Καλησπέρα παρέα,
Αυτό το όργανο έπαιζε ο Στέλιος ο Φουσταλιέρης. Φαντάζομαι συγγενεύει με τον ταμπουρά, αλλά δε ξέρω τίποτα γι’αυτό. Έχει κανείς πληροφορίες;
Επίσης θα με ενδιέφερε αν ξέρει κανείς για την ιστορία αυτού του οργάνου στη Κρήτη, συγκεκριμένα.
Ευχαριστώ
Μάλλον δεν είδατε το πόστιγκ μου. Δε μπορώ να πιστέψω πως κανείς δε ξέρει… τόσα τζιμάνια κυκλοφοράνε εδώ χάμω…
Δεν ήθελα να απαντήσω γιατί υπάρχουν και άλλοι που ξέρουν πολύ καλά τα θέματα αυτά, ειδικά για την Κρήτη. Εν πάσει περιπτώσει:
Το μπουλγαρί, όπως συνήθως τονίζεται, είναι όργανο της οικογένειας των ταμπουράδων. Παλαιότερα σκαφτό, αργότερα με δούγες, με μακρύ λαιμό και τρίχορδο. Στο βιβλίο του Σταύρου Καρακάση «Ελληνικά μουσικά όργανα» αναφέρεται και ως λιογκάρι ή γιογκάρι. Δεν φαίνεται να έχουμε ακριβέστερες πληροφορίες από το απώτερο παρελθόν, ενώ φαίνεται ότι την εποχή του Φουσταλιεράκη το μπουλγαρί περνούσε τις τελευταίες του στιγμές (ένδοξες, πάντως, χάρη σε εκείνον). Διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα, τον ελληνόφωνο χώρο των βαλκανίων καλύτερα, αναφέρεται και ως tanbur bulgari από περιηγητές ως τουρκικό όργανο.
A. Πιστευω οτι δεν περιλαμβανεις κι εμενα στα τζιμανια, μια και δεν
αποδεχομαι τον τιτλο ουτε για πλακα, αγαπητε Πανο !
Το ιδιο φανταζομαι ισχυει και για τα υπολοιπα μελη του φορουμ που μπλαμπλαδιαζουμε συχνα …
Β. Για το μπουλγαρι ξερω αρκετα και μαλιστα ειχα την τυχη και την τιμη να παιξω λιγο με το μπουλγαρι του Φουσταλιερη ! (Βαρος 300 γραμμαρια το πολυ υπολογιζω !! Οργανο 150 ετων !!)
Λογω ελλειψης χρονου και λογω του οτι δεν θελω να γραψω καμμια μπαρουφα βιαστικη, θα αναφερθω αργοτερως στο θεμα, εντος των εορτων, αν εχουμε την υγεια μας, που ευχομαι σε ολους !!
Γ. Σαν Ρεθεμνιωτης που εισαι σε πληροφορω οτι εισαι στην πηγη του μπουλγαρί !!
Βεβαια το Ρεθυμνο ετσι που παει θα ξεχασει σε λιγο τους παλιους και θα ασχολειται μονο με το Μπικακη και το Τζουγανακη αλλα τελος παντων …
Ψαξε στο Ρεθυμνο τους γιους του Στέλιου Φουσταλιεράκη (μενουνε σε μια πολυκατοικα μεσ΄το Ρεθεμνος) και πιστευω θα σου πουν αρκετα για τον ενα και μεγα παικτη του μπουλγαρι κολοσσο της Κρητικης μουσικης ΣΤΕΛΙΟ ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΑΚΗ.
Ε. Πηγαινε στο μαγαζι των αδερφων Βερδινακη στο κεντρο του Ρεθέμνους και θα σου πουν κι αυτοι μια και ειναι πολυ καλα παιδια. Στο φιναλε πεστωνε πως σε στελνω εγω …
Εκει διπλα ειναι κι ενας οργανοποιος -θελω να τον επισκεφτω καποια στιγμη- πηγαινε και σ’αυτον και ρωτησε να σου πει οτι ξερει.
(Ξερεις καμμια φορα μπορει να σου πει καποιος
“Μοιανου αξαδερφου μου, ενας μπατζανής εει ενα παλιο μπουλγαρι και θαρρω πως το πουλει ! Αμε να δεις ποσους παραδες ζητα να του το παρεις …”
Δ. Μπες στα www.cretan-music.com και www.cretan-music.gr και ολο κατι θα βρεις.
Ε. Ελα τωρα τσι γιορτες απού παέ οθε ντα Χανια να παμε στου “Χάρχαλη” το συλλογο να δεις και νάκουσεις πραματα και θαματα !! Εδω ηρθε ο Θανασης ο Καμπας το καλοκαιρι και σ’ενα πρωι
τα ειδε και τα ακουσε ολα !!
Εχουνε υλικο οι ανθρωποι, με αρχηγο το Στελιο το Λαϊνακη, θα δεις και φωτογραφιες με 20 μπουλγαροπαικτες σε παραταξη σαν ποδοσφαιρικη ομαδα γυρω στο 1920 στη Χαλεπα.
Ε. Οι διαχειριστες παρακαλω να διορθωσουν το “μπουλγάρι” και να το κανουν “Μπουλγαρί”
Γιώργο απο τάστα πως πάει το μπουλγαρί? έχει πολλά σαν το σάζι? Περισσότερα σαν το ταμπούρ του Γιοβάν τσαούς?Η λιγότερα που τείνουν προς συγκερασμένο όργανο?
Επειδή λές οτι ήταν 300 γραμ. υποθέτω ότι είχε και κούφιο μανίκι έτσι?
Νίκος
Για ταστα εχει μπερντεδες μετακινουμενους Νικο,
εχει δηλαδη την πρακτικη του κρητικου λαουτου ως ενα βαθμο.
Επισης παιζεται κατα ενα 75 % οπως το λαουτο. Το υπολοιπο 25 εχει να κανει με τον πιο γεματο ηχο που δινουν οι 4 χορδες του λαουτου κα ιοι αρμονικες που παραγονται παιζοντας ανοιχτα αλλα και ο σολιστικος ρολος του
μπουλγαρι(ου) παιζοντας ταξιμια.
Βεβαια η ιστορια λεει οτι τα μπουλγαρια συνοδευαν αποκλειστικα τις λυρες εως το 1930 περιπου στο Ρεθυμνο, γιαυτο και η εξαπλωση τους κεινα τα χρονια.
Προφανως το λαουτο κερδισε στη στροφη ή μαλλον στην ευθεια της ΕΝΤΑΣΗΣ του ηχου, γιαυτο αλλωστε οι κατασκευαστες το εφτασαν εως “μπαουλο” για να ακουγεται δυνατα στα μεγαλα γλεντια της εποχης μια και ενισχυτες δεν υπηρχαν.
Αν δεν κανω λαθος εχει οντως κουφιο μάνικο, αυριο θα εχουμε νεωτερα απο τον Λαϊνακη ο οποιος μαλιστα εχει φτιαξει στο Νικο το Μπρα πριν 6-7 χρονια 3 αντιγραφα του μπουλγαριου του Φουσταλιερη απο 3 κομματια μαυρη μουρνια που βρηκε σε ισαριθμα ανωφλια απο πορτες παλιων σπιτιων.
Για το κουρντισμα επισης ειναι ενα αλλο κεφαλαιο για το οποιο θα επανελθω.
Ναι για μπερντέδες το φαντάστηκα (αυτό εννοούσα με τα τάστα -λάθος χαρακτηρισμός) …
Αυτό που με ενδιαφέρει όμως είναι αν και εφόσον το μπουλγαρί είχε και παραπάνω μπερντέδες όπως το σάζι.Αν μπορούσε δηλάδη να παίζει και μόρια…Ή αν είχε όπως το λαούτο συγκερασμένα διαστήματα…
Νικο οχι, απ’οσο ξερω δηλαδη δεν ειχε επιπλεον ταστα οπως το σαζι,
σε αυτα που εχω δει εγω.
Οι λαικοι οργανοπαικτες ειχαν απλοποιησει τα πραγματα και απλως
μετακινουσαν μεχρι καποια εποχη τους μπερντεδες.
Μετα οι μπερντεδες εμειναν απλως για “εμφανιση” και ελαχιστοι πια
ξερουν σημερα να τους μετακινουν …
τα μπουλγαριά νεότερης κατασκευής…γιατί έχουν (τα περισσότερα) περισσότερους μπερντέδες σαν το σάζι?Και ο Ross Daly ό,τι παίζει και ονομάζει μπουλγαρί είναι με πολλούς μπερντέδες…
αρα μ αυτή τη λογική γιατί ένα όργανο να το ονομάσεις μπουλγαρί και όχι Cura Saz(=μικρό σάζι)…? ερωτώ και γώ ο καψερός…
Περιμένω με ανυπομονομονησία τις πληροφορίες σου για το μπουλγαρί…
Νίκος
Υ.Γ. Κούφιο μάνικο είχε και ο ταμπουράς του Γιοβάν Τσαούς…και επίσης διάφορα άλλα ταμπουροειδή απο την ανατολή (πέρσικο σετάρ κτλ κτλ).Έχει τύχει να δοκιμάσω ένα ανάλογο όργανο και το μόνο που έχω να πώ είναι οτι δονείται ολόκληρο…ηχείο και μανίκι…απίστευτα γεμάτος ήχος για όργανο τέτοιου μεγέθους…
Νίκο και Γιώργη σας ευχαριστώ πολύ.
Γιώργη, λες για το μαγαζάκι που είναι κοντά στη Παναγίτσα στη Παλιά Πόλη;
Λοιπόν, δε μπαίνω σε πολλά πολλά, είμαι βιαστικός, I’m coming home baby!
Α, και επί τέλους, ας κάνει κάποιος κάτι για τον τίτλο! Τέλος πάντων, ποιός ανορθόγραφος το έγραψε έτσι;
Πιστεύω πως το μπουλγαρί δεν είναι όργανο που συναντάται μόνο στην Κρήτη.Οι ονομασίες: Πανδουρίς, πανδώρα, πανδούρα, φάνδουρος, φάνδουρον, τρίχορδον,ταμπουρ, ταμπούριον,ταμπούρι, θαμπούρα, Τσαμπράς, τσιβούρι,μπουλγαρί, λιογκάρι, σάζι,. Τζουράς, μπαγλαμάς, καραντουζένι, μποζούκ, μπουζούκι, ικιτελί,αναφέρονται όλες στο ίδιο όργανο το το οποίο είχε παραλλαγές ανά εποχή και ανάλογα με τη χρήση του.
Ο Φοίβος Ανωγειανάκης γράφει πως στη Μεσσηνία Μπουλγκαρί ή μπαγλαμά έλεγαν το ίδιο όργανο ενώ στον Πύργο της Ηλείας το έλεγαν γιογκάρι ή μπαγλαμά.
Ο Προπάππος μου (Λακωνία,1850 Περίπου-1944) έπαιζε ένα όργανο, το οποίο φύλαγε ως κόρην οφθαλμών, και το ονόμαζε λιογκάρι.
Δυστυχώς δεν δέχτηκε ποτέ να του βγάλουν έστω μια φωτογραφία όσο ζούσε όχι με το όργανο αλλά και μόνο του(ποίος ξέρει τι είχε στο μυαλό του).
Το όργανο δυστυχώς, χάθηκε ή καταστράφηκε, στις δύσκολες εποχές της κατοχής και του εμφυλίου.
Μια φωτο του Φουσταλίερη
Όπως έγραφα και πιό πάνω, το μπουλγαρί αναφέρεται για όλον τον βαλκανικό χώρο και με πληθώρα άλλων ονομάτων, όπως λέει και ο ipt. Μεταξύ άλλων και λιογκάρι-γιογκάρι: «να κόψω κι ένα λιόφυλλο να παίξω το γιογκάριν» ή «πού ‘ν παιδί και παλληκάρι και βαρεί και το λιογκάρι». Όσο για τη φωτογραφία, είναι Η φωτό του Φουσταλιέρη, δεν ξέρω άλλην.
Αδμίνορες! Διορθώστε παρακαλώ εκείνο το μπουλγάρι, βγάζει μάτι.
Το μπουλγαρι του Φουσταλιέρη οπως ειναι σημερα.
Φωτογραφια τραβηγμενη πριν 2 ωρες περιπου
στο σπιτι του συλλεκτη Στελιου Λαϊνακη ο οποιος το εχει αυτο τον καιρο σπιτι του.
http://www.rembetiko.gr/forum/messages/190/101487.jpg
Εδω ειναι λεπτομερεια οπου φαινεται η φθορα της μπογιάς μια και δεν εχει πλακα,
ταστιερα ειναι το ιδιο το ξυλο του μανικου.
Το μάνικο ειναι απο φλαμουρι μασιφ αλλα παναλαφρο και λογω του χρονου ασφαλως.
Υπολογιζεται οτι ειναι πανω απο 150 χρονων.
Υπαρχουν ωστοσο οπως λεει ο Σ.Λ. αλλα μπουλγαρια με κουφιο μάνικο.
Τελικα οπως βλεπουμε εχει ταστα και οπως λεει ο Σ.Λ. παλιοτερα ειχε μπερντεδες
που τους αλλαξε ο Φουσταλιερης για ευκολια (
Το σύνηθες κουρντισμα του ηταν ΛΑ-ΜΙ-ΛΑ αλλα και πολλες φορες ΣΟΛ-ΡΕ-ΣΟΛ. Τωρα ηταν ΣΟΛ και κατι ψιλα …
http://www.rembetiko.gr/forum/messages/190/101490.jpg
http://www.rembetiko.gr/forum/messages/190/101494.jpg
Κι εδω ενα αντιγραφο που εχει φτιαξει ο οργανοποιος και δικηγορος Στελιος Πανηγυρακης
καθ’ύποδειξιν του Λαϊνάκη.
Ο Π. καποια στιγμη σε ηλικια γυρω στα 50 αρχισε να φτιαχνε κλασσικες κιθαρες με πολλη μελετη και λεπτομερεια. Αυτη τη στιγμη κατασκευαζει επι το πλειστον κατα παραγγελια και τις πουλαει σε κλασσικους κιθαριστες πολυ ψαγμενους και απαιτητικους σε τιμες πανω απο 6.000 ευρω !!
Στην πραξη φαινεται οτι τα καταφερνει και στα παραδοσιακα οργανα μια και ειναι ενα υπεροχο οργανο σχεδον εφαμιλλο του Σ.Φ.
Θεωρητικα αν τον κουβεντιασεις δεν κουβεντιαζεται ειναι απολυτος, θεωρει σχεδον ολους τους οργανοποιους ασχετους, αλλα οταν τον ρωτας και τι να κανουμε για να φτιαξουμε το τελειο μπουζουκι σηκωνει τους ωμους …
Το ξυλο του σκαφους και εδω οπως και στο μπουλγαρι του Σ.Φ. ειναι μαυρη μουρια.
Αρθρο του Κωστή Κηρινιωτάκη απ τη σελίδα www.cretan-music.gr.
Έχει γραφτεί από Κωστή Καρινιωτάκη
Μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα πολύ συνηθισμένο μουσικό όργανο των μερακλήδων του Ρεθύμνου ήταν το μπουλγαρί, ένα είδος ταμπουρά που ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια του σάζι και συγγενεύει με το τρίχορδο μπουζούκι των ρεμπέτηδων –γι’ αυτό, το ονόμαζαν κι αυτό μπουζούκι. Το όνομα μπουλγαρί πιθανότατα σχετίζεται με την ονομασία της χοντρής χορδής του, που λέγεται βουργάρα ή μπουλγάρα. Το μπουλγαρί είτε συνόδευε τη λύρα είτε έπαιζε «σόλο», πλουμίζοντας μουσικά τις μερακλήδικες παρέες στα σπίτια και τις ταβέρνες της πόλης του Ρεθύμνου και των περιχώρων της.
Εκτός από το Στέλιο Φουσταλιέρη (τον πιο γνωστό δεξιοτέχνη του μπουλγαριού, με τη μεγάλη προσφορά στη μουσική μας παράδοση), πολλοί μερακλήδες, ερασιτέχνες οι περισσότεροι, έβαλαν τον καημό τους στις κόρδες του σπουδαίου αυτού μουσικού οργάνου, που, με τα πατήματά του, μας παραπέμπει ευθέως στις παλιές καταβολές της μουσικής μας παράδοσης. Στο βιογραφικό του Φουσταλιέρη αναφέρονται ήδη ο Γιώργης Αγιούτης, ο Βλαδίμηρος, ο Τζιμάκης κ.ά.
Απ’ όσους μπορέσαμε να καταγράψουμε, κυρίως στην περιοχή των Περιβολίων (του χωριού στην άκρη του Ρεθέμνους, με την πλούσια μουσική παράδοση), είναι και οι εξής:
Ο Γεώργιος Πωλιουδάκης (Πωλιός), Περβολιανός, που κάποια στιγμή μετακόμισε στην περιοχή του ενετικού λιμανιού, στην Παλιά Πόλη του Ρεθύμνου. Ήταν και δεινός κατασκευαστής μπουλγαριών αλλά δεινότερος παίχτης! Εξαιρετικός στους “αμανέδες” δηλ. τα ταμπαχανιώτικα. Εξ ού και το παρανόμι “Χαλίλης”. Είναι περίφημες οι συχνές παρέες του με τους μερακλήδες και τους οργανοπαίχτες των Περβολιών και του Ρεθύμνου. Ο Μαρκογιώργης από το Σπήλι, πατέρας των Μαρκογιάννηδων, ήταν τακτικός επισκέπτης του κάθε φορά που εκατέβαινε με το μουλάρι του στο Ρέθυμνο. Στο σπίτι γνωστού μερακλή της εποχής (εν ζωή σήμερα), είχε μόνιμα ένα δικής του κατασκευής μπουλγαρί, για να μην κουβαλεί το δικό του, επειδή συχνά πυκνά είχανε εκεί μάζωξη. Ο ξαφνικός θάνατός του το 1944, από εκπυρσοκρότηση πιστολιού (ενός από τα αμέτρητα πιστόλια που είχαν αφήσει πίσω τους οι Γερμανοί) συνέτεινε στην εξαφάνιση του οργάνου στο Ρέθυμνο.
Ο Γιάννης Παπαδάκης (Καρεκλάς), αδερφός του μεγάλου Ρεθεμνιώτη λυράρη Αντώνη Παπαδάκη ή Καρεκλά. Δεινός κατασκευαστής μουσικών οργάνων, καινοτόμος στην κατασκευή της λύρας και ουσιαστικός πατέρας της σημερινής μορφής της κρητικής λύρας. Σκοτώθηκε πολεμώντας στην Αλβανία και ο θάνατός του σήμανε την αρχή του τέλους του μπουλγαριού στο Ρέθυμνο, που ολοκληρώθηκε με το θάνατο του Πωλιό.
Ο Μανώλης Πολυχρονάκης ή γέρο-Κοτσυφός, που έμενε στα Περιβόλια, κοντά στην εκκλησούλα του αγίου Διονυσίου, ενώ διατηρούσε και καφενείο στο γειτονικό Πλατανέ. Σκοτώθηκε από τους Γερμανούς το 1942. Το μπουλγαρί του, αν και σπασμένο από τους Ιταλούς την Κατοχή, υπάρχει σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα.
Ο Σήφης Πολυχρονάκης (Κοτσυφός), γιος του γέρο-Κοτσυφού, που αργότερα έπιασε το λαούτο κι έπαιξε ως επαγγελματίας μουσικός συνοδεύοντας το Μανώλη Λαγό, το Λεωνίδα Κλάδο (είναι γνωστή η αγάπη του Λεωνίδα προς το Λαγό), το Σπύρο Σηφογιωργάκη και πολλούς άλλους. Πέθανε το 2004 στα Περιβόλια. Ήταν ο μόνος που ήξερε να δένει τους μπερντέδες στο μπουλγαρί με σύρμα από χαλκό, όπως πρέπει να είναι κανονικά. Αυτός μου έδειξε κι εμένα πώς δένουνται. Ο Στέλιος ο Φουσταλιέρης είχε αναγκαστεί να πει στον Αντώνη το Στεφανάκη, τον πολύ καλό οργανοποιό στο Ζαρό, να του βάλει καρφωτούς μπερντέδες γιατί δεν ήξερε να τους δέσει με χαλκόσυρμα (και προφανώς δεν ήξερε ή δεν θυμόταν ότι ο Κοτσυφός ξέρει να τους δένει). Αυτό μου το είχε πει ο αείμνηστος Φουσταλιέρης σε ανύποπτο χρόνο, και αργότερα, όταν του πήγα το μπουλγαρί του πατέρα μου για επισκευή, ο ίδιος ο Στεφανάκης μου το επανέλαβε, προτείνοντάς μου να κάνει το ίδιο και σ’ αυτό.
Θεωρώντας ότι είναι λάθος το κάρφωμα των μπερντέδων στο μπουλγαρί, γιατί στερούνται κατόπιν τις κάποιες μικρομετακινήσεις που πολλές φορές χρειάζονται, τους μπερντέδες τους δέσαμε μαζί με τον αείμνηστο το γείτονά μου, μπάρμπα και προ πάντων φίλο μου, το Σήφη τον Κοτσυφό.
Στο μπουλγαρί του Μπογιατζή αυτός τους είχε αλλάξει περί το 1970 μετά από μια μικρή επισκευή στο οργανοποιείο του Κώστα Τσουκνάκη στο Ρέθυμνο.
Ο Αριστόδημος Παπαδοσηφάκης, περβολιανός ψαράς, που πέθανε το 1995. Τα τελευταία χρόνια δεν είχε μπουλγαρί. Δεν έχω ακούσει να είχε και ποτέ. Τον θυμούμαι πολύ καλά, όταν μερακλωνόταν και ήθελε να παίξει, να έρχεται για να δανειστεί το μπουλγαρί του πατέρα μου μερικές μέρες. Παιδί όπως ήμουνα, και τα παιδιά όπως είναι φυσικό δεν ξέρουν την ιστορία των σχέσεων των μεγάλων, πάντοτε φοβόμουνα όταν το έπαιρνε για την κατάστασή του κατά την επιστροφή και πάντοτε έβλεπα τον πατέρα μου, με έκπληξη μπορώ να πω, ευχαρίστως να του το δίνει. Ήξερα βλέπεις καλά, ότι ο Αριστόδημος ήταν ένας από τους πιο δυνατούς και σκληρούς ανθρώπους στα Περβόλια. Όμως πάντοτε σε πείσμα του φόβου μου, το επέστρεφε ευαίσθητα φροντισμένο και περιποιημένο.
Ο Αριστόδημος Παπαδοσηφάκης, περβολιανός ψαράς, που πέθανε το 1995.
Ο Μάρκος Καρινιωτάκης (1913-2003), αγρότης και οδηγός αστικού λεωφορείου, που το μπουλγαρί του ήταν στολισμένο με μια πεταλούδα και το είχε κατασκευάσει ο Γιάννης Παπαδάκης (Καρεκλάς). Ήταν, όπως μου επιβεβαίωνε και ο Σήφης ο Κοτσυφός, το καλύτερο μπουλγαρί που είχε κατασκευάσει ο Γιάννης ο Παπαδάκης. Το μπουζούκι αυτό έχει χαθεί. Όμως υπάρχει ένα άλλο μπουλγαρί του, κατασκευασμένο από τον Πωλιό περί το 1928 σε άριστη κατάσταση.
Ο Αποστολογιάννης ή Δυάρα, που διατηρουσε καφενείο και ταβέρνα στα Περιβόλια, στο βάθος
του χώρου όπου σήμερα βρίσκεται η γνωστή ταβέρνα του Μακρυγιάννη. Πάντοτε ένα μπουλγαρί κρεμόταν στο μαγαζί προς χρήση δική του και των άλλων μερακλήδων…
Ο Κιρίκος, κουρέας, με το στέκι του «στη στροφή τ’ Αλέκο», λίγο πιο πέρα από το σημερινό χώρο του παλιού Πανεπιστημίου στα Περιβόλια. Πέθανε λίγο μετά το 1950. Το μπουλγαρί του ήταν πολύ παλιό και μάλλον ανήκε κατά το παρελθόν σε Τούρκο παίχτη, γιατί ήταν στολισμένο μ’ ένα μισοφέγγαρο στο πλάι.
Ο Σαββάκης, όχι πολύ συστηματικός παίχτης, που είχε ένα μπακαλικάκι δίπλα στο κουρείο του Κιρίκο.
Λίγο πιο κάτω, στο χώρο του σημερινού φούρνού του Λαγού (δίπλα στην ταβέρνα του Μανώλη του Λαγού), έπαιζε το μπουλγαρί του ο Στέλιος Λαγουδάκης ή Φρωγός. Αργότερα έπαιζε κι εκείνος λαγούτο.
Ο Λευτέρης ο Σκαρβέλης, στα Μισσίρια, που όμως ασχολήθηκε κυρίως με τη λύρα.
Ο Αντώνης Βογιατζής (Μπογιατζής), εξαιρετικός μερακλής, που διατηρούσε κρεοπωλείο στον Πλατανέ. Πέθανε το 1990. Το μπουλγαρί του ήταν έργο του Πωλιού. Πάρα πολύ γνωστός στο Ρέθεμνος, ένας από τους τελευταίους μερακλήδες του παλιού καιρού. Η χαρά του ήταν να διοργανώνει παρέες και γλέντια. Η απουσία του είναι αισθητή γι’ αυτούς που γνώρισαν και συμμετείχαν στις παρέες αυτές, γεμάτες κέφι, τραγούδι, χορό, παραδοσιακούς μεζέδες, καλό κρασί και αθρωπιά, το πιο πολύτιμο συστατικό στις παρέες του παλαιού καιρού του Ρεθέμνους. Με την παραδοσιακή ευπρέπεια και τον αλληλοσεβασμό, με τη σκωπτική αλλά ποτέ προσβλητική διάθεση στα αστεία, οι παρέες αυτές ήταν αληθινή «ψυχαγωγία» (=αγωγή της ψυχής), καμίαν σχέσην έχουσα με τις δια-σχεδάσεις, σήμερα, που όσο περνά ο καιρός το τηλεοπτικόν ήθος κυριαρχεί…
Ο Λευτέρης Μπιρλιράκης, από τα Μικρά Ανώγεια Ρεθύμνου. Αδερφός της γυναίκας του Μάρκου Καρινιωτάκη. Έπαιζε και λύρα και μπουλγαρί αλλά ήταν και κατασκευαστής οργάνων, λύρας, λαγούτου και μπουλγαριού. Ο Φουσταλιέρης ήταν όλη την Κατοχή στο σπίτι του, καθώς όλα τα δύσκολα χρόνια ζούσε με την γυναίκα του την Σόνια σ’ ένα σπιτάκι παραδίπλα. Τακτικός εκεί και ο Θανάσης ο Σκορδαλός, καθώς η οικογένεια της Χρυσής, Παπαδάκη το γένος, της τότε αγαπημένης του και λίγο αργότερα γυναίκας του, ήταν από τις πλέον φιλικές οικογένειες του σπιτιού. Αναφέρεται εδώ παρότι μη Περβολιανός, καθώς είχε πάρα πολύ στενές σχέσεις με τούς Περβολιανούς. Με τον Σήφη τον Κοτσυφό γνωρίστηκαν στην αγγαρεία στο Τυμπάκι (οι Γερμανοί μετέφεραν κατά ομάδες τους Κρητικούς στο Τυμπάκι και τους εξανάγκαζαν να εργάζονται για την κατασκευή στρατιωτικού αεροδρομίου στη Μεσσαρά), έγιναν από τότε στενοί φίλοι και έπαιζαν μαζί ένα διάστημα. Λύρα εκείνος, λαγούτο ο Σήφης. Τέχνη, δηλ. μαραγκοσύνη, εμάθαινε σ’ έναν άλλο Περβολιανό, τον Πεσβάντη, κι εκεί γνωρίστηκαν και με τον Μάρκο τον Παυλιδάκη, ο οποίος κατασκευάζει σκαφτά όργανα στα Περιβόλια μέχρι σήμερα.
Σταμάτησε να κατασκευάζει και να επιδιορθώνει κατά το 1970 χωρίς ποτέ να θεωρεί την δραστηριότητα αυτή επάγγελμα και πάντοτε επέλεγε για ποιόν θα ασχοληθεί. Το καπάκι του μπουζουκιού του Μπογιατζή είναι από δική του επισκευή. Ζει μέχρι και σήμερα στα Μικρά Ανώγεια της επαρχίας Ρεθύμνου.
Και όπως έλεγε ο αείμνηστος ο Αντώνης ο Μπογιατζής (νονός μου παρεμπιπτόντως): «Πολλές φορές, ιδίως όταν ήτανε τσίκνα, μέχρι και το ’60, έβγαινες από το Ρέθεμνος και μέχρι να πάς στον Πλατανέ επαίζανε δεξιά – αριστερά μπορεί και 10 μπουλγαριά στα καφενεία και σε παρέες. Ήταν αδύνατο να μη σου φωνάξουνε σε όλες. Αλλά, ανέ τωνε ξεσυνωρίζουσουνε, ’θελα πας το βράδυ και μεθυσμένος στον Πλατανέ!»
Κλείνω εδώ με μια άλλη δήλωσή του, την οποία έχουν επιβεβαιώσει άλλοτε σε μένα πολλοί άλλοι, και του Στέλιου του Φουσταλιέρη συμπεριλαμβανομένου:
«Όσα μπουλγαριά επαίζουντανε από το Ρέθεμνος ως τον Πλατανέ, δεν επαίζουντανε σ’ ούλη την άλλη Κρήτη».
Κι ενα ηχητικο δειγμα απο το μπουλγαρι του Φουσταλιερη οπως ακουγεται σημερα.
http://rapidshare.de/files/9712465/Mpoulgari_Foustalieri_Lainakis.wma.html
Ηχογραφηση : Χανια 22.12.2005
Παιζει ο Στελιος Λαϊνακης ταξιμι και το σκοπο του Ναυτη, “Καλουδιανός Συρτός” ή “Επιστεψα κι αγαπησα”
Κουρδισμα ΣΟΛ-ΡΕ-ΣΟΛ.
Η χορδη ΡΕ εχει μια ψιλη και μια μπασα χορδη ρε σαν λαουτο, οπως και η μπουργανα εχει μια ψιλη και μια μπασα ΣΟΛ.
Ο Φουσταλιερης στις πλειστες των ηχογραφησεων πρεπει να το κουρντιζε ΛΑ-ΜΙ-ΛΑ αλλα ο Σ.Λ.
μας λεει οτι οπου “εβγαινε” η φωνη του τραγουδιστη εκει κουρδιζε …
Το αρθρο του Καρινιωτακη το διαβασα τωρα και
ειναι εντυπωσιακο !!
Η περιοχη αυτη, Περιβολια, Πλατανές, Μισίρια που ειναι ακριβως ανατολικα της πολης του Ρεθυμνου διπλα στη θαλασσα και πριν τον Αδελιανό καμπο, προ τουρισμου ηταν μια σχετικα αραιοκαοικημενη περιοχη με σπιτια πανω στο δρομο πολλα καφενεια και ταβερνες κι εχω ακουσει κι εγω ιστοριες παμπολλες με τα μερακλικια των παλιων.
Πιτσιρικας θυμαμαι ακομα (γυρω στο’70) οταν περνουσαμε καμμια φορα απο κει, τα γεροντια και τους αλλους θαμωνες των καφενειων που εσφυζαν απο κοσμο κατω απο τις πυκνοφυλλες τεραστιες μουρνιες, να “ξανοιγουν” τους περαστικους με περιεργεια αλλα και συμπαθεια.
Ωραιος ο Κρινιωτακης και γνωστης !!
Επισης στα Χανια στη Χαλεπα στα Ταμπακαριά (βυρσοδεψεια) και ενα γυρο (που λεμε εδω) επικρατουσε κατι παραπλησιο προπολεμικα. Εχω ακουσει και καποιες ιστοριες για το θρυλικο καφενειο-καπηλειο του Κουρκουμελή στα Κατσιφαριανά λιγο εξω απ΄τα Χανια οπου κι εκει το μπουλγαρί ειχε την τιμητικη του.
Πιστευω να βρω χρονο να ασχοληθω με αυτες τις ιστοριες και να εχουμε νεωτερα …
Γιώργη, αν σε βγάλει ο δρόμος σου προς το Ρέθεμνος, ένας τύπος έχει ένα καφενέ στην οδό Γερκάρι, ακριβώς πίσω από το δημαρχείο. Παίζει μπουλγαρί, είναι τρελαμένος με Φουσταλιέρη, και πρέπει να έχει φοβερό αρχείο.
Καλησπέρα σε όλους.
Μιας και υπάρχει ήδη thread για το μπουλγαρί σκέφτηκα ότι θα ήταν καλύτερα να γράψω εδώ.
Έχω αγοράσει ένα μπουλγαρί από Κρήτη αλλά τώρα δυσκολεύομαι να βρω χορδές για να του αλλάξω.
Αυτός που μου το έφτιαξε μου είπε ότι από κει που τις έπαιρνε δεν βγάζουν άλλο για μπουλγαρί.
Μήπως κάποιος μπορεί να με βοηθήσει;
Ευχαριστώ.
φίλε μου χορδές από σάζι βάλε… νομίζω σαζιού βάζουν πλέον στα μπουλγαρί…