Αρβανίτες και η μουσική τους επιρροή

γεια σας με λενε Βαγγελη και ειμαι Αρβανιτης.
Σπουδαζω στην Ιταλια και ειχα την τυχη να γνωριστω
με ομογλωσσους μου Ιταλους(Καλαβρια,Σικελια,Απου-
λια,Αλβανους,Βουλγαρους και Ρουμανους.Επειδη ασχο-
λουμαι με την μουσικη ερασιτεχνικα,κατα την συναναστροφη μου με τους εν λογω,παρατηρησα απολυτη σχεδον ταυτιση(μελος,θεματολογια}με τους
Αλβανους ενω με τους υπολοιπους ως επι το πλειστον
θεματολογικη πραγμα που μου επιβεβαιωσε το δυσαφο-μοιωτο του “αγυριστου,αρβανιτικου κεφαλιου”(τεστα
καλαμπρεζε, λενε οι Ιταλοί,γκλαβα αλμπανσκα οι Βου
λγαροι σε πληρη αντιστοιχια με τις ελληνικες ρη-
σεις).
Θα ηθελα λοιπον να μαθω κατα ποσο αυτος ο “δυσαφομοι
ωτος” πληθυσμος ,ο οποιος κατεκλυσε τον ελληνικο
ηπειρωτικο χωρο (φτανοντας μεχρι τη Μανη) και εν
μερει τον νησιωτικο, συνεβαλε στο μουσικο τοπιο
της ελληνικης μουσικης παραδοσης.

Ενδιαφέρον θέμα, αλλά δεν έχω δεί κάτι σχετικό ποτέ. Η σκέψη ΄που κάνω, είναι ότι μπορεί να δώσει, αυτός που έχει. Στη βάση αυτή, πρέπει να ψάξεις, ποιά είναι η μουσική παράδοση αυτής της αρβανιτιάς, ποιά μουσική είχαν, που δεν ανήκει σε άλλους ως δημιούργημα… Λίαν νεφελώδες το σκεπτικό, αλλά και το τοπίο… Ψάξε κατά τα μέρη της μουσικολογικής - ιστορικής έρευνας.
ΛΑΜ

Γεια σου Βαγγέλη

Εδώ είναι το link για ένα περιοδικό που μπορεί να σε ενδιαφέρει, παρόλο που δεν είναι για τη μουσική:

http://www.geocities.com/albanohellenica/

Κατά συμπτωση, ξεφύλλισα κάτι παλιά τεύχη του περιοδικού “Ντέφι” και βρήκα μια συνεντεύξη με το μπουζουξή Θύμιο Στουραϊτη. Ο αρθρογράφος κάνει μια αρκετά εκτενές εισαγωγή για την καταγωγή του Στουραϊτη, που τυχαίνει να είναι Αρβανίτης!

Σ’ ένα άλλο τεύχος ο Κώστας Βίρβου μιλαέι για τους βλάχους “της Τρικαλινής Σχολής του Λαϊκού τραγουδιού” (Καλδάρας, Μπακάλης, Βίρβος, Κολοκοτρώνης, ακόμα και ο Τσιτσάνης, πάντα κατά τον Κ.Β.) και την επιρροή τους στο ελληνικό τραγούδι. Κάνει και την εξής ενδιφέρουσα παρατήρηση:

“Έχω τη γνώμη ότι δεν πρέπει να είναι τυχαίο ότι η “Συννεφιασμένη Κυριακή” και το “Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι” των Τσιτσάνη, Καλδάρα αντίστοιχα, στα μοτίβα τους φαίνεται έκδηλη η επιρροή από βλάχικα τραγούδια. Πρέπει τελειώνοντας να σημειώσω ότι οι γύφτοι που κατοικούν στα Τρίκαλα και που στο σύνολό τους είναι οργανοπαίχτες μιλούν βλάχικα.”

Στην τελευταία ανάλυση είναι δύσκολο να πεις πόσο μεγάλη σημασία έχει η καταγωγή ενός καλλιτέχνη, ειδικά όταν δουλεύον όλοι λίγο-πολύ στο ίδιο είδος…θα έπαιζε το μπουζούκι του αλλιώς ο Στουραϊτης αν δεν ήταν αρβανίτης; Από την άλλη, το θέμα της συμβουλής των αρβανιτών, βλάχων, τσιγγάνων και άλλων στο ελληνικό τραγούδι είναι ενδιαφέρον.

Π.χ., ήξερα ότι ο Μανώλης Αγγελόπουλος είναι τσιγγάνος (ή Ρομ, όπως λένε οι politically correct!;-)), αλλά αργότερα έμαθα ότι πάρα πολλοί από τους καλύτερους οργανοπαίχτες στο δημοτικό και λαϊκό τραγούδι είναι Ρομ επίσης, και σίγουρα αυτό θα είχε κάποια επιρροή στη μουσική που παίζανε.

Εύα

…χμ, φαίνεται πως κοιμάμαι όρθια! Ο άνθρωπος λέγεται Κώστας Βίρβος, και ο Αγγελόπουλος συγχωρέθηκε προ πολλού…ώστε “ήταν τσιγγάνος” (ή γύφτος όπως τον λέγανε).

Εύα

Όπως λέει κι ο ΛΑΜ, το θέμα έχει πολύ ενδιαφέρον, ιδιαίτερα γιά το ρεμπέτικο, κι απ’ ό,τι ξέρω δεν έχει γίνει ως τώρα καμιά σοβαρή δουλειά. Από τη μεριά μου, έχω εντοπίζει δυό-τρία στοιχεία ενδιαφέροντος (που “άπτονται” του ρεμπέτικου) και τα παραθέτω:

  1. Η “μπέσα” με την έννοια του άγραφου νόμου τιμής και της αυτοδικίας (βεντέτα) είναι βασικό στοιχείο της Αλβανικής κουλτούρας. Στην Ελλάδα, και κυρίως στον χώρο των λιμανιών και του περιθωρίου, η μπέσα πήρε τη μορφή του (προφορικοΎ λόγου τιμής, και της “ταξικής” αλληλεγγύης αν μπορεί το λούμπεν θα θεωρηθεί τάξη. Χωρίς τη μπέσα, δε μπορούμε όχι μόνο να κατανοήσουμε το ρεμπέτικο, αλλά ούτε και να καταλάβομε τη συναδέλφωση προσφύγων και περιθωρίου μετά το 22, και το θαυμαστό πράγμα που προέκυψε απ’ αυτό το περιθώριο. Στη Σικελία, η μπέσα πήρε τον χαρακτήρα της “ομερτά”, δηλαδή του όρκου σιωπής, που μοιάζει με την ταξική αλληλεγγύη των Ελλήνων. Και κάτι ακόμα: Το “Τραγούδι του Νεκρού αδερφού”, που λέγεται και “Ο όρκος του Κωσταντή”, έχει πάμπολλες παραλλαγές σε πολλές γλώσσες. Η Αρβανίτικη και Σιτσιλιάνικη εκδοχές, έχουν τον τίτλο “Ι μπέσα ι Κοσνατντίου”.
  2. Πρέπει να μελετηθούν οι Αρβανίτικες και Ελληνικές “μάγκες” του βουνού, στα χρόνια της Ελληνικής επανάστασης, και η μέσα που τις ένωνε, που έκανε π.χ. τον Κολοκοτρώνη να ελευθερώσει στην Τροπολιτσά τη “μάγκα” του συντρόφου του Αρβανίτη, που πολεμούσε με τους Τούρκους!
  3. Ο Μάρουλλος Ταρχανιώτης, γεννήθηκε στην εξορία της Ιταλίας μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Είναι γνωστός ως “λατινιστής” ποιητής, που συγκρούστηκε με τον “δημοτικιστή” ʼντζελο Πολιτσιάνο και τούφαγε και τη γκόμενα, Αλεσσάντρα Σκάλα. Μιλάμε γιά τη δεκαετία 1490-1500 όπου και συνέβησαν στη Φλωρεντία όλα τα κοσμοϊστορικά γεγονότα που γεννήσαν τον Δυτικό Ουμανισμό. Ο Μάρουλλος λοιπόν, ήταν και επαναστάτης πολεμιστής, και ήρθε στα μέρη μας να πολεμήσει τους Τούρκους πλάϊ στον Σκεντέρμπεη (Καρυώτη). Από τότε, οι Αλβανοί τον θεωρούν δικό τους, αλλά δεν πειράζει.

Οι μεταπολεμικοί μουσικοί δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα απ’ την καταγωγή τους, αλλά κύρια προσαρμόζονται στην κατάσταση που επικρατεί. Ετσι, μουσικοί όπως ο Στουραϊτης, που αναφέρθηκε πιο πάνω, ο Ανέστος Αθανασίου (Ρομ), ο Δημήτρης Φράτης (Αρβανίτης) δεν πρόσθεσαν κάτι με βάση την καταγωγή τους ή καλύτερα η “δράση” τους δεν επηρεάστηκε -σημαντικά- απ’ την καταγωγή τους.
Τα παραπάνω δεν ισχύουν για τα μέλη μεγάλων μουσικών οικογενειών (π.χ. οι Χαλκιάδες), όπου η τέχνη μεταφέρεται από πατέρα σε γιο, μαζί με τα ιδιώματα που περιέχει. Βασικό ρόλο παίζει το ότι οι μεγάλες μουσικές οικογένειες-ομάδες είχαν τη δυνατότητα να προσαρμόζουν στη διάρκεια του χρόνου αρκετά πράγματα στα μέτρα τους κι όχι μόνο να προσαρμόζονται.
ΑΝ

ΥΓ. Μερικοί απ’ τους βασικούς εκπροσώπους των πιο γνήσιων (όπως θεωρούνται) εκφράσεων του πολιτισμού μας έχουν αρβανίτικες ρίζες. Π.χ. ο μεγαλύτερος τραγουδιστής του δημοτικού μας τραγουδιού, Γιώργος Παπασιδέρης.

Και ο Αλέκος Δήμου έχει τραγουδήσει με στίχους στα Αρβανίτικα, και τα έχω ακούσει. Δεν ξέρω αν είναι αρβανίτης. 'Ισως και να είναι, αν κρίνω από τη φυσικότητα της προφοράς. Τον άκουσα σε δημοτικά τραγούδια.
ΛΑΜ

Ξανανοίγω ένα παλιό topic που άνοιξε πριν δύο χρόνια ο Vagos, κι ελπίζω να είναι ακόμα μαζί μας.

Βρίσκομαι σε μιά κρίσιμη φάση της έρευνας, και ψάχνω γιά πληροφορίες σχετικές με τα Αρβανίτικα (και τα Αλβανικά) τραγούδια. Ξέρω ήδη πως το όργανό τους ήταν ο δίχορδος ταμπουράς που λέξεται ικιτελλί ή τσιφτελλί. Το ερώτημα είναι: Ξέρει κανείς κάτι γιά τα τραγούδια αυτά, μετά το 1832, και μάλιστα στην Αθήνα, την εποχή που ο Μακρυγιάννης είχε τον 12χορδο (3x4) ταμπουρά τους;

Επίσης: Οι ως τώρα δημοσιευμένες πληροφορίες, μιλάνε γιά πρώτη εμφάνιση του μπουζουκιού γύρω στο 1880. Τότε πως γίνεται, και ο Λεωνίδας Γάϊλας, πρώτος οργανοποιός της Αθήνας (1834), δημιουργός του ταμπουρά του Μακρυγιάννη, χαρακτηρίζεται ως “κατασκευαστής μπουζουκιών”;

Παρακαλώ, αν κανένας ξέρει κάτι παραπάνω, ας μας το πει…

Φ.Χ.Ψ. (Φέρρης Χαμένος στο Ψάξιμο).

Κώστα καλημέρα.

Έχεις υπ όψη σου α) Κώστα Μπίρη, Αρβανίτες, Μέλισσα και β) Θανάση Αρβανίτη, Ανθολογία αρβανίτικων τραγουδιών της Ελλάδας, Κέντρο μικρασιατικών σπουδών; Σίγουρα κάποιες πληροφορίες περιέχουν και τα δύο. Αν θέλεις, μπορώ να σου τα δανείσω.

Ειδικά ο Θανάσης Μωραϊτης, συνεργάτης του κέντρου, είναι καλός γνώστης της αρβανίτικης μουσικής. Τηλέφωνο του κέντρου 323 9225.

Το μπουζούκι πάντα υπήρχε στην Ελλάδα με αυτή την ονομασία, παράλληλα με την ονομασία ταμπουράς, γιογγάρι και άλλες. Ο στίχος «η μιά βαρεί τον ταμπουρά κι η άλλη το μπουζούκι» δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να εντοπίσω από πιό τραγούδι προέρχεται αλλά σίγουρα είναι πρό 19ου αιώνα. Επίσης, απο κερκυραϊκό στίχο «Έχουν μπουζούκια και βιολιά, ολημερίς σονάρουν» ή και «λάλα καημένε τάμπουρα, πές το και σύ μπουζούκι» ή ακόμα «βουζούκι μου γλυκόφωνο, για δεν βαρείς γιομάτα» και άλλα. Σχετικές πληροφορίες στου Φοίβου Ανωγιαννάκη «Λαϊκά όργανα» και
Σταύρου Καρακάση «Ελληνικά μουσικά όργανα».

Γεια σου Κώστα,

Έψαξα στο Google και βρήκα την έξης ιστιοσελίδα που μπορεί να σε ενδιαφέρει:

http://www.mdw.ac.at/ive/emm/ahmedaja.htm

Όπως βλέπεις, ο παραπάνω ερευνητής έχει γράψει για την Αρβανίτικη μουσική και στα γερμανικά και στα αγγλικά. Έχει γράψει ειδικά για το cifteli:

2003a. Ciftelia. In Enzyklopaedie des europeischen Ostens

Αν του γράψεις, είμαι σίγουρος ότι θα μπορέσει να σε βοηθήσει στην έρευνά σου!

ahmedaja@mdw.ac.at

Καλή δουλειά!

Εύα

>Αν του γράψεις, είμαι σίγουρος ότι θα μπορέσει >να σε βοηθήσει στην έρευνά σου!

…είμαι σίγουρη, βέβαια, καθότι γυναίκα!:wink:

Eva

Ευχαριστώ Εύα, Νίκο, γιά τη γρήγορη ανταπόκριση.

Θα ξαναδιαβάσω τα βιβλία του Μπίρη και του Αρβανίτη, μήπως και βρω κάτι καινούργιο από την καινούργια μου οπτική. Ίσως πάρω τηλέφωνο και τον Θανάση, που είναι φίλος μου. Όμως το ενδιαφέρον μου αυτή τη στιγμή, δεν πάει τόσο στη στιχουργική, όσο στις μουσικές ιδιοτυπίες των τραγουδιών, σε σχέση με τον δίχορδο ταμπουρά.

Πάντως χαίρομαι που δεν ανέφερες τον Κόλλια, γιατί αυ΄τουνού η σύγχιση γιά τους Αρβανίτες ήταν απείρως μεγαλύτερη από του Πετρόπουλου γιά το ρεμπέτικο, χωρίς να έχει την αξία των ανακαλύψεων που προτείνει ο δεύτερος.

Θα ψάξω σήμερα, Εύα, και στο site που μου υπέδειξες, είμαι σίγουρος πως θα βρω ενδιαφέροντα πράγματα.

Όσο γιά το μπουζούκι, νομίζω πως εκφράστηκα λάθος. Το 1880, αναφέρεται από πολλούς ότι η λέξη “μπουζούκι” αναφέρθηκε ως προς αυτό το πρώτο αχλαδόσχημο μπουζούκι, που τότε -κατά τα λεγόμενα- εμφανίστηκε σ’ αυτή τη μορφή. Σαφώς και η λέξη υπάρχει από παλιά, και εγώ υιοθετώ την άποψη του Νίκου Φρονιμόπουλου, πως προέρχεται από την Περσική λέξη “μποζόργκ”, που έγινε στ’ αραβικά “μπόζοκ”. Όμως, ξέρομε μήπως σε ποιά παραλλαγή του ταμπουρά ανεφέρονταν ο όρος μπουζούκι ή βουζούκι, πριν το 1880; Και τι όργανο εννοούν όταν λένε πως ο Γάϊλας (1834) ήταν κατασκευαστής “μπουζουκιών”;

Ευχαριστώ και πάλι.

Ποιές είναι οι απόψεις που είχε αυτός ο Κόλλιας για τους Αρβανίτες? Έχω γενικά ενδιαφέρον να μάθω κάτι για τους Αρβανίτες στην εποχή του Όθωνα, λίγο πριν και λίγο μετά περίπου. Ευχαριστώ πολύ!

Κώστα Φέρρη, ο Κόλλιας . . . άστα καλύτερα!

Όσο για το μπουζούκι, είναι πολύ δύσκολο σήμερα να βρής άκρη. Ψάχνουμε μιά εποχή που οι εικαστικές προσλαμβάνουσες ήταν από ελάχιστες ως ανύπαρκτες, η σημερινή επιστημονική προσέγγιση (η όποια, τελοσπάντων) άγνωστη και η σύγχυση έντονη. Άλλος το λέει μπουζούκι, άλλος ταμπουρά, άλλος λαβούτο, άλλος κι εγώ δεν ξέρω τί. Οι περιγραφές είναι βαθύτατα ασαφείς, οι συνοδευτικές εικόνες συχνά μπερδεύουν αντί να διαφωτίζουν. Γά**σέ τα! Ονειρεύομαι μία εξέλιξη της τεχνολογίας όπου θα μπορούμε να επικοινωνούμε με το πνεύμα των πριν από εμάς και να αντλούμε πληροφορίες, που είμαι σίγουρος ότι δεν χάθηκαν αλλά ακόμα ταξιδεύουν κάπου στο σύμπαν.

Για να επιστρέψουμε στον πραγματισμό, δεν μπορώ εύκολα να θεωρήσω ότι υπήρχαν ιδιοτυπίες άξιες λόγου σε σύγκριση με ότι ξέρουμε για άλλους λαούς (κυρίως Έλληνες) της περιοχής. Πολιτιστικά σύνορα δεν υπήρχαν και η μόνη διαφορά είναι ότι στην Αλβανία σίγουρα δεν ήταν το κέντρο της μουσικής και γενικότερης παιδείας. Άρα πρέπει να υιοθετούσαν ότι κατόρθωνε να φτάσει σε αυτούς, στο μέτρο που μπορούσαν βέβαια. Ειδικά στην αυλή του Αλή πασά πάντως, υπήρχε μεγάλη πολιτιστική (και γενικότερη) άνθηση που σίγουρα μεταφυτευόταν και αυτή στην γύρω περιοχή. Τα Γιάννενα επικοινωνούσαν με Κων/πολη σαν να υπήρχε απευθείας αεροπλάνο με συχνά δρομολόγια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Παλαμάς έγραψε για «γιαννιώτικα, σμυρνέϊκα, πολίτικα μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα». Και μην ξεχνάμε, τα Γιάννενα ήταν εκείνη την εποχή «αρβανιτιά».

Σόρρυ Μάρθα, έστειλα το μήνυμά μου πριν δώ το δικό σου. Το (ογκωδέστατο) βιβλίο του Κόλλια (“πρωθυπουργός” της πρώτης Εθνικής Κυβερνήσεως επί Χούντας και Αρβανίτης) είναι ελληνοκεντρικό και χωρίς καμμία επιστημονική υπόσταση, δεν αξίζει να το ψάξεις. Πολύ καλό είναι του Μπίρη (δες παραπάνω) αλλά πραγματεύεται το θέμα των εποικισμών Αλβανών στον ελληνικό χώρο γενικά, όχι μόνο επί Όθωνα. Κάτι ειδικότερο δεν έχω να συστήσω.

Νίκο, στην αρχή δεν κατάλαβα καλά ποιοί είναι αυτοί διάβαζοντας διηγήσεις ξενών ταξιώτων τότε στην Ελλάδα. Δεν ψάχνω βιβλία, μόνο κάποιες γενικές πληροφορίες, για παράδειγμα για τον πληθυσμό της Αθήνας τότε, για να μην έχω μόνο στοιχεία Γερμανών (της εποχής) που είναι πολύ ενδιαφέρον, αλλά στην άλλη πλευρά νομίζω ότι έχεις απόλυτο δίκιο, τότε δεν κατάλαβαν πολύ σωστά αυτά που έβλεπαν. Για παράδειγμα λένε “Zither” και δεν ξέρουμε αν πραγματικά είδαν σαντούρι ή κανονάκι. Και γράφουν λύρα και έχουν στο μυαλό τους την αρχαιότητα…

Σπεύδω να διορθώσω ένα λάθος μου: άλλος ο Κωνσταντίνος Κόλλιας, πρώτος “πρωθυπουργός” της χούντας και άλλος ο Αριστείδης Κόλλιας, συγγραφέας του βιβλίου που αναφέρεται παραπάνω, άρα και ατυχής η συσχέτιση των δύο ονομάτων.

Μάρθα, τις πληροφορίες που θέλεις μόνο από έγκυρα βιβλία θα τις βρής. Έχεις πρόσβαση στην «Ιστορία του ελληνικού έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών»; Εκεί, στον τόμο ΙΓ σίγουρα θα βρείς τα περισσότερα από αυτά που ψάχνεις. Στο πανεπιστήμιο του Μονάχου πρέπει να υπάρχει αυτή η έκδοση. Έχοντας για πηγές απευθείας τα κείμενα ξένων ταξιδιωτών θα την πάθεις όπως και οι ίδιοι οι ταξιδιώτες που ακριβώς, πολλά έβλεπαν, λίγα καταλάβαιναν. Άσε πιά τις εικονογραφήσεις, ιδίως αν δεν έγιναν από τον ίδιο τον ταξιδιώτη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Θα δείς χαρακτηριστικούς τύπους Ευρωπαίων χωρικών π.χ. να παίζουν άσκαυλο, με λεζάντα «Έλλην χωρικός», χωριά και πολιτείες με ρωμανικά ή γοτθικά κτίρια και πολλά τέτοια. Ο φουκαράς ο ζωγράφος, βλέπεις, που του ανέθεσαν την εικονογράφηση ποτέ του βέβαια δεν είχε δεί Έλληνες χωρικούς ή τις κατοικίες τους.

Έτσι είναι, Νίκο, μόνο ποπυ τώρα τελευταία έχει γίνει μιά φοβερή δουλειά από τον Νίκο Φρονιμόπουλο, τον οργανοποιό που έκανε την “αναπαλαίωση” του τεμπουρά του Μακρυγιάννη, και ανακάλυψε τον πρώτο οργανοποιό της Αθήνας (1834), ενώ ο Ανωγειανάκης αναφέρει ως πρώτο ρον Βελούδιο, 1862 αν θυμάμαι καλά. Ο Νίκος όμως έκανε μιά… πανεθνική έρευνα γιά την εξέλιξη της πανδουρίδας, που έφτασε ως το μαντολίνο από τη μιά, και το τζουρά σαζ των Τούρκων που είναι ο δικός μας μπαγλαμάς, ενώ το μπαγλαμά σαζ είναι ο δικός μας τζουράς…

Όσο γιά τους Αρβανίτες, Μάρθα, είναι Έλληνες του Βορρά που κατά πάσαν πιθανότητα κατάγονται από τους Ιλλύριους, έχουν ισχυρή εθνική συναίδηση, και πρωτοστάτησαν στην Ελληνική επανάσταση -όπως άλλωστε πολλοί από τους άλλους Έλληνες είχαν επαναστατήσει μαζί με τον Σκεντέρμπεη.

Οι Αλβανοί της Αλβανίας, πιθανόν να κατάγονται κι αυτοί από τους Ιλλύριους, αλλά δεν ΟΜΙΛΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ, (πράγμα εξαιρετικά σημαντικό γιά νάσαι Έλληνας, και κυρίως δε έχουν Ελληνική εθνική συνείδηση.

Η σημασία της Αρβανιτιάς, είναι ότι έφεραν και μετάδωσαν τον θεσμό της “μπέσας”, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από το “Κανούνι” που δεσμεύει τους Αλβανούς.

Οι ξένοι περιηγητές, που δεν καταλαβαίνουν τίποτα από τους χαρακτήρες μας, τους λένε Αρναούτηδες.

Και μην ξεχνάμε, πως η φουστανέλλα είναι δική τους εφεύρεση.

Κώστα, η λέξη Αρναούτηδες μόνο τούρκική λέξη είναι. Άλβανοι, Αρβανίτες κτλ στην αρχή σημαίναν άκριβώς το ίδιο, εξαρτάται μόνο από τη γλώσσα του καθενός που μίλησε για το θέμα. Στο Βυζάντιο ήταν Ρωμαίοι όπως και οι Έλληνες. Σήμερα οι Αλβανοί της Αλβανίας αυτοί αυτόθεωρούν σαν “Shqip”. Οι σημερινές Αρβανίτες στην Ελλάδα θέλουν να εκφράσουν τη διαφορά τους από τους Αλβανούς της Αλβανίας. Πολύ παράξενο όλ’ αυτά, αλλά τέτοια συμβαίνουν παντού (οι Έλληνες μας λένε “Γερμανούς” και αν είμαστε “Deutsche” το ίδιο κάνουν και οι Αγγλέζοι και αν αυτοί από καταγωγή είναι “Γερμανοί”).
Μου έκανες έκπληξη σχετικά με τη φουστανέλλα, γιατί κανονικά οι Έλληνες δεν το λένε φανερά.
Τι σημαίνει “κανούνι”, δεν το ξέρω. Πιστέυω ότι η μπέσα έχει σχέση με τους συνθήκες των ανθρώπων, δηλαδή με το κράτος και με τα δικαιώματα που δίνει.
"…έφεραν και μετάδωσαν τον θεσμό της "μπέσας…Αν έχεις όρεξι να μου πεις τι σημαίνει “μπέσα” για τους Έλληνες. Ευχαριστώ πολύ!