιρετικό βιβλίο για τη λατέρνα, που όμως δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να το βρώ. Δεν θυμάμαι όμως να αναφέρει κάτι για “la torno” που βεβαίως δεν μπορεί να σημαίνει “αυτό που γυρίζει”, κι ας μην ξέρω Ιταλικά. Άχ, αυτή η μάστιγα της παρετυμολογίας…
Tελικά βρήκα κάτι: la torno σημαίνει “το γυρνάω πίσω”, το επιστρέφω. Roberta, pardonna mi, ritorno vicino a me, που λεγανε και τα ιταλιάνικα τραγουδάκια δεκαετίας ΄60… Καμμία λοιπόν σχέση με περιστροφή.
Ιδιαίτερα καλό, πάντως, δεν είναι:
“Ο Turconi ασχολιόταν με το κατασκευαστικό κομμάτι ενώ ο Αρμάος με την καταγραφή, δηλαδή το “σταμάτημα” των τραγουδιών.”
Ναι, μόνο που έπρεπε να γράψει “σταμπάρισμα”, όχι σταμάτημα. Δεν σταματιούνταν τα τραγούδια με την καταγραφή στον κύλινδρο…
Ritorno επιστρέφω, γυρίζω
Σκέτο torno στρέφω, άρα και πάλι γυρίζω (la torno = «τη γυρίζω» )
Το αν στέκει όντως αυτή η ετυμολογία της λατέρνας δεν το ξέρω, αλλά η σχέση ανάμεσα στο να γυρίζεις-επιστρέφεις και να γυρίζεις-περιστρέφεις δεν μπορεί να υπάρχει μόνο στα ελληνικά.
Αντίστοιχη ετυμολογία υποθέτω έχει και ο τόρνος, αυτό που γυρίζει / περιστρέφεται - αλλά να μην μπαίνω στα χωράφια του Περικλή.
Κρίμα για την παλιά λατέρνα, λογικά θα πήρε το κουφάρι χωρίς τα εντόσθια και έβαλε το ηχειάκι. Είναι λύση ανάγκης, δεν θέλω να κατηγορήσω τον άνθρωπο που πρέπει να βγάλει ένα μεροκάματο.
Παρεπιμπτόντως, έξω από κάποιο διασκεδασάδικο του Ψυρρή υπάρχει παροπλισμένη ως τουριστική ατραξιόν η λατέρνα της ταινίας “Λατέρνα φτώχεια και φιλότιμο”…
lanterna= λύχνος, lantern στα αγγλικά, linterna στα ισπανικα
Παροτι η λεξη δεν ειναι ελληνικη δεν χρησιμοποείται για την ονομασία του οργανου σε άλλες γλωσσες νομίζω
ο Pombia (ισπανός) πούλαγε pianos mecanicos
Μάλλον πρόκειται για κάποια παρερμηνεία λέξης που πηρε αυτόνομα το δρόμο της σε ξένη γλώσσα
τωρα που το σκέφτομαι, πιθανών να ήταν όνομα τραγουδιου στον κυλινδρο: το όργανο που παίζει την λιντέρνα…
τα οποία έγραφαν επάνω ΡΟΜΒΙΑ, εξ ου και η Ρομβία.
Όχι. στρέφω = κάνω στροφή, συνήθως μέχρι 180 μοίρες (για κάποιους εν ενεργεία πολιτικούς, μέχρι και 360 μοίρες, αν βέβαια θέλουμε μεγαλύτερη στροφή…). Η λατέρνα στριφογυρίζει, δηλαδή περιστρέφεται. Άλλο στρέφω, άλλο περιστρέφω, άλλο περιστρέφομαι.
Μια και μιλάμε για την λατέρνα, ο λατερνατζής Θεόδωρος Νερατζάνης στον οποίο είναι αφιερωμένη η εκπομπή
[: παραθέτω πιο κάτω λινκ]
πρέπει να είν αι ο γνωστός Ρίκος, για τον οποίο υπάρχει αναφορά και σε παλαιότερη συζήτηση στο φόρουμ. Έχει ενδιαφέρον να τον ακούσουμε:
1 «Μου αρέσει»